Posts tonen met het label klieren. Alle posts tonen
Posts tonen met het label klieren. Alle posts tonen

zaterdag, juni 04, 2016

Helmkruid

Het knopig helmkruid bloeit langs de Maas. Nu ja, bloeien? Zonder bril kan ik de roestige bloemetjes nauwelijks zien en toch vind ik hen mooi. Ware schoonheid, in de zin van objectieve schoonheid, bestaat nu eenmaal niet. De één vindt dit mooi en de ander dat. Neem nu dat knopig helmkruid. Het wordt door velen beslist niet als moeders mooiste beschouwd met zijn bruine, onooglijke bloempjes, die eruit zien alsof ze al tijden zijn uitgebloeid. Maar wie goed kijkt, zal tot de ontdekking komen dat schijnbare lelijkheid bij nader inzien pure schoonheid blijkt.

De basiskleur van het knopig helm-kruid is groen. Maar hieraan is een tweede kleur toegevoegd: karmijnrood zal ik het maar noemen. Op heel delicate wijze is dit dieprood in allerlei plantendelen gemengd met het groen.  Het resultaat is dat de plant doortrokken is van een roodbruin zweem. Hier en daar is het slechts een vleugje, maar stengel en bloemen vertonen de mengkleur krachtig en kordaat. Wanneer u de plant beoordeelt op de kundigheid en artisticiteit waarmee Moeder Natuur haar heeft ge-aquarelleerd, zul je haar zeker mooi vinden. En bekijken kunt u haar overal, aangezien ze niet alleen zeer algemeen voorkomt, maar bovendien tot diep in de herfst groeit en bloeit. Al moet je wel goed kijken. Je moet haar zoeken langs schaduwrijke sloten en bosranden, waar de grond drassig is en voldoende voedsel bevat. Daar vindt u de plant: een hoog, kruidachtig gewas, met een karakteristieke vierkantige stengel, puntige, gezaagde bladeren en kunstige minibloemen

Knobbelen ende knopen
Deze bloemen zijn kort en gezwollen en hebben een geprononceerde, bruinrode bovenlip. Lichtgele meeldraden steken uit dit gapend mondje. Vanouds wordt echter de vorm van het gedrongen bloempje vergeleken met die van een middeleeuwse ridderhelm. De overeenkomst is inderdaad opmerkelijk. Helmkruid is dus een voor de hand liggende naam. De wetenschappelijke benaming Scrophularia nodosa benadrukt overigens een heel ander aspect van de plant, namelijk haar geneeskrachtige werking. Scrophularia is afgeleid van de, vooral bij varkens optredende, klierziekte scrofulose, waarvoor de plant als geneesmiddel gebruikt werd. Nodosa komt van nodus, dat knoop betekent en duidt op de knobbels van de wortelstok.

Een oud kruidenboek leert ons dat "de wortel beset is met vele knobbelen ende knoppen" en dat deze zeer is aan te bevelen voor gezwellen "van de dieren of cropsweeren, scrofulae genoemt". Ook ter bestrijding van aambeien werd de wortel aangeprezen.Volgens de aloude signatuurleer worden immers bultjes door bultjes verdreven, zoals rode plantensappen goed zouden zijn voor het bloed, gele voor de gal, en harige planten korte metten zouden maken met kaalhoofdigheid. Op verschillende plaatsen in ons land wordt helmkruid nog altijd aambeiwortel of speenkruid genoemd.

Dr. Leclerc en vele anderen schrijven het ook een bloedsuikerverlagende werking toe. Verder is er in Helmkruid ook de anti-inflammatoire stof harpagoside gevonden, waar duivelsklauw (Harpagophytum) zijn werking bij artrose aan te danken heeft. Bijzonder is ook dat het flavonoïde diosmine voor het eerst en al in 1925 in deze plant gevonden werd en dat deze stof nu ook verwerkt wordt in preparaten voor het veneuze vaatstelsel, tegen spataderen en aambeien. Dus de kwalen waar juist helmkruid in de volksgeneeskunde voor gebruikt werd. Diosmine heeft net zoals harpagoside ook een anti-inflammatoire werking.

Toekomst voor Helmkruid
Ondanks dit alles wordt Knopig helmkruid ook nu nog weinig medicinaal gebruikt. Het lijkt me dan ook nuttig dat we deze plant wat beter gaan onderzoeken. Het is mogelijk dat Scrofularia nodosa voor het veneuze vaatstelsel versterkend is, bij ouderdomsdiabetes gebruikt kan worden en als anti-inflammatoir middel bij reumatische klachten zijn diensten zou kunnen bewijzen.

Meer info op https://sites.google.com/site/kruidwis/planten-van-a-tot-z/scrophularia-sp-helmkruid