Posts tonen met het label sardonisch. Alle posts tonen
Posts tonen met het label sardonisch. Alle posts tonen

vrijdag, december 26, 2014

Dodemansvinger

Langs onze rivier groeit fris en geurig een selderachtig blad. Het ziet er onschuldig en lekker uit, en ik kan nauwelijks de neiging onderdrukken om het te proeven. Gelukkig weet ik dat dit het blad van de dodelijke dodemansvinger is. Jammer want eten kan mogelijk maar één keer.

Dodemansvinger of Oenanthe crocata. een schermbloemige plant, familielid van enkele van de meest giftige planten uit onze flora: de gevlekte scheerling (Conium maculatum), de waterscheerling (Cicuta virosa) en de hondspeterselie (Aethusa cynapium). Het wekt dan ook geen verwondering dat ook de dodemansvingers behoorlijk giftig kunnen zijn.
De wetenschappelijke naam, Oenanthe, verwijst naar de wijnachtige geur van de plant. Grieks: oinos is ‘wijn’ en anthos is ‘bloem’. Het tweede deel, crocata, komt van het Griekse krokus dat nu ‘krokus’ of ‘saffraan’ betekent, maar vroeger de kleur geel beschreef. We herkennen het ook nog in de Arabische vorm kurkum de huidige naam van het populaire kruid ‘kurkuma’. De Oenanthe scheidt soms oranjegeel melksap uit wanneer hij beschadigd raakt.

De Nederlandse naam spreekt nog meer tot de verbeelding. De wortels zien er wel degelijk als dode verkreukelde vingers uit en één van de vergiftigingssymptomen zijn nu net verdoofde vingers en dat heb ik door het plukken van de plant zelf aan de lijve mogen ondervinden. Gelukkig leef ik nog.

Toch is en blijft Oenanthe een boeiende plant. Zo zou hij op Sardinië ooit gebruikt geweest zijn om euthanasie te plegen, waarbij mensen dood gingen met een grijns op hun gelaat. Vandaar de sardonische grijns. Bij inname raken spieren in het gezicht verkrampt, waardoor het lijkt of de persoon grijnst. Dood gaan met een grimlach op het gelaat.

The poet Homer first used the word 'sardonic' as an adverb when describing Odysseus' smile. The Greek hero "smiled sardonically" as he dodged an ox jaw thrown by one of his wife's former suitors.
According to some scholars, Homer (Homerus) coined the word after learning that the Punic people who settled Sardinia gave condemned people the smile-inducing potion. However, the association with Sardinia has often been disputed, and the origin of the term remains obscure.
The ancients themselves and the later commentators were entirely unclear about what the word meant," Lateiner, the author of "Sardonic Smile: Nonverbal Behavior in Homeric Epic,"said "The newly proposed concept is plausible but not provable.