Over Cyclamen als geneeskruid

De te warme natuur van november had speciaal voor mijn wandeling in Hoegaarden één winterdagje ingelast. We wandelen in de toontuinen van Hoegaarden, komen vooral voor de indrukwekkende kastanje en lindebomen maar ontdekken dan zomaar onder die reuzenbomen een bloeiend bescheiden bolgewasje, Cyclamen europaeum. Dus hier maar wat bijzondere herboristeninfo over dit Europees varkensbrood, Cyclamen europaeum L.

Deze, van oorsprong alpenplant, kan ook op zeeniveau goed gekweekt worden. Ze bloeit in September en wordt niet hoger dan 15 cm. De platte knollen zijn giftig  door de aanwezige saponinen. Droogt men de knollen of kookt men ze langdurig, dan verdwijnt het gif en worden de knollen zelfs eetbaar. Wilde varkens eten ze graag, vandaar de naam „varkensbrood". De vissers van Sicilië en Calabrië gebruikten ze bij de visvangst als bedwelmingsmiddel. Volgens een Griekse sage kweekte Hécate, godin van aarde en onderwereld, deze planten. Het werd toen„Kuklaminos" genoemd. In de volksgeneeskunde werden de knollen gebruikt ter bezwering van boze geesten die de slaap verstoorden. Men plaatste dan potten met Cyclamen in de slaapkamer. Ook werd het ge­bruikt als geneesmid­del en als voorbehoedmiddel tegen slangenbeten. Dodonaeus 1554 zegt, dat „Wanneer een vrou­we, die van kinde swaer is, over de wor­tel van Verckensbroot quame te schrijden, oft te treden, sij terstont misvallen soude". Toen de Turken in Krain binnenvielen vluchtten de vrouwen en kin­deren voor de ruwe benden over de Karawanken naar Karinthië. Doch zij werden achterhaald en allen vermoord .Waar het bloed der onschuldigen viel, ontstonden planten, wier bladeren aan de onderzijde bloedrood zijn.


Een gedicht van Adolf Kronfeld over de cyclamen

Und wunderbarl Ein Blümchen klar
Erhob sich aus jedem Tröpfchen
Des ungesühnt vergossnen Blute
Und senkte traumd sein Köpfchen,

Ein jedes Blatt Blutfarbe hatt',
Es weinten die rosigen Sterne.
Die Madchen und Frauen gehn in den Wald;
Die suchen und pfliicken es gerne.

Cyclamen europaeum L. wordt nog wel in neusprays bij sinusitis gebruikt

Beperkte klinische studies en epidemiologische gegevens blijken de werkzaamheid en veiligheid van C. europaeum extract bij de behandeling van rhino-sinusitis te bevestigen. De meeste gegevens zijn wel gebaseerd op resultaten bekomen met een specifiek extract. De toepassing van het extract kan worden verklaard door de activiteit van de saponinen.
Verschillende (beperkte) klinische studies werden uitgevoerd vnl. in het voormalige Oostblok. Deze, te samen met epidemiologische studies, zouden wijzen op de veiligheid en werkzaamheid van een gestandaardiseerd extract bij de behandeling van rhinosinusitis [1,2,3,4].

Een gerandomiseerde, dubbel blind, multicenter, placebo gecontroleerde studie uitgevoerd op 99 patiënten in Duitsland concludeerde: 'the analysis shows statistically significant differences between means of facial pain. Cure of endoscopic signs was higher in cyclamen (48,7%) than placebo (30,9%). Both patient satisfaction were in favor of cyclamen. No serious or unexpected adverse events were reported [5].

Een epidemiologische studie (Spanje) kwam tot gelijkaardige besluiten. In hetzelfde artikel wordt het gebruik van het C. europaeum extract naar voren geschoven zowel bij acute als chronische rhino-sinusitis (postoperatief) [6].
Een beperkte klinische studie uitgevoerd ivm toepassing bij otitis toonde eveneens een duidelijke werkzaamheid aan [7].

Farmacodynamiek
De werking zou te danken zijn aan de saponinen in de plant. Deze stoffen veroorzaken verhoogde permeabiliteit bij de zenuwuiteinden (irritatie) en activeren zo de nasale en paranasale mucosa. Als reflex (cholinergische basis) ontstaat een verhoogde secretie, drainage van de sinussen en verwijdering van de slijmen. Het bijkomende osmotische effect stimuleert de celsecretie en vermindert het oedeem in de nasale mucosa.

Referenties:
[1] Khechinashvili S. et al. 2003. Georgian Medical News 9 (102): 41-46.
[2] Kriukov A et al. 2007. Vestn. Otorinolaringol. 2: 33-37 (artikel in Russisch; enkel abstract beschikbaar in het Engels).
Conclusion: "topical administration of Cyclamen europaeum is effective in patients with mild-moderate acute rhinosinusitis or exudative-purulent chronic rhinosinusitis, and no significant differences were observed with respect to the efficacy obtained with conventional therapy."
[3] Mullol J.. 2008. Material of the 22nd Congress of European Rhinologic Society and 27nd International Symposium of Infection and Allergy of the Nose, June 15-19 Crete, Greece: 27-29.
[4] Pfaar O.. 2008. Material of the 22nd Congress of European Rhinologic Society and 27nd International Symposium of Infection and Allergy of the Nose, June 15-19 Crete, Greece: 33-35.
[5] Integretated Clinical and Statistical Report. December 31st 2008.www.clinicaltrials.gov, NCT 00552773.
[6] Mullol J.. 2009. Trends on Rhinosinusitis Diagnosis and Treatment. Otolaryngol. Pol. 63(7): 3-4.
[7] Khechinashvili S. et al.. 2010. A New Method of Conservative OME Treatment. Bulletin of the Georgian National Academy of Sciences 4(3): 132-136.
[8] Method for Obtaining an Isolated Extract of the Plant Cyclamen europaeum L. and Its Use as a Therapeutic Agent. United States Patent 7105189.