Knobbelige aardpeer goed voor onze darmflora

Aardpeer, die ouderwetse knobbelige groente wordt weer populair. De aardpeer vindt haar oorsprong in Noord-Amerika, waar ze eeuwenlang door de indianen als voedselplant werd gebruikt.

De aardpeer behoort tot het ge­slacht van de zonnebloemen. In tegenstelling tot de gewone zonne­bloem (Helianthus annuus), is de aardpeer een overblijvende plant, die zich niet door middel van zaden maar door knollen vermenigvuldigt. Dit gewas vindt haar oorsprong in Noord-Amerika, waar ze eeu­wenlang door de Indianen als voedselplant werd gebruikt. Rond het einde van de 16e eeuw kwam ze naar Europa. Hondius was een van de eerste Europeanen die in zijn krui­dentuin van het buitengoed 'De Moufeschans' bij Terneuzen aard­peren kweekte. Van daaruit verspreidde de plant zich over Zeeland en later over Vlaanderen. Rond 1600 werd de aardpeer de hoofdbron van koolhydraten in het West-Europese dieet totdat de aardappel het overnam in de 18° eeuw.

Dodonaeus
Voor Dodoens waren de aardperen nog nieuw, toch werden ze in zijn Cruydt-Boeck aangeprezen: ‘Die van Canada eten deze wortels voor een lekkere, doch gewone spijs. Hier te lande en in Frankrijk gegroeid worden ze gekookt en met peper gegeten. In Zeeland zijn ze ook in groot gebruik van half november af (want dan mag men ze goed beginnen uit de aarde te nemen) tot Pasen toe. Men mag ze koken, in meel wentelen, in boter fruiten of in de pan bakken en met suiker besproeien net zoals de suikerwortels of koken tussen twee schotels of anders in boter of olie stoven en met peper en gember, foelie of andere specerijen zoals kaneel en kruidnagelpoeder eten of met een saus van boter en azijn. De bladeren mag men in moes doen’.

Gezondheidsvoedsel
De stengels en de bladeren dienen als voer voor konijnen en vee; de wortelknol is daarentegen een smakelijk alternatief voor aardappelen. Omdat hij als suikers hoofdzakelijk uit fructose op­gebouwde inuline bevat, is de aardpeer een geschikte groente voor dia­betici. Inuline wordt niet omgezet tot zetmeel, maar wordt gefermenteerd in de dikke darm door goedaardige darmbacteriën, waardoor ze de darmflora gunstig beïnvloeden.
De knoestige knollen kunnen als aardappelen gegeten worden, alleen is de smaak duidelijk anders, zoet en waterachtig, ze smaken eerder naar artisjok, vandaar ook de Engelse benaming Jerusalem artichoke.

Aardperen zijn caloriearm, ze bevatten per 100 gr 16 gram koolhydraten, 2,5 gram eiwit, 0,4 gram vet, 4 milligram vitamine C, 10 milligram calcium, 3,5 milligram ijzer.

Ze zijn ook bij ons al lang bekend als gezondheidsvoedsel voor diabetici, ze zijn ook bijzonder geschikt als bulkvoedsel bij vermageringsdieeten en hun belangrijkste gezondheidswaarde is het verbeteren van de darmflora.

https://mens-en-gezondheid.infonu.nl/gezonde-voeding/86130-aardpeer-groente-en-geneeskruid.html
https://sites.google.com/site/kruidwis/planten-van-a-tot-z/helianthus-tuberosis-aardpeer

Hop hop hop

Tijdens onze kruidenwandeling bij Hastiere in de Maasvallei vonden we nog nog mooie, groene hopbellen. Deze vrouwelijke bloeiwijzen zijn vooral bekend om hun sedatieve en oestrogene werking.

Bierbrouwers gebruiken de hopplant Humulus lupulus als smaakmaker voor hun product, de supplementenindustrie gebruikt diezelfde plant als bron van allerlei interessante bioactieve stoffen. Hop bevat onder meer humulones en lupulones. Dierstudies en in vitro-studies suggereren dat die stoffen via de GABA-receptor een antidepressieve en rustgevende werking hebben.

Studie
Suppletie met een extract van hop [Humulus lupulus] zorgt ervoor dat mensen die zich depressief, angstig of gestrest voelen beter in hun vel gaan zitten. Dat schrijven Griekse onderzoekers, verbonden aan de universiteit van Harokopio, in het wetenschappelijk tijdschrift Hormones.
De onderzoekers gaven 36 volwassen proefpersonen, die in milde mate last hadden van depressie, angst en stress, gedurende 4 weken een supplement met een extract van Humulus lupulus. Dagelijks slikten de proefpersonen 2 capsules, en in elke capsule zat 200 milligram extract.
Bij een andere gelegenheid slikten de proefpersonen gedurende 4 weken een placebo.
Voor en na de suppletieperiode vulden de proefpersonen een gestandaardiseerde vragenlijst in: de Depression Anxiety Stress Scale-21 [ASS-21].

Resultaten
Of de proefpersonen nu een placebo slikten of een supplement met Humulus lupulus-extract, hun gevoelens van depressie, angst en stress namen af. Maar de afname was significant groter als de proefpersonen het hopextract gebruikten.

Conclusie
"Our study presents novel data showing that daily supplementation with a commercially available hops dry extract for a 4-week period in a cohort of otherwise healthy young adults with at least mild self-reported depression, anxiety and stress symptoms can significantly reduce the levels of all these symptoms", resumeren de onderzoekers.
"This finding adds to the existing literature on the hops induced effects, since most of the existing clinical studies have used combinations of hops with other sedative plant extracts."
"Longer studies are required to explore the long-term efficacy and safety of this intervention, which should be also studied in older patients with depression and/or anxiety/stress disorders."

Vliersiroop

Vlierbessen zijn bij de meeste mensen wel bekend. De donkere, paarse vruchten van Sambucus nigra hangen vanaf september volop aan de grillige vlierstruiken, de bessen moeten wel goed rijp geplukt worden. Niet alleen omdat dan de smaak beter is maar ook omdat in de onrijpe, groene bessen nog wat giftige blauwzuurverbindingen kunnen voorkomen.

Vliersiroop maken

Voor ongeveer een liter vliersiroop, pluk je een stuk of 4 à 5 trossen die liefst zo rijp mogelijk zijn. Kies mooie donkere trossen, met zo weinig mogelijk licht gekleurde besjes ertussen.
Op vlierstruiken en in de vliertrossen huizen vaak allerhande insecten. Spoel daarom eerst de trossen in
hun geheel, het eenvoudigst is om ze bijvoorbeeld in een gootsteen vol met water te leggen totdat ze volledig onder water zitten.
Een trucje om onrijpe bessen eruit te halen, is ze eerst van de steeltjes te halen, en dan pas te spoelen, onrijpe besjes zijn lichter dan water en komen bovendrijven, de rijpe zakken naar de bodem.
Neem een groot afsluitbaar recipiënt en verzamel hierin alle rijpe bessen. Je kan ze gemakkelijk van de trossen afritsen met behulp van een vork. Verwijder hierbij alle rotte en onrijpe bessen.
Giet nu rode wijn in het recipiënt totdat de bessen onder staan. Experimenteer wat met de soort wijn om de smaak aan te passen als je tenminste de siroop ook als een limonadedrank zou willen gebruiken.

Plet met een vork of lepel zoveel mogelijk besjes in de wijn, zodat de pitjes komen bovendrijven.
Dit maakt het contact tussen de besjes en de wijn beter. Sluit het recipiënt af, en laat het 1 à 2 dagen
staan.
Als het mengsel 1 à 2 dagen "gerijpt" heeft, filter het dan rechtstreeks in een steelpan. Voeg nu aan het bekomen wijn-sap-mengel de helft van dit volume aan suiker toe. Ik heb biologische ruwe rietsuiker gebruikt, maar gewone witte suiker, of andere zoetstoffen kunnen ook gebruikt worden.
Kook het suiker-sap-wijn mengsel op gedurende ongeveer 10 minuten. Meestal komt er wat schuim op drijven, dit kan je eraf scheppen. Na 10 minuten is de vliersiroop klaar.

Giet de siroop heet in verschillende kleine, hittebestendige flesjes (200 cc), en sluit deze goed af.
De vliersiroop blijft enkele maanden goed. Je kan hem voor de zekerheid in de koelkast bewaren.
Varianten kun je maken door het toevoegen van enkele specerijen, vooral dan kaneel enkruidnagel, niet alleen krijg je dan een andere (betere) smaak maar ook een aanvullende geneeskrachtige werking.

Vliersiroop is een klassiek middel bij verkoudheid en vooral bij virale infecties zoals griep. Een grog, een soort glühwein kun je maken door deze verdunde siroop te verwarmen, eventueel nog wat extra kruidnagel, kaneel of sinaasappel toe te voegen en zeer warm op te drinken.Natuurlijk is deze siroop verdund met spuitwater ook geschikt als limonade en verder ook te gebruiken in yoghurt, pudding of op pannenkoeken.

Wetenschappelijk onderzoek met vlierbessen

• J Agric Food Chem. 2010 Sep 22;58(18):10143-6. Elderberry (Sambucus nigra L.) wine: a product rich in health promoting compounds.Total phenolic content of elderberry must and wine ranged up to 2004.13 GAE L(-1). Antioxidative potential of elderberry wine was in the range of red wine, and a tight correlation was detected between total phenolic content and antioxidative potential of elderberry wine. Anthocyanins were the most abundant phenolics in elderberry wine
• Krawitz C, Mraheil MA, Stein M, Imirzalioglu C, Domann E, Pleschka S, Hain T. Inhibitory activity of a standardized elderberry liquid extract against clinically-relevant human respiratory

Rozenbotteljam

Veel wilde en andere medicinale vruchten zijn nu te oogsten. Rozenbottels natuurlijk, Rosa
canina en Rosa rugosa. Deze laatste, Rimpelroos of Japanse bottelroos is veel vleziger dan onze
Hondsroos, je vind ze veel in de duinen, maar ook in de stedelijke plantsoenen, alhoewel dat
natuurlijk niet de properste plaatsen zijn om ze te plukken. Wacht niet te lang, want als deze
vruchten goed rijp zijn, vinden witte wormpjes het vruchtvlees ook wel smakelijk en gezond.

Soms kun je nu zelfs nog wat bloemen van de tweede bloei plukken, deze bloemen zijn bijzonder aromatisch en geschikt om een naar rozen geurende gelei of siroop te maken. Niet alleen rozenbottels, maar ook duindoorn en meidoornbessen kunnen nu geplukt worden.

Rozengelei of siroop
Een zeer eenvoudige rozensiroop kun je maken door een laagje bloemblaadjes van de rimpelroos om en om de bestrooien met suiker, ongeveer 1 week in een glazen bokaal op kamertemperatuur te laten trekken en dan uit te zeven. Je krijgt dan een zeer aromatische, wel nogal vloeibare siroop, die een licht ontsmettende en samentrekkende werking heeft en dus tegen keelpijn en heesheid werkzaam is. Maar natuurlijk kan hij ook als lekkernij op pannenkoeken of in nagerechten gebruikt worden. Om deze siroop langer te bewaren moet je evenveel suiker als rozenblaadjes gebruiken en eventueel de gevulde potjes of flesjes pasteuriseren.

Recept Rozenbotteljam.
Pluk de bottels (Rosa rimpelroos) als ze donkerrood zijn, eventueel een nachtje in de vriezer (daar worden ze zoeter van). Snijd ze doormidden en verwijder de kroon en de zaadje. Was ze goed af met koud water. Zet ze op met de witte wijn

• Kook de wijn met de bottels al roerend tot een papje
• Laat 15 minuten koken en druk daarna de bottels door een zeef
• Voeg dan al roerend de suiker toe totdat deze is opgelost
• Voeg eventueel nog wat rozenblaadjes toe
• Haal de pan van het vuur en roer de rozenblaadjes door de jam
• Verdeel over goed schoongemaakte potjes

Recept Rozenbotteljam.
400 g rozenbottels eventueel met ander fruit (framboos) of meidoornbessen
100 g suiker
75 ml sinaasappelsap
1 onbespoten citroen (schil en sap)
1 kaneelstokje, circa 100 g geleisuiker

Was de rozenbottels, maak ze schoon en halveer ze. Verwijder de pitjes. Doe hierna de bottels in een pan, bedek ze met de suiker en laat dit een nacht staan.
Voeg de volgende dag 75 ml water toe en breng het geheel aan de kook. Voeg dan ook het sinaasappelsap toe en laat alles 15 minuten sudderen. Wel af en toe te blijven roeren. Was de citroen met heet water, schil hem en pers het sap uit. Doe de schil en het sap met het kaneelstokje en de geleisuiker bij de bottels. Laat het geheel nog eens 5 minuten sudderen. Druk de massa boven een pan door een zeef en breng de jam opnieuw aan de kook. Giet of schep de jam vervolgens heet in de schone potjes (soda of vaatwasser!), sluit deze goed af en laat ondersteboven afkoelen.

Over de naam Rosa canina / Hondsroos
Canina is Latijns voor hond, een soort scheldwoord in de betekenis van: geen roos voor de tuin, een rotroos. Hondsroos, Duits Hundsrose, Engels dogs rose of dog briar, Frans rose de chien.

Vele fabels zijn hierover. Oude tuinlieden geloven dat deze plant gebruikt kon worden om hondsdolheid te genezen. Zo ook de Romeinen die geloofden dat een hieruit vervaardigde essence goed zou zijn tegen hondsdolheid. Plinius verhaalt dat een Romeinse soldaat gebeten was door een dolle hond en door zijn moeder was genezen met de wortel van de hondsroos. Zijn genezende krachten waren aan haar geopenbaard in een droom, vandaar de naam canina. Ook was de plant zo bekend bij de Grieken die het semina cynosbati noemden, kynos: is hond, en batos: is doornstruik. Honds‑roos bevat vele vitaminen en andere bestanddelen, waar een drankje van werd gemaakt die bijzonder geschikt was voor oude honden. Theophrastus beschrijft de hondsroos als een boomachtige struik en spreekt van de humbug van de farmacologen die bij het uitgraven van de wortel vreemde gebruiken toepassen. Zoals dat de vruchten van de ­hondsroos met afgewend gezicht geplukt moeten worden waardoor de ogen geen gevaar lopen.

Paddenstoel

In de tuin op de wortels van een omgewaaide, oude populier groeien nu massaal bruine paddenstoelen. Volgens sommige deskundigen zouden het prachtvlamhoeden zijn met de officiële naam Gymnopilus junonius.

De genusnaam Gymnopilus betekent "naakte hoed", de soortnaam junonius is een verwijzing naar Juno, de godin die de echtgenote was van de oppergod Jupiter. Gymnopilus spectabilis en Pholiota spectabilis zijn synoniemen van Gymnopilus junonius. Spectabilis betekent "bezienswaardig", "opmerkelijk" of "fraai" (2).

Prachtvlamhoeden smaken enorm bitter (maar niet alle mensen kunnen dit proeven (3)) en zijn giftig. De bitter smakende stoffen (oligo-isoprenoïden) tasten het zenuwstelsel aan en kunnen braken en ingewandsstoornissen veroorzaken (11). De vruchtlichamen kunnen bovendien hallucinogene stoffen bevatten (psilocybine en psilocine), maar deze kunnen ook ontbreken (1,5,8). In het oosten van de VS en in Japan zijn de concentraties hoger dan in Europa. In Japan wordt de prachtvlamhoed waraitake genoemd, wat "giftige paddenstoel" betekent maar ook ohwaraitake "de paddenstoel van het groot gelach". Het eten van de prachtvlamhoed wordt daar geassocieerd met onbedaarlijke lachbuien en impulsief gedrag (4,6,10). De zwam bevat ook nog cytostatica (7).

Literatuur

1. Buck RW (1967) Psychedelic effect of Pholiota spectabilis. N Engl J Med 276:391-392.
2. Gymnopilus junonius (Fr.) P.D.Orton - Spectacular Rustgill. Webdocument op www.first-nature.com.
3. Hallock RM (2007) The taste of mushrooms. McIlvainea 17:33-41.
4. Emberger G (2008)  Gymnopilus junonius. Webdocument op www.messiah.edu/oakes/fungi_on_wood.
5. Hatfield GM, Brady LR (1969) Occurrence of bis-noryangonin in Gymnopilus spectabilis. J Pharm Sci 58:1298–1299.
6. Jewell K, Volk T (2005) Gymnopilus spectabilis, the Waraitake or Big Laughing Gym, a hallucinogenic mushroom. Webdocument op botit.botany.wisc.edu/toms_fungi.
7. Kim KH, Choi SU, Lee KR (2012) Gymnopilin K: a new cytotoxic gymnopilin from Gymnopilus spectabilis. J.Antibiotics 65:135-137.
8. Kusano G, Koike Y, Inoue H, Nozoe S (1986) The constituents of Gymnopilus spectabilis. Chem Pharm Bull 34:3465-3470.
9. Miyazaki S, Kitamura N, Nishio A, Tanaka S, Kayano T, Moriya T, Ichiyanagi T, Shimomura N, Shibuya I, Aimi T (2012) Gymnopilin – a substance produced by the hallucinogenic mushroom, Gymnopilus junonius – mobilizes intracellular Ca2+ in dorsal root ganglion cells. Biomed Res 33:111-118.
10. Sanford JH (1972) Japan’s “Laughing Mushrooms”. Economic Botany 26:174-181.
11. Tanaka M, Hashimoto K, Okuno T, Shirahama H (1993) Neurotoxic oligoisoprenoids of  the hallucinogenic mushroom, Gymnopilus spectabilis. Phytochemistry 34:661-664.
12. Taylor M (1983) Some common fungi of Auckland city. TANE (Journal of the Auckland University Field Club) 29:133-142.
13. Walters MB (1965) Pholiota spectabilis, a hallucinogenic fungus. Mycologia 57:837-838.