Grote trechterzwam of Clitocybe geotropa (Infundibulicybe geotropa)

Ik kom ze de laatste weken regelmatig tegen. De grote trechterzwam. Het zijn paddenstoelen met een beige tot bleek geelbruine, platte tot trechtervormige hoed (Ø 10-25 cm), met in het centrum vaak een putje, een trechter dus. Lamellen wittig tot beige, enigszins aflopend. Sporen wit.  Steel gekleurd als de hoed, overlangs vezelig, zonder ring.
Ruikt aromatisch naar pas gemaaid gras. Jonge exemplaren zijn eetbaar, oudere taai en smakeloos. Vooral in Noord-Italië is deze paddenstoel een populair gerecht, waar het vooral geroosterd wordt gegeten.

Ze groeien vaak in heksenkringen op kalkhoudende bodem in loof- en naaldbossen. Vrij zeldzaam. 

Vele kleine clitocyben zijn giftig. Muscarine veroorzaakt de intoxicatie. Clitocybe candicans, Clitocybe phyllophila en Clitocybe rivulosa bevatten muscarine. De witte trechterzwammen worden soms verward met de Clitopilus prunulus (grote molenaar). De tijdspanne tussen de inname en het optreden van de eerste ziekteverschijnselen is zeer kort. Deze bedraagt enkele minuten tot een tweetal uur.
Symptomen
Clitocybe phyllophila, Clitocybe rivulosa. De eerste symptomen treden heel snel op. Zij worden het “muscarine-syndroom” genoemd. De kenmerken van deze intoxicatie zijn lopende neus, hyperventilatie, overvloedig zweten, tranende ogen, ademhalingsmoeilijkheden door de overvloedige vochtsecreties in de longen. Het hartritme kan vertragen en een daling van de bloeddruk kan optreden, evenals braken en diarree. De intoxicatie is van korte duur en er treedt binnen de 24 uur herstel op.

Aroniabes

De aroniabes (Aronia melanocarpo) komt oorspronkelijk uit Noord-Amerika. Omdat de bes veel vitamines bevat, werden ze door de Indianen als vitaminerijk voedsel gebruikt voor de winter. Ze vonden tevens gretig aftrek bij vroege kolonisten. Deze gebruikten de bessen als voeding, maar ook als kleurstof voor textiel. Rond 1900 belandde de plant in Sovjet-Unie. De botanicus Ivan Mitsjoerin was direct geïnteresseerd in de gezondheidsvoordelen van de plant en sloeg ermee aan het experimenteren. Hij was ook degene die plant vanuit de Verenigde Staten in zijn eigen land introduceerde. Inmiddels wordt de bes op duizenden hectaren grond in Oost-Europa gekweekt om er sap van te maken. Pas sinds de afgelopen twintig jaar neemt de algemene en wetenschappelijke belangstelling voor de zwarte appelbes in de Verenigde Staten en de rest van Europa toe en wordt deze steeds vaker commercieel verbouwd.

Aroniabessen bevatten een grote hoeveelheid anthocyanen, net als veenbessen, bosbessen, zwarte bessen en bramen. Anthocyanen behoren tot de groep van fenolen. Deze stoffen komen veelvuldig voor in fruit, groente en bloemen. Het woord ‘anthocyaan’ stamt uit het Grieks. ‘Anthos’ betekent ‘bloem’ en ‘kyanos’ staat voor ‘blauw’. Samen met chlorofyl (bladgroen) behoren anthocyanen tot de belangrijkste groep plantaardige kleurstoffen. Ze staan bekend als natuurlijke anti-aging stoffen. Anthocyanen worden uitgebreid onderzocht, maar de consensus is inmiddels dat de antioxiderende eigenschappen van anthocyanen vijftig (!) keer hoger zijn dan vitamine E en tweemaal hoger dan vitamine C. Een onderzoek dat in 2005 in het tijdschrift European Food Research and Technology werd gepubliceerd, stelt dat hele zwarte appelbessen meer antioxidante werking hebben dan appelbessensap. Alle rood-donkerpaars-blauw gekleurde groente en fruit bevat superveel anthocyanen. Aroniabessen bevatten driemaal meer van deze kleurstoffen dan bosbessen. Gedroogde appelbessen zitten bovendien vol vezels.

Aroniathee.

Hiervoor kunt u zowel de bessen als de bladeren gebruiken. Gebruik een paar eetlepels fruit of een mengsel van fruit en bladeren en giet er water over. Laat tien minuten tot een half uur trekken! U kunt ook zelf sap van de zwarte appelbes maken. Was hiervoor de vruchten, doe ze in een pan met wat water en laat ongeveer een half uur op laag vuur stoven. Naar smaak kunt u honing of suiker toevoegen. Bewaar het sap in een schone, droge fles.

Appelbessen zijn eveneens geschikt om wijn of sterke drank van te maken. Vaak worden ze hiervoor gecombineerd met andere gezonde bessen. Het sap is perfect om wild vlees mee te marineren. Direct van de struik zijn de bessen trouwens wat zuur en wrang en niet echt lekker. Verwerkt smaken ze een stuk beter. De bessen worden overigens wel zoeter naarmate ze langer hebben gerijpt. 

Recept smoothie met aroniabessen

Net als blauwe bessen kunnen aroniabessen in brood, taarten, cakes en ander gebak worden verwerkt. Wij houden het lekker makkelijk met dit recept voor een gezonde en heerlijk verfrissende smoothie met aroniabessen.

• 1 kopje yoghurt
• 1 kopje (bevroren) aroniabessen
• 1,5 kopje zwarte bessen, frambozen of blauwe bessen
• 1 banaan, gepeld en in schijfjes
• 1 eetlepel honing

Voeg alle ingrediënten samen in een blender en mix tot een glad geheel.

Wetenschappelijk onderzoek

Banjari et al. beschreven de werking van gebruik van de appelbes (Aronia melanocarpa [Michx.] Elliott, fructus) op diabetes-gerelateerde problematiek. Appelbessap is een product met een hoog gehalte aan

antioxidanten en blijkt de stijging van de bloedsuikerspiegel na een maaltijd te kunnen tegengaan, zo bleek uit onderzoek met gezonde proefpersonen. Ook werkt het als remmer van angiotensine-converterend enzym (ACE-remmer). Het remt eveneens de enzymen dipeptidyl-peptidase IV en α-glucosidase, die belangrijk zijn bij de afbraak van eiwitten en koolhydraten. Voor klinische studies verwijzen de auteurs naar
een eerder overzichtsartikel van Chrubasik et al. In dertien onderzoeken, doorgaans van matige kwaliteit, werden significante verbeteringen gezien in de klinische parameters die werden gebruikt voor diabetes type 2, hypercholesterolemie en andere symptomen van het metabool syndroom.
Hierbij zijn echter heel verschillende handelsproducten gebruikt, zodat het combineren van de verkregen data niet goed mogelijk was.

• Banjari I. et al. Antidiabetic effects of Aronia melanocarpa and its other therapeutic properties. Front Nutr. 2017;4:53. 
• Chrubasik C. et al. The clinical effectiveness of chokeberry: a systematic review. Phytother Res. 2010;24(8):1107-1114.

Aronia melanocarpa, native to eastern North America, has become popular in Eastern Europe and Russia. Aronia melanocarpa fruits are one of the richest plant sources of phenolic substances, mainly anthocyanins--glycosides of cyanidin. Anthocyanins are water soluble pigments accounting for the dark blue and even black color of the fruits. Administered orally they can be absorbed as intact glycosides. Aronia melanocarpa fruit juice and anthocyanins derived from the fruits have been studied intensively for the last 15 years. Most of the effects of Aronia melanocarpa anthocyanins are due to their high antioxidative activity. Our investigations have demonstrated a remarkable hepatoprotective, a very good gastroprotective and a pronounced anti-inflammatory effect of Aronia melanocarpa fruit juice in rats as well as a bacteriostatic activity in vitro against Staphylococcus aureus and Escherichia coli and an antiviral activity against type A influenza virus. Research of other authors has demonstrated that Aronia melanocarpa anthocyanins can normalize the carbohydrate metabolism in diabetic patients and in streptozotocin-diabetic rats, have an in vitro antimutagenic activity and exhibit a distinct immunomodulatory activity in human lymphocyte cultures and in patients with breast cancer, suppress the growth of human HT-29 colon cancer cells, inhibit the N-nitrosamine formation in rats and decrease the toxicity and cumulation of cadmium in liver and kidneys. Currently, there are no data in literature about any unwanted and toxic effects of Aronia melanocarpa fruits, juice and extracts.

Oxymel

Oxymel is een mengsel van honing en (appelcider)azijn dat verdund met water als natuurlijke drank gebruikt wordt. Deze drank, ook bekend als “zure honing”, heeft spijsverterings-, desinfecterende, antibacteriële en zelfs wondgenezende eigenschappen. In de natuurgeneeskunde wordt het vaak aanbevolen als huismiddeltje tegen verkoudheid, hoest en andere aandoeningen van de luchtwegen .

Het is een traditionele bereidingswijze die je ook in oude apothekersboeken kan terugvinden. Een voorbeeld.

Oxymel Simplex.

• Neemt Aceti vini acerrimi, een pond.
• Aquae Simplicis clarae, vier pond.
• Mellis, twe pond.

Laat den honig en 't water te zaam koken, schuimt dit wel af, als het water by naa weggedampt is, doed 'er den azyn by, laat het wederom door malkanderen koken, giet het door een doek, en bewaart het tot 't gebruik. Bataviasche apotheek(1746)

Oxymel - Ingrediënten

De basisingrediënten van Oxymel zijn heel eenvoudig: azijn en honing (verhouding 1 / 2 of andere verhoudingen). Ook kruiden en specerijen worden traditioneel toegevoegd. Bijzonder geschikt in de winter zijn de kruiden en specerijen die een antibacteriële en desinfecterende werking hebben, de slijmvorming tegengaan of anderszins de luchtwegen en het immuunsysteem ondersteunen, zoals salie, tijm, rozenbottels, gember, kurkuma, kaneel of kruidnagel. Ook oxymel met vlier is smakelijk en werkzaam op het immuunsysteem.

Oxymel met gember, kurkuma en salie

• 500 g honing⁠

• 250 g biologische appelciderazijn⁠

• 50 g verse biologische gember⁠

• wat salie (vers of gedroogd) ⁠

• 1 biologische citroen⁠

⁠• 1 el kurkumapoeder

• 1 afsluitbare pot (ca. 1 liter)

Schil de gember en snijd hem in kleine stukjes. Giet honing en azijn in een schone pot (eventueel wat verwarmen) en meng. Pers de citroen uit en doe het sap in het glas, rasp vervolgens de schil van een halve citroen en voeg deze ook toe. Voeg de echte salie en 1 eetlepel kurkumapoeder toe en meng alle ingrediënten goed door elkaar. ⁠ ⁠

Zettijd : 4 weken, dagelijks roeren.

Oxymel met brandnetels

Dit oxymel-recept is ideaal als voorjaarsbehandeling . Jonge brandnetels bevatten een extra portie ijzer om voorjaarsmoeheid tegen te gaan en hebben een zuiverende en ontgiftende werking .

• 500 g honing⁠

• 250 g biologische appelazijn⁠

• 1 handvol jonge brandnetelpunten⁠

• Optioneel: 1 handvol madeliefjesbloemen

• 1 afsluitbare glazen pot (ca. 1 liter) ⁠

Snij of plet de brandnetels en andere lentekruiden zodat de inhoudsstoffen beter vrijkomen. Giet honing en azijn in een schone pot (verwarmen, au bain marie) en meng. Voeg de kruiden toe en meng alle ingrediënten goed door elkaar. ⁠ ⁠

Zettijd : 4 weken, dagelijks roeren, daarna de kruiden zeven, verdunnen met water als drank

Oxymelrecept met rozenbottels

• 500 g honing⁠

• 250 g biologische appelciderazijn⁠

• 1-2 handjes rozenbottel⁠s

• 1 duimgroot stukje gember⁠

• 3 kaneelstokjes⁠

• verse tijm en salie

• 1 afsluitbare pot (ca. 1 liter) ⁠

Voor de rozenbottel-oxymel: halveer de rozenbottels en hak de kruiden fijn. Giet honing en azijn in een schone pot (verwarmen au bain marie) en oplossen, voeg dan de overige ingrediënten toe en meng goed.

Zettijd : 4 weken, dagelijks roeren.

Wetenschappelijk onderzoek met oxymel

• Biomed Pharmacother. 2020 Jun:126:110079. doi: 10.1016/j.biopha.2020.110079. Epub 2020 Mar 19. Thyme oxymel by improving of inflammation, oxidative stress, dyslipidemia and homeostasis of some trace elements ameliorates obesity induced by high-fructose/fat diet in male rat.
• Microbiology (Reading). 2023 Jul;169(7):001351. doi: 10.1099/mic.0.001351. Sweet and sour synergy: exploring the antibacterial and antibiofilm activity of acetic acid and vinegar combined with medical-grade honeys. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10433418/

Huidveroudering en wilgenroosje

Huidveroudering: het natuurlijke middel wilgenroosje-extract kan helpen. Bij het natuurlijke proces van huidveroudering neemt het gehalte van belangrijke stoffen zoals collageen, hyaluronzuur en elastine in de huid af, wat resulteert in een slappere, stuggere huid en rimpels. Er zijn tegenwoordig tal van producten op de markt die beloven dit proces tegen te gaan, maar ook planten kunnen dit proces mogelijk beïnvloeden. Een voorbeeld hiervan lijkt het wilgenroosje.

Het wilgenroosje (Epilobium angustifolium) is een wijdverspreide plant, maar misschien niet een heel bekend medicinaal kruid. Toch kent het een lange historie van medicinaal gebruik, vooral bij aandoeningen van de huid. Zo gebruikten Canadese indianen het maceraat van wilgenroosje al bij steenpuisten en huidinfecties. Ook gebruikten ze de bladeren om blauwe plekken mee in te pakken [1]. In de tweede helft van de 19e eeuw werd het in Rusland ook gebruikt bij constipatie, hoofdpijn en winterhanden [2]. Uit de resultaten van onderzoeken blijkt dat extracten van wilgenroosje ontstekingsremmend en antibacterieel werken. Dit zou het medicinale effect bij huidaandoeningen kunnen verklaren. Daarnaast blijkt uit onderzoek dat het mogelijk ook bepaalde aspecten van huidveroudering kan vertragen [1].

Zo kan een extract van het wilgenroosje mogelijk het verslappen van de huid tegengaan door enzymen te remmen die collageen- en elastasevezels afbreken. Bij in vitro-onderzoeken remden polyfenolen uit het wilgenroosje bepaalde enzymen die hierbij een rol spelen, zoals elastase en collagenase [1]. Een waterextract van wilgenroosje verminderde de activiteit van elastase met wel 82% [3]. Dit sterke effect wordt waarschijnlijk veroorzaakt door de activiteit van meerdere stoffen, al lijken polyfenolen zoals hyperoside en kaemferol hier in het bijzonder bij betrokken te zijn [4].

Naast elastase en collagenase remt wilgenroosje ook de activiteit van matrix metalloproteïnases (MMPs). Deze enzymen, die eiwitten van de extracellulaire matrix kunnen afbreken, worden met de jaren actiever in de verouderende huid. Een alcoholextract van wilgenroosje remde de actieve aanwezigheid van MMP-1 en MMP-3 in gezonde menselijke huidfibroblasten. De activiteit van het enzym hyaluronidase-2 werd zelfs volledig geremd door dit alcoholextract [5].

Naast verslapping van de huid kan er ook hyperpigmentatie optreden in de verouderende huid. Het enzym tyrosinase speelt hierbij een belangrijke rol en tyrosinaseremmers worden gebruikt om de overproductie van melanine tegen te gaan. Synthetische tyrosinaseremmers zijn echter mogelijk cytotoxisch en mutageen bij gebruik over langere termijn. Een tyrosinaseremmer zonder deze bijwerking zou daarom een welkom alternatief zijn [1]. Een waterig extract van wilgenroosje remde de activiteit van tyrosinase in een in vitro-studie met circa 15%. De mate van deze inhibitie was gerelateerd aan de concentratie polyfenolen in het extract [3].

Ten slotte zijn er tot nu toe geen bijwerkingen bekend van het gebruik van wilgenroosje-extract. Een klein aantal in vitro-toxiciteitsstudies laten geen bijwerkingen zien [1]. In vivo bleek een concentratie van een 5% wilgenroosje-extract bij huidcontact gedurende vier uur ook geen bijwerkingen op te leveren [5].

Het preklinisch bewijs voor verouderingsvertragende eigenschappen en lage toxiciteit van wilgenroosje maakt dit een mogelijk interessant ingrediënt voor vervolgonderzoek voor uitwendige cosmetische of dermatologische toepassingen. Goede klinische studies zijn echter nodig om de effectiviteit en veiligheid te bevestigen.

AUTEURSGEGEVENS | E.B.M. (Liesbeth) Veldman MSc studeerde voeding en gezondheid aan de universiteit in Wageningen. Ze werkt als onderzoeker bij het kenniscentrum Vitaliteit en Eigen Regie aan de hogeschool Leiden en is redacteur van dit tijdschrift. 

REFERENTIES | [1] Nowak A. et al. Epilobium angustifolium L. as a potential herbal component of topical products for skin care and treatment – A review. Molecules. 2022;27(11):3536. [2] Sõukand R. et al. Inventing a herbal tradition: The complex roots of the current popularity of Epilobium angustifolium in Eastern Europe. J Ethnopharmacol. 2020;247:112254. [3] Onar H. et al. Tyrosinase and lipoxygenase inhibition and antioxidant activity of an aqueous extract from Epilobium angustifolium L. leaves. J Med Plants Res. 2012;6(5):716-726. [4] Karakaya S. et al. In vivo bioactivity assessment on Epilobium species: A particular focus on Epilobium angustifolium and its components on enzymes connected with the healing process. J Ethnopharmacol. 2020;262:113207. [5] Ruszová E. et al. Epilobium angustifolium extract demonstrates multiple effects on dermal fibroblasts in vitro and skin photo-protection in vivo. Gen Physiol Biophys. 2014;32(3):347-359.

Salie, tandpoeder en tandpasta

De eenvoudige maar effectieve manier om je tanden schoon te maken is door met lichte druk een vers salieblad over je tanden te wrijven.  Dit vermindert afzettingen die kunnen ontstaan ​​door thee, koffie of plakkerig voedsel zoals bananen. Het vermindert ongewenste ziektekiemen en laat een frisse smaak achter. Zo kun je dan je tanden poetsen.

Tandpoeder is iets complexer, maar nog steeds gemakkelijk zelf te maken. Het bevat nog een paar andere ingrediënten die ook een gezonde microbiota in de mond ondersteunen en de tanden versterken. Als u liever een crème gebruikt, kunt u ook uw eigen tandpasta maken.

Maak je eigen tandpoeder – welke ingrediënten gebruiken?

Berkensuiker of xylitol vermindert de zuurproducerende bacteriën die het tandglazuur aantasten. Ultrafijne  klei is rijk aan mineralen zoals ijzeroxide en silicium. Aluminium-, calcium-, magnesium- en natriumzouten, evenals mangaanverbindingen en fosfaten zitten ook in klei. Vanwege de schurende werking wordt het ook gebruikt in tandreinigingspoeder of -crème, maar je moet voorzichtig zijn met het gebruik van de ultrafijne klei, anders is de schurende werking te sterk.

Zuiveringszout (baking soda) kan tandplak verwijderen en tanden witter maken. Het schuimt ook lichtjes, wat velen prettig vinden.

Echte salie (Salvia officinalis) wordt als kruid aanbevolen vanwege de antibacteriële, verstevigende werking en voedende eigenschappen. Pepermunt (Mentha piperita) heeft bovendien een antibacteriële werking en zorgt voor een frisse smaak. Kruidnagel (Caryophylli flos) heeft een ontstekingsremmende en kiemremmende werking, net als kurkuma (Curcuma longa), die wel gele vlekken op de tandenborstel veroorzaakt maar de tanden witter maakt.

Zout brengt de mondflora in evenwicht door schadelijke zuren te neutraliseren. Bovendien stimuleert het de speekselstroom, wat op zijn beurt de fysiologische zelfreiniging bevordert.

Om het te bereiden heb je een vijzel of een goede blender nodig om de gedroogde kruiden en klei tot het fijnste poeder te malen, een schone pot met schroefdop met deksel voor opslag en een spatel of koffielepel voor hygiënische verwijdering. Je hebt ook stickers nodig om de pot met schroefdop te voorzien van de productiedatum en inhoud.

Basisrecept tandpoeder

Dit tandpoeder is snel te maken en je hebt maar een paar ingrediënten nodig. Als je geen schuim nodig hebt, kun je de baking soda weglaten. De kruiden verliezen geleidelijk hun aroma naarmate ze fijner worden gemalen. Het poeder mag niet langer dan een jaar worden bewaard. Als het echter wordt bereid in de hoeveelheden die worden vermeld, zal het binnen korte tijd opgebruikt zijn. Dit betekent dat het ook relatief veilig is tegen ziektekiemen.

Ingrediënten:

• 3 eetlepels gedroogde salieblaadjes, grof gehakt
• 1 el gedroogde muntblaadjes , grof gehakt
• 1 theelepel ultrafijne klei
• 1 theelepel xylitol / berkensuiker
• ½ tl zout (kan weggelaten worden als je de smaak niet lekker vindt)
• ½ theelepel zuiveringszout

Voorbereiding:

Maak alle ingrediënten zeer fijn in een blender of vijzel. Als je de voorkeur geeft aan heel fijn poeder, zonder dat er grote stukken van de planten achterblijven, kun je het poeder door een fijne zeef zeven en in geëtiketteerde potten met schroefdop doen. Om je tanden te poetsen, bestrooi je de vochtige tandenborstel met ongeveer ¼ theelepel poeder of dompel je hem in het poeder en poets je zoals gewoonlijk. Om te voorkomen dat het poeder met een vochtige tandenborstel verontreinigd raakt of gaat klonteren, dient slechts 1 volle eetlepel in een klein bakje klaar te staan ​​voor snelle consumptie binnen 2 dagen en de rest moet apart worden bewaard.

Tandpoeder met kurkuma

Dit tandpoeder maakt je tanden prachtig wit, zelfs als het in eerste instantie lijkt alsof alles geel wordt. Uw tandenborstel zal zelfs permanent verkleurd zijn. Maar dat is onschadelijk.

Ingrediënten:

• 1 theelepel gedroogde en gemalen kurkuma
• 2 theelepels ultrafijne helende klei of klei
• 1 theelepel xylitol
• ½ theelepel zout
• ¼ snufje kruidnagelpoeder of gedroogde en gemalen nagelkruidwortels ( Geum urbanum radix)

Voorbereiding:

De bereiding en toepassing zijn identiek aan die van het basisrecept.

Alternatief: maak je eigen tandpasta

Is tandpoeder te onpraktisch voor jou of heb je toch liever tandpasta? Dan kun je ook je eigen tandpasta maken. Om dit te doen, kunt u door roeren 3-4 eetlepels verwarmde kokosolie aan het afgewerkte tandpoeder toevoegen, dit mengsel in een glas gieten en laten afkoelen. Kokosolie heeft antibacteriële, antivirale en fungicide effecten. Er moet ook voor worden gezorgd dat de crème hygiënisch wordt verwijderd; u mag deze alleen verwijderen met een schone spatel of de achterkant van een mes/lepel. Dompel de tandenborstel nooit rechtstreeks in de crème. Dit is een prachtige voedingsbodem voor het oppikken en vermenigvuldigen van ziektekiemen uit de tandenborstel. De crème is net zo lang houdbaar als de houdbaarheidsdatum van de gebruikte kokosolie.

Maak je eigen tandpasta – met essentiële oliën

 Is het drogen van kruiden en maalpoeder niet jouw ding? Je kunt ook etherische oliën gebruiken bij het maken van je eigen tandpasta. Zorg ervoor dat je alleen natuurlijke, biologische oliën gebruikt. Oliën die geschikt zijn voor tandpasta zijn:

• Salie etherische olie, muntolie : de werking wordt beschreven onder de rubriek “Tandpoeder – welke ingrediënten zijn nuttig?”
• Oregano-olie: heeft een antibacteriële en antiseptische werking
• Venkelolie: verkoelt en kalmeert het mondslijmvlies en is bovendien kiembestendig  
• Citroenolie: geeft een frisse smaak, werkt kiemremmend en versterkt het immuunsysteem
• Eucalyptusolie: verfrissend en kiembestendig  
• Tea tree olie: ontstekingsremmend, kiemremmend, verfrist de adem

Ingrediënten:

• 4 eetlepels verwarmde kokosolie
• 1 eetl xylitol
• 1 eetlepel ultrafijne klei
• 10-15 druppels van de essentiële oliën in een mengsel naar keuze

Voorbereiding:

Meng de ingrediënten grondig en giet het in geëtiketteerde potten.

Paardenkastanjezaad

Verreweg het meest effectieve plantaardige medicijn dat professioneel wordt gebruikt bij spataders is paardenkastanjezaad.  De grote, bijna bolvormige, bruine zaden van Aesculus hippocastanum L. (familie Hippocastanaceae) of van nauw verwante soorten zoals de Amerikaanse paardenkastanje zijn waarschijnlijk bij elk schoolkind bekend omdat ze op grote schaal worden gebruikt bij kinderspelen.  

'Bij'gelovige volwassenen in veel landen dragen ze in hun zakken om artritis en reuma te voorkomen of te genezen. Vanwege hun aantrekkelijke rode, gele of witte bloemtrossen worden de bomen op grote schaal gekweekt.  Paardenkastanjezaden bevatten een complex mengsel van triterpeensaponinen, genaamd aescine.  Dit kan worden gefractioneerd in een gemakkelijk kristalliseerbaar mengsel dat bekend staat als β-aescine en in water oplosbare componenten die bekend staan ​​als α-aescine.  Flavonoïden, waaronder quercetine en kaempferol, en de coumarineglycoside esculetine zijn ook aanwezig in het zaad. Aescin heeft het vermogen om de lysosomale enzymactiviteit met maar liefst 30 procent te verminderen, blijkbaar door de cholesterol bevattende membranen van de lysosomen* te stabiliseren en de afgifte van de lysosomen te beperken.  De verbinding vermindert ook oedeem en heeft een gunstig diuretisch effect.  Bovendien is aangetoond dat het de tonus van de aderen verhoogt, waardoor de bloedstroom naar het hart wordt verbeterd. Dus nuttig bij de behandeling van spataderen en veneuze insufficiëntie. 

Paardenkastanjezaden worden meestal gebruikt in de vorm van een waterig alcoholisch extract dat wordt gedroogd en aangepast tot een concentratie van 16-21 procent triterpeenglycosiden, berekend als aescine.  De werkzaamheid van paardenkastanjezaadextract bij het verminderen van oedeem bij patiënten met chronische veneuze insufficiëntie is in verschillende klinische onderzoeken gerapporteerd. 

In Europa zijn een aantal zalven en smeersels met paardenkastanje-extract verkrijgbaar.  Sommige hiervan worden door de fabrikanten aanbevolen, niet alleen voor lokale toepassing op oppervlakkige spataderen, maar ook voor de behandeling van aambeien.  Omdat bewijsmateriaal met betrekking tot de transdermale absorptie van aescine ontbreekt en aambeien verband houden met zowel de arteriële als veneuze circulatie, is de werkzaamheid van dergelijke preparaten, vooral bij de behandeling van aambeien, twijfelachtig. Noch paardenkastanje-extract, noch de aescine die erin zit, wordt erkend door de FDA als een effectief ingrediënt in aambeienpreparaten.  De Duitse Commissie E heeft het gebruik van paardenkastanjezaden goedgekeurd voor de behandeling van chronische veneuze insufficiëntie, evenals voor pijn en een gevoel van zwaarte in de benen.  Het wordt ook aanbevolen bij spataderen en posttrombotisch syndroom.  Het kruid heeft een anti-exsudatieve werking en verhoogt de tonus van de aderen.  Bijwerkingen komen niet vaak voor, maar gastro-intestinale irritatie kan optreden.

Naam en andere toepassingen wilde kastanje

De naam kastanje is rechtstreeks overgenomen van de Griek-se naam kástanon. Maar waarom paardekastanje? De Turken noemen hem paardenkastanje omdat het middel goed werkt bij paarden die last hebben van ademnood. Dat vermeldt het New Kreuterbuch uit de 16e eeuw. De wetenschappelijk naam aesculus is mogelijk afgeleid van het Latijnse edere = eten. Pas in de tweede helft van de 16e eeuw kwam de paardenkastanje van zijn natuurlijke verspreidingsgebied in Griekenland naar Midden-Europa. De zetmeelbevattende kastanje, de zaden van de paardenkastanje, werden al snel gebruikt als voer voor de dieren en als product dat zetmeel leverde. Men geloofde lang dat het dragen van drie kastanjes in de zak bescherming bood tegen diverse aandoeningen, maar de eigenlijke genezende kracht van de paardenkastanje werd pas tegen het einde van de 19e eeuw duidelijk. Eerst werd van de zaden plaksel gemaakt voor boekbinden en behangen, omdat het zo bitter was dat het niet werd aangevreten door maden en insecten. Gedroogde kastanjes in een stoffen zakje kunnen gebruikt worden voor een weldadige voetmassage. Gewoon de voeten erop zetten en losjes heen en weer bewegen.

*Een lysosoom is een organel in de cel. Lysosomen zijn met vocht gevulde blaasjes, die zorgen voor de afbraakprocessen in de cel. Het lysosoom membraan bestaat uit dubbele fosfolipiden en eiwitten, net als het celmembraan. Een cel kan enkele honderden lysosomen bevatten.

Cornus mas, gele kornoelje met rode bessen

De gele kornoelje behoort tot de kornoeljefamilie en is niet verwant aan de zoetzure kers. De struik geeft de voorkeur aan warme, zonnige locaties, kalkrijke grond en kan dan 3-8 meter hoog worden en wel 100 jaar oud worden. De Cornus mas komt oorspronkelijk uit West-Azië, maar heeft zich in de loop van de tijd verspreid over Turkije, de Kaukasus en Zuid-Europa tot aan het zuiden van Duitsland. Ook al zijn er wilde opstanden, de meeste struiken worden tegenwoordig door mensen geplant.

De struik is met zijn glanzende, elliptische tot puntige ongeveer 10 cm lange bladeren een ecologische troef: zijn dichte wortelstelsel beschermt tegen bodemerosie en kan hellingen stabiliseren. De gele bloemen, die heel vroeg in de lente verschijnen, zijn waardevol voedsel voor bijen, en de bladeren en scheuten zijn waardevol voedsel voor allerlei herbivoren zoals konijnen en herten. En last but not least genieten veel vogels van de dieprode steenvruchten. 

Het hout met de grijsbruine schors die van de oude struik afbladdert, is het zwaarste dat in Europa voorkomt: het zinkt in het water. In de Ilias van Homerus lezen we dat het Trojaanse paard gemaakt was van het harde hout van de kornoelje, en dat ook de speren van de troepen van Alexander de Grote uit Cornushout waren.

Traditionele remedie met potentieel voor meer

Preparaten gemaakt van de bladeren, bloemen en vruchten van de kornoelje werden meer dan 1000 jaar geleden gebruikt om verschillende kwalen te verlichten. Het spectrum was breed en strekte zich uit van keelpijn tot allerlei ontstekingsprocessen. Bovenal werden ziekten van het maag-darmkanaal, zoals maagzweren, diarree of inflammatoire darmziekten, behandeld met preparaten gemaakt van bladeren, gedroogd fruit en zelfs de gemalen zaden van de vruchten. Hildegard von Bingen raadde kornoelje aan bij maagproblemen of jicht. [1]

De kornoelje bevat iridoïden en de vruchten bevatten ook vitamines, vooral vitamine C. Afhankelijk van de locatie en de groeiomstandigheden bevatten de vruchten ook verschillende hoeveelheden mineralen zoals magnesium, calcium, kalium, zink en ijzer.

Fytochemische en klinische onderzoeken tonen aan dat verschillende delen van de Cornus onder meer leidden tot een verbeterde bloedsuikerspiegel en cholesterolgehalte. Daarnaast werden onder andere antimicrobiële, anti-atherosclerotische of anti-glaucoomactiviteiten aangetoond [2, 3].

Kornoeljebes: scherpzoet fruit om van te genieten

De vruchten van de kornoeljekers zijn een verrijking voor de keuken. In Iran worden verse of gedroogde vruchten gebruikt in lams- of rijstgerechten. Van de rijpe bessen kan jam of gelei worden gemaakt of ontpit en gedroogd, als rozijnen voor cakes worden gebruikt.

Bijzonder interessant vind ik het maken van de zogenaamde kornoelje-olijven, de vruchten die net beginnen te rijpen, terwijl ze nog groen zijn maar al een vleugje rood hebben, worden gepekeld als olijven.

Recept voor kornoelje-olijven

• 300 g ontpitte kornoeljekersen
• 150 g zout
• 500 ml water

Doe zout en water in een pan, breng het kort aan de kook, laat het afkoelen en giet het over de bessen. Om ervoor te zorgen dat ze onder water blijven, verzwaar je ze met een bord. Dek af en zet 1 week in de koelkast. Giet na een week het water af en spoel de kornoelje-bessen met water. Spreid de bessen  uit op keukenpapier en dek het af met een doek om het tegen vliegen te beschermen. Laat het fruit een dag drogen.

Maak intussen de kruidenolie klaar waarin de kornoelje-bessen worden bewaard.

Ingrediënten voor de kruidenolie

• 150 ml koolzaadolie of olijfolie
• 1 takje tijm of oregano
• 1 laurierblad
• 1 salieblad
• 1 kleine gehakte gedroogde tomaat
• 1 teentje knoflook
• 1 kleine chilipeper (als je van pittigheid houdt)

Verwarm de kruiden in de olie en laat 10 minuten zachtjes koken. Laat het vervolgens afkoelen. Doe de vruchten in potten met deksel en giet de olie erover.

Als u de kornoelje-olijven op een koele plaats bewaart zijn ze enkele weken houdbaar. Je kunt ze gebruiken als echte olijven!

Literatuur

[1] Dinda B, Kyriakopoulos AM, Dinda M, et al. Cornus mas  L. een belangrijk Europees en Aziatisch traditioneel voedsel en medicijn: etnogeneeskunde, fytochemie en farmacologie voor commercieel gebruik ervan in de farmaceutische industrie. Tijdschrift voor Etnopharmacologie. 2016; 193 (4): 670-690

[2] Celep E, Aydin A, Kirmizibekmez H, Yesilada E. Beoordeling van het  in vitro  en  in vivo  antioxiderende potentieel van Cornusbladeren. Voedsel- en chemische toxicologie. 2013; 62: 448-455

Medicinal plants that are used today have been known by people of ancient cultures around the world and have largely been considered due to their medicinal properties. Cornus mas L. (Cornelian cherry) is one of these medicinal plants with high level of antioxidant activity. Cornelian cherry is an attractive ornamental plant with delicious fruit having nutritional and therapeutic values. The main purpose of this paper is to present and summarize the pharmacological and therapeutic effects from researches done on Cornelian cherry in studies from 2000 to 2016. Information and findings in this review were taken from electronic journals in some websites including PubMed, Elsevier, ISI, Google scholar, SID and relevant books. C. mas L. is important in terms of decoration and is used in traditional medicine to treat diarrhea, inflammatory bowel disease, cholera, fever, malaria, kidney stones, urinary tract infections, cancer, bleeding and heat stroke. Several studies have shown that Cornelian cherry fruit plays an important role in prevention of atherosclerosis, blood sugar, lipid profiles and reduction of fat accumulation in the liver. Cornelian cherry has antimicrobial, antiparasitic, anti-inflammatory, antioxidant and anticancer effects as well as protecting liver, kidney and cardiovascular system. Using Cornelian cherry in pharmaceutical and food industries has caused fantastic value of this plant. Pharmaceutical properties of Cornelian cherry seeds, fruits, leaves and stems have led the need of further studies to explore the other unknown effects or review mechanism of its pharmacological effects for preparation of new drugs.

Allerzielen op het oude kerkhof van Hastiere

 

Meer vergankelijkheid dan het oude kerkhof van Hastiere kun je niet vinden. Niet alleen dode, vergane mensen vind je hier maar ook verweerde, vergane graven. Verzakte, gebroken en wild begroeide grafstenen. Graven en plastic bloemstukken die weer tot leven komen. De verschrikkelijke schoonheid van vergankelijkheid.