Bijzondere populieren in Bellegarde

Populieren zijn nu niet direct mijn lievelingsbomen, maar hier in Bellegarde hebben die oude knoestige exemplaren langs de bergbeekjes mijn hart gestolen. Ze groeien op en langs de typische stenen  muurtjes samen met Meidoorn, Wilde liguster, Kardinaalsmuts, Rode kornoelje en heel veel grillige Palmboompjes. Zo ontstaat er een smalle slingerende bosstrook, dicht en donker binnen langs de beekkant en licht en droog buiten langs de veldkant. De onderbegroeiing is dan ook zeer gevarieerd van Sleutelbloem, Maarts viooltje, Leverbloempje tot Wit vetkruid en Tripmadam en daar tussen een variatie aan orchideeën en zelfs blauwbloeiende gentianen. Maar de bloemen moet ik er in deze tijd van het jaar wel zelf bij denken.

Behalve dan de Stengelloze sleutelbloem, die laag bij de grond beschut tegen de kille wind al volop bloeit en het Leverbloempje, dat schuchter zijn eerste blauwe bloempjes laat zien.

Van de laagste, al dikwijls gesnoeide takken van de reuze populieren heb ik zelf wat knoppen geplukt om een glycerinemaceraat te maken. De langwerpige, fijngeurende populierknoppen zijn al van oudsher bekend als zalf tegen aambeien en tegen winterhanden. Nu in de moderne gemmotherapie wordt het glycerinemaceraat ook bij reumatische gewrichtsklachten gebruikt.

Ik zet de verse knoppen direct in een mengsel van pure alcohol, gemengd met gelijke delen glycerine en water en nu maar laten trekken tot ik terug kom in april.

Over Zwarte Populier of Populus nigra. 

In de Franse taal  Le Peuplier, klinkt het niet alleen mooi, maar heeft het ook zoveel betekenis ‘l’arbre du peuple’, de boom van het volk, voor de mensen. Al in de Oudheid werd hij geapprecieerd om zijn altijddurende verfrissende beweeglijkheid en zijn geurende knoppen. Schaduw, geur en groeikracht!Voor ons is de populier een vrij ordinaire snelgroeiende productieboom, in de Oudheid was het een mythische boom bezongen door dichters als Homerus, Virgilius en Ovidius. De populier en zijn harsige knoppen zouden geboren zijn uit de tranen van de zusters Phaeton. Oculi populi nigri.

Geschiedenis van de populierzalf 

Dioscorides gebruikte de bladeren van de Zwarte populier getrokken in azijn tegen voetjicht. Galenus liet de jonge blaadjes, nauwelijks uit de knop ontsproten, in olie trekken en aan de zon blootgesteld gingen 'alle krachten van de knoppen’ in de olie over. Dit verzachtend en pijnstillend middel noemde hij ‘acopon’. Dit middel is de voorloper van de fameuze ‘Onguentum Populeum’ van Nicolas de Myrepse, een Byzantijnse farmacoloog uit de 13de eeuw. Deze populierzalf is van toen af tot ver in de 20ste eeuw een gereputeerd middel geweest, dat in alle apothekersboeken uitvoerig besproken werd.

Het originele recept van de Myrepse uit zijn werk ‘Onguents’ zag er als volgt uit: ‘Neem de ‘ogen’, de knoppen, die verschijnen op het moment van de bloei uit de toppen van de populier, de bladeren van de Slaapbol, de Mandragora, de braam, het bilzekruid, solanum, sla, sedum, viooltjes en nombril de Venus, van elk 3 onces en meng alles door 3 livres (pond) varkensvet (reuzel). Mix alles fijn in een vijzel tot een pâte. Laat 8 dagen staan, kook het samen met 1 liter wijn op een zacht vuur totdat de wijn verdampt is.

In de oude apothekersboeken In de 18de eeuw bevestigde Prof. Lémery nog eens de waarde van de populierknoppen als verzachtend en pijnstillend middel. De ‘Onguent Populeum’ werd ook in de Codex opgenomen maar dan wel in een vereenvoudigde vorm.

• Populierknoppen 800 g
• Vers blad van Slaapbol
• Vers blad van Wolfskers
• Vers blad van Bilzekruid
• Vers blad van Zwarte nachtschade van elk 500g
• Varkensvet of reuzel 4000g

Nog altijd een uitvoerig recept met veel sterk werkende, giftige planten, niet geschikt om zelf te maken of om mee te experimenteren. Daarom zijn er later nog eenvoudigere recepturen voorgesteld, die alleen maar uit populierknoppen waren samengesteld, in feite dus een echte populierzalf of ‘Unguentum Populeum’.

• Populierknoppen (oogst in maart) 100g
• Water 300g 2 uur zachtjes koken en dan toevoegen
• Olie 150g
• Witte was 50g

Een ontstekingswerende, pijnstillende en verzachtende zalf te gebruiken tegen gewrichtspijnen, kloven, winterhanden maar vooral veel gebruikt tegen pijnlijke aambeien.