Look zonder look

Goed plantengezelschap in de winter is look zonder look. Ook op onze wandeling in Weris vonden we de groene glimmende bladeren langs hagen en bosranden, maar zover moet je niet lopen om te genieten van deze plant, want hij is overal wel te vinden onder hagen en bij bosranden.

 Look zonder look is de merkwaardige Nederlandse naam die al eeuwen wordt gebruik voor deze bescheiden, wit bloeiende plant . De plant is tweejarig, het eerste jaar maakt hij een wortelrozet met ronde bladeren, het tweede jaar schiet hij op tot 1 meter hoog. De bladeren  reuken subtiel naar look. Maar het is botanisch geen echte look. Vandaar die typisch Nederlandse naam: Look-zonder-look; de plant ruikt naar Look, maar bezit geen ondergronds lookbolletje. De naam die al in de 16de eeuw door Dodonaeus aan de plant werd gegeven, is zo kenmerkend dat er maar heel weinig andere volksnamen van de plant bekend zijn. Ook de wetenschappelijke naam duidt op de geurverwantschap met de look, Alliaria petiolata.  Alliara is een afleiding van Allium, de wetenschappelijke naam voor het geslacht Look;  petiolatus betekent gesteeld en heeft betrekking op de gesteelde bladen  van het wortelrozet. Dit is uitzonderlijk omdat de bladeren van een wortelrozet meestal ongesteeld zijn. Vroeg in het voorjaar schiet de plant door en maakt dan kleine, witte bloemen.

Tot omstreeks 1950 was de Look-zonder-look  beperkt aanwezig in ons land. Het is opmerkelijk, dat de soort zich sindsdien sterk heeft uitgebreid. En nu een zeer algemeen kruid is langs bosranden en in boomrijke tuinen. Het is bijzonder geschikt om het te laten verwilderen in de schaduwrijke hoekjes van een tuin of bij de composthoop. 

Look-zonder-look werd vroeger aangewend als middel om zweren te laten rijpen, ingewandswormen te lijf te gaan en als bloedzuiverend middel. De niet meer in gebruik zijnde naam Alliaria offïcinalis, uit of van de apotheken, duidt op deze medicinale werking. Simon Pauli zei al in 1666 ‘qu’elle déterge et modifie les ulceres putrides et sordides’. En mijn Franse herboristenvoorbeeld Dr. Leclerc zag goede resultaten bij de behandeling van ‘gelures ulcereux’. Dus tegen bevriezing. Het verse blad ging de ettering tegen en stimuleerde de aanmaak van huidweefsel. Maar ook bij impetigo (krentenbaard)  maakte Leclerc er gebruik van.

Volgens de ethnobotanist Lieutaghi heeft het blad een ontsmettende werking en kan het vooral vers in het voorjaar bij verkoudheid en bronchiale problemen als slijmoplossend middel gebruikt worden.  De ontsmettende mosterdolieglycosiden in de plant zullen daar niet vreemd aan zijn. Hij is wat werking betreft dan ook te vergelijken met mierikswortel en knoflook maar minder sterk.
Bij keelpijn en heesheid zou je het kunnen combineren met ons zangerskruid bij uitstek de Raket, Sisymbrium officinale.

Ook werd de plant gebruikt als toekruid om aan de maaltijd een knoflook-aroma te geven. Niet alleen in Nederland en België, ook elders in Europa; de Duitse naam Lauchkraut en de Engelse naam Hedge Garlic wijzen hier duidelijk naar. Wie vergeten heeft om bij de groenteboer een knoflookje mee te nemen, weet dus de weg om dit verzuim goed te maken. Even op zoek naar een paar blaadjes Look-zonder-look in de beschaduwde wegberm of langs de bosrand en de maaltijd is gered. Al is de smaak toch wat aan de flauwe kant. Maar culinair verbergt onze Look zonder look nog wel enkele andere smaakjes. Zo proeven de zaden scherp mosterdachtig, met heel veel moeite zou je er een soort mosterd kunnen van maken. Dit werd ten andere al in 1552 door een zekere Tragus geadviseerd. De wortel ruikt dan weer naar rapen, maar is nogal vezelig om zo maar op te snoepen. Je kan hem wel  laten meetrekken in  een groentesoep of ragout.

En het laatste onderdeel van de plant dat we kunnen gebruiken zijn de witte bloemen, die vooral in de salade en op een boterham met platte kaas te genieten zijn. Nu niet denken dat Look zonder look het nieuwe wondermiddel is, de werking is beperkt maar toch een gezonde, verse en gratis aanvulling uit de tuin der natuur. 

• The Really Wild Food Guide. Recepten oa Look zonder look couscous balletjes 
• Pierre Lieutaghi. Le livre des bonnes herbes. Actes sud. 
• Grieve. A Modern Herbal. Penguin 1984 ISBN 0-14-046-440-9
• Rudat KD. Antibiotic action of substances in higher plants, particularly in Alliaria officinalis and other leeklike plants on Bacterium pyocyaneum. J Hyg Epidemiol Microbiol Immunol. 1957;1(2):213-24.