Chronische stress leidt op termijn onder
andere tot een langdurige verhoging van
het stresshormoon cortisol. Dit heeft naast
lichamelijke effecten, waaronder hypertensie, insulineresistentie en verstoringen in de immuunreactie, ook psychische
effecten die kunnen leiden tot angststoornissen, burn-out of depressie.
De niet-medicamenteuze behandeling bij chronische
stress berust op bewustzijnsvergroting
en ontspanningstechnieken. Dit kan worden aangevuld met een medicamenteuze
behandeling met benzodiazepines of barbituraten. Deze hebben als groot nadeel
dat ze tot afhankelijkheid kunnen leiden,
een effect dat al bij relatief kortdurend
gebruik optreedt [1].
Er zijn fytotherapeutische alternatieven, en
passiebloem (Passiflora edulis Sims., voorheen P. incarnata L.) is veelbelovend. De
passiebloem wordt volgens verschillende
kruidenmonografieën gebruikt bij zenuwachtige rusteloosheid (Commission E),
spanningen en slaapstoornissen (ESCOP),
milde stresssymptomen en ter promotie
van de slaap (EMA). Passiebloem heeft
mogelijk vergelijkbare effecten bij een
gegeneraliseerde angststoornis als 30 mg
van de benzodiazepine oxazepam. Verder
lijkt passiebloemextract pre-operatieve
angstklachten te verminderen en heeft het
een positief effect op kinderen met ADHD
[1].
Verschillende onderzoeken bevestigen de
rustgevende en anxiolytische (angstwerende) effecten van
passiebloem op het centrale zenuwstelsel.
De werkzame stoffen uit passiebloem met
een effect op het centrale zenuwstelsel
omvatten alkaloïden waaronder harman
en harmol, flavonoïden waaronder chrysin,
apigenin, vitexin en orientin en verschillende andere polyfenolen. Inmiddels is
duidelijk geworden dat het werkingsmechanisme tot stand komt door middel van
modulatie (regulatie) van het GABA-systeem [2,3].
De neurotransmitter gamma-aminoboterzuur (GABA) heeft een remmend effect
binnen het centraal zenuwstelsel. Een
lage concentratie GABA wordt geassocieerd met zenuwachtige rusteloosheid,
angst- en slaapstoornissen. Chronische
stress remt het GABA-systeem, waardoor
het aantal GABA-specifieke neuronen in
de hippocampus afneemt en cognitieve processen worden geremd. Er zijn twee
soorten GABA-receptoren in de hersenen,
namelijk GABA-A en GABA-B-receptoren. Barbituraten en
benzodiazepines werken op de GABA-A-receptor en zijn, net als ethanol, positieve
allosterische modulatoren. Verschillende
in vitro- en in vivo-bindingsstudies met
passiebloemextract laten effecten zien op
beide GABA-receptoren [1]. Deze bevindingen zijn de resultaten van studies die uitgevoerd zijn met een passiebloem-droogextract (5-7:1, extractie in 50%
ethanol [v/v]).
1
Passiebloemextract heeft op verschillende
manieren invloed op het GABA-systeem in
het centrale zenuwstelsel. Passiebloemextract remt de GABA-heropname en
bindt aan de GABA-bindingsplaats van
de GABA-A-receptor. De planteninhoudsstoffen binden niet aan de GABAA-receptorbindingsplaatsen waar benzodiazepines en alcohol binden. Daarnaast heeft
passiebloemextract een antagonistisch
effect op de GABA-B-receptor [1].
Doordat inhoudsstoffen van het plantenextract niet binden aan de allosterische** bindingsplaatsen van benzodiazepines en
ethanol op de GABA-A-receptor, induceert
passiebloemextract geen afhankelijkheid.
Passiebloem lijkt daarmee een effectief en
veilig alternatief voor barbituraten en benzodiazepines bij milde stresssymptomen
die leiden tot zenuwachtige rusteloosheid,
angst- en slaapstoornissen.
REFERENTIES | [1] Hoffmann C. et al. Wirkmechanismus
der Passionsblume aufgeklärt. Z Phytother. 2014; 35:215-
218. [2] Dhawan K. et al. Passiflora: a review update. J Ethnopharmacol. 2004;94(1):1-23. [3] Appel K. et al. Modulation of the γ-aminobutric acid (GABA) system by Passiflora
incarnata L. Phyther Res. 2011;25(6):838-843. [4] Passion
flower Monograph: Natural Medicines Comprehensive
Database. http://naturaldatabase.therapeuticresearch.
com, geraadpleegd op 16.12.2018. [5] Carrasco MC. et al.
Interactions of Valeriana officinalis L. and Passiflora incarnata L. in a patient treated with lorazepam. Phyther Res.
2009;23(12):1795-1796
** Allosterie komt van het Griekse allos (anders) en stereós (plaats) en betekent ‘op een andere plaats’.
Een receptor kan meerdere, verschillende bindingsplaatsen hebben. Ten eerste heeft een receptor een actieve bindingsplaats, in dit geval de plek waar GABA bindt, wat leidt tot receptoractivatie. Daarnaast kan
een receptor tevens een of meerdere plaatsen bezitten waar een ander molecuul aan kan binden: een allosterische bindingsplaats. Als een molecuul bindt aan een allosterische bindingsplaats dan verandert de
ruimtelijke structuur van de receptor zodanig dat de actieve bindingsplaats van vorm verandert, waardoor de werking van de receptor wordt beïnvloed. In dit voorbeeld bindt GABA aan de actieve bindingsplaats van
de GABA-A
-receptor. Barbituraten en benzodiazepines binden op een andere plaats dan de actieve bindingsplaats (dus op een allosterische plaats) en versterken de werking van GABA-A
. Een agonist is een stof die aan
een receptor kan binden en daarmee de receptor activeert. Een antagonist kan aan een receptor binden, maar dat heeft geen activatie van de receptor tot gevolg. Een antagonist kan wel de werking of het effect van een agonist remmen.
