Over kruiden bij blaasontsteking

Blaasontsteking is een van de meest voorkomende infecties. Het wordt meestal veroorzaakt door bacteriën, met name Escherichia coli. Escherichia coli-bacteriën maken deel uit van ons darmmicrobioom. Als ze de urinebuis binnendringen, kunnen ze urineweginfecties zoals blaasontsteking veroorzaken.

Solidago gigantea bloeit

Bij acute en ongecompliceerde cystitis bij overigens gezonde personen geven officiele richtlijnen nu de voorkeur aan niet-antibiotische therapie boven conventionele antibiotica. Dit betekent dat antibiotica de voorkeursbehandeling blijven, maar in bepaalde gevallen moeten eerst andere maatregelen worden geprobeerd. Fytotherapie is dan een mogeljkheid. Lange tijd werd het aquatische effect van medicinale planten beschouwd als het enige voordeel bij cystitis: deze verhogen de hoeveelheid urine die wordt geproduceerd – mits er voldoende vocht wordt ingenomen – wat op zijn beurt bacteriën uit de blaas en urethra spoelt (de zogenaamde drainagetherapie).

Uit onderzoek van de afgelopen jaren blijkt echter dat geneeskrachtige planten meer kunnen en direct kunnen inwerken op de proliferatie en groei van bacteriën in de blaas. Voorbeelden hiervan zijn kattensnor (Orthosiphon aristatus) en heermoes (Equisetum arvense).

Gebruik van planten tegen bacteriële pathogenen

Kattensnor, vaak gebruikt voor de behandeling van blaasontsteking, kunnen de vorming van fimbriae in Escherichia coli verstoren. Fimbriae zijn lange, draadachtige eiwitten op de celwand van bacteriën waarmee ze zich kunnen hechten aan het menselijk slijmvlies. Fimbriae functioneren als ankers, zodra een bacterie een gunstige habitat heeft gevonden, verankert hij zich daar met de fimbriae. De actieve ingrediënten in kattensnor kunnen ervoor zorgen dat bacteriën zich niet meer kunnen hechten.

Heermoes maakt bacteriën ook het leven moeilijk. Het stimuleert de aanmaak van uromoduline (synoniem: Tamm-Horsfall-eiwit) in de nieren. De structuur van uromoduline is vergelijkbaar met die van de slijmvliescellen van de urinewegen. Dit leidt tot verwarring bij de bacteriën, die herkennen uromoduline ten onrechte als slijmvlies, hechten zich eraan vast en worden met de urine uit het lichaam gespoeld. 

Nieuw bewezen synergie-effecten in theemengsels

Een studie gepubliceerd in 2025 toonde voor het eerst aan dat de traditioneel gebruikte combinatie van verschillende geneeskrachtige planten effectiever is bij blaasontstekingen dan het afzonderlijk toedienen van elke plant. De afzonderlijke geneeskrachtige planten versterken elkaar dus, een proces dat bekend staat als synergetische effecten. Deze synergetische effecten zijn complex en kunnen op meerdere manieren optreden:De eerder genoemde planten heermoes / Equisetum arvense en kattesnor /  kunnen bijvoorbeeld het aantal bacteriën in de urinewegen effectiever verminderen dan beide planten afzonderlijk.

Geneeskrachtige planten kunnen ook de opname van vreemde werkzame stoffen beïnvloeden. Dit is aangetoond voor de late guldenroede (Solidago gigantea) en de berk (Betula spp.) . Saponinen uit guldenroede bevorderen de opname van werkzame stoffen uit berkenbladeren, waaronder de dammaraanachtige triterpenen die ook relevant zijn bij blaasontsteking. Dit effect treedt waarschijnlijk ook op bij de vaker gebruikte gewone guldenroede (Solidago virgaurea).

Over Solidago sp. 

Guldenroede bloeit, het moment om te oogsten, te drogen of tinctuur te maken.

Guldenroede is voor mij altijd een plant geweest die in zijn uiterlijke eenvoud zijn simpele, maar degelijke werking weerspiegelt. Geen modekruid met spectaculair wonderlijke werking, maar een vaste veilige kracht in een onzekere wereld van ziekte.

Een gevarieerde groep van werkzame stoffen geeft ons een boeiend, maar soms wel verwarrend beeld van deze plant.Zo zit er een kleine hoeveelheid etherische olie in de Guldenroede. Genoeg om de weinig opvallende maar toch eigen geur van de plant te kunnen reuken. Belangrijker zijn de saponinen, de flavonoïden en een fenolglycoside die samen de diuretische werking van Solidago bepalen. De verhouding van deze stoffen is nogal verschillende bij de 3 gebruikte soorten. Zo is het gehalte aan saponinen en flavonoïden hoger in de Canadese en de Late guldenroede, terwijl het fenolglycoside alleen voor komt in de Echte guldenroede. Rationeel cijfermatig gezien lijken de uitheemse soorten sterker werkzaam te zijn, emotioneel en traditioneel gezien, geven wij toch nog de voorkeur aan de échte.

 

Wat de werking van de inhoudsstoffen betreft, kunnen we zeggen dat het fenolglycoside een bewezen anti-flogistische, analgetische, diuretische werking heeft. De flavonoiden uit S. gigantea vertoonden eveneens een urine afdrijvende werking. De saponinen van S. virgaurea hadden een oedeemremmend effect bij dierproeven.

De Duitse Kommission E, die nuchter de officiële werking van kruiden beoordeelt, en soms veroordeelt, beschouwt S. virgaurea, S. canadensis en S. gigantea als te gebruiken “zur Durchspüling bei entzündlichen Erkrankungen der ableitenden Harnwege, Harnsteinen und Nierengriess”. Dr. Valnet adviseert Guldenroede vooral bij infecties van de urinewegen, zowel bij cystitis, als bij acute en chronische nefritis. Ook bij een teveel aan urinezuren is guldenroedethee het proberen waard. Voor mij is Guldenroede dé basisplant voor nieren en urinewegen. Door de combinatie met 1 of 2 specifiek werkzame planten krijgen we een kruidenmengsel met een meer gerichte werking bvb 

• Solidago + Arctostaphylos uva ursi: acute blaasontsteking
• Solidago + Equisetum : chronische blaasontsteking
• Solidago + Rubia tinctorum : lithiasis, blaas- en nierstenen
• Solidago + Betula + Filipendula ulmaria : reumatische aandoeningen
• Solidago + Urtica + Equisetum : artrose, gewrichtsslijtage
• Solidago + Epilobium (Basterdwederik) : prostaathypertrofie

Een recept bij blaasontsteking voor uitwendig gebruik

• Sint Janskruidolie 10 ml
• etherische olie Cajeput (Melaleuca leucadendron) 1 druppel
• etherische olie Lavendel (Lavandula sp.) 1 druppel
• ethersche olie Tea tree (Melaleuca alternifolia) 1 druppel

Meng goed en breng meerdere keren per dag een paar druppels aan op het gebied tussen de navel en het schaamhaar. Bedek met een warme doek of kersenpitzakje.

Referenties

• Deipenbrock M, Hensel A. Polymethoxylated flavones from Orthosiphon stamineus leaves as antiadhesive compounds against uropathogenic E. coli. Fitoterapia 2019; https://doi.org/10.1016/j.fitote.2019.104387
• Mo B, Sendker J, Herrmann F et al. Aqueous extract from Equisetum arvense stimulates the secretion of Tamm-Horsfall protein in human urine after oral intake. Phytomedicine 2022; https://doi.org/10.1016/j.phymed.2022.154302
• Boertz S, Dey M, Herrmann F et al. Complex Standard Formulation as an Example for Synergism and Improved Antibacterial Activity Against Uropathogenic Escherichia coli for Urinary Tract Infections. Planta Med 2025; DOI: 10.1055/a-2563-7503
• https://sites.google.com/site/kruidwis/fytotherapie/blaasontsteking-cystitis
  
• https://sites.google.com/site/kruidwis/kruidenmonografie-a-z/solidago-species-guldenroede
  

Heermoes bij blaasontsteking

Lang voordat de dinosauriërs onze planeet beheersten, voelde een plantengeslacht zich thuis op deze planeet, waarvan we er vandaag de dag nog steeds een paar kunnen bewonderen: de paardenstaarten. De huidige vertegenwoordigers zijn miniatuurversies van hun verre voorouders. De eerste paardenstaarten bestonden waarschijnlijk al 375 miljoen jaar geleden op aarde. Deze periodes zijn opmerkelijk. Ter vergelijking: Homo sapiens is meer dan 1000 keer jonger en is pas zo'n 300.000 jaar geleden gedocumenteerd.

Ook in de geneeskunde spelen paardenstaarten een rol, vooral de inheemse akker-paardenstaart of heermoes (Equisetum arvense) werd en wordt nog gebruikt in de volksgeneeskunde en in de moderne fytotherapie, vooral bij

• reumatische klachten,
• ontstekingsziekten van de urinewegen,
• urinesteen,
• longontsteking,
• ontsteking van het mondslijmvlies en
• voor slecht genezende wonden.

Het HMPC, Commissie E en ECSOP pleiten voor het gebruik van heermoes als spoelmiddel bij milde urinewegklachten, met name ontstekingen en niergruis. De ESCOP-monografie pleit ook expliciet voor aanvullend gebruik van paardenstaart bij bacteriële urineweginfecties.

Spoel- of drainagetherapie werkt als volgt: heermoes verhoogt de urineproductie, wat de afvoer van ziekteverwekkers uit de urinewegen bevordert. Heermoes heeft mogelijk ook een ander effect dat kan helpen bij bacteriële blaasontstekingen, zoals blijkt uit een onderzoek uit 2022.

Bacteriën misleiden met paardenstaart

Onze nieren produceren een eiwit genaamd uromoduline (syn.: Tamm-Horsfall-eiwit), dat via de urine wordt uitgescheiden. De rol ervan is nog niet volledig duidelijk. Het lijkt echter een beschermend effect te hebben op de nieren en de urinewegen. Het zou kunnen beschermen tegen nierstenen, de urineproductie ondersteunen en ook beschermen tegen bacteriële infecties.

De structuur van uromoduline lijkt op die van de slijmvliescellen van de urinewegen. Dit leidt tot verwarring met ziekteverwekkers zoals Escherichia coli of Klebsiella pneumoniae, die een rol spelen bij bacteriële blaasontsteking. Tijdens een infectie proberen deze bacteriën zich te hechten aan de slijmvliescellen. De uromoduline in de urine lijkt bedrieglijk veel op de slijmvliescellen van de bacteriën. Ze hechten zich aan uromoduline en worden samen met de bacterie uitgescheiden in de urine.

Recente bevindingen suggereren dat een sterke uromoduline-secretie behulpzaam kan zijn bij bacteriële urineweginfecties [ 2 ].

Uit een in 2022 gepubliceerd onderzoek van de Universiteit van Münster blijkt dat Equisetum de aanmaak van uromoduline in de nieren kan stimuleren. Dit resulteert in meer uromoduline in de urine van de blaas, waaraan bacteriën zich kunnen hechten. Het in het onderzoek gebruikte heermoesextract werd met water bereid; de werkzame stof die verantwoordelijk is voor de uromoduline-versterkende effecten moet daarom in water oplosbaar zijn en zou daarom ook aanwezig moeten zijn in theetherapie.

Recept bij blaasontsteking

Als je een blaasontsteking heeft, kun je heermoesthee gebruiken met het volgende recept.  Bij acute klachten, 3 daags 1 eetlepel gedroogd heermoes (Equiseti herba) overgieten met ¼ liter kokend water, 15 minuten laten trekken, maximaal 4 weken lang gebruiken eventueel te combineren met echte guldenroede

• Tijdens de spoeltherapie moet u erop letten dat u voldoende vocht drinkt (minimaal 1,5 liter vocht per dag).
• Spoeltherapie met paardenstaart mag niet worden toegepast bij een verminderde hart- of nierfunctie.
• Er zijn momenteel geen studies uitgevoerd naar de veiligheid van het gebruik van paardenstaart tijdens de zwangerschap en borstvoeding. 
• Zeer zelden treden maagklachten op na inname van paardenstaartthee. Er zijn tot op heden geen interacties met paardenstaartthee bekend.
• Heermoes vooral interessant bij regelmatig terugkerende blaasontsteking

Info / Referenties

• Uromoduline, ook bekend als het Tamm-Horsfall-eiwit, is het meest voorkomende eiwit in normale urine. Het wordt uitsluitend geproduceerd door de nieren, met name de epitheelcellen die het dikke opstijgende deel van de lis van Henle bekleden. Uromoduline speelt een rol in de gezondheid van de nieren en is betrokken bij verschillende fysiologische en pathologische processen.
• Phytomedicine. 2022 Sep:104:154302.  Aqueous extract from Equisetum arvense stimulates the secretion of Tamm-Horsfall protein in human urine after oral intake.
• https://sites.google.com/site/kruidwis/kruidenmonografie-a-z/equisetum-arvense-heermoes

Zomaar een blaasontsteking

Stel je voor. Krijg ik zomaar een blaasontsteking. Voor de eerste keer in mijn leven. Gelukkig zijn er ook eenvoudige kruidenmiddelen die dat kunnen genezen. Toch een beetje oppassen dat er geen nierontsteking van komt. De belangrijkste kruiden tegen blaasontsteking zijn vooral heide-achtigen zoals beredruif en recenter cranberry.

Cystitis is echter een typische vrouwelijke aandoening. Eén op drie vrouwen worden er mee geconfronteerd en bij de helft van de vrouwen komt de ontsteking regelmatig terug.
Levensbedreigend is deze blaasontsteking niet, maar ze kan wel pijnlijk zijn. Door een aantal
eenvoudige voorzorgsmaatregelen, zoals voldoende drinken, kan het risico op een infectie worden verkleind. De belangrijkste symptomen zijn vaak, moeilijk en pijnlijk urineren, soms met lage rugpijn en buikpijn, met troebele of sterk ruikende urine en zelfs met bloed in de urine.
Wanneer de infectie tot de blaas beperkt blijft, treedt meestal geen koorts op. Maar wanneer de
nieren geïnfecteerd geraken, kan dit hoge koorts, misselijkheid, vermoeidheid en hevige rugpijn het
gevolg zijn.

Vrouwelijke kwaal

Het feit dat drie keer zoveel vrouwen dan mannen last hebben van deze infectie, is vooral een
anatomische kwestie. De vagina, de uitgang van de urethra de urinebuis die naar de blaas loopt en
de anus liggen heel dicht bij elkaar. Een gevolg daarvan is dat de Escherichia coli bacteriën, die in
de darmen leven en er de spijsvertering bevorderen, gemakkelijker in de schede en de urethra terecht komen.
In de vagina kunnen de bacteriën weinig kwaad. Melkzuurbacteriën creëren er een zuur milieu, maar in de urinewegen kunnen ze zich wel vermenigvuldigen en een infectie veroorzaken.

Daarenboven is de urethra van de vrouw veel korter dan die van de man. De bacteriën moeten dus minder weg afleggen om de blaas te bereiken. Het voorkomen van bacteriën in de urine (bacteriurie), wil daarom niet zeggen dat er een infectie is. Daarvoor moet eerst een weefselreactie optreden. Dat gebeurt bij een zogeheten bacteriële adhesie of aanhechting. De E. coli bacteriën hebben een soort uitsteeksels, fimbriae of pili genoemd, waarmee ze zich aan het slijmvlies van de blaaswand kunnen vasthechten. Die pili produceren zogenaamde adhesines, die zich vasthechten aan specifieke monosaccharide receptoren op de urothele cellen. Als dit massaal gebeurt, krijgt men een ontstekingsreactie en de typische symptomen van een blaasontsteking.

Wetenschappelijk onderzoek Cranberry
Lang voordat de West Europeanen voet aan wal zetten in Noord Amerika, gebruikten de Indianen de cranberry omwille van haar voedzame en medicinale kwaliteiten. Ook de blanken zagen al snel het nut van het rode besje in. Omwille van de rijkdom aan vitamine C werd het tijdens scheepsreizen gebruikt als preventief middel tegen scheurbuik. Lang vóór de ontdekking van antibiotica gebruikte men in de Verenigde Staten geplette cranberry's en cranberrysap om urineweginfecties te voorkomen en te behandelen.
Men heeft lang gedacht dat de heilzame werking gelegen was in het feit dat de bessen de urine zuurder zou maken, en zo de bacteriën zou doden. Tot in de jaren zeventig door onderzoek bleek dat de urine van proefpersonen die geregeld cranberrysap dronken niet zuurder was dan die van mensen die geen sap gebruikten. In 1984 publiceerden onderzoekers van de Universiteit van Youngstown een studie, waaruit bleek dat de aanhechting van de E. colli bacterie aan de cellen van de wand van de urinewegen, verhinderd werd door de gunstige invloed van het cranberrysap. Ondertussen is er een lawine aan onderzoeken geweest waaruit bleek dat het vooral de rode kleurstoffen, proanthocyanidinen uit Cranberries zijn, die de aanhechting van de bacteriën aan de blaaswand verhinderen, waardoor deze met de urine uit het lichaam verwijderd kunnen worden. Het dagelijks drinken van twee glazen cranberrysap kunnen bijdragen tot het voorkomen van steeds terugkerende urinaire infectie.

Meer onderzoek
Phytothérapie (2019) 17:196–200 Effet synergique d’extraits de cannelle et de canneberge sur l’inhibition de l’adhésion d’Escherichia coli uropathogène aux cellules épithéliales de la vessie
Synergistic Effect of Cinnamon and Cranberry extracts on the Inhibition of uropathogenic Escherichia coli adherence to uroepithelial Cells. A. Leblanc1*, C. Blondeau1, S. Holowacz1, C. Langlois1 et L. Haddioui2
L’effet inhibiteur des proanthocyanidines (PACs) de type A de la canneberge sur l’adhésion d’Escherichia coli aux cellules uroépithéliales est bien documenté. Cette adhésion étant une des étapes précoces des infections urinaires (IU), la canneberge est utilisée dans la prévention de ces infections. La cannelle étant une autre source alimentaire de PACs de type A, nous avons testé son potentiel antiadhésif dans un modèle in vitro de cellules épithéliales de vessie humaine (lignée cellulaire T24). Dans ce modèle, un extrait de cannelle de Ceylan standardisé à plus de 8 % de PACs de type A2 a inhibé l’adhésion d’Escherichia coli. L’effet observé était dépendant de la dose de PACs. Les tests effectués en association avec un extrait de canneberge ont montré un effet synergique entre les deux extraits associés en certaines proportions. Ces résultats suggèrent que la cannelle pourrait être utile dans la prise en charge des IU.

The inhibitory effect of cranberry type-A proanthocyanidins (PACs) on the adhesion of Escherichia coli to uroepithelial cells is well known. As this adhesion is one of the early stages of urinary tract infections, cranberry is used for the prevention of these infections. Cinnamon, another food source of type-A PACs, was tested for its nonadhesion potential in an in vitro model of human bladder epithelial cells (T24 cell line). In this model, a Ceylon cinnamon extract standardized to contain more than 8% A2-type proanthocyanidins (PACs) inhibited the adhesion of Escherichia coli. The effect observed was dependent on the dose of PACs. Tests carried out in combination with a cranberry extract have shown a synergistic effect between the two extracts combined in certain proportions. These results suggest that cinnamon may be useful in the management of urinary tract infections.