Mens en brandnetel.
De brandnetel kent de mens en zijn boodschapperstoffen bijzonder goed. Om precies te zijn, hij kent onze neurotransmitters. Hij heeft miljoenen jaren ervaring met zoogdieren zoals wij. De brandnetel is een van de meest eiwitrijke voedselplanten: ongeveer 4% van zijn verse gewicht bestaat uit eiwit. De evolutie heeft deze voedzame plant voorzien van een betrouwbare zelfverdedigingsstrategie tegen de vraatzucht van mens en dier. De brandharen zijn geladen met bijtend mierenzuur. Bij aanraking dringen deze door in onze huid, wat een korte, onaangename pijn veroorzaakt. Naast het mierenzuur injecteert de brandnetel twee andere stoffen die ook bij mensen voorkomen: histamine en acetylcholine. Histamine is een weefselhormoon. Het zorgt ervoor dat weefsel opzwelt, waardoor er druk ontstaat op gevoelige zenuwvezels. Acetylcholine is een neurotransmitter. Het maakt zenuwvezels bijzonder gevoelig voor pijn.
De brandnetel deelt zijn pijnveroorzakende eigenschappen met andere leden van de brandnetelfamilie. Sommige daarvan zijn zelfs gevaarlijk. De Australische brandnetel ( Dendrocnide moroides ) zijn gif moroïdine is niet dodelijk maar het veroorzaakt wel onvoorstelbare pijn. De pijn zou zelfs mensen en dieren tot zelfmoord hebben gedreven. De pijn houdt soms maanden aan en reageert niet op de krachtige pijnstiller morfine. Wat bijzonder vervelend is, is dat het gif, moroïdine, ook de pijnstillende stoffen van het lichaam onderdrukt.
Niet alleen mensen vermijden contact met brandnetels; ook de meeste dieren vermijden brandnetelbladeren. Ook andere planten profiteren hiervan, zoals de witte dovenetel ( Lamium album ) en de bosandoorn ( Stachys sylvatica ). Hun bladeren imiteren brandnetelbladeren, wat hen volgens de Italiaanse botanicus Stefano Mancuso bescherming biedt tegen herbivoren. Deze succesvolle imitatiestrategie wordt mimicry genoemd.
Misschien bent je wel eens mensen tegengekomen die hun ledematen met verse brandnetels sloegen? Studies hebben aangetoond dat het slaan met brandnetels een interessante en effectieve vorm van therapie is. Mensen met artrose hebben last van beperkte mobiliteit en pijn. De klachten worden veroorzaakt door slijtage van de gewrichten. Vooral de kniegewrichten worden vaak aangetast. Om de behoefte aan pijnstillers te verminderen, wenden veel patiënten zich tot natuurgeneeskundige middelen en behandelingen. Een bijzonder oude behandeling is het deppen of slaan van de gewrichten met verse brandnetels. Hierdoor kan de inhoud van de brandharen in de huid dringen. Acetylcholine en histamine verhogen de lokale bloedtoevoer. De verhoogde bloedtoevoer kan de spieren ontspannen, de mobiliteit vergroten en een positief effect hebben op ontstekingsprocessen. De verhoogde bloedtoevoer verwijdert ook ontstekingsstoffen uit het gewricht. Uit diverse onderzoeken is gebleken dat brandnetelthee een positief effect heeft op artrose.
Brandnetel kan ook inwendig gebruikt worden bij reumatische aandoeningen, bijvoorbeeld als thee. Brandnetel bevat veel ontstekingsremmende stoffen zoals flavonoïden en cafeïnezuur. Inwendig gebruik bij oedeem als gevolg van een verminderde hart- of nierfunctie mag alleen na overleg met een deskundige arts.
Brandnetel tegen hooikoorts
Een speciaal type cel in het immuunsysteem, mestcellen, speelt een prominente rol bij allergieën. Mestcellen geven onder andere de ontstekingsboodschapper histamine af. Actieve ingrediënten in brandnetel hebben dit in experimenten kunnen voorkomen doordat ze de histamine H1-receptor van mestcellen blokkeren. Eerste studies en praktijkervaring suggereren dat mensen met hooikoorts baat kunnen hebben bij het gebruik van brandnetel.
En tenslotte
Zelfs bekende medicinale planten, zoals de brandnetel zitten vol verrassingen De relatie met onze neurotransmitter histamine is bijzonder interessant. Enerzijds produceert de brandnetel het zelf in zijn brandharen, dit veroorzaakt niet alleen pijn bij aanraking, maar kan zelfs verzachtend werken, bijvoorbeeld bij een brandnetelprik. Anderzijds hebben studies aangetoond dat het de afgifte van histamine door immuuncellen kan verminderen, bijvoorbeeld bij allergische aandoeningen. De brandnetel kan ons blijkbaar nog veel leren.
Literatuur
- https://sites.google.com/site/kruidwis/kruidenmonografie-a-z/urtica-dioica-grote-brandnetel
- Randall C, Meethan K, Randall H et al. Nettle sting of Urtica dioica for joint pain–an exploratory study of this complementary therapy. Complement Ther Med. 1999 ; 7: 126–31. DOI: 10.1016/s0965-2299(99)80119-8
- Randall C, Randall H, Dobbs F et al. Randomized controlled trial of nettle sting for treatment of base-of-thumb pain. J R Soc Med. 2000; 93: 305 –9. DOI: 10.1177/014107680009300607
- Randall C, Dickens A, White A et al. Nettle sting for chronic knee pain: a randomised controlled pilot study. Complement Ther Med. 2008; 16: 66 –72. DOI: 10.1016/j.ctim.2007.01.012
- Roschek B Jr, Fink RC, McMichael M et al. Nettle extract (Urtica dioica) affects key receptors and enzymes associated with allergic rhinitis. Phytother Res. 2009; 23: 920 –6. DOI: 10.1002/ptr.2763
- Mittman P. Randomized, double-blind study of freeze-dried Urtica dioica in the treatment of allergic rhinitis. Planta Med. 1990 ; 56: 44–7. DOI: 10.1055/s-2006-960881
