Kerstroos en stinkend nieskruid

Plant van de maand is voor mij zeker wel de Helleborus. In mijn Ardeense woonplaats Blaimont kom je de groenblijvende Helleborus foetidus oftewel het stinkend nieskruid regelmatig tegen in de hoge hellingen van de Maasvallei. Ook in tuincentra vind je een verwante helleborussoort, de zogenaamde kerstroos witbloeiend terug. 

Helleborus bij Lobelius

Wie had verwacht dat deze mysterieuze, honderden jaren geleden, medicinaal veel gebruikte Helleborusplanten in de 21ste eeuw, als sierplant terug in de mode zouden komen? De naam „Helleborus" werd al in de oudheid gebruikt. vooral het stinkend nieskruid, Helleborus foetidus en de wrangwortel, Helleborus virides zijn vroeger veel gebruikt geweest.

Helleborus 2000 jaar geleden

Volgens Hippocrates, 2000 jaar geleden, zou de kerstroos door zijn laxerende, reinigende werking veel verschillende ziek­tes van de geest, o.a. melancho­lie en krankzinnigheid kunnen verdrijven. Horatius prijst het als geneesmiddel aan "Danda est ellebori multo pars maxima avaris", d.w.z. men moet de geestloze er veel van geven". Als tinctu­ra et extractum Hellebori nigri is de plant tot in de vorige eeuw nog in Griekenland in gebruik geweest om geestes­zieken te genezen.

Legende
Een legende vertelt dat toen de drie wijzen met hun goud, wierook en mirre bij het kindje Jezus kwamen, dat er een herderinnetje op enige afstand stond toe te kijken. Ze had geen geschenken om te geven en huilde zachtjes. Ze was arm, het weer was koud, er was niets, zelfs niet de kleinste bloem. Een passerende engel zag haar zorgen, stopte en blies wat sneeuw weg zodat ze ontdekte dat er bij haar voeten witte bloemen bloeiden. Dat was de eerste kerstroos.

Inhoudsstoffen, werking
Helleborus niger L (Ranunculaceae) commonly known as Kadagaruganie in Tamil. It is a small, perennial herb about 30 cm in height. Its dried roots and rhizomes are used in diverse ailments in traditional and folklore remedies. The Black hellebore contains three crystalline cardiac glycoside (Hellborin, hellebrin and hellebrin). These substances have an action similar to that of the glycosides found in common Foxglove (Digitalis purpurea). The drug occasionally employed in veterinary practice, but is obsolete in ordinary medicine. The plants also contains aconitic acid and kaempferol glycosides.The roots and rhizomes contain hellebrin, desgluco-hellebrin, hellebrigenin, bufatetraeno-lide, beta-ecdysterone and 5-beta-hy-droxyecdysterone.

Traditionally, the H. niger root is used as hydragogue cathartic, anthelmintic; in epilepsy, dropsy, hypochondriosis, mania melancholia, chronic skin affections and worms. The powdered roots are given in dyspepsia and as a purgative. An Unani drug quantity sufficient (QS), containing H. niger and Anacyclus pyrethrum De Candolle (3:1), reduces the cholesterol level and the dose of insulin in diabetic patients. The plant extract, an anti-inflammatory agent, induces inhibition of the enzyme in the androsterone oxidation and 5- andro-stane -17 β-ol-3-one reduction reaction in rat liver in vitro.

Referenties

• Sammbamurthy AVSS. Dictionary of Medicinal Plants. 1st ed. New Delhi: CBS Publishers and Distributors; 2006. p. 153. [Google Scholar]
• Khare CP. Indian Medicinal Plants: An Illustrated Dictionary. New Delhi: Springer Publications; 2007. p. 306. [Google Scholar]
• Nadkarni KM. Indian Plants and Drugs. New Delhi: Ajay Book Services; 2010. pp. 158–9. [Google Scholar]
• https://mens-en-gezondheid.infonu.nl/natuurgeneeswijze/47700-helleborus-het-stinkend-nieskruid.html