Gele en andere anemonen

En dan vind ik langs in de boshelling bij de Maas bij Hastiere tussen velden vol witte bosanemoon enkele plukjes geelbloeiende anemonen. Een afwijking of wel degelijk de zeldzame gele anemoom? En inderdaad volgens mij en volgens Plantnet inderdaad de gele anemoon, Anemone ranunculoides. Mogelijk de eerste keer in mijn 77-jarig leven dat ik deze lieflijke plant in levende lijve tegen kom en dus is het toch een beetje feest.  

De naam Anemone komt waarschijnlijk van het Griekse anemos: wind. naar de snel afvallende gele kelkblaadjes die door de wind meegevoerd worden. dat ranunculoides betekent ranonkelachtig. Dit slaat op de gele kleur van de bloem, al vertoont de plant verder niet veel overeenkomst met de ranonkel of boterbloem.

De planten groeien vaak in groepen bij elkaar op vochtige, humeuze, kalkrijke en voedselrijke grond. De groeiplaatsen zijn altijd beschaduwd. Het is een soort die we tot de schaduwplanten rekenen, dat wil zeggen dat het een soort is die vroeg in het voorjaar zijn hele ontwikkeling doormaakt als de bomen en struiken nog bladloos zijn. In de voorzomer sterft het bovengronds deel van de planten af, nadat de opgebouwde reserve naar de wortelstok getransporteerd is. Hierin lijkt de plant als twee druppels water op de Bosanemoon, een veel algemenere soort, waar ze vaak samen mee voorkomt.

Mogelijk is Gele anemoon ook wel ingevoerd en in grote landgoederen geplant als geneeskrachtig kruid. Maar we weten wel dat de plant niet zo onschuldig is als hij lijkt. De plant bevat een stof die giftig is voor het hart. Voordat de bomen in blad staan, in maart, geeft het tot 20 centimeter grote plantje het bos kleur. Maar lieflijk is bedrieglijk: een hongerige volwassene stierf ooit na het eten van dertig verse anemoontjes. Alle plantendelen zitten vol met giftige anemonine en protoanemonine. In het Russische Kamtsjatka zou het zelfs gebruikt geweest zijn om pijlgif mee te maken.

In de herboristentaal werd het herba venti genoemd, kruid van de wind. Veel van die verkla­ringen zijn afkomstig van Plinius, hij vertelt dat de bloem van ane­moon niet uit zichzelf opent, maar alleen als de wind waait. Mocht dit niet zo zijn, geef hem dan de schuld. Op een anemoon past de zinsnede: “ Brevis ets usus” “haar rijk is van korte duur”, een poëtische zinspeling op zijn vergankelijke schoonheid.

Bosanemoon! Dan moet het lente zijn!

In ons bos is het, ondanks de koude, in elk geval al lente. Speenkruid, narcis en nu op zijn hoogtepunt de lieflijke bosanemoon dansend in de kille wind. De naam Anemone is trouwens afgeleid van het Griekse woord anemos, wind.

Bosanemoon, Anemóne nemorósa L., is een zeer lage overblijvende lentebloeier uit de Ranonkelfamilie. De plant bloeit voordat de bomen en struiken in blad komen. Ondergronds vermeerdert hij zich met  wortelstokken. Als de anemoon in het midden van de zomer aan het eind van zijn groeicyclus begint af te sterven, wordt energie en voedselvoorraad in de wortelstok opgeslagen. Ze beginnen dan vroeg aan hun winterslaap om het volgend voorjaar weer vroeg te kunnen ontwaken.

Echt eetbaar zijn de bosanemonen niet, eerder wat irriterend giftig. Toch werd ook de anemoon vroeger wel gebruikt als medicijn. Bij Mrs. Grieve in haar 'A modern Herbal' lezen we  'The Egyptians held the Anemone as the emblem of sickness, perhaps from the flush of colour upon the backs of the white sepals. The Chinese call it the 'Flower of Death.' In some European countries it is looked on by the peasants as a flower of ill-omen, though the reason of the superstition is obscure. The Romans plucked the first Anemones as a charm against fever, and in some remote districts this practice long survived, it being considered a certain cure to gather an Anemone saying, 'I gather this against all diseases,' and to tie it round the invalid's neck'.
Zo zou ik ze, min of meer, ook gebruiken. Er naar kijken, af en toe eentje plukken, er plat op je buik bij liggen. Genieten van hun aanwezigheid.

Greek legends say that Anemos, the Wind, sends his namesakes the Anemones, in the earliest spring days as the heralds of his coming. Pliny affirmed that they only open when the wind blows, hence their name of Windflower, and the unfolding of the blossoms in the rough, windy days of March has been the theme of many poets:
'Coy anemone that ne'er uncloses
Her lips until they're blown on by the wind.'

http://huis-en-tuin.infonu.nl/tuin/84747-wilde-planten-in-de-bostuin.html
http://www.floravannederland.nl/planten/bosanemoon/#1
Bulatovic V, Gorunovic M. Flavonoids of wood anemone (Anemone nemorosa L.,Ranunculaceae). Pharm Acta Helv. 70; 219-221. 1995