Overgeplant

Wat planten uit de volle grond in potjes overgeplant. Voor weer een grote verhuis. Ik zou misschien een rijdende tuin kunnen maken. Ook handig om op verschillende plaatsen cursussen te geven.

Overgeplant:

Een stevige madonnalelie, al flink groen in blad, zat ook vol met vele kleintjes, ook gewone moederkruidjes mogen mee, exclusiever zijn mijn berggenepi's, Artemisias umbeliformis die het hier aan zee toch goed doen.

Mrs. Grieve schrijft in haar 'A Modern Herbal' over de madonnalelie / Lilium candidum. Demulcent, as tringent. Owing to their highly mucilaginous properties, the bulbs are chiefly employed externally, boiled in milk or water, as emollient cataplasms for tumours, ulcers and external inflammation and have been much used for this purpose in popular practice. The fresh bulb, bruised and applied to hard tumours, softens and ripens them sooner than any other application.

Made into an ointment, the bulbs take away corns and remove the pain and inflammation arising from burns and scalds, which they cure without leaving any scar.

The ointment also had the reputation of being an excellent application to contracted tendons. Gerard tells us:

'The root of the Garden Lily stamped with honey gleweth together sinewes that be cut asunder. It bringeth the hairs again upon places which have been burned or scalded, if it be mingled with oil or grease. . . The root of a white Lily, stamped and strained with wine, and given to drink for two or three days together, expelleth the poison of the pestilence.'

In the fresh state, the bulb is also said to have been employed with advantage in dropsy, for Culpepper (1652), besides confirming the uses of the Lily bulb which Gerard gives, tells us 'the juice of it being tempered with barley meal baked is an excellent cure for the dropsy.'

http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/beauty/31702-madonnalelie-mooi-en-geneeskrachtig.html

http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/mythologie/36507-genepi-een-mythische-plant.html

http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/ziekten/24126-moederkruid-en-migraine.html

De 4 jaargetijden / Four seasons

De schilderijen van Arcimboldo hebben me altijd wel aangesproken. Mensenkoppen als fruitige, bloemige en wortelige natuur.

Giuseppe Arcimboldo Italiaans maniëristisch schilder, geboren ca. 1527, vermoedelijk in Milaan en overleden 11 juli 1593 aldaar. Beroemd is Arcimboldo (ook wel Archimboldo) vooral geworden om zijn allegorische teste composte, compositieportretten. Deze stelde hij samen uit losse, naturalistisch geschilderde voorwerpen uit het leven van alledag, zoals bloemen, fruit of boeken.

In the tradition of Leonardo da Vinci and Albrecht Durer, 16th century painter Giuseppe Arcimboldo used his artistic skills to record his knowledge of the animals, plants, birds and fish, and he combined the seemingly opposite disciplines of art and science in a unexpected way. The National Gallery exhibition of his paintings is called Arcimboldo 1526-1593: Nature and Fantasy. The paintings on display are primarily portraits. But instead of recognizable faces with traditional features, he composed his portrait heads of painted vegetables, fruits, flowers, fire, fowl, fish and frogs. His human beings are a rich composite of the natural world.




De Vier Jaargetijden
de lente samengesteld uit bloemen en lentekruiden
de zomer uit graan, vruchten en komkommers
de herfst oogst appels, paddestoelen, druiven en peren
de winter klimop, knoestige wortels en citrusvruchten.

Salvia en internet

Salvia officinalis chemtype 'eucalyptol'

Salvia pratensis / veldsalie

Er word, vooral op facebook, nogal onnauwkeurig omgesprongen met de naamgeving van planten. Want wat is bvb wilde salie. er zijn tientallen 'wilde' salies op de wereld en in Europa bestaat er zelfs geen enkele soort, die officieel de naam wilde salie draagt.

Best zou zijn dat we zowel de officiële Nederlandse naam als de officiële wetenschappelijke naam van een plant zouden gebruiken. Dit is geen haarklieverij, want de ene salie heeft niet dezelfde werking als de andere en sommigen kunnen zelfs giftig zijn.
Zo noemt de witte salie, de soort die voor smudgesticks gebruikt wordt, officieel Salvia apiana, verder heb je natuurlijk Salvia officinalis die in het Nederlands de naam Echte salie draagt en bij ons alleen in de tuinen voorkomt. Inheems, zogenaamd wild dus kennen we vooral Veldsalie / Salvia pratensis, een soort die medicinaal niet gebruikt wordt en verder bestaat er ook Valse salie / Teucrium scorodonia, aan de naam kun je al zien dat deze plant niet tot het geslacht Salvia behoort. En dan hebben we nog de beroemde Salvia divinorum, je hoort het al een heilige (divine) salie die natuurlijk een hallucinogene werking heeft.

Internet! Ik geniet er van, maar het blijft wel een poel van hele leugens en halve waarheden. De hele waarheid zit er ook wel ergens tussen, maar hoe moeten we die vinden. Maar om positief te eindigen, hier nog wat saaie 'waarheid' over Salvia.
http://www.theplantlist.org/browse/A/Lamiaceae/Salvia/. The Plant List includes 2,004 scientific plant names of species rank for the genus Salvia. Of these 959 are accepted species names.
Op de Nederlandse soortenbank worden 4 soorten vermeld http://www.soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=flora_nl&id=2490

Kijk ook eens op 
https://sites.google.com/site/kruidwis/kruiden-a/salvia-officinalis
http://www.newpharma.ch/sites/default/files/newpharma/pdf/New_Pharma_Salvia_officinalis_monograph_eng0407.pdf

http://www.theodora.com/drugs/eu/salviae_officinalis_folium_herbal.html vooral deze website geeft een uitgebreid, overzichtelijk en nuchter beeld van de gezondheidswaarde van Salvia officinalis en anderen.

Distillatie Salvia sclarea in Nyons (kruidenstage)

Een uittreksel: To study the phytosterol components of Salvia officinalis L. infusion (sage tea) and its antioxidant and hypocholesterolemic function, rats were divided into 4 groups; normal control group I. Group II, in which animals were fed on normal diet and received sage tea in a dose of 35 mg/kg bw/day. Group III, where rats were maintained on high cholesterol diet for 4 wk. Group IV, in which rats were maintained on high cholesterol diet while receiving sage tea in a dose of 35 mg/kg bw/day for 4 wk. Blood plasma transaminases, cholesterol, triglycerides, LDL, and lipid peroxides, liver GSH, and its related enzymes, glutathione-S-transferase (GST) and glutathione reductase (GR) activities were measured to study biosafety of sage and its protective effect against hypercholesterolemia.

Treatment with sage tea resulted in a significant decrease in total cholesterol, triglycerides, LDL, and lipid peroxides of rats maintained on high cholesterol diet, (Group IV) compared to group III. The present study showed no toxicity to the liver and no adverse effects on growth parameters in rats. It also showed positive effects on the antioxidant status of the liver, mainly the GSH, GST, and GR activities of the rat livers. It was concluded that, phytosterols (β -sitosterol and stigmasterol) in sage tea act as an antioxidant and exert protective effect against hypercholesterolemia (El-Desouki et al., 2007).

Kruidenstages zie: https://sites.google.com/site/kruidwis/

Zwarte nachtschade / Strychnos Megas Kepaios

In de winter zoek ik niet alleen buiten naar planten, maar ook binnen in boeken en natuurlijk op het wereldwijde web. Vooral oude afbeeldingen van Dioscorides en consoorten kunnen mij spiritueel aanspreken. Met die afbeeldingen rationeel planten determineren is niet vanzelfsprekend, het zijn eerder schilderijtjes van schoonheid. Alhoewel de onderstaande Zwarte nachtschade van Dioscorides wel goed te herkennen is.

Solanum nigrum / Dioscorides

STRYCHNOS MEGAS KEPAIOS (Nightshade)

Solanum dulcamara / Bitterzoet

Solanum nigrum, this decorative plant, with whitish flowers and black berries, is related to our bitter-sweet “solanum dulcamara,” the “deadly nightshade” that grows in shady places and therefore was already called in Old English: “nihtscada.” Both plants were considered highly toxic for a time and were early used as a pain-killer as the name “solanum” and “solamentum” expresses. During the superstitious Middle Ages, Solanum was also used in witch’s salves, together with aconite, henbane, belladonna and thorn apple. The name “dwale”, which in the 13th century meant a stupefying drink, alludes to the supposed narcotic effect of the berry juice. Hans von Gerssdorf in his surgery book (Feldtbuch der Wundtarztney) from 1517 transmits the solanum plant as an anaesthetic in operations but stresses its dangerousness.

The widespread opinion that the plant, especially its berry, contains a dangerous dose of the poisonous alkaloid solanin is disputed today, since it has been proved that solanin is present in the stems only in very modest quantities. This verifies the view of the doctors of antiquity such as Dioscorides and Plinius who do not mention anything about the toxicity of the plant. Thus Solanum nigrum was also planted in Greece as a vegetable and the berries were eaten as fruit. Dioscorides speaks of the edible “garden strychnos,” so that the plant appears again in the 16th century under the name “solanum hortense,” (e.g. in P. A. Mattioli, New Kräuterbuch, Prague, 1653). The oil contained in the berries, similar to castor-oil, has caused the berries to be used as a purgative. The belief in a strong solanin content brought the solanum application in cases of skin disease, herpes, eczema, psoriasis, as well as with catarrh and rheumatism. The fresh leaves were used as external poultice for sores and haemorrhoids. The slightly toxic plant has been preserved until the present day, especially as a purgative.

Lees ook http://dier-en-natuur.infonu.nl/natuur/61831-zwarte-nachtschade.html

Vuilboom of sporkehout

Rhamnus frangulae cortex

Niet dat ik veel schors van bomen of struiken oogst. Toch is het nu ook het moment om medicinale schors te verzamelen bvb de ongeveer 3 jaar jonge takken van Rhamnus frangula.
Vuilboom, sporkehout, pijlhout, sprokkel, houtjeshout, bloedboom, stinkboom en buskruithout. Allemaal namen van de Rhamnus frangula die met zijn gespikkeld hout de schaduwrijke randen van onze bossen bevolkt. Ook allemaal namen die wat vertellen over het vroeger gebruik.

Rhamnus cathartica L., die in ons land vrij zeldzaam voorkomt in bosachtige streken en in de duinen. Dit voorkomen van doornen, die echter ontbreken bij Rhamnus frangula, schijnt tot de naam Rhamnus geleid te hebben. Het Keltische woord "ram" betekent namelijk doornstruik. Het woord frangula is afgeleid van het Latijnse "frangere, breken en heeft betrekking op de breekbaarheid van het hout. De Nederlandse naam vuilboom houdt verband met de onaangename geur van de verse bast, al wordt er ook wel eens beweerd dat deze naam te maken heeft met het laxerend effect, zeg maar het vuil dat wordt uitgescheiden. Meer lezen over dit oude laxeerkruid http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/alternatief/35573-vuilboom-of-sporkehout.html


 Wetenschappelijk onderzoek en werking vlgs EMEA  
 Frangula bark belongs to the stimulant laxatives. Emodin-9-anthrone is the most important metabolite,  which is produced by the bacteria of the large intestine. The mode of action is based on two  mechanisms. Firstly, colonic motility is increased leading to a reduced transit time. Secondly, an  influence on secretion processes by two concomitant mechanisms, namely inhibition of absorption of  water and electrolytes (Na + , Cl - ) into the colonic epithelial cells (antiabsorptive effect) and increase of  the leakiness of the tight junctions and stimulation of secretion of water and electrolytes into the lumen  of the colon (secretagogue effect), results in enhanced concentrations of fluid and electrolytes in the  lumen of the colon.     These findings are based on investigations with different anthrones deriving also from other  anthranoid-containing herbal substances, but the results of these investigations are not always  consistent

Results of investigations of Capasso F et al. 1983 (55) in rat isolated colon suggest that the laxative  properties of aloin and 1,8-dihydroxyanthraquinone may depend, at least in part, on increased  prostaglandin synthesis by the intestinal tissue.    Frangula bark predominantly contains the anthranoids as anthraquinones. Therefore it is supposed that  the influence of frangula bark on fluid absorption and on secretion processes is lower than the  influence of other anthranoid-containing herbal substances. Data of a direct clinical comparison of the  effects are missing (8).  

Cressari A et al. 1966 (11) investigated different constituents of the frangula bark to evaluate the  laxative effect in comparison to a standard senna leaves extract (amount of anthranoids not mentioned)  in mice. Glucofrangulin and frangulin only showed a laxative effect after oral administration. This  effect was nearly 4 to 5 times stronger than the effect of the senna extract. The effect of emodin was  comparable with the effect of the senna extract. Physcion and chrysophanol had no noteworthy effect.     The administration of a methanolic extract of frangula bark (17.5 % anthranoid glycosides calculated  as 1,8-dihydroxyanthraquinon-glycoside) in mice resulted in a dose dependent decrease of the  intestinal transit time. After oral administration of 50 mg/kg body weight defaecation after 4 h took  place in 20 % of the mice, after oral administration of 100 mg/kg body weight in 40 %. The ED 50  was  mentioned with 121.5 mg/kg body weight (12, 13).    A methanolic extract of frangula bark (23 % glucofrangulin, 2 % frangulin, 0.5 % aglyka) had a  laxative effect in mice with a weight of 20 g after oral administration. The ED 50  was 3.66 mg/20 g  body weight. The ED 50  of another frangula extract with 25 % glucofrangulin, 1.5 % frangulin and 0.5  % aglyka was 2.45 mg; the ED 50  of pure glucofrangulin A was 7.97 mg, of pure frangulin A 2.37 mg  and of pure emodin 4.67 mg /20 g body weight (7).    The administration of an aqueous suspension of 0.6 g pulverised bark (12 mg anthranoids  (glucofrangulin and frangulin) had a laxative effect in humans after 6 to 24 h (12, 14)

http://www.theodora.com/drugs/eu/frangulae_cortex_herbal.html#clinical_articulars

Amara aromatica

Angelica archangelica, Gentiana lutea, Foeniculum vulgare, Centaurium minus, Angelica, Artemisia (smudgesticks), Gentiana lutea, Artemisia en Foeniculum

De bitterstofplanten voor de spijsvertering zoals besproken in de herboristen opleiding

 Zij wekken de eetlust op en bevorderen de vertering van het voedsel. Dus uitermate geschikt om voor een copieuze maaltijd te gebruiken. Vandaar ons aperitief voor het eten. Aperitivum is in feite een medische term en betekent gewoon eetlustopwekkend.
Veel likeuren zoals Benedictine en Chartreuse zijn dan ook niets anders dan aftreksels van bitterplanten op alcohol. De meest beruchte is nog steeds de absint, een groen goedje waar Van Gogh en andere schilders aan verslaafd waren. De Genepi is een ander, nu nog veel gedronken aperitief, gemaakt uit verschillende Artemisia- en Achilleasoorten. Dit sterke drankje wordt je overal in de Alpen te pas en te onpas aangeboden. Vooral in de Franse berghutten, waar ik kind aan huis ben, moet je oppassen om niet dronken de bergen ingestuurd te worden.

Enkele artikelen over bitterstofplanten
http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/geschiedenis/60681-engelwortel-geschiedenis-van-een-kruid.html
http://eten-en-drinken.infonu.nl/dranken-overig/22916-gele-gentiaan-likeurplant-voor-de-maag.html
http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/gezonde-voeding/26788-venkel-een-beetje-geschiedenis.html
http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/alternatief/22839-artemisia-de-grijze-tover-in-de-tuin.html
http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/geschiedenis/36412-in-de-naam-van-duizendguldenkruid.html

Herboristen Opleiding 'Dodonaeus' kruidwis

Ritueel: kerstboomverbranding

Buiten-Aards!

De koolboom

Medicijn van de armen werd het vroeger wel genoemd. Een 'kruid' dat je altijd bij de hand hebt.

Enkele oude volkse koolrecepten: Bij heesheid, bronchiale aandoeningen, hardnekkige hoest en vroeger zelfs bij kinkhoest in gebruik: Een geconcentreerd afkooksel drinken (5-6 bladeren op 1 liter water, minstens 30 minuten laten koken; zeven; met honing zoeten) of 1 tot 2 glazen koolsap, met zoveel mogelijk honing gezoet, per dag drinken, of drie- tot viermaal daags 1 lepel hoestdrank nemen van rodekoolsiroop (deze siroop werd in de achttiende eeuw bij voorkeur gebruikt als geheim middel bij tering en was bekend onder de naam 'Boerhaave siroop'). Deze stroop is heel gemakkelijk te maken: stamp rodekool bladeren fijn en druk ze vervolgens door een schone doek of zeef om het sap te verkrijgen; weeg het sap en voeg er de helft van het gewicht aan honing bij; zachtjes laten koken; afschuimen en door laten koken tot het de dikte van een siroop heeft gekregen. Ik zou er nog bij willen zeggen dat een  lepel  van  deze  siroop,  dagelijks genomen  op  nuchtere  maag, preventief werkt bij mensen met zwakke luchtwegen.


http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/gezonde-voeding/38829-koolblad-als-eerste-hulpmiddel.html
http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/gezonde-voeding/66195-kool-een-kleine-geschiedenis.html
Uit grootmoeders kruidenkast. Jean Palaiseul. Origineel: Nos grand-mères savaient...

Memorie

Een vreemde dag vandaag. Bruno mee helpen begraven, geen fait-divers, tranen achter de ogen, heidense kerk en magisch mooi kerkhof. Zou hij zijn kerkhof zelf hebben uitgekozen? Het zou me niks verbazen. 

Citaat in memorie uit 'Ongewone medicijnen voor tevredenheid'. ' Vroeger dacht ik er nauwelijks aan dat ik maar een korte tijd zou vertoeven in deze avontuurlijke wereld waarvan ik de nauwelijks hoorbare hartslag steeds duidelijker waarneem ondanks het feit dat ik een beetje doof geworden ben... Dat besef vervult mij nu met dankbaarheid en stelt mij in staat tot genieten.
Wanneer ik 's nachts wakker lig, luister ik naar de wind in de bomen, naar het riviertje dat zich extra druk voortbeweegt na de regen... Die wind en dat voorbij stromende water doen mij eraan denken dat ik binnenkort ook 'voorbij' ben. Daarom zijn deze, mijn laatste jaren, belangrijk. Geladen. Mooi en kostbaar'.


En dan, ik, 's avond weer les geven en praten over flavonoïden, mosterdolieglycosiden, looistoffen, etherische olie en bitterstoffen. En het nog plezant vinden ook.

Winterpluk

Claytonia perfoliata / Winterpostelein

Ik klaag liever niet over het warme of koude, het droge of het natte weer. Ik kan nu nog wat groene plantenresten verzamelen als demonstratiemateriaal voor de herboristenles van morgenavond. In volgorde van plukken vind ik duizendblad, kraailook, zeepkruid, winterpostelein, raket met een geel minibloempje, kleine brandnetel, een kaal grijs takje gojibes, knoppen van verschillende bomen (geurende populier, zwarte es en eik). Ik wandel nu het duinbos in en vind verschrompelde oranje besjes van de duindoorn, als onderbegroeiing nieuw groen van fluitenkruid, judaspenning en hondsdraf. En niet vergeten wilde rucola. De tramsporen overstekend kom ik in een Haans hellingbosje terecht met veel vlier, meidoorn en bessenstruiken. Ik pluk vlierscheuten, geurende knoppen van Ribes en ronde blaadjes van het klein kaasjeskruid.
Dat zal het dan wel zowat zijn en daar kan ik mijn studenten morgen al wat mee zoet houden.
http://huis-en-tuin.infonu.nl/tuin/44645-postelein-en-winterpostelein.html

La Condition Humaine

Een wijze kennis, Bruno is gisteren op 82 jarige leeftijd overleden. 'Un vieillard qui meurt, c'est comme une bibliothèque qui brûle', staat ergens geschreven. Gelukkig heeft hij, ook veel wijze dingen geschreven. Ik zal hem de volgende maanden dan ook een beetje levend proberen te houden door hem af en toe te citeren.
‘Eindelijk ben je dan zo ver dat je bijna weet hoe te leven… en dan is het bijna tijd om afscheid te nemen.’ schreef Bruno in 'Klein testament'. Dit boekje is de zelfondervraging van een eigen-wijze man die van het eenvoudige houdt. Kiezelstenen zijn voor hem waardevoller dan diamanten. Roestig ijzer vindt hij mooier dan zilver of goud.

Mens zijn:
Tussen hemel en aarde.
Met lege handen
Licht en donker,
voor eeuwig onvoltooid.
Met een gat in mijn hart
En een zingende kraai in mijn hoofd

La Condition Humaine, beeld gebeiteld uit de granieten pilaar, die ooit dienst deed als stut voor ons eigen balkon.
Bruno-Paul De Roeck, schrijver, beeldhouwer en mens.

Drie koningen, mirre en wierook

Zesde-eeuws mozaïek met de Drie Wijzen
 in de Basiliek van Sant'Apollinare Nuovo in Ravenna, Italië

Drie koningen zagen vanuit verschil­lende werelddelen een ster in het Oosten staan, zij volgden die heldere ster en kwamen zo uit bij een stal in Bethlehem waar ze de eerste "vreemden" waren om Jezus te begroeten. Althans zo wordt het al eeu­wenlang verteld. In werkelijkheid is er geen enkele vaststaande historische reden om driekoningen drie-koningen te noemen.
Toen Jesus nu geboren was te Bethlehem van Juda in de dagen van koning Herodes, zie, toen kwamen er Wijzen uit het oosten te Jerusalem. Ze zeiden: Waar is de Koning der Joden, die zo juist geboren moet zijn? Want we hebben zijn ster in het oosten gezien, en zijn gekomen, om Hem te aanbidden. (Petrus Canisiusbijbel)

In het Evangelie volgens Matteüs wordt blijkbaar  nergens over koningen gespro­ken. Enkel het woord 'wijzen' wordt vermeld. Bovendien staat er ook nergens letterlijk dat ze met drie waren. We weten enkel zeker dat er drie geschenken waren: goud, mirre en wie­rook. Volgens de ene onderzoeker wer­den die drie geschenken gekozen omdat het simpelweg de duurste din­gen waren die toen in het Oosten te krijgen waren. De andere ziet er eerder symbo­len in: goud voor Jezus' koningschap, wierook voor zijn goddelijkheid en mirre voor zijn zalving.

En zelfs over die mirre van 2000 jaar geleden bestaan twijfels. Wat er ook van zei, harsen en wierook waren 2000 jaar geleden wel bekend. En ook nu, zijn het nog steeds mysterieuze producten, waar opnieuw spirituele en geneeskrachtige eigenschappen aan worden toegeschreven. Wat mij betreft, mogen wijze verhalen voor eeuwig blijven bestaan, op voorwaarde dat men er geen dogmatische betekenis aan geeft.

Over de mirre van de driekoningen lees mijn artikel http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/geschiedenis/48248-myrrhe-in-de-bijbel.html en ook over wierook kun je een artikel vinden http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/aandoeningen/39615-wierook-geur-en-geneeskracht.html

Kruiden voor de luchtwegen

Van boven links naar beneden rechts: Thymus vulgaris, Salvia officinalis, Primula vera, Althea officinalis, Malva, Pinus, Plantago lanceolata, Eucalyptus, Plantago media, Verbascum species, Sambucus nigra, Echinacea purpurea

http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/alternatief/23302-tijm-de-stimulerende.html
http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/alternatief/23507-echte-salie-eeuwige-geneeskracht.html
http://dier-en-natuur.infonu.nl/bloemen-en-planten/70889-sleutelbloem-verhalen-en-legendes.html
http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/alternatief/22584-de-tuin-als-huisapotheek-heemst-en-kaasjeskruid.html
http://wetenschap.infonu.nl/scheikunde/46881-weegbree-wetenschappelijk-bekeken.html

Zie ook voor de kruidenmonografieën van de herboristenopleiding https://sites.google.com/site/kruidwis/kruiden-a

Sangoma

Als je al zo lang leeft en al zo lang schrijft over kruiden, dan kan het niet anders dan dat je jezelf wel eens herhaalt. Bij deze wil ik mezelf bewust herhalen. De volgende tekst schreef ik in mijn dagboek van december 1995.

Sangoma! Is de titel van het boek van James Hall, een moderne Amerikaan die na een zware lichamelijke opleiding traditioneel genezer werd in Swaziland. Sangoma betekent zoiets als sjamaan, medicijnman of mag ik zeggen, herborist.
Het boek van Hall doet mij dromen van een herborist en mens die zijn kennis niet alleen verkrijgt door zijn hersenen vol te proppen met rationele informatie over planten, maar daar ook lichamelijke inspanningen voor moet leveren. Een herborist die op expeditie gaat naar de Kalahariwoestijn om duivelsklauw te oogsten, die zelf valkruid verzamelt op gevaarlijke plekken in de Alpen, die slaapt in de natuur op een bed van wilde tijm.

Pas dan, wordt een mens weer verbonden met zijn eigen lijfelijke natuur! Pas dan wordt kennis in je bloed opgenomen! Pas dan wordt kennis echt kracht! Kruiden worden dan meer dan medische of modische planten. Herboristen worden dan weer spiritisten die in de oude aarde de nieuwe hemel ervaren.

James Hall kijkt me op de kaft van zijn boek tweemaal aan. Eénmaal als de modieus geklede, zelfbewuste Westerling trots op zijn gerestaureerde Cadillac uit 1937. Een tweede maal als sangoma, in een eenvoudige lendendoek gehuld, ernstig, vol van oer-ervaringen. Ik wil niet kiezen tussen die twee. Ik wil ze gewoon allebei een beetje zijn.

Het dagboek vind je op mijn website https://sites.google.com/site/kruidwis/dagboek-van-een-herborist/dagboek-herborist-1995
Sangoma. Hall, James ISBN9789044980127 (9044980122) UitgeverA W Bruna Uitgevers B.V.

Gelukkige...kruiden

Arnica montana (Valkruid), Calendula officinalis (Goudsbloem!, Echinacea species (Zonnehoed), Plantago lanceolata (Smalle weegbree), Hypericum perforatum (Sint-janskruid), Symphytum officinale (Smeerwortel) en nog eens Arnica montana (Valkruid). De basiskruiden voor de huid zoals ze ook besproken worden in de herboristenopleiding

https://sites.google.com/site/kruidwis/kruiden-a/arnica-montana

https://sites.google.com/site/kruidwis/kruiden-a/calendula

https://sites.google.com/site/kruidwis/kruiden-a/hypericum-perforatum

https://sites.google.com/site/kruidwis/kruiden-a/symphytum-officinale-smeerwortel

https://sites.google.com/site/kruidwis/herboristen-opleiding-dodonaeus

En een kruidig 2012 met al deze vrolijke planten. En... planten kun je ook helpen zonder ze op te eten.

Herba

De nieuwe herba, het tijdschrift van de herboristen vereniging, is vandaag in mijn brievenbus gevallen. Een beetje kerstnummer is het wel geworden, niet dat er kerst-tierlantijntjes in staan, maar wel wat artikels over specerijen en over een verdwenen kruid van meer dan 2000 jaar geleden, de Sylphion. 
Verwarmende specerijen horen toch wel bij deze periode van het jaar. 

Cinnamomum / Kaneel

Editoriaal uit Herba 64: Een spece-rijke wereld

Winterse dagen! Koude en donkerte vragen blijkbaar om licht en warmte. Dus worden de straten en huizen extra verlicht en de vuurkorven op de kerstmarkten aangestoken. Daar vinden we ook drank en voedsel vol verwarmende kruiden en specerijen. Zou het toevallig zijn dat het nu ook de tijd van de chocolade is? Troostende chocolade en marsepein. Verwarmende kaneel en kruidnagel in de warme glühwijn moeten ons zowel lichamelijk als geestelijk beschermen. Lichamelijk tegen virale en bacteriële ver-koud-heden en geestelijk ons troosten, het winterse leven wat gezelliger en vriendelijker maken.

Daarom nu deze herba over verwarmende kruiden zoals gember en kaneel. Nu zijn deze specerijen gewone, ordinaire producten geworden maar ooit waren het dure en mysterieuze planten, waar verre, gevaarlijke reizen voor werden ondernomen. En, waar spectaculaire verhalen over verteld werden.

De herkomst van de specerijen sprak tijdens de Middeleeuwen alleszins tot de verbeelding. Tijdens de Oudheid was men zich reeds terdege bewust van de oosterse herkomst van specerijen, en later, tijdens de hele Middeleeuwen, werd deze kennis voortdurend levendig gehouden door allerlei legendes. Maar het Oosten lag veraf, en was mysterieus, ondoorgrondelijk (met bovendien een totaal andere godsdienst), het Oosten was tegelijkertijd aantrekkelijk en angstaanjagend, en slechts weinig westerlingen, behalve enkele illustere uitzonderingen, reisden erheen. Vooral het gebied rond de Indische Oceaan sprak erg aan, "die besloten, exotische droomwereld waarnaar het middeleeuwse Westen zo verlangt, hortus conclusus van een tegelijk verrukkelijk en gruwelijk paradijs, " zoals Jacques LeGoff het zo mooi stelt.

Volgens de christelijke traditie was het Oosten ook de plek waar het Aardse Paradijs zich bevond : het is in de tuin van Eden, die door wilde dieren en een vlammengordijn wordt beschermd en waarvan de poort sinds de zondeval gesloten is, de plaats waar de vier heilige stromen ontspringen: de Ganges, de Tigris, de Eufraat en de Nijl. En het was precies langs de Nijl dat de oosterse koopwaar naar Alexandrië en de mare nostrum werd vervoerd. Op die wijze, zo vertelt Joinville rond 1250, kwamen de kruiden "uit het aardse paradijs",... "de wind laat ze uit de bomen van het Paradijs vallen, zoals de wind bij ons verdorde takken laat vallen ". Als de specerijen uit een paradijs komen dat ver weg in het Oosten gelegen is, laten ze ons dan niet even proeven van de vruchten uit een verloren gewaand paradijs?

Mooi toch! Het 'niet-weten' daar heb ik nu wel eens heimwee naar. Het kunnen fantaseren over een vreemde onbekende wereld. Het creëren van je eigen aardbol. Ik wens jullie dan ook een eigen, mooie wereld in 2012.
herboristenvereniging www.herboristen.be

Onze kerst-boom

Wandelend langs het natuurgebiedje bij mij om de hoek, kom ik een grote, grove den tegen, die omgevallen over de omheining mij de weg wil versperren. Of.. wil hij ontsnappen uit het natuurgebied. Of.. wil hij mij de gevaarlijke moeite besparen om hoog in de boom te moeten klimmen om enkele takken te oogsten  voor het maken van mijn kerstboom?

Nu hangen enkele takken van die omgevallen den onderste boven in de woonkamer en roepen herinneringen op. Aan het ouderlijk huis van lang geleden, aan kind, koude, zwarte kraaien op de witte sneeuw. Aan vroeger, niks nieuws onder de zon zeker. En vroeger is niet beter, noch slechter. Mijmeringen, momenten, vluchtig als het verleden.

En ik, die als herborist hier alleen maar wat medicinale en andere  info wou verstrekken over Pinus sylvestris. Over de geur, de etherische olie, de knoppen en het hars die zo vele verschillende toepassingen hebben.

Nog veel langer geleden noemt Dodonaeus die hars "Een schoone claere vetticheyt" en de ' keernen van den Pijnnootkens, zegt hij, 'sijn goet voor die longhene, sy suyveren die borst ende doen die fluymen lossen ende daer en boven zoo voeden sy oock wel ende maken redelick goet bloet/ ende daer om zoo sijn sy goet den ghenen die hoesten ende uutdrooghen in alle manieren ghebruyckt ende inghenomen'.

Pinus was ooit een menselijk of goddelijk wezen, de vriendin van de natuurgod Pan. Zij werden overvallen door de ijzige Noorderwindgod Boreas, waarbij Pinus het leven liet. Pan veranderde haar toen in een pijnboom om zo eeuwig bij haar te kunnen zijn. Het huilend geluid in de pijnbomen herinnert nog steeds aan die wandaad van de windgod en aan het verdriet van Pinus en Pan.

Peucedanum officinale in de plantencataloog van Rühlemann's

Ik heb hem nog niet ontvangen, de nieuwe zaadcataloog van Ruhlemann's. Toch ben ik al volop de 'oude' aan het bestuderen om voor volgend jaar wat planten of zaden te bestellen, zeker ook omdat we in 2012 weer een grote, nieuwe, eigen tuin zullen bezitten .
In de cataloog van Ruhlemann's vind je niet alleen medicinale planten en zaden van over de hele wereld maar ook interessante gebruiksinformatie over al die bijzondere planten. Hier een voorbeeldje van een tekst over een vroeger bekende schermbloemige Peucedanum, een plant die ik zelf ooit bij Ruhlemann's gekocht heb en die ondertussen, in pot, al enkele verhuizingen achter de rug heeft

"Echter Haarstrang" Ein großer aromatischer Doldenblütler.
Erst mal muss ich sagen, dass man kaum etwas über den echten Haarstrang in den heutigen Kräuterbüchern findet, obwohl es ein Kraut mit starken Inhaltsstoffen ist. Nur in den alten Kräuterbüchern von Culpeper, Mattioli, Dioscorides oder Tabernaemontanus ist er häufig ausführlicher beschrieben, was seine Wertschätzung in früheren Zeiten unterstreicht.

Die Pflanze ist in ganz Mitteleuropa verbreitet, kommt aber relativ selten vor. Verwendet werden hauptsächlich die stark aromatischen Wurzeln, aus denen auch ein gummiartiges Harz tritt, das durch Eintrocknen des aus der angeschnittenen Wurzel austretenden Milchsaftes, des sogenannten Haarstranggummis, gewonnen wird. Aber auch das fenchelartige Laub wird verwendet. Wie viele Peucedanum-Arten, zu denen früher auch der gewöhnliche Dill (Anethum) gezählt wurde, gilt auch der Haarstrang als Aphrodisiakum. Sonstige Wirkungen? Viele. Gegen Kopfschmerzen, Blähungen, Unfruchtbarkeit. Appetitanregend, auswurffördernd, hustenlindernd. Tabernaemontanus schreibt: „Die unfruchtbaren Weiber sollen die Haarstrangwurtzel klein schneiden, darnach auff Kolen legen, unnd den Rauch darvon durch ein Trechter in die Mutter empfangen, das reiniget sie dass sie zu der Empfängnuss tüchtig werden.“ oder auch: „Der Geruch von der Wurtzel erweckt die Schlaffsüchtigen. Das thut auch so man die zu Pulver stösset, mit Essig und Rosenöle temperirt und die Nasslöcher anstreich.“

Peucedanum in
 CruydtBoeck Dodonaeus 

Meine Anregung: junge Schösslinge oder die Wurzel haben wegen ihres sehr angenehmen, würzigen Duftes Potenzial als Würzpflanze. Das Harz aus der angeschnittenen Wurzel wurde einst als Ersatz für Asant genommen, welches ja auch zum Würzen genutzt wird.
http://www.kraeuter-und-duftpflanzen.de/Pflanzen-und-Saatgut/Haarstrang-Hundszunge/H-Einzelsorten/Echter-Haarstrang-Pflanze

Peucedanum bij Dodonaeus
En om van het Duits naar het oud Nederlands over te stappen, hier een citaat uit het Cruydtboeck van Dodoens:
Tsap van der wortel van Peucedanum alleen/ oft als Plinius scrijft/ met bitter Amandelen ende Ruyte inghenomen es seer goet tseghen die cortheyt van den adem/ het versuet die pijne ende weedom des buycx/ het sceydt alle winden ende opblasinghen van der maghen/ ende alle inwendighe leden/ het doet die milte cleyn worden/ het maeckt saechten camerganck ende iaecht daer duer af die taye coude fluymen ende die heete geele cholerijcke vochtigheden.
De werking lijkt zo te lezen nogal op venkel, dus voor de spijsvertering en de luchtwegen, vooral als krampwerend middel. Dodoens noemt de plant trouwens varkensvenkel.

Nog veel meer toepassingen worden vermeld bij Dodoens, waaronder ook wat merkwaardige beschrijvingen en die citeer ik nogal graag. Niet om Dodoens belachelijk te maken, integendeel, in dit geval is het een toepassing bij o.a. epilepsie. 'Tsap van Peucedanum met olie van Roosen ende azijn vermenght es seer goet tseghen die groote rasernie (krankzinnigheid)/ Phrenitides in Griecx gheheeten/ verouderde groote pijnen ende swijmelinghen in thooft/ swaere becommerlijcke ongheruste slapen/ ende tseghen die vallende sieckte op thooft ghestreken'. Veel van deze curieuze beschrijvingen vind ik ook gewoon grappig om te lezen (mag dat?), maar we kunnen er mogelijk ook interessante aanwijzingen in terug vinden om de plant ook in onze moderne tijd therapeutisch te gebruiken..

Mijn kruidige siertuin: Meidoorn

De donkerste dagen van het jaar zijn dé gelegenheid om gezellig binnen te blijven, na te denken en te lezen. Voor mij is dat lezen dikwijls herlezen. Het moment om oudere boeken uit mijn bibliotheek opnieuw  te lezen of ten minste te doorbladeren.
Ik herlees ook wel eens wat ik zelf ooit geschreven heb. Dan ben ik soms beschaamd over mezelf, over de slechte zinsbouw of de rare ideeën. Gelukkig kan ik ook wel eens goedkeurend knikken over mijn eigen teksten en soms ben ik zelfs redelijk tevreden, zelfs zo tevreden dat ik met die teksten wel eens een boekje durf samenstellen. En dat... bescheiden aanbieden aan andere kruidenliefhebbers. Bij deze een stukje tekst uit 'De kruidige siertuin' met als ondertitel 'een tuin als huisapotheek'.

Wat  is  een  kruidige  siertuin?
Heel lang geleden leefden wij mensen in de natuur, we aten uit de natuur en we gingen  dood in de natuur. Dat natuurlijk leven had waarschijnlijk een heleboel voordelen, maar ook heel wat nadelen. Nu, zien we dikwijls alleen nog maar de voordelen. Nu, proberen we die bedreigde natuur weer in ons leven en dus ook in onze tuin op te nemen. Dat kan een beetje met een kruidige siertuin. Een tuin die op een bescheiden manier rekening houdt met het natuurlijke, het ecologische van planten, maar ook met hun gebruiks- en schoonheidswaarde. 
Een tuin dus met enige principes. Principes waar je natuurlijk mag en misschien zelfs moet van afwijken. Een tuin vol van planten, die (1)natuurlijk, (2) mooi en (3) gezond zijn. Een ecologische en kruidige siertuin waar je al je zintuigen de kost kan geven.
Ecologie zonder ergernis, esthetiek zonder franjes en gezondheid zonder complexen, dat moet mijn kruidige siertuin zijn.

In deze brochure, die ik ook gebruik als cursusboekje bij een lessencyclus over natuurlijk en kruidig tuinieren, worden medicinale planten besproken die samen een mooie border vormen.

Een filosofisch stukje over de meidoorn
Net zoals de Vlier is ook de Meidoorn niet weg te denken uit ons landschap en ons leven. Veel te weinig beseffen we dat struiken en bomen letterlijk het landschap en het leven vullen. Tuin en natuur stofferen de lege ruimte en geven ons net zoals een interieur een vertrouwd gevoel en structuur voor ons dagelijks handelen. Wel grote woorden om een gewoon struikje in te leiden. En toch waar! Wat kan de lange lijnen van de meidoorn in een heggenlandschap vervangen? Of de grillige bosjes aan de rand van een weiland, waar de koeien schaduwen of hun vacht schuren?  Of wat zou ik zijn zonder mijn herinnering aan die grillige Ardeense meidoorn, de enige overlevende van een oude heg. Sporen in het landschap laten sporen na in mezelf. Emotioneel omgaan met de natuur is essentieel, al moet we daarom ons verstand nog niet verliezen. Verstand is toch een beetje bewaker van het gevoel.

Maar het boekje  is niet alleen filosofisch maar ook praktisch. Een citaat:
Het best te gebruiken is de Meidoorn voor het ouderdomshart of om de gevolgen van een hartinfarct te verminderen. Verder is de plant ook te gebruiken bij een verhoogde bloeddruk, dan eventueel combineren met de vochtafdrijvende Guldenroede of bij ritmestoornissen, dan is een mengsel met Citroenmelisse of Hartgespan zeer geschikt. Door zijn versterkende werking op de hartspier is de plant ook te gebruiken bij duursporten. Geen echt pepmiddel maar het zorgt er wel voor dat je hart een inspanning langer kan volhouden.
Eigen aan de moderne natuurgeneeskunde is het gebruik van traditionele kruiden met een wetenschappelijk goed onderbouwde werking en dat met zo weinig mogelijk bijwerkingen. Meidoorn  is daar een goed voorbeeld van, het is dan ook onze basisplant voor hart en bloedvaten.

De brochure 'De Kruidige Siertuin' van 60 bladzijden is te verkrijgen voor 10 euro, verzendingskosten en digitale versie inbegrepen. Bestelling via vlaamseherboristen@gmail.com.