Heel wat planten bevatten scheikundige stoffen met hormonale werking. Deze zogenaamde fyto-oestrogenen kunnen de geslachtshormonen van mens en dier beïnvloeden en dus ook gebruikt worden bij menstruatieklachten, in de overgang maar ook bij potentieproblemen en zelf om de vruchtbaarheid te verhogen of te verlagen.
Deze hormonale planten zijn wijd verspreid over de hele plantenwereld. Zo bevatten vooral steroïdsapogeninen, stoffen die gevonden zijn in zowat 2000 plantensoorten uit een honderdtal families, vooral bij de Vlinderbloemigen, de Helmkruid-, de Nachtschade-, de Narcis-, de Lelie- en de Dioscorea-achtigen.
Al in de Oudheid adviseerde Dioscorides bijvoorbeeld het drinken van een "abortieve wijn": wijn gemaakt van de plant Veratrum of Wilde komkommer ("Scammonie") die de mogelijkheid bezitzich van de foetus te ontdoen. Dat deze planten met een hoog gehalte aan zulke stoffen een grote rol hebben gespeeld in derde wereldlanden en bij natuur volkeren is niet verwonderlijk. Zo wordt in de Ayurvedische literatuur de Hibiscus rosa-sinensis, een gekende tuinplant, contraceptieve eigenschappen toegeschreven. Deze en andere referenties stimuleerde Singh en zijn medewerkers in de jaren tachtig om de onvruchtbaarheidsactiviteit te bestuderen van verschillende extracten van Hibiscus rosa-sinensis bijvrouwelijke albinoratten. Na proeven met benzeenextracten vond men duidelijke anti-implantatie en abortieve activiteiten. In Noord-Amerika gebruikten de Shoshoni-indianen een afkooksel gemaakt van de wortels van Veratrum californicum, maar dan eerder als voorbehoedsmiddel dan als abortivum
Zowel bij uitheemse planten als in onze eigen flora werden stoffen ontdekt met zogenaamde "sex-hormonen". In het zaad van de granaatappel, Punica granatum, het oudste symbool voorvruchtbaarheid, werd een oestrogene stof gevonden die identiek is met het zuivere hormoon. Punica-zaden zijn een van de belangrijkste bronnen van plantaardig oestrogeen Bij klaversoorten en sommige uitheemse rabarbersoorten werden stoffen aangetroffen met dezelfde structuur als "stilbeen", de basis van synthetisch bereide oestrogene stoffen. Een andere, viermaal krachtigere stof is "miro-estrol" dat wordt gewonnen uit de knol van Pueraria mirifica, een plant geteeld in Noord-Thailand, en dat in grote hoeveelheden wordt geëxporteerd naar Bangkok, waar het wordt verkocht als 'verjongingsmiddel'.
Maar we moeten het zelfs niet zo ver gaan zoeken. De bladeren van de gewone peen Daucus carota bevatten grote hoeveelheden "porphyrine", een stof die de hypofyseklier stimuleert. Deze beïnvloedt via gonadotrope hormonen de werk ing van de geslachtsklieren. In sommige planten werden stoffen aangetroffen met antihormonale eigenschappen. Zo bezit Wolfspoot (Lycopus europaeus) antithyreotrope eigenschappen die worden gebruikt bij de behandeling van milde vormen van hyperthyreoïdie.
Extracten uit Parelzaadsoorten (Lithospermum) vertonen oestrogene en anticonceptieve eigenschappen. Het actief bestanddeel is waarschijnlijk lithospermzuur. Lithospermzuur bezit antigonadotrope en bloedsuikerverlagende eigenschappen. De antithyreotrope werking steunt wellicht op een direct antagonistisch effect t.o.v. thyroxine. Lithospermum officinale wordt aangewend bij lichte vormen van hyperthyreose (vermoedelijk een blokkade van de gonadotropine-afscheiding uit de hypofyse voorkwab).. De zaden werden in de volksgeneeskunde o.a. gebruikt als weeën-bevorderend middel. In India, Afrika en bij sommige indianenstammen worden reeds gedurende honderden jaren door de vrouwen lithospermumaftreksels gedronken, speciaal voor hun vruchtbaarheidsremmende eigenschappen.
Maar het meest succesvolle contraceptivum van plantaardige aard is waarschijnlijk de thee die getrokken wordt uit de bladeren van de Mexicaanse plant, Montanoa tomentosa. Deze kan zowel de menstruatie als de bevalling beïnvloeden en heeft zeker een invloed op de vruchtbaarheid. Recenter onderzoek heeft de doeltreffendheid van het hoofdbestanddeel "zoapatanol" aangetoond.
Extracten uit Parelzaadsoorten (Lithospermum) vertonen oestrogene en anticonceptieve eigenschappen. Het actief bestanddeel is waarschijnlijk lithospermzuur. Lithospermzuur bezit antigonadotrope en bloedsuikerverlagende eigenschappen. De antithyreotrope werking steunt wellicht op een direct antagonistisch effect t.o.v. thyroxine. Lithospermum officinale wordt aangewend bij lichte vormen van hyperthyreose (vermoedelijk een blokkade van de gonadotropine-afscheiding uit de hypofyse voorkwab).. De zaden werden in de volksgeneeskunde o.a. gebruikt als weeën-bevorderend middel. In India, Afrika en bij sommige indianenstammen worden reeds gedurende honderden jaren door de vrouwen lithospermumaftreksels gedronken, speciaal voor hun vruchtbaarheidsremmende eigenschappen.
Maar het meest succesvolle contraceptivum van plantaardige aard is waarschijnlijk de thee die getrokken wordt uit de bladeren van de Mexicaanse plant, Montanoa tomentosa. Deze kan zowel de menstruatie als de bevalling beïnvloeden en heeft zeker een invloed op de vruchtbaarheid. Recenter onderzoek heeft de doeltreffendheid van het hoofdbestanddeel "zoapatanol" aangetoond.
En de zoektocht gaat verder, gossypol in de katoenplant, diosgenine in de Mexicaanse yamwortel, in zeer gewone maar ook in mysterieuze planten zoals 'piripiri' worden stoffen ontdekt met een hormonale en contraceptieve werking. De 'pil'planten!!! Wat zal de mens nog meer aan merkwaardige ontdekkingen doen in die duizenden planten op deze aardbol?
- The zoapatle I — A traditional remedy from Mexico emerges to modern times. Contraception,Volume 27, Issue 3, Pages 211-225 A. Gallegos
- Carro-Juárez, M., et al. (2004). Aphrodisiac properties of Montanoa tomentosa aqueous crude extract in male rats. Pharmacology, Biochemistry and Behavior 78(1) 129-34.
- Landgren, B. M., et al. (1979). Clinical effects of orally administered extracts of Montanoa tomentosa in early human pregnancy. American Journal of Obstetrics and Gynecology 135(4) 480-
- Robles-Zepeda, R. E., et al. (2005). Volatile organic compounds of leaves and flowers of Montanoa tomentosa. Flavour and Fragrance Journal 21(2) 225-27.
- Pedrón N., et al. (1985). The zoapatle. VII. Anti-implantation effect in the rat of zoapatle aqueous crude extract (ZACE) from Montanoa tomentosa and Montanoa frutescens. Contraception 31(5) 499-507.
- PIRI PIRI ROOTS (Cyperus spp.) C. articulatus L., C.chalaranthus Presl.: Ciperaceaes.”Piripiri”,”zacoo”, “puru piri”. Wild and cultivated. Flu, febrifuge, hemostatic and vulnerary. snake bites; abortifacient. As an astringent , to decoct the rhizomes powdered; Flu, rhizomes decoction; Hemorrhages, rhizomes powder decoction. The people from the jungle attribute magical powers to piri piri, they drink the leaves and flower infusion to awake the love feelings of a desired/loved person. Piripiri: Quichua word used to refer to Cyperus articulatus L. [and other Cyperus spp.]. Vickers &Plowman 1984
