Monografie Wintergreen - Gaultheria procumbens L.

Gaultheria procumbens is een laag blijvende bodembedekker met kruipende uitlopers waar leerachtig blad aan zit. Gaultheria procumbens wordt ongeveer 15cm hoog. Het donkergroene blad krijgt in de winter een rode zweem. Vanaf juni bloeit de Gaultheria procumbens met kleine witte klokvormige bloemen waar veel bijen en hommels op af komen. Na de bloei vormt deze Bergthee zijn karakteristieke felrode bessen die tot laat in de winter aan de plant blijven zitten. Hierdoor leent de Gaultheria procumbens zich perfect als kerstdecoratie binnen- en buitenshuis.
Gaultheria procumbens is goed winterhard en groenblijvend en komt het beste tot zijn recht als bodembedekker in groepen, maar doet het ook prima als decoratieve solitair in een pot op het terras of balkon. Deze Bergthee gedijt het beste op vochtige, lichtzure, goed doorlatende grond in de volle zon of halfschaduw. 

De geneeskrachtige, frisse smaak en geur van wintergroen zijn vrijwel alomtegenwoordig in de VS. Wintergreen geeft de typische smaak aan de meeste merken tandpasta, mondwater, kauwgom en vele andere zoetigheden. Het zoete, frisse aroma wordt meestal in synthetische vorm aan de producten toegevoegd.
Oorsprong van de naam: naar Jean-François Gaulthier (1708–1756), Franse arts en botanicus in Canada; fragrantissimus, Latijn = extreem geurig; procumbens, Latijn = kruipend

Geneeskracht gebruik, vooral als pijnstillend kruid.

• Plantdeel: kruid / etherische olie
• Productieproces: stoomdestillatie
• Plantenfamilie: Ericaceae, heidefamilie

Deze misschien wel meest therapeutische van alle algemeen verkrijgbare etherische oliën hoeft niet in hele hoge doseringen gedoseerd te worden, omdat het naast het hoofdbestanddeel methylsalicylaat ook sporen van andere pijnstillende moleculen bevat.
Het is dan ook niet verwonderlijk dat er talloze gedocumenteerde vergiftigingsgevallen zijn waarbij een overdosis methylsalicylaat een rol speelt: vooral wanneer meer dan 40% van het lichaamsoppervlak bedekt is met dit krachtige actieve ingrediënt (door regelmatig en genereus gebruik als pijnstiller. zalf), bestaat er gevaar voor vergiftiging.

De werkzame stof methylsalicylaat is overigens niet in deze pure vorm aanwezig in de verse plant; het ontstaat alleen door de bladeren te drogen en lichtjes te fermenteren en ze vervolgens met stoom te destilleren uit Gaultherin.

Inhoudsstoffen:

• 
  Monoterpenen: 0,90% δ-3-careen / 0,50% limoneen / 0,40% α-pineen / 0,20% myrceen
• Sesquiterpenen: 0,30% δ-cadineen / 0,10% 3,7-guajades
• Fenolenin sporen van eugenol
• Aldehyden: 2-Methylbutanal / 3-Methylbutanal / Hexanaal / trans-2-Decenal
• Benzaldehyde
• Kaneelaldehyde
• Aromatische esters tot 99% methylsalicylaat 

Belangrijkste werking:

• sterk pijnstillend
• sterk spasmolytisch
• sterk ontstekingsremmend
• vaatverwijdend

Belangrijkste indicaties:

• reuma
• reumatische polyartritis
• fibromyalgie
• spierpijn
• pijnlijke spieren
• hypertensie

De pijnstillende en ontstekingsremmende activiteiten van een salicylaatderivaatfractie (SDF) geïsoleerd uit Gaultheria yunnanensis en 3 werkingsmechanismen werden onderzocht in een Chinees dierexperiment. Het hoofdbestanddeel van SDF, dat ongeveer 50% van deze fractie uitmaakte, was een methylsalicylaatdiglycoside genaamd gaultherin. SDF vertoonde significante remming van achterpootoedeem bij ratten (200, 400 mg/kg lichaamsgewicht, p.o.) en oorzwelling bij muizen (200, 400, 800 mg/kg lichaamsgewicht, p.o.), veroorzaakt door respectievelijk carrageenine en crotonolie. Bovendien remde SDF (400, 800 mg/kg lichaamsgewicht, p.o.) alleen fase 2 (inflammatoire) in de formalinetest en vertoonde geen effect in de hete plaattest bij muizen.

De antinociceptieve activiteit van SDF was voornamelijk perifeer en onafhankelijk van het opioïdesysteem. Deze resultaten laten zien dat SDF van Gaultheria yunnanensis (FRANCH.) REHDER pijnstillende en ontstekingsremmende activiteiten heeft, die op zijn minst gedeeltelijk gemedieerd zouden kunnen worden door de onderdrukking van ontstekingsmediatoren of de afgifte ervan zoals aangegeven in dierproeven. De waargenomen effecten van SDF zijn waarschijnlijk te wijten aan de aanwezigheid van een hoog gehalte aan salicylaatderivaten (80%), waaronder gaultherine, MSTG-A en MSTG-B.

Referenties

• Liu WR, Qiao WL, Liu ZZ. et al. Gaultheria: fytochemische en farmacologische kenmerken. Moleculen 2013; 18 (10) 12071-12108
• Higashi Y, Kiuchi T, Furuta K. Werkzaamheid en veiligheidsprofiel van een plaatselijke methylsalicylaat- en mentholpleister bij volwassen patiënten met milde tot matige spierspanning: een gerandomiseerde, dubbelblinde, placebogecontroleerde, multicentrische studie met parallelle groepen. Clin Ther 2010; 32 (01) 34-43
• Zhang B, Li JB, Zhang DM, et al. Pijnstillende en ontstekingsremmende activiteiten van een fractie rijk aan gaultherine geïsoleerd uit Gaultheria yunnanensis (FRANCH.) REHDER. Biol Pharm-stier 2007; 30 (03) 465-469

Wintergreen

Wintergreen is een altijdgroene plant (vandaar zijn naam) met leerachtige, gekartelde bladeren, witte bloemen en rode bessen. Deze Gaultheria's groeien van nature aan de voet van de Nepalese Himalaya maar we vinden deze plantjes nu volop in de tuincentra tussen de kerstversieringen.
De bessen en het blad zijn een rijke natuurlijke bron van methylsalicylaat (tot 98%). Deze grondstof wordt op grote schaal synthetisch geproduceerd en gebruikt in vele geneesmiddelen en sportcrèmes. Het natuurlijke methylsalicylaat werkt effectiever dan de synthetische versie. De etherische olie wordt daarom veel toegepast bij spier- en gewrichtspijn. Is ontstekingswerend, pijnstillend en antibacterieel en heeft een karakteristieke frisse geur. De etherische olie wordt verkregen door traditionele trage distillatie bij lage druk van het in warm water geweekte blad, is lichtgeel tot rose van kleur en heeft een houtachtige, fruitige geur.

Gaultheria procumbens L.  Wintergreen
frans: Gaultherie couchee
engels: Wintergreen
familie: Ericacea
gebruikt deel: blad
actieve bestanddelen: Aromatische esters: methylsalicilaat (99%)

Werking en gebruik:

• Krampstillend+++ 
• Leverstimulans+++ 
• Ontstekingsremmend+++ 
• Vaatverwijdend+

Specifieke therapeutische werking:

• Artritis 
• Hoge bloeddruk+++ 
• Hoofdpijnen (van lever bloedcirculatie oorsprong)++ 
• Krampen 
• Kransslagaderonsteking (crisis)(kuur)+++ 
• Leverinsufficientie ++ 
• Reuma, spieren 
• Reumatoide polyartritis 
• Tendinitis

Contra-indicatie: niet inwendig gebruiken

Bij reumatische klachten en spierpijn; 10 druppels Wintergreenolie mengen met een eetlepel basis olie of sintjanskruidolie en hiermee de pijnlijke plaatsen masseren.

Wetenschappelijke info: https://sites.google.com/site/kruidwis/planten-van-a-tot-z/gaultheria-bergthee-wintergreen

Kerstmarkten en wintergreen

Weer op bezoek bij mijn dochter in Breda. Op zondag bezoeken we het tuincentrum Intratuin. Gemengde gevoelens heb ik altijd bij dit soort winkelbezoeken. Plantencentum is het niet echt meer, nu vooral kerstmarkt, glinsterende bollen, kerstbomen in het echt, in plastic en zelfs in pallethout, recyclagekerstbomen zeker. Veel volk en weinig planten, meubels, kaarsen en .... kopen dat er gedaan wordt. Karren vol. Vreemd en verwonderd bekijk ik al dat geglinster. En nog vreemder, ik voel geen enkele behoefte om wat dan ook aan te schaffen, wat voelt het goed om niks nodig te hebben. De wereld draait door en ik wil er zelfs niet af.


En om het toch maar over een plantje te hebben. Een lieveling tijdens de kerstdagen. Bergthee of Gaultheria procumbens DC, groen glimmend blaadje, stevige rode bessen maar het geheim voor de herborist schuilt in de scherpzoete geur van gekneusde bes of blad. Methylsalicylaten, een soort aspirine geschikt om in massageolie pijnlijke spieren en gewrichten te vertroetelen. Mrs Grieve schrijft over wintergreen: Tonic, stimulant, astringent, aromatic. Useful as a diuretic and emmenagogue and for chronic mucous discharges. Is said to be a good galactogogue. The oil of Gaultheria is its most important product. It has all the properties of the salicylates and therefore is most beneficial in acute rheumatism, but must be given internally in capsules, owing to its pungency, death from inflammation of the stomach having been known to result from frequent and large doses of it. It is readily absorbed by the skin, but is liable to give rise to an eruption, so it is advisable to use for external application the synthetic oil of Wintergreen, Methyl Salicylate, or oil from the bark of Betula lenta, which is almost identical with oil of Gaultheria. In this form, it is a very valuable external application for rheumatic affections in all chronic forms of joint and muscular troubles, lumbago, sciatica, etc. The leaves have found use as a substitute for tea and as a flavouring for genuine tea. The berries form a winter food for animals, partridges, deer, etc. They have been used, steeped in brandy, to produce a bitter tonic taken in small quantities. The oil is a flavouring agent for tooth powders, liquid dentifrices, pastes, etc., especially if combined with menthol and eucalyptus.

Salicylaten komen in de natuur in verschillende vormen voor, en het is zelfs moeilijk om planten te vinden die helemaal geen salicylaten bevatten. Bekende voorbeelden zijn wilg, populier, moerasspirea en driekleurig viooltje. Maar bergthee bevat in zijn etherische olie waarschijnlijk het hoogste gehalte aan salicylaten. Zijn deze stoffen een troost voor eenzame mensen tijdens de kerst?