Midlifecrisis en testosteron

Miljoenen mannen wereldwijd worden jaarlijks door fenomeen midlifecrisis getroffen. Desondanks bestaat er nog steeds enige verwarring over wat de midlifecrisis precies inhoudt, om nog maar te zwijgen van de controverse rond de oorzaak ervan. Een aanzienlijk aantal artsen en wetenschappers vermoedt echter dat dalende testosteronspiegels een belangrijke rol spelen.

Wat opvalt aan de midlifecrisis is hoeveel aspecten en symptomen overeenkomen met de symptomen van een te lage testosteronspiegel. Testosteron is een hormoon dat voornamelijk in de testikels wordt aangemaakt (vandaar de naam, het Latijnse woord testis is testikel). Testosteron heeft een bijzonder sterk effect op bepaalde organen, zoals spieren, botten en de hersenen, omdat de dichtheid van testosteronreceptoren daar hoog is. Hoewel vrouwen en kinderen dit hormoon ook produceren (vooral in organen die bij de nieren liggen, de zogenaamde bijnieren, en bij vrouwen ook in de eierstokken), ligt de concentratie bij mannen 10-20 keer hoger.

De hoeveelheid testosteron varieert gedurende het leven:

• Bij mannen neemt het rond de puberteit snel en sterk toe.
• Het bereikt zijn piek halverwege de twintig: het totale testosterongehalte wordt gemeten op 300–1000 ng/dl of 10–35 nmol/l. (Deze waarden, die als normaal worden beschouwd, kunnen per land en zelfs per lokaal laboratorium enigszins variëren.)
• Vanaf 30-jarige leeftijd begint het testosterongehalte geleidelijk af te nemen. Wetenschappers schatten dat de jaarlijkse daling ongeveer 1-2% bedraagt.
• Bij mannen van 60 jaar oud is het testosteronniveau doorgaans nog maar de helft van wat het was op 30-jarige leeftijd.

Anti-verouderings- en pro-testosteronstrategieën

Testosteronniveaus kunnen worden beïnvloed door verschillende 'anti-agingstrategieën. De daling kan niet alleen worden vertraagd, maar in sommige gevallen zelfs drastisch worden teruggedraaid.
Ongeveer een kwart van alle mannen 'lijdt' blijkbaar aan hypogonadisme, een aandoening die gekenmerkt wordt door een lage testosteronspiegel. Dit vertoont al enige gelijkenis met de midlifecrisis, aangezien onderzoekers schatten dat ongeveer een kwart van de mannen er ook aan lijdt. Daarom vermoeden sommige artsen en therapeuten dat het ontstaan ​​van deze crisis te wijten is aan een daling van de testosteronspiegel.

Niet alleen door veroudering, maar ook door een suboptimale levensstijl, daalt de testosteronspiegel gestaag in de loop van het leven. Zodra het kritieke punt is bereikt waarop de testosteronspiegel onder een bepaalde drempelwaarde zakt, ontstaan ​​precies de symptomen die bekend staan ​​als de midlifecrisis, maar die ook bij mannen met een lage testosteronspiegel voorkomen: onzekerheid, vermoeidheid, een neiging tot negatieve en depressieve gedachten, stemmingswisselingen, angst, moeite met het accepteren van de eigen sterfelijkheid en twijfel aan zichzelf.
Het is ook veelzeggend dat veel van de activiteiten die een man onderneemt om deze midlifecrisis op te lossen, intuïtief de testosteronspiegel verhogen. Het is alsof het lichaam zich verzet tegen deze dalende hormoonspiegels en onbewust zelf de oplossing aandraagt. Want: de aankoop van een sportwagen verhoogt je testosteron. Sporten en actiever worden hebben ook hetzelfde effect. Nieuwe en risicovolle hobby's, roken of zelfs een affaire met een nieuwe partner, leiden ook tot een toename van testosteron. Het lichaam probeert zichzelf te herstellen?

Kruiden die het testosteron gunstig kunnen beïnvloeden

Planten kunnen een positief effect hebben op de testosteronspiegel en worden testosteronboosters genoemd. Sommigen zijn wetenschappelijk onderzocht. 

Mucuna pruriens / Fluweelboon
Deze tropische vlinderbloemige plant staat bekend als fluweelboom. De haartjes rond de peulen kunnen bij contact hevige jeuk veroorzaken. In poeder- en tabletvorm is de plant populairder onder sporters en staat bekend onder de botanische naam Mucuna pruriens. Uit onderzoek is gebleken dat Mucuna pruriens de lichaamseigen testosteronproductie kan stimuleren [ 2 ]. Het kan daarom zeker worden geprobeerd tijdens een midlifecrisis. Gebruik in dit geval alleen gestandaardiseerde preparaten, want de zaden kunnen een bedwelmende of zelfs giftige werking hebben als ze niet goed worden bereid.

Trigonella foenum graecum / Fenegriek
Oorspronkelijk komt deze vlinderbloemige plant uit het Middellandse Zeegebied, maar inmiddels heeft het zich wereldwijd verspreid. Het wordt al sinds de oudheid gebruikt om verschillende ziekten te behandelen. De zaden van deze plant kunnen het testosterongehalte verhogen, en het seksueel verlangen, potentie en spiermassa bevorderen[ 3 ]. Daarom is het populair als T-booster en kan het gebruik worden tijdens een midlifecrisis.

Lepidium meyeni / Maca
De macaplant staat botanisch bekend onder zijn twee belangrijkste subtypen, Lepidum meyenii en Lepidum peruvianum. Hij wordt al duizenden jaren gekweekt in de Zuid-Amerikaanse Andes. Maca staat daar bekend als medicinale plant in de inheemse geneeskunde. In bodybuildingkringen wordt hij gebruikt als testosteronbooster, waardoor hij de laatste tijd behoorlijk populair is geworden voor dit doel [ 4 ]. Hij kan ook worden beschouwd als een mogelijke behandeling voor een midlifecrisis.

Eurycoma longifolia / Tongkat Ali
Tongkat Ali komt oorspronkelijk uit Zuidoost-Azië. De botanische naam is Eurycoma longifolia Jack. Afhankelijk van het land van herkomst staat de plant ook bekend als Pasak Bumi (Indonesië) of Cay Ba Bihn (Vietnam). Tongkat Ali staat al duizenden jaren in Azië bekend om zijn werking tegen diverse kwalen. Het wordt met succes gebruikt als afrodisiacum bij gebrek aan seksueel verlangen, maar ook bij onvruchtbaarheid of impotentie [ 5 ].  De Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) heeft geconcludeerd dat tongkat ali genotoxisch is. Dit betekent dat tongkat ali het genetische materiaal in een cel kan beschadigen en mutaties kan veroorzaken, wat mogelijk tot kanker leidt.

Tribulus terrestris

Tribulus terrestris is ook erg populair onder bodybuilders en atleten. De plant kreeg internationale erkenning in de jaren 70 toen leden van het Bulgaarse Olympische team Tribulus terrestris gebruikten en internationaal succes boekten. Sindsdien wordt Tribulus terrestris veel gebruikt als testosteronbooster. Uit onderzoek is gebleken dat Tribulus terrestris een zekere testosteronverhogende werking heeft [ 6 ]. Dit maakt het een interessant voedingssupplement bij hypogonadisme, maar ook voor mensen met een midlifecrisis.

Andere natuurlijke strategieën tegen testosterontekort

• Afvallen: Omdat vetcellen hogere concentraties van het enzym aromatase bevatten, ook wel oestrogeensynthase genoemd, zetten ze testosteron om in het vrouwelijke estradiol-2. Met elke extra gram vet word je dus 'ontmand', dus overgewicht vermijden.
• Sporten: Testosteronspiegels stijgen na het sporten, niet alleen op de korte termijn maar ook op de lange termijn.
• Vermijd plastic verpakkingen: Plastic bevat diverse chemicaliën met oestrogeenachtige en anti-testosteroneffecten. Deze worden xeno-oestrogenen genoemd, maar ook omgevingshormonen of hormoonverstoorders. Bisfenol A en diverse ftalaatzuren zijn bijzonder bekende xeno-oestrogenen. Drink en eet zoveel mogelijk uit glazen en metalen verpakkingen.

Literatuur

1. Lachman ME. Mind the Gap in the Middle: A Call to Study Midlife. Res Hum Dev 2015; https://doi.org/10.1080/15427609.2015.1068048
   
2. Shukla KK et al. Mucuna pruriens verbetert de mannelijke vruchtbaarheid door zijn werking op de hypothalamus-hypofyse-geslachtsklieren. Fertil Steril 2009; https://doi.org/10.1016/j.fertnstert.2008.09.045
3. Rao A et al. Testofen, een gespecialiseerd extract van Trigonella foenum-graecum-zaad, vermindert leeftijdsgerelateerde symptomen van androgeenafname, verhoogt de testosteronspiegel en verbetert de seksuele functie bij gezond ouder wordende mannen in een dubbelblinde gerandomiseerde klinische studie. Aging Male 2016; https://doi.org/10.3109/13685538.2015.1135323
4. Peres N et al. Medicinale effecten van Peruaanse maca (Lepidium meyenii): een review. Food & Function 2020; https://doi.org/10.1039/C9FO02732G
5. Thu HE et al. Eurycoma Longifolia als potentieel adoptogeen voor mannelijke seksuele gezondheid: een systematische review van klinische studies. Chin J Nat Med 2017; https://doi.org/10.1016/S1875-5364(17)30010-9
6. Stefanescu R et al. Een uitgebreid overzicht van de fytochemische, farmacologische en toxicologische eigenschappen van Tribulus terrestris L. Biomolecules 2020; https://doi.org/10.3390/biom10050752
7. AANGENOMEN: 27 oktober 2021doi: 10.2903/j.efsa.2021.6937Veiligheid van Eurycoma longifolia (Tongkat Ali) wortelextract als eennieuwe voedingsmiddelen overeenkomstig Verordening
8. https://sites.google.com/site/kruidwis/kruiden-planten-van-a-tot-z/tribulus-terrestris-edelkruid
   
9. https://sites.google.com/site/kruidwis/kruidenmonografie-a-z/trigonella-foenum-graecum-fenegriek
   
10. https://sites.google.com/site/kruidwis/kruidenmonografie-a-z/lepidium-meyenii-maca

Kruiden tegen haaruitval.

Bij vrouwen wordt erfelijke (androgene) haaruitval voornamelijk gekenmerkt door dunner wordend haar in de middenscheiding, terwijl het bij mannen gekenmerkt wordt door terugtrekkende haarlijnen en haaruitval in de kruinzone. De oorzaak van deze vorm is vermoedelijk een erfelijke verhoogde gevoeligheid van de haarzakjes voor DHT (dihydrotestosteron). DHT is de metabolisch actieve vorm van het hormoon testosteron en wordt geclassificeerd als een androgeen. Onder invloed van DHT wordt de haargroeifase verkort. Dit leidt tot verkleining van de haarzakjes in bepaalde gebieden. Deze gebieden bevatten een verhoogd aantal androgeenreceptoren – bij vrouwen de middenscheiding en bij mannen de terugtrekkende haarlijn en kruinzone.

Recent onderzoek toont ook de invloed aan van het pro-inflammatoire weefselhormoon prostaglandine D2. Deze studies hebben aangetoond dat de haargroei stopt onder invloed van prostaglandine D2. Dit weefselhormoon komt vaker voor in kale gebieden.

Therapieën tegen haaruitval
Aan mannen met androgenetische alopecia schrijven artsen vaak finasteride voor, dat de omzetting van testosteron in DHT remt. Het succespercentage zou ongeveer 90% zijn. Het medicijn is echter controversieel vanwege de frequente bijwerkingen (laag libido, impotentie, depressie). Als alternatief kunnen mannen en vrouwen minoxidil (zonder recept) lokaal aanbrengen. Het effect is waarschijnlijk te danken aan een verbeterde doorbloeding van de hoofdhuid. Haaruitval kan echter terugkeren na het stoppen met de medicatie. Daarom is levenslang gebruik (tweemaal daags) noodzakelijk.

Mesotherapie
Bij mesotherapie worden speciale complexen van werkzame stoffen (bijvoorbeeld vitamine A, B-vitamines, Q10, aminozuren, bio-identieke groeifactoren) in de hoofdhuid geïnjecteerd. Uit observaties blijkt dat bij ongeveer 80% van de patiënten het haarverlies na de derde behandeling afneemt en er na twee tot drie maanden weer voller haar groeit. Het is belangrijk om de behandeling snel te starten. Als er al sprake is van een kale hoofdhuid en de haarzakjes zijn afgestorven, kan niet worden verwacht dat mesotherapie de haargroei herstelt.

Lasertherapie
Tijdens een low-level laserbehandeling wordt de hoofdhuid bestraald met een speciaal laserlicht in het nabij-infraroodbereik (optimale golflengte 700–800 nm). De laserstralen met lage energie stimuleren de stofwisseling en de lokale bloedsomloop en hebben een decongestivum en ontstekingsremmende werking. Dit ondersteunt ook het gebruik van laserbestraling bij haaruitval of groeiachterstand. Het laserlicht moet via een lichtgeleider rechtstreeks op de hoofdhuid worden aangebracht. Daarom is het gebruik van een laserkam ideaal. De behandeling moet minstens twee keer per week worden uitgevoerd gedurende ongeveer 2–3 maanden.

Kruiden tegen haaruitval

• 
  Pompoenpitten en pompoenpitolie. 5α-reductase is het enzym dat testosteron omzet in de actieve vorm, DHT. 5α-reductaseremmers worden gebruikt voor de behandeling van verschillende aandoeningen die verband houden met de effecten van DHT, zoals goedaardige prostaatvergroting en androgenetische alopecia. Een plantaardige 5α-reductaseremmer is pompoenpitolie. In een Koreaans onderzoek verhoogde de dagelijkse inname van 400 mg pompoenpitolie de haargroei bij androgenetische alopecia met 30% binnen 6 maanden vergeleken met de placebogroep. Uit sommige onderzoeken is ook gebleken dat zaagpalmextract (Serenoa repens) een effectieve 5α-reductaseremmer is. Naast 5α-reductaseremmers zijn er ook andere actieve kruideningrediënten die DHT beïnvloeden.
• Mosterdolieglycosiden (sulforafanen) ondersteunen de afbraak van DHT in het bloed. Ze komen bijvoorbeeld voor in alle koolsoorten, mierikswortel, rucola en tuinkers. Broccolizaadolie, rijk aan mosterdolieglycosiden, is geschikt voor de verzorging van hoofdhuid en haar.
• Fenegriek. De werkzame stoffen trigonelline en diosgenine in fenegriekzaden zouden de vorming van DHT remmen (bijvoorbeeld verkrijgbaar als geactiveerde fenegriekcapsules).
• Lijnzaad. De buitenste lagen van lijnzaad bevatten zogenaamde lignanen. Dit zijn secundaire plantaardige stoffen die behoren tot de groep fyto-oestrogenen en onder andere DHT zouden remmen.
• Rozemarijn kan nog een ander effect hebben. Het bevordert de bloedsomloop en wordt in veel haartonica gebruikt om de haargroei te stimuleren. In één onderzoek had rozemarijnolie hetzelfde haargroeistimulerende effect als minoxidil. In dit geval wordt een eenmalige daagse behandeling gedurende 6 maanden aanbevolen.

Literatuur

• Garza LA, Liu Y, Yang Z, et al. Prostaglandine D2 remt de haargroei en is verhoogd in de kale hoofdhuid van mannen met androgenetische alopecia. Science Translational Medicine 2012; 4(126) 126-34 Hundgeburth A, Knoll B. Prospectieve observationele HCPR-studie. Keulen, München: Duitse Vereniging voor Mesotherapie; 2018 
• Lanzafame RJ, Blanche RR, Bodian AB. et al. De groei van menselijk hoofdhaar gemedieerd door zichtbare rode laser- en ledlichtbronnen bij mannen: DE GROEI VAN MENSELIJK HOOFDHAAR. Lasers in Surgery and Medicine 2013; 45 (08) 487-495 
• Cho YH, Lee SY, Jeong DW. et al. Effect van pompoenpitolie op haargroei bij mannen met androgenetische alopecia: een gerandomiseerde, dubbelblinde, placebogecontroleerde studie. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine: ECAM 2014; 549-721 
• Pais P, Villar A, Rull S. Bepaling van de potentie van een nieuw superkritisch CO2-extract (SPSE) van zaagpalm voor de remming van 5α-reductase-isovorm II met behulp van een celvrij in-vitrotestsysteem. Research and Reports in Urology 2016; 8:41-49 
• Panahi Y, Taghizadeh M, Marzony ET, Sahebkar A. Rozemarijnolie versus minoxidil 2% voor de behandeling van androgenetische alopecia: een gerandomiseerde vergelijkende studie. Skinmed 2015; 13 (01) 15-21

Mannen op leeftijd, testosteron en hazelnoten

Notentijd. Noten is wat mij betreft, het wild superfood bij uitstek. Smakelijk, ze zitten vol met eiwitten, gezonde vetten, veel  mineralen en vitamine B. En noten zijn hier en daar nog geneeskrachtig ook. 

Een onderzoekje. 

Als mannen de leeftijd der sterken bereiken, zakt hun testosteronspiegel. Een Turkse dierstudie doet vermoeden dat extra hazelnoten eten daar misschien iets kan aan doen.

Studie

Turkse biochemici, verbonden aan Karadeniz Technical University, gaven een groep jonge mannelijke labratten en een groep oude ratten gedurende een maand voer dat was verrijkt met hazelnoten. Als de ratten volwassen mensen waren geweest, hadden ze dagelijks dertig gram hazelnoot geconsumeerd. Dat is een handvol. Jonge en oude ratten in controlegroepen kregen standaardvoer zonder toevoegingen.

Hazelnoten zijn een goede voedingsbron van vitamine E. Een handvol hazelnoten leveren meer dan zeventig procent van alle vitamine E die je dagelijks nodig hebt. Om die reden gaven de onderzoekers een controlegroep oudere ratten standaardvoer plus extra vitamine E. Zo konden ze zien of vitamine E eventuele gezondheidseffecten van hazelnoten kon verklaren. Als deze ratten volwassen mensen waren geweest, hadden ze dagelijks een halve gram vitamine E in de vorm van alfa-tocoferol-acetaat gekregen.

Resultaten

Hazelnootsuppletie had geen effect op de testosteronspiegel van de jonge ratten, maar verhoogde wel de testosteronspiegel van de oude proefdieren.

Vitamine E had eenzelfde effect op de testosteronspiegel als hazelnoten. Daarbij moet je wel bedenken dat de gebruikte dosis bijzonder hoog is. Voedingswetenschappers hebben de maximale veilige dagelijkse inname van de vitamine E vastgesteld op 300 milligram. Een handje hazelnoten per dag is veiliger.

Naast vitamine E bevatten hazelnoten ook enkelvoudig-onverzadigde vetzuren en fenolen. [Eur J Clin Nutr. 2010 Nov;64 Suppl 3:S112-20.] Het is waarschijnlijk die combinatie van voedingsstoffen in hazelnoten die de testosteronspiegel verhoogt.Vitamine E verhoogde de levensvatbaarheid van de zaadcellen van de oude ratten niet, hazelnoten deden dat wel.

Conclusie

"The present study demonstrated that hazelnut supplemented diet improved plasma testosterone levels, plasma and testicular oxidant-antioxidant balance, and semen quality parameters, particularly in old male rats", schrijven de onderzoekers.

"Hazelnut is a nutrient dense food and is rich inmonounsaturated fatty acids, vitamin E, lipid-soluble bioactives, polyphenols, other macro- and micronutrients. High energy content and these healthy components in hazelnut may be responsible for positive and favourable effects on the reproductive system." "Human intervention trials are needed to corroborate these data."

Bron:Food Chem. 2019 Oct 1;294:1-8.

Apigenine tegen veroudering

In alledaagse plantaardige voedingsmiddelen, zoals selder, uien en peterselie zitten testosteronverhogende stoffen. Als we ouder worden kunnen ze voorkomen dat onze aanmaak van testosteron afneemt. Dat ontdekten onderzoekers van Texas Tech University. In de Journal of Nutritional Biochemistry beschrijven ze hun proeven met apigenine, een veelbelovende testosteronverhoger die in hoge concentraties aanwezig is in peterselie.

Testosteron & veroudering

De onderzoekers van Texas Tech werken aan methoden die het proces van veroudering minder schadelijk moeten maken, en dus ook aan technieken die de daling van de testosteron-spiegel in oudere mannen verminderen.

Het zakken van de testosteronspiegel werkt verlies van spiermassa, botmassa en libido in de hand, maar versnelt ook neurologische aandoeningen als de ziekte van Alzheimer. Een hoge testosteronspiegel beschermt mannen tegen de ziekte, zeggen epidemiologische studies. [Neurology. 2004 Jan 27;62(2):188-93.] Volgens dierstudies komt dat omdat testosteron in de hersenen de aanmaak van beta-amyloide peptides en hyperfosforylering van het tau-eiwit afremt. [J Neurochem. 2003 Nov;87(4):1052-5.]

De afname van de aanmaak van testosteron als mannen ouder worden is volgens de onderzoekers onder meer het gevolg van de toenemende activiteit van het enzym cyclooxygenase-2 [COX2] in de testes. Het COX2-enzym speelt een rol bij de omzetting van metabolieten van n-6-vetzuren in thromboxane A2. 

De testosteronproducerende Leydigcellen van de testes heeft receptoren voor thromboxane-A2. Via die receptoren activeert thromboxane-A2 het eiwit DAX-1, en DAX-1 remt het steroidogenic acute regulatory [StAR] protein.

Het StAR-eiwit speelt een sleutelrol bij de omzetting van cholesterol in testosteron. Het is dan ook niet verwonderlijk dat toediening van een COX2-remmer in oude ratten de testosteronspiegel verhoogt. [Endocrinology. 2003 Aug;144(8):3368-75.]

Apigenine

Een natuurlijke stof die de werking van de thromboxane-A2-receptor dwarsboomt is apigenine, ontdekten de onderzoekers toen ze een grotere groep stoffen screenden.

Apigenine zit in groenten en kruiden. De beste bronnen zijn peterselie en selder. Honderd gram peterselie bevat 300 milligram apigenine, honderd gram selderblad 56 milligram. Ook in echte kamille zit veel apigenine.

In vitro-studie

Als je Leydigcellen uit de testes van muizen in reageerbuizen blootstelt aan apigenine gaat de aanmaak van de steroidhormonen testosteron en progesteron omhoog, net als die van het StAR-eiwit. 

Conclusie

"The present study demonstrates that apigenin is able to enhance StAR gene expression and steroid hormone production in mouse Leydig cells by blocking the thromboxane A2 receptor and reducing the transcriptional repressor DAX-1", concluderen de onderzoekers. "It also suggests the potential for a dietary approach for the enhancement of steroidogenesis in aging Leydig cells. Further studies are needed to examine the efficacy of dietary apigenin on testosterone biosynthesis and its effects on the health of aging males."

Bron. J Nutr Biochem. 2011 Mar;22(3):2128. 

https://sites.google.com/site/kruidwis/inhoudsstoffen/apigenine

Tulbaghia in de ochtend

Het wordt warm vandaag. Ook hier in Bretagne. Mijn vast ritueel in de ochtend, even de nog frisse, verse lucht opsnuiven en de bedauwde planten besnuffelen.
In een pot aan de voordeur bloeit net de Zuid-Afrikaanse plant Tulbaghia violacea, ook wel Kaapse knoflook genoemd. Van deze lieve, sierlijke plant zou je niet verwachten dat de bladeren naar knoflook ruiken en nog minder zou je verwachten dat ze een testosteron stimulerend effect hebben. In elk geval werd dat door onderzoekers van de University of the Western Cape ontdekt toen ze proeven deden met testikelcellen van ratten in reageerbuizen. Vreemde wezens die wetenschappers.

In tuincentra kun je Tulbaghia violacea gewoon kopen.  De stengels zijn eetbaar, en hebben een sterke knoflooksmaak. Ook de bloemen kun je eten, maar die smaken wat minder uitgesproken. Zoeloes gebruiken Tulbaghia violacea al eeuwenlang als een geneeskrachtige plant. Hoewel overmatige consumptie kan leiden tot ontstekingen, buikpijn en darmklachten zou de plant bij hanteerbare doseringen de libido stimuleren. Vandaar dat de onderzoekers ethanolextracten van de verse stengels en knolletjes lieten inwerken op testescellen in reageerbuizen. Schadelijk voor de testes waren die extracten in ieder geval niet. In samenspel met LH (luteiniserend hormoon) stimuleerden de extracten de aanmaak van testosteron met 33-72 procent.

Niet dat ik in de ochtend met de testosteronproductie van mijn tuinplanten bezig ben, maar toch blijft het mij nog steeds verwonderen wat voor merkwaardige werkingen al die gewone en ongewone planten in de eerste de beste tuin kunnen hebben.
Zomerochtend in de tuin, geur, gefilterd licht, gedachten. Gewoon geweldig.

Lees ook https://sites.google.com/site/kruidwis/planten-van-a-tot-z/tulbaghia-violacea-kaapse-knoflook