Zwartmoeskervel bloeit

De oude Romeinen waren al verzot op zwartmoeskervel. Het enige bewaarde kookboek uit de oudheid, De re coquinaria van Apicius, bevat recepten voor een salade, een groentesoep en een stoofschotel met zwartmoeskervel. 

Rauw zou ik hem zelf niet eten. Daarvoor smaakt hij me iets te sterk. Maar gestoofd gebruik ik hem in de keuken. In de chili no carne bijvoorbeeld en in tomatensoep en groentesoep. Overal waar je selder leest, kan je in de plaats zwartmoeskervel gebruiken. De Romeinen verspreidden zwartmoeskervel over heel Europa. Je vindt hem daardoor wel hier en daar in het wild. Maar in de 17de eeuw raakte hij in onbruik, verdrongen door, inderdaad, de selder. Jammer en te herontdekken waard, want zwartmoeskervel is heel gemakkelijk om zelf te kweken in je tuin. Je hebt er nauwelijks omkijken naar. Een echte aanwinst.

Zwartmoeskervel planten en verzorgen

Plant zwartmoeskervel op wat vochtige plaatsen in halfschaduw (tot 4 uur zon per dag) of schaduw (tot 2 uur zon per dag). Op droge grond met de hele dag volle zon zal hij verpieteren. Voeg af en toe wat compost of mulch toe. Oganisch materiaal dat je bovenop de bodem legt, zoals snoeiafval, houtsnippers of een dun laagje grasmaaisel. 

In de zomer sterft zwartmoeskervel boven de grond af. De plant leeft onder de grond verder. In september schiet hij vanzelf weer op om de hele winter te blijven doorgroeien. Ja, zelfs als het sneeuwt, al hangt hij er dan wat slapjes erbij. De zwartmoeskervel doet dus precies het omgekeerde van de andere vaste planten. Die komen tot wasdom in de zomer en sterven in de winter bovengronds af. 

Tweejarig: vormt het eerste jaar alleen blad. Het tweede jaar (soms doet ie er drie jaar over) bloeit hij met grote schermen groenwitte bloempjes die allerlei soorten vliegen en zweefvliegen aantrekken. Na de bloei vormt de plant zaad en sterft hij, nu echt helemaal en definitief. Gelukkig zorgen de vele zwarte zaadjes voor voldoende vervangplanten, zodat je nooit zwartmoeskervel te kort komt. 

Zwartmoeskervel oogsten en gebruiken 

Heel de winter en het voorjaar door, van november tot mei zeg maar, kan je zwartmoeskervel oogsten. Vooral op momenten dus dat de moestuin en siertuin er meestal verlaten bijliggen. Ook daarom is hij zo’n aanwinst. 

• Je gebruikt de stelen en de blaadjes. In elk recept waar je selder leest, kan je in de plaats zwartmoeskervel gebruiken. Persoonlijk gebruik ik er iets minder van omdat de smaak wat nadrukkelijker is dan die van selder. 
• Je kan hem rauw gebruiken, maar ik vind hem alleen gekookt lekker. 
• De jonge bloemstelen kan je bereiden en eten als asperges. Alhoewel....
• Ook de zwarte zaadjes zou je kunnen gebruiken als specerij, zoals peper, maar de geur ervan is zo uitgesproken dat ik daar niet zo’n zin in heb. 
• Tweejarige planten hebben dikke eetbare wortels, een beetje zoals pastinaken.

Zwartmoeskervel zaait zichzelf gemakkelijk uit, zodat je er eigenlijk geen omkijken naar hebt. Hou er rekening mee dat planten die in bloei komen, zullen sterven. Je moet ze dus lang genoeg laten staan om de zwarte zaden te laten rijpen. De droge stengels met zaadschermen zijn trouwens decoratief genoeg. Verplant jonge zaailingen in het najaar of voorjaar. Zaai zwartmoeskervel van augustus tot november. Het zaad verliest snel zijn kiemkracht

Dodoens over zwartmoeskervel. Van Groote Eppe.   Cap. xliii. 1554

Dese Eppe wordt gheheeten in Griecx Hipposelinon. In Latijn Equapium ende Olusatrum/ van sommighen oock Smyrnion ende Agrionselinon. In die Apoteke niet sonder dwalinghe Petroselinum Macedonicum/ want met die rechte Peterselie van Macedonien en hevet gheen ghelijckenisse. In Hoochduytsch/ wordt ghenaempt Grosz eppich oder Grosz epffich. In Neerduytsch Groote eppe. In Franchois Ache Carche.

Tsaet van die Groote eppe alleen oft met huenich water inghenomen verweckt die natuerlijcke cranckheyt van den vrouwen/ sceydt alle winden/ pijne ende crimpsel van den buyck/ het verwermt die huyverachtich sijn/ scudden ende coude cortsen hebben. Ende es seer goet tseghen die droppelpisse.

Die wortel van Groote eppe breeckt ende iaecht af den steen/ ende doet die urine rijsen ende lossen. Ende es goet tseghen die pijne van den lendenen ende van der sijden.

In somma die Groote eppe es van crachten ende werckinghen der ghemeynder Peterselie ghelijck/ ende tot alle saken beeter ende bequaemer dan die gemeyne Peterselie.

Zwartmoeskervel

Een Bretoense regendag vandaag. De katten zijn er niet dol op, maar voor de net ontkiemde spinazie, de peultjes en andere zaailingen komt de regen goed uit.

De bloeiende zwartmoeskervel blinkt nog meer dan gewoonlijk, de plant werd vroeger wilde selder genoemd. Ruikt en smaakt zeer aromatisch, maar aan de smaak moet ik toch wel wennen, Een beetje blad in de soep kan wel. De jonge vruchten en de bloemknoppen werden op azijn gezet om gebruikt te worden in salades, net als kappertjes. De droge zaden worden als peperig kruid gebruikt. Ze zijn ietwat bitter. De stengels worden geblancheerd zoals bleekselderij gegeten. De jonge wortel is, vooral gekookt, goed te eten. Ook de jonge scheuten zijn als bijzondere groente te proberen. Interessant is ook dat de grote, glimmende bladeren de hele winter, zeker in Bretagne, te oogsten zijn.

Bij Dodonaeus vinden we dat 'Het zaad van deze grote eppe alleen of met honigwater ingenomen verwekt de maandstonden van de vrouwen en jaagt de nageboorte en dode vruchten af, scheidt alle winden, verdrijft en verzoet de pijn en krampen van de buik, laat de plas rijzen en is zeer goed tegen de druppelplas'.

Wetenschappelijk zijn er wel wat  onderzoeken gedaan. The oil and the main constituents were assayed for cytotoxic activity on the human colon cancer cell line (HCT116) by MTT assay. Flower oil and isofuranodiene showed noteworthy activity on tumor cells with IC50 of 10.71 and 15.06 μg/ml, respectively. Analysis of the cytotoxic activity showed that wild celery oil and isofuranodiene are able to induce apoptosis in colon cancer cells in a time and concentration-dependent manner suggesting a potential role as models for the development of chemopreventive agents.

Barnenez, de baai en zwartmoeskervel

Als toerist nog eens het stadje Morlaix bezocht en in de namiddag naar de neolithische site Cairn de Barnenez. Ik was er al eens eerder geweest en wou nu vooral de baai en zijn plantengroei eens verkennen.  Er groeit hier een mengeling van gewone planten zoals meidoorn en sleedoorn samen met typische strandplanten zoals strandmelde, zeevenkel en zwartmoeskervel.

Zwartmoeskervel

De zwarte dikke zaden had ik al eerder geoogst en gezaaid, ontkiemen deden ze niet goed in mijn potgrondpotjes. Ik ben dan ook blij hier massaal pas ontkiemde plantjes te vinden en heb er natuurlijk wat van meegenomen. De plant heeft niet alleen zwarte zaden maar een al even zwarte, grillige wortel. Ze lijken wel wat op de mythische mandragora en daar heb ik mij al eens eerder mee vergist.

De jonge scheuten en bladeren werden vroeger gebruikt in de voorjaarsstamppot. De gebleekte bladstelen werden ooit als salade gegeten. Vooral de voorjaarsscheuten waren geliefd, ze hebben een geur, zoals Plinius zegt, van mirre. Ze werden vooral gegeten door zeelieden die terugkeerden van een lange reis. In de 17de eeuw werd selder populair en verdween de zwartmoeskervel uit het menu.

Bij Barnenez oogst ik niet alleen zwarmoeskervel, maar ook meidoornbessen. De struiken groeien hier zelfs in de branding van de baai. Bessen moest ik toch nog oogsten, hier zijn ze mooi donkerrood rijp en dus pluk ik zowat 50 gram. 'Zee'meidoorn? Zouden die bessen anders werkzaam zijn? Ze proeven wel even droog en melig als de inlandse soorten, maar toch meidoorntinctuur à la mer en dan nog van het mythische Barnenez, dat kan niet slecht zijn.

Lees zeker ook
https://sites.google.com/site/kruidwis/planten-van-a-tot-z/smyrnium-olustrum-zwartmoeskervel
http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/geschiedenis/95993-meidoorn-geschiedenis-van-geneeskracht.html
http://debronvanurd.blogspot.fr/2012/04/cairn-de-barnenez.html

Zwartmoeskervel

Uitwaaien aan zee. Veel venkel en een andere opvallende schermbloemige met zwart zaad vinden we hier, en dat blijkt zwartmoeskervel te zijn. En natuurlijk heb ik wat zaad meegenomen, dus hopelijk volgend jaar ook zwartmoeskervel in het Bretoense binnenland.

Wat zegt Dodoens refererend aan Dioscorides over die vergeten groente 'dat de bladeren en stelen van dit gewas gekookt en hetzij alleen, hetzij met vis gegeten worden en hij voegt er ook noch bij dat die rauw weg gelegd en in pekel bewaard worden. De wortel, zegt hij, wordt ook rauw en gekookt gegeten en zo genoten is ze de maag of de mond aangenaam.
Tegenwoordig wordt de rauwe wortel van deze grote eppe ook op tafel gebracht en in plaats van ander salade op het brood gegeten. Het zaad van deze grote eppe alleen of met honigwater ingenomen verwekt de maandstonden van de vrouwen en jaagt de nageboorte en dode vruchten af, scheidt alle winden, verdrijft en verzoet de pijn en krimping van de buik, laat de plas rijzen en is zeer goed tegen de druppelplas.

Men eet de jonge stelen van dit gewas met peper en zout zoals de artisjokken en kardoens, want ze zijn aangenaam en lieflijk van smaak. Zo gegeten is de grote eppe een zeer goed moeskruid, voedt goed en doet dezelfde werken die peterselie doet, maar krachtiger.’


Edible Uses                                      
Edible Parts: Flowers;  Leaves;  Root;  Stem.
Edible Uses: Condiment.
Leaves and young shoots - raw in salads or cooked in soups, stews etc. The plant comes into growth in the autumn and the leaves are often available throughout the winter. They have a rather strong celery-like flavour and are often blanched (by excluding light from the growing plant) before use. Leafy seedlings can be used as a parsley substitute. Stem - raw or cooked. It tastes somewhat like celery, but is more pungent. The stem is often blanched (by excluding light from the growing plant) before use. Flower buds - raw. Added to salads, they have a celery-like flavour. The spicy seeds are used as a pepper substitute. Root - cooked. Boiled and used in soups, its flavour is somewhat like celery. The root is said to be more tender if it has been kept in a cool place all winter.

http://www.volkoomen.nl/S/SMYRNIUM.htm

Nat Prod Res. 2012;26(11):993-1003. Epub 2011 Sep 9. Antifungal activity and chemical composition of essential oils from Smyrnium olusatrum L. (Apiaceae) from Italy and Portugal. Marongiu B, Piras A, Porcedda S, Falconieri D, Frau MA, Maxia A, Gonçalves MJ, Cavaleiro C, Salgueiro L.