Salvia, acetylcholine en geheugen

Ken je de avonturen van Odysseus? Dan herinnert u zich Circe, dochter van de zonnegod Helios en een waternimf  nog wel. Deze tovenares trakteerde enkele mannen van Odysseus op een uitgebreide maaltijd. Alleen had zij het voedsel gemengd met een plantengif, waardoor de mensen hun oriëntatievermogen en geheugen verloren. Ze vergaten wie ze waren en in hun waanzin renden ze als varkens rond op Circes landgoed.

In het oude Griekenland was het gebruikelijk om wijn te verdunnen met psychedelische kruiden uit de nachtschadefamilie, bijvoorbeeld met doornappel (Datura), wolfskers (Atropa), alruin (Mandragora) en bilzenkruid (Hyoscyamus). De alkaloïden uit deze planten hebben een anticholinergische werking, wat betekent dat ze de werking van acetylcholine, een van onze belangrijkste neurotransmitters, in het centrale zenuwstelsel remmen. Acetylcholine zorgt ervoor dat je dit artikel aandachtig en geconcentreerd kunt lezen en dat je de details later nog kunt onthouden.

Op basis van de symptomen die beschreven worden in de Odyssee – het boek over de omzwervingen van Odysseus – is het waarschijnlijk dat Circe ook haar toevlucht nam tot nachtschadeplanten [ 1 ]. De hedendaagse wetenschappers geven dieren nachtschade-alkaloïden om de effectiviteit van medicijnen tegen Alzheimer te testen.

Salie in Alzheimeronderzoek

Anticholinergica veroorzaken tijdelijke dementie, niet alleen bij de mannen uit de Odyssee, maar ook bij dieren. Deze techniek wordt gebruikt bij onderzoek naar Alzheimer. In onderzoeken verliezen proefdieren hun geheugen door anticholinerge nachtschade-alkaloïden zoals scopolamine. Vervolgens worden er testen uitgevoerd om te bepalen welke stof het geheugenverlies verbetert. Bijzonder veelbelovende stoffen worden vervolgens verder onderzocht in het Alzheimeronderzoek. Bij de ziekte van Alzheimer kunnen stoffen die de werking van acetylcholine versterken, behulpzaam zijn en geheugenverlies tegengaan. Het geheugen van gezonde mensen zou ook kunnen profiteren van een versterking van het acetylcholine-metabolisme. 

Veel natuurlijke stoffen en geneeskrachtige planten worden ook getest op proefdieren die lijden aan dementie veroorzaakt door nachtschade-alkaloïden. Hieronder vallen vele soorten salie, die al sinds de oudheid worden beschouwd als effectieve middelen voor een sterk geheugen. Van de saliesoorten presteerde echte salie (Salvia officinalis) het beste in onderzoeken. Het rozemarijnzuur remde het acetylcholine-afbrekende enzym acetylcholinesterase [ 2 ]. Door de remming hiervan komt er meer vrije acetylcholine beschikbaar in het centrale zenuwstelsel. Dit kan op zijn beurt de tijdelijke dementie bij proefdieren tegengaan en kan ons bovendien helpen bij het onthouden en concentreren. 

De antioxiderende eigenschappen van salie bevorderen waarschijnlijk ook onze cognitieve prestaties; bestanddelen zoals carnosol of cafeïnezuur binden vrije radicalen in het centrale zenuwstelsel [ 3 ]. Vrije radicalen ontstaan ​​bij intensieve geestelijke inspanning, bijvoorbeeld als je langdurig achter een beeldscherm zit. Ze verstoren de werking van zenuwcellen, waardoor we moe worden en ons geestelijk niet meer fit voelen. Ook ons ​​geheugen kan lijden onder blootstelling aan vrije radicalen. 

Hoe salie het geheugen kan versterken

Alle bovengenoemde bestanddelen van salie – carnosol, cafeïnezuur en rozemarijnzuur – hebben iets gemeen: ze zijn zeer goed oplosbaar in water. Dit betekent dat ze gemakkelijk oplossen bij het zetten van thee. Saliethee kan bijvoorbeeld nuttig zijn bij intensief intellectueel werk of bij het studeren.

Salie thee maken / Simpel infuus 

• Voeg 1 eetlepel gedroogde salie (Salviae herba) toe aan ¼ liter kokend water.
• Dek af en laat 15 minuten trekken.
• Je kunt deze thee 3 keer per dag drinken.

Officiële monografieën over Salvia 

De officiële monografieën van ESCOP, Commission E en HMPC bevelen salie aan om de spijsvertering te versterken en overmatig zweten te verlichten. Het geheugenverbeterende effect wordt daarin nog niet genoemd. Het gebruik van salie om het geheugen te versterken is daarom gebaseerd op bevindingen uit de empirische geneeskunde. Hoewel salie in fundamenteel onderzoek positieve effecten heeft laten zien, is het positieve effect op de ziekte van Alzheimer nog niet voldoende bewezen.

Contra-indicaties?

Er zijn momenteel geen interacties, bijwerkingen of contra-indicaties bekend waarmee rekening moet worden gehouden bij het gebruik van salie. Omdat salie de productie van moedermelk kan remmen, raad ik het gebruik ervan tijdens het geven van borstvoeding af. 

Literatuur

1. Plaitakis A, Duvoisin RC. De plant Moly uit Odysseus geïdentificeerd als Galanthus nivalis L.: fysiologisch tegengif tegen stramoniumvergiftiging. Kliniek Neuropharmacol 1983; 6(1): 1–5. 
2. Mervić M, Bival Štefan M, Kindl M et al. Vergelijkende antioxiderende, anti-acetylcholinesterase en anti-α-glucosidase-activiteiten van mediterrane salviasoorten. Planten 2022; 11(5): 625. 
3. Matsingou TC, Petrakis N, Kapsokefalou M et al. Antioxiderende werking van organische extracten uit waterige infusies van salie. J Landbouw Voedsel Chemie 2003; 51(23): 6696–701. 

"Hersendoping". Het prikkelen van onze hersenen.

Wanneer gezonde mensen hun mentale prestaties willen verbeteren door het slikken van stimulerende middelen, wordt dit neuro-enhancement genoemd, je zou het ook ook wel hersendoping kunnen noemen. Vooral studenten zijn hierin geïnteresseerd, omdat ze zo beter kunnen omgaan met de studiedruk tijdens examens. Hiervoor worden verschillende stoffen gebruikt, variërend van relatief onschadelijke middelen zoals de alkaloïde cafeïne tot het medicijn methylfenidaat of illegale drugs zoals speed of XTC.

Veel mensen zoeken daarom naar alternatieven uit de plantenwereld. Het best onderzochte natuurlijke middel om onze hersenprestaties te verbeteren, zijn de bladeren van de ginkgoboom ( Ginkgo biloba ). Maar zijn ze ook geschikt voor jongeren om hun prestaties te verbeteren?

Uit uitgebreide onderzoeken naar ginkgo blijkt dat de werkzame stoffen van de plant (met name de flavonoïden en ginkgoliden) de werking van de hersenen op verschillende manieren bevorderen: ze beschermen hersencellen tegen schade door hun anti-oxiderende eigenschappen. Ze verhogen de tolerantie van hersencellen voor verminderde zuurstofverzadiging van het bloed. Ze bevorderen de opname van zuurstof en glucose in de hersenen en remmen de leeftijdsgerelateerde achteruitgang van neurotransmitter-receptoren. Ze hebben bovendien een positief effect op de gezondheid van de bloedvaten, waardoor ook de bloedtoevoer naar de hersenen kan verbeteren. [ 1 ]

Deze eigenschappen kunnen nuttig zijn bij een aantal ziekten. Al in 1994 vond de officiele Duitse Commissie E voldoende bewijs voor het gebruik van een droog extract van ginkgobladeren bij de symptomatische behandeling van milde tot matige dementiesyndromen, waaronder primaire degeneratieve dementie, vasculaire dementie, prestatiestoornissen veroorzaakt door organische hersenstoornissen, neurosensorische stoornissen zoals duizeligheid en oorsuizen, en voor de symptomatische behandeling van perifere arteriële occlusieve ziekte ( claudicatio intermittens ). Soortgelijke indicaties zijn te vinden in de monografieën van de WHO, de HMPC en de ESCOP. Een verbetering van de mentale prestaties bij gezonde mensen, bijvoorbeeld ter ondersteuning tijdens de studie, wordt in deze monografieën niet genoemd.

Het is nog steeds de vraag of mensen die lijden aan bloedsomloopstoornissen van ginkgo een cognitieve verbetering kunnen verwachten. Individuele publicaties suggereren dit, bijvoorbeeld een onderzoek uit 2011 met 188 gezonde proefpersonen van middelbare leeftijd. Nadat ze een ginkgo-extract hadden ingenomen, konden ze zich het geleerde beter herinneren. [ 2 ] Sindsdien zijn er echter tegenstrijdige resultaten gepubliceerd. Uit een onderzoek uit 2014 onder gezonde mensen van middelbare leeftijd bleek bijvoorbeeld dat ginkgo geen positieve effecten had op cognitieve prestaties. [ 3 ] Bij gezonde, oudere mensen ligt de situatie anders: uit onderzoek blijkt duidelijk dat het geheugen en de concentratie verbeteren bij het innemen van ginkgo. [ 4 ]

Helpt Ginkgo bij het studeren? Ginkgo is een prachtige medicinale plant, maar geen wondermiddel. Er zijn zeker jongeren zonder neurologische aandoeningen die aangaven dat hun cognitieve prestaties verbeterden nadat ze het middel hadden ingenomen. Maar voor anderen hielp Ginkgo niet. Mijn ervaring is dat Ginkgo vooral het proberen waard is als uw cognitieve prestaties zijn verminderd, bijvoorbeeld door chronische stress, uitputting of slaapgebrek. Ik denk niet dat het gebruik van Ginkgo erg veelbelovend is voor mensen die het gevoel hebben dat ze mentaal op het toppunt van hun kunnen presteren.

De positieve effecten die in de officiële monografieën worden genoemd, hebben allemaal betrekking op gestandaardiseerde kant-en-klare preparaten van ginkgobladeren. Het gebruik ervan als thee / infuus wordt afgeraden vanwege de mogelijke giftige stoffen, zoals methylpyridoxine en het te weinig aanwezig zijn in theewater van de werkzame stoffen. Dus beter extracten gebruiken of tincturen.

Literatuur

1. Schilcher, red. Gids voor fytotherapie. 5e editie: Urban & Fischer Verlag/Elsevier GmbH; 2016
2. Kaschel R. Specifieke geheugeneffecten van Ginkgo biloba-extract EGb 761 bij gezonde vrijwilligers van middelbare leeftijd. Fytomedicijnen 2011; 18:1202-7. DOI: 10.1016/j.phymed.2011.06.021
3. Solomon PR, Adams F, Silver A et al. Ginkgo voor geheugenverbetering: een gerandomiseerde, gecontroleerde studie. JAMA 2002; 288: 835–40. DOI: 10.1001/jama.288.7.835
4. Lewis JE, Poles J, Shaw DP et al. De effecten van eenentwintig voedingsstoffen en fytonutriënten op cognitieve functies: een verhalend overzicht. J Clin Transl Res. 2021; 7: 575-620

Salvia voor een beter geheugen. Een onderzoek.

Studenten nemen beter informatie in zich op als ze etherische olie van de plant Salvia lavandulaefolia - ander woord: Spaanse salie - gebruiken. Een druppeltje is voldoende om de werking van het geheugen bijna onmiddellijk beter te laten functioneren.

Studie
In 2003 publiceerden Britse psychologen een kleine humane studie in Pharmacology, Biochemistry and Behavior, waarin ze twee dozijn gezonde studenten bij verschillende gelegenheden placebo's of capsules met olie uit Salvia lavandulaefolia gaven. In de uren na de toediening testten de onderzoekers het geheugen van de proefpersonen meerdere keren. De studenten moesten kijken naar een beeldscherm waarop kort achter elkaar 15 woorden verschenen. Onmiddellijk na de vertoning moesten de studenten proberen zoveel mogelijk van die woorden op te schrijven. Twintig minuten later vroegen de onderzoekers de proefpersonen hetzelfde nog eens te doen.
Salvia
Traditionele genezers in Europa en China hebben eeuwenlang extracten van planten uit de Salviafamilie gebruikt als middel om het geheugen en andere cognitieve vermogens op te vijzelen. Tot die planten behoren Salvia officinalis en Salvia lavandulaefolia [hieronder].

Studenten nemen beter informatie in zich op als ze olie van de plant Salvia lavandulaefolia of Spaanse salie gebruiken. Een druppeltje is voldoende om de werking van het geheugen vrijwel onmiddellijk beter te laten functioneren.
Beide planten bevatten ongeveer dezelfde bioactieve stoffen. In Salvia officinalis zit echter meer thujone dan in Salvia lavandulaefolia. Omdat thujone in hoge doses giftig is en omdat de onderzoekers het [overigens kleine] risico verder wilden reduceren dat hun proefpersonen verkeerd op suppletie zouden reageren, kozen de onderzoekers voor Salvia lavandulaefolia.
De olie in de capsules die de onderzoekers aan hun proefpersonen gaven, bestond voor 26 procent uit 1,8-ci neol en voor 24 procent uit camphor. Daarnaast bevatte de olie onder meer alpha-pinene, camphene, beta-pinene, borneol en alpha-terpineol.
De onderzoekers deden in vitro-onderzoek met de olie uit Salvia lavandulaefolia, en constateerden dat die het enzym acetylcholinesterase afremt. Omdat acetylcholinesterase in de hersenen acetylcholine afbreekt, kunnen stoffen met deze eigenschap de concentratie acetylcholine doen toenemen. Acetylcholine is een neurotransmitter die is betrokken bij leerprocessen.

Sponsor
Het onderzoek werd gesponsord door Oxford Natural Products. Over dat bedrijf weten we niet zoveel, behalve dan dat het in 2010 is opgeheven.

Resultaten
De meest effectieve dosering was 50 microliter Salvia lavandulaefolia-olie, ontdekten de Britten. Dat is 0.05 milliliter. Bij die inname konden de proefpersonen zich 60-150 minuten na inname meer woorden herinneren.
Studenten nemen beter informatie in zich op als ze etherische olie van de plant Salvia lavandulaefolia / Spaanse salie gebruiken. Een druppeltje is voldoende om de werking van het geheugen vrijwel onmiddellijk beter te laten functioneren.

Dosering
Meestal zit Salvia lavandulaefolia-olie in druppelflesjes. Een vuistregel is dat 1 druppel van een olie uit een kruid ongeveer 0.05 milliliter is. De optimale dosering volgens deze studie is dus 1 druppeltje olie.

Conclusie
De onderzoekers vermoeden dat Spaanse salie meer is dan een supplement dat gezonde mensen beter laat leren. Ze hopen dat extracten van Spaanse salie ook interessant zijn voor mensen met de ziekte van Alzheimer of een andere vorm van dementie.
"The primary symptom of Alzheimer's disease is a loss of memory", schrijven de Britten. "The encouraging memory-enhancing properties of Salvia in this acute administration paradigm and the favourable pharmacological profile suggest that Salvia is potentially a novel therapeutic treatment for Alzheimer's disease."
"Placebo-controlled trials in this patient population are indicated as are trials in nondemented elderly and those with mild cognitive impairment."

Bron: Pharmacol Biochem Behav. 2003 Jun;75(3):669-74.

Rozemarijnolie, een natuurlijk pepmiddel

Als je weer eens tot diep in de nacht moet werken of studeren, dan helpt het inademen van rozemarijnolie je niet alleen om wakker te blijven maar neemt ook je vermogen om informatie op te nemen toe. Dat blijkt uit een humane studie die is verschenen in Complementary Therapies in Clinical Practice.

Studie

Ahmad Nasiri en Masoomeh Mo'tamed Boroomand, twee onderzoekers van Birjand University of Medical Sciences in Iran, verdeelden 80 verpleegkundigen die werkten in nachtdiensten in 2 groepen. Ze gaven de proefpersonen in de ene groep een gezichtsmasker met een gaasje waarop ze een druppel rozemarijnolie hadden laten vallen. De proefpersonen in de andere groep kregen een masker met een druppel water.

Na 10 minuten haalden de proefpersonen het gaasje weer weg, en 15 minuten later deden ze weer een gaasje op. Zo wilden ze voorkomen dat de proefpersonen ongevoelig werden voor de prikkel van de rozemarijnolie. Deze cyclus herhaalden de onderzoekers gedurende 2 uur. Voor en na die periode moesten de proefpersonen hun alertheid/slaperigheid een cijfer tussen de 1 en de 9 geven. 1 staat voor 'extreem wakker', 5 voor 'wakker noch slaperig' en 9 voor 'extreem slaperig'. Resultaat: Rozemarijnolie maakt de proefpersonen alerter.

Mogelijk werkingsmechanisme

De onderzoekers vermoeden op basis van de wetenschappelijke literatuur dat bestanddelen van rozemarijnolie, zoals alpha-pinene, in de hersenen enzymen blokkeren die acetylcholine afremmen. Daardoor kan het inademen van rozemarijnolie het autonome zenuwstelsel activeren. Dat is het deel van het zenuwstelsel waarop je wilskracht niet direct van invloed is

Het gevolg van activatie van het autonome zenuwstelsel is weer dat de hartslag en bloeddruk toenemen, en je jezelf beter en alerter voelt. Tegelijkertijd neemt het vermogen van je hersenen om informatie op te nemen toe.

• Bron: Complement Ther Clin Pract. 2021 Jan 27;43:101326.
• Lees ook: https://kunst-en-cultuur.infonu.nl/biografie/35858-rozemarijn-zijn-geschiedenis.html

Geheugenplanten.

A Review of Phytochemicals that Enhance Human Brain Function. Kennedy DO, Wightman EL. Herbal extracts and phytochemicals: plant secondary metabolites and the enhancement of human brain function. Adv Nutr. January 2011;2(1):32-50.

Citroenmelisse

There is a limited number of drugs that can help people slow the cognitive decline associated with aging, and these drugs have undesirable side effects. Many people turn to herbal products to help preserve memory and cognitive abilities. Plants have many chemicals that influence brain function, yet few have been thoroughly tested in humans. The purpose of this article was to review current knowledge about plant extracts and phytochemicals which have been tested in humans and assess their effectiveness in improving brain function.
Many secondary metabolites affect the central nervous system in insects and animals. Secondary metabolites that have central nervous system effects and that have been studied in humans include alkaloids, terpenes, and phenolic compounds. 

Alkaloids
Humans have used alkaloid-containing plants medicinally for thousands of years. Medicinal and social alkaloids include atropine, ephedrine, cocaine, morphine, nicotine, and caffeine.
Caffeine is the most widely consumed psychoactive substance in the world. It is an antagonist of the inhibitory adenosine A1 and A2 receptors, which is responsible for the stimulation, and also causes constriction of blood vessels in the brain. Caffeine also increases activity in dopamine neuronal systems. At low doses, caffeine increases alertness and improves performance on tests of attention. At high doses, caffeine can cause anxiety, insomnia, rapid heart beat, and agitation.
Nicotine is found in tobacco (Nicotiana tabacum). Nicotine binds to acetylcholine receptors and increases the release of acetylcholine, serotonin, and other neurotransmitters. It increases dopamine activity, which is associated with its addictive effect. Clinical trials in smokers and non-smokers show that nicotine improves performance on tests of memory and attention.

Terpenes

Ginkgo biloba / Maurice Godefridi

Terpenes are a diverse group of lipid-soluble compounds. Some terpenes are non-toxic and are common in foods and spices; others are toxic.
Ginkgo (Ginkgo biloba) leaves contain a number of terpenes, including bilobalide and ginkgolides A, B, C, and J. Effects of ginkgo leaf extracts in the central nervous system include modulation of several neurotransmitter systems, enhanced blood flow in the brain, and scavenging of free radicals. Ginkgo is one of the most popular herbal products, and it is used to improve cognitive performance. More than 30 clinical trials have tested the effects of ginkgo on cognitive function in people with dementia or age-related cognitive impairment. One meta-analysis concluded that the evidence for cognitive improvement with ginkgo supplementation is inconsistent, while another meta-analysis concluded that ginkgo improves attention, executive function, and long-term memory.
Lemon balm (Melissa officinalis) contains a variety of monoterpenoids and sesquiterpenes. Effects of lemon balm on the central nervous system include binding to specific cholinergic receptors, increased activity of the neurotransmitter gamma-aminobutyric acid (GABA), and antioxidant activity. Limited clinical trials have shown that lemon balm has anti-anxiety effects, improves agitation and quality of life in people with severe dementia, but has inconsistent effects on memory.
Asian ginseng (Panax ginseng) roots contain 40 or more triterpene saponins known as ginsenosides. Ginseng root extracts have neuroprotective effects, modulate the neuroendocrine system and the synthesis of nitric oxide, which relaxes blood vessels and influences many cellular activities. Clinical trials have shown that ginseng improves accuracy on memory tests and improves the speed of performing attention tasks. The impact of ginseng on mood has been inconsistent in clinical trials to date.
Sage (Salvia officinalis) contains a range of monoterpenes. Effects on the central nervous system include anti-inflammatory activity and decreased breakdown of the acetylcholine neurotransmitter. Clinical trials have demonstrated improved memory, attention, and alertness in healthy people after single doses of sage extract and improved cognitive function in people with Alzheimer's disease after 16 weeks of an alcoholic tincture of sage.
Valerian (Valeriana officinalis) root contains a variety of terpenes, including the valepotriates and valerenic acid. Valerian compounds modulate serotonin receptor subtypes, GABA, and adenosine receptors and have anxiolytic activity. Some clinical trials suggest that valerian improves sleep quality; others were not conclusive.

Phenolics

Hypericum perforatum / Maurice Godefridi

Phenolics are ubiquitous in plants and they are important components in the human diet. They range from simple, low molecular weight compounds to complex, large structures such as flavonoids, tannins, and anthocyanins.
Curcumin is a polyphenol from turmeric (Curcuma longa). Curcumin prevented cognitive deficits and improved learning and memory in mouse models of Alzheimer's disease. Curcumin also reversed amnesia in rats. Many small pilot studies have been conducted in humans, but there are few controlled clinical trials to support a benefit of curcumin in brain function.
Epigallocatechin-3-gallate (EGCG) and related polyphenols are present in tea (Camellia sinensis). In vitro and animal studies suggest that EGCG may have protective effects in Alzheimer's disease and Parkinson's disease. EGCG improved cognitive performance and increased antioxidant capacity in rats. In epidemiological studies, greater consumption of green tea is associated with reduced risk of cognitive impairment and neurodegenerative disorders.
St. John's wort (SJW; Hypericum perforatum) extract contains a variety of phenolic compounds that have an impact on brain function, including phenolic acids, flavonoids, hyperforin, and hypericin. SJW extracts have been reported to inhibit reuptake of serotonin, dopamine, and GABA, but this finding is highly doubtful. Other reports include increased neurotransmitter sensitivity and altered receptor binding. Clinical trials have established that SJW is an effective treatment in people with mild to moderate depression. 
Resveratrol is found in the skin of red grapes (Vitis vinifera) and in some other edible plants. Resveratrol preserved behavior and cognitive performance in older rats with brain injuries. In healthy humans, single doses of resveratrol increased blood flow and oxygen uptake in the frontal cortex of the brain, suggesting it may have benefits in Alzheimer's disease and other neurological disorders. 
Soy (Glycine max) extract contains isoflavones such as genistein, daidzein, and glycetin that have very weak estrogen-like effects. Several clinical trials have shown that soy isoflavones modestly improve neurocognitive function and mood in postmenopausal women, but other clinical trials showed no improvement. Compared to a diet with no soy isoflavones, a diet rich in soy isoflavones was associated with improved short-term and long-term memory in men and women.

Conclusion
The authors conclude that the literature describing the effectiveness of herbal extracts for improving brain function is "somewhat equivocal." Research on caffeine and nicotine has been hampered by the addictive nature and serious adverse effects attributed to these alkaloids. Research is progressing among plants containing terpenes, particularly ginkgo and valerian. However, the methodological quality of some of the clinical trials has been poor, and results have been inconsistent. Interest in the potential cognitive benefits of curcumin, EGCG, resveratrol, and soy isoflavones is relatively recent, and human clinical trials are still in the early stages. 
The authors describe challenges in developing plant-based products to prevent or reverse age-related cognitive decline. Challenges include identifying the active components, understanding the synergism among the active components, defining the environmental stressors and growing conditions under which plants produce increased amounts of secondary metabolites, and standardizing plant products to provide beneficial amounts of active compounds.

Algemeen  advies  voor het geheugen. Een gedeelte van het fytoschema uit cursus fytotherapie

Concentratie verbeteren door  meditatie, biofeedback, geheugentraining.... 
Voeding   
-vitamine  B  en  E  :  tarwekiemolie
-onverzadigde  vetzuren:  vette  vis  (sardines),  noten 
-lecithine:  noten,  plantaardige  olie,  eidooiers,  bonen 
-mineralen:  zink 
-Vicia  faba  -  Tuinboon:  bevat  féverolen,  een  vorm  van  L-dopa  (Parkinson?)

Kruiden  
Algemeen:  hersencirculatie  verbeteren,  anti-oxydantwerking,  neurotransmitters  beïnvloeden  (acetyl-choline,  dopamine),  algemeen  toniserend. 

Ginkgo  biloba  (basiskruid)  eventueel  combineren  met 
+  Vinca  minor  -  Kleine  maagdepalm:  hersendoorbloeding,  zuurstofvoorziening 
+  Rosmarinus  officinalis  -  Rozemarijn  (etherische  olie):  ook  uitwendig 
+  Thymus  vulgaris  -  Echte  tijm 
+  Melissa  officinalis  -  Citroenmelisse:  na een verlies,  bij verdriet 
+  Panax  ginseng  -  Koreaanse  ginseng:  bij vermoeidheid, asthenie 
+  Zeewieren:  bij trage schilklier (ouderen),  op stofwisseling en reminaliserend 

Nutritherapie  /  Orthomoleculair  
fosfatidyl-choline  (PC),  de  basiscomponent  in  lecithine,  heeft  invloed  op  neurotransmitter  acetyl-choline,  die  zorgt  voor  prikkeloverdracht  in  de  hersenen,  kan  concentratie  en  geheugen  verbeteren  ook  bij  Alzheimer 
fosfatidyl-serine  (PS):  belangrijkste  fosfolipide  in  de  hersenen  acetyl-l-carnitine:  aminozuur,  kan  de  activiteit  van  neurotransmitters  verbeteren,  kan  cellulaire  energie  (ATP)  verhogen  DHA  (docosahexaeenzuur):  omega-3-vetzuur  in  grijze  hersenmassa,  van  belang  voor  ontwikkeling  hersenmateriaal,  komt  voor  in  moedermelk 
DHEA  (dehydro  epiandrosteron):  hormonale  stof  (in  bijnieren)  met  invloed  op  geheugen,  voorstadium  van  steroidstoffen 

Literatuur  Phytotherapie  in  der  Geriatrie.  Ztschr.  Phytoth.  18  (1991)  Crook  -  Effects  of  PS  in  age-associated  memory  impariment.  Neurology  1991  Soderberg  -  Fatty  acid  compositon  of  brain  phospholipids  in  ageing  ans  Alzheimer's  disease.  Lipids  1991.