zondag, april 28, 2024

Over bomen en het boek van Ton Lemaire


‘Alleen al gelet op de vele boeken die erover verschijnen, bestaat er de laatste tijd een opmerkelijke belangstelling voor bomen’, luidt de eerste zin die Ton Lemaire schrijft in nóg een boek over bomen en bossen. Daarin wandelt de cultureel antropoloog en filosoof door de eeuwenoude geografische, botanische en vooral cultuurhistorische aspecten van bomen en bossen. Een rijk gebied, waarin Lemaire volop grasduint

Het resultaat is in zijn eigen woorden ‘één lange ode aan de boom en geboomte’, in wat ‘mogelijk het laatste’ boek van Lemaire (82) zal zijn. Zo staat hij uitgebreid stil bij de eeuwenoude traditie om bomen te eren uit religieuze overwegingen – alleen al in de omgeving van de Oise, dicht bij Parijs, werden in de 19de eeuw nog 253 olmen, eiken, beuken en linden vereerd met Mariabeeldjes. Niet zelden groeiden zulke bomen uit tot bedevaartsplaats voor gelovigen. Lemaire signaleert het ‘vandalisme van de missionarissen’ die zich over de hele wereld met overtuiging stortten op het ontheiligen van bomen die door lokale bevolkingsgroepen werden aanbeden. Bomen konden de aandacht voor de Heer alleen maar in de weg staan.

Helende krachten

In de schilderkunst spelen de boom en het landschap pas een prominentere rol sinds de Italiaanse Renaissance van de 15de eeuw, later gevolgd door schilders uit noordelijk Europa. Pas vier eeuwen later zou het genre ‘landschap’ genoeg hebben aan zichzelf, beschrijft Lemaire in een passage over ‘de emancipatie van het landschap’. Niet toevallig in min of meer gelijke tred met een gestaag afnemende rol van religie in de westerse cultuur, aldus Lemaire.

Lemaire lijkt zelf ook tot de hedendaagse gelovigen te horen. In elk geval gelooft hij in de helende krachten van bomen, ook al een cultuur die kan bogen op vele eeuwen. Met nauwelijks verholen instemming verwijst hij in zijn naschrift naar Japanse onderzoekers die tot de conclusie zijn gekomen dat bomen fytonciden afscheiden, die niet alleen de bomen beschermen tegen ontstekingen door microben, maar zelfs de mens zouden beschermen tegen de vorming van kankercellen. Een geregeld ‘bosbad’ kan wonderen verrichten.

Voor wie daar sceptisch over is en het ‘vage dweperij met de natuur’ noemt, verwijst Lemaire naar de houding van de conventionele medische wetenschap tegenover alternatieve geneeswijzen. ‘Pas wanneer iets in (bio-)chemische, natuurwetenschappelijke, empirische enzovoort termen kan worden verklaard, lijkt het gelegitimeerd te zijn’, schrijft hij in zijn epiloog.

Lemaire beklaagt zich over de snel verstenende wereld, waarin een almaar uitdijende groeiende bevolking haar enige contact met de natuur onderhoudt aan het beeldscherm (groot of klein), dat de werkelijkheid slechts projecteert, zonder dat de mens er nog werkelijk deel van uitmaakt of er welzijn aan ontleent. Zijn boek eindigt met een pleidooi voor een nauwere en vooral ook minder oppervlakkige connectie van de mens met de natuur in het algemeen en met bomen en bossen in het bijzonder. ‘Hoe kunnen we met een gerust gemoed een bosbad nemen terwijl we weten dat wereldwijd de bossen verdwijnen omdat ze worden gekapt?’

Ton Lemaire: Bomen en bossen – Bondgenoten voor een leefbare aarde.

vrijdag, april 19, 2024

In de Colebivallei


Voorbereiding van ons kruidig weekend en de bosbadopleiding van volgende week. Vanaf het haventje van Anseremme wandelen we langs de Maas richting oude groeve en de rotsen van Freyr naar de magische vallei van Colébi. Grijs weer en regen begeleiden ons en maken de wereld nog geheimzinniger. We dringen de vallei in, alsof we vreemdelingen zijn. Worden we aanvaard door de eeuwige inwoners, door de oude palmboompjes die helaas het loodje leggen onder de sluipende aanvallen van de buxusmot? Worden we voor even aanvaard door beuken, eiken en esdoorn? Worden we aanvaard door mijn bescheiden lievelingen, hondsdraf, paarbladig goudveil, speenkruid en het zeldzame christoffelkruid? Regen ruist en oude, ontwortelde bomen versperren ons de weg. Vriendelijke versperringen, die ons uitnodigen om een inspanning te leveren, om door te dringen tot het kloppend hart van dit levend organisme. Kruipen en klimmen. Eén worden met andere ademende wezens.
Le Colébi est l'un des ravins les plus connus et les plus remarquables de Wallonie. Situé en rive droite de la Meuse, au sud de Dinant, il constitue un véritable canyon qui entaille perpendiculairement le plateau du Condroz sur près de 600 mètres de longueur. Le site présente de multiples intérêts. Sur le plan géologique, on notera l'existence de cuves, ou 'marmites', qui ont été creusées au cours des âges par érosion tourbillonnaire, quand le ruisseau de Falmignoul empruntait encore le fond du ravin. Les biotopes y sont très variés et contrastés. Ainsi, sur le versant exposé au sud, on peut admirer, entre des fourrés de buis (Buxus sempervirens) et d'épineux, quelques pelouses calcicoles où poussent le rare orchis singe (Orchis simia), la globulaire (Globularia bisnagarica) et autres plantes peu banales. Le versant d'exposition nord est quand à lui occupé par une magnifique érablière de ravin riche en fougères comme la langue de cerf (Asplenium scolopendrium), très caractéristique de ce type de forêt.

dinsdag, april 16, 2024

Over hondstong en wild weer

Wild weer vandaag. Wind, woeste regenvlagen. Een goeie weer om zaden van mottenkruid en rasperige hondstong in mijn wilde boshelling los te laten. Alsof ik wilde wezens hun vrijheid terug geef.

Hondstong of Cynoglóssum komt van de Griekse woorden kuoon, kunos: hond, en glossa: tong. De naam Hondstong is ontstaan omdat de vorm van het blad en het ruwe oppervlak ervan aan de ruwe tong van een hond deden denken. De soortnaam officinale wil zeggen dat het kruid in de geneeskunde werd gebruikt en in de officina: werkplaats, hier apotheek, aanwezig was.
Opvallend is dat bijna alle volksnamen, ook in het buitenland, met de woorden hond of tong verbonden zijn. Zoals Hondetong, Hondskruid, Hondstongwortel en Hounetong. Ook in de oude kruidboeken treft men alleen deze naam aan. Reeds in de twaalfde eeuw komt men Huntzunge tegen en in een Oudduits glossarium van nog oudere datum komen we de plant tegen als Hundezunga.

Natuurlijk was een plant met een dergelijke naam goed bij hondenbeten, zo vertelde men elkaar. In de Oudheid was de plant bij artsen bekend als koortsstillend middel. Door afkoking, hetzij van de bladeren hetzij van de wortel, bereidde men een pijnstillende en rustig makende drank, die vooral geprezen werd bij borstkwalen en verbrandingen. Dit laatste gebruik vinden we reeds bij Dioscorides vermeld. De arts P. Nijlandt (1682) deelt mede dat het recept van de laatstgenoemde luidde: ‘Neemt het sap van dit geheele Kruyt, vermenght het met gesmolten Varckensreusel ende bestrijckt het daer mede.’ In deeg gebakken hielp het, meende men, tegen aambeien; ‘inwendige speenen,’ noemt Nijlandt ze. Hij geeft eveneens een recept voor dit euvel: ‘Neemt de wortel die onderde assche gebraden is, snijt hier van de gedaente van een set-pil, ende steeckse in ’t Fondament.’ De pillen om de pijn in de buik te verzachten waren eertijds in de apotheek te verkrijgen en waren daar bekend als Pilulae de cynoglossa. 

Vanwege de niet zo aangename geur gebruikte men de plant om ratten en muizen te verdrijven; dit gebeurde vooral in Duitsland. De namen Raddekraut en Raddefluch (Rattenvlucht) wijzen daarop. Dat dit geen verhaaltje blijkt te zijn, kunnen we opmaken uit het experiment dat twee biologen van de universiteit van Klausenburg verricht hebben. Ze legden in een terrarium voedsel neer, waar omheen een krans van hondstong aangebracht was. De in het terrarium gebrachte muizen en ratten raakten het voedsel niet aan en stierven. 

Herderstasje, bloedstelpend en goed voor de baarmoeder

Een onooglijker plantje dan het Herderstasje kunnen we ons nauwelijks voorstellen. Een schraal vuilgroen onkruid met aangevreten blad en minimale vuilwitte bloemetjes, groeiend langs slordige wegkanten en akkers. Veel werk maakt het niet van zijn uiterlijk, alles lijkt op overleven afgestemd en daar is het dan ook een meester in. Het groeit, bloeit en vermeerdert zich snel en doet dat ook het hele jaar door. Altijd vind je wel hartvormige zaadjes aan de plant, met wat fantasie het enige aantrekkelijke aan deze Capsella.

Aan de vorm van de zaadjes heeft het dan ook zijn Latijnse en zijn Nederlanse naam te danken. Deze zaadjes zouden op een beursje of tasje van een herder lijken. Dus bursa pastoris, een pastorale beurs, ook de Engelse benaming is Shephard’s purse. Het voordeel voor een herborist is, dat Herderstasje overal te vinden is en in alle seizoenen te plukken. Het nadeel dat het steeds op vervuilde en stoffige plaatsen groeit en dus wel erg verontreinigd is.

Het plantje heeft altijd een zeer grote reputatie gehad in de volksgeneeskunde, dit staat in schril contrast met de onderwaardering in het wetenschappelijk onderzoek. Toch zijn er in het verleden wel wat onderzoekjes verricht naar de samenstelling van Capsella. Zo heeft men polypeptiden in de plant gevonden, stoffen die vooral in dierlijke organismen voorkomen, en die, net zoals het hormoon oxytocine, een stimulerende werking uitoefenen op de baarmoeder van ratten.

Mogelijk werkzame stoffen
  • Aminen: acetylcholine, tyramine, choline, stoffen die het parasympatisch zenuwstelsel activeren
  • Looistoffen, die bloedstelpend zijn
  • Flavonoïden: luteolin-7-rutinoside, quercitin-3-rutinoside, diosmine, die versterkend op veneuze vaatstelsel werken
  • mosterdolieglycosiden zoals in oa koolzaad
  • mineralen, vooral veel kalium, wat diuretisch werkzaam is
  • Jonge bladeren bevatten vitamine A (5.000 IE/100 g) en ascorbinezuur (91 mg/100 g) (Khare, 2007).
  • Er zijn relatief grote hoeveelheden mineralen in Capsella gerapporteerd, het Na-gehalte is wel laag? (Guil-Guerrero et al., 1999). Uit analyse van kruidenaftreksels en tincturen bleek Capsella essentiële elementen als Ca, Cu, Cr, Fe, K, Mg, Mn, Na en Zn te bevatten, waarvan sommige in relatief hoge hoeveelheden (Ca, Cr, K en Na).
Medisch gebruik samengevat
baarmoeder / menstruatie
  • Metrorragie, baarmoederbloedingen, combineren met Vrouwenmantel en Duizendblad
  • Menstruatieklachten, vooral te sterke bloedingen
  • postpartumbloedingen
Cardiovasculair
  • Hoge en lage bloeddruk samen met bvb meidoorn als thee
Uitwendig (bloedstelpend, looistofplant)
  • Neusbloedingen vers sap of hele plant in neus stoppen
Wat de bloedstelpende werking betreft, zijn er altijd sterke verhalen verteld over Capsella. Zo zou het volstaan de plant in de hand te houden of aan de voeten te leggen om bloedingen te stoppen. Ja, zelfs er alleen maar naar kijken zou al werkzaam zijn. Deze vermeldingen vinden we al terug in de Hortus Sanitatus van 1485. Of de verstandige mensen van toen dat ook echt geloofden weet ik niet, maar het zal wel geholpen hebben om de toepassingen van zo een plant beter te onthouden. Een geheugensteuntje dus.

Een probleem bij het Herderstasje zijn de nogal wisselende resultaten die je verkrijgt, de ene keer helpt het snel en de andere keer helemaal niet. Deze nogal wisselende ervaringen met Herderstasje hebben waarschijnlijk te maken met het kwaliteitsverschil tussen de verschillende planten in de natuur en is mogelijk afhankelijk van de oogsttijd, de grondsoort en de aanwezigheid van een soort schimmel op de plant. Het best is dan ook de oogsttijd zoveel mogelijk te spreiden en planten te plukken die er fris en nog bloeiend bij staan.

Werkingsmechanisme

Dierstudies met een alcohol extract van Capsella bursa-pastoris toonden een breed scala van farmacologische eigenschappen aan. Naast een afname van de capillaire doorlaatbaarheid beschreven dierstudies een ontstekingsremmende werking bij (geprovoceerde) oedeemvorming en een versnelde weefselregeneratie bij zweren. Daarnaast blijkt uit dierstudies dat Capsella bursa-pastoris een bloeddrukverlagende werking heeft, de diurese bevordert en een mild dempende werking heeft op het centrale zenuwstelsel.
In vitro studies lieten zien dat herderstasje extracten stimulerend werken op divers glad spierweefsel. Vervolgonderzoek toonde aan dat deze activiteit door twee niet-geïdentificeerde alkaloïden ontstaat en niet door histamine of acetylcholine zoals onderzoekers aanvankelijk dachten.

Contra-indicaties

Langdurig of extreem hoog gebruik van de plant kan interfereren met bestaande medicatie voor hypo- of hypertensie, schildklier- of hartfunctiestoornissen. Gebruik tijdens zwangerschap en lactatieperiode moet ontraden worden. Capsella bursa-pastoris heeft een reputatie als abortivum, het kan bovendien de menstruatiecyclus beïnvloeden. Van tyramine is bekend dat dit de uteruscontracties kan stimuleren.

Bijwerkingen

Contact met het zaad van het herderstasje kan een brandend gevoel geven waarna de huid rood kleurt, ook kunnen blaasjes op de huid ontstaan. Bij extreem hoge inname van extracten door muizen traden toxische reacties op als sufheid, pupil vergroting, verlamming van ledematen, ademhalingsproblemen en dood door ademstilstand.

Herderstasje als voedsel
De mens gebruikt Herderstasje al minstens 8000 jaar als voedsel. Er zijn zaden teruggevonden van "Catal Huyuk" in Turkije (ca. 5950 v.Chr.) En uit de maag van de "Tollund Man" (ca. 500 v.Chr. - 400 n.Chr.).
De jonge bladeren, met hun peperige smaak, kunnen worden gebruikt in salades of worden gekookt als spinazie, liefst met spinazie. De blaadjes worden verzameld voordat de plant bloeit. Ze worden pittiger met de jaren. Inheemse Amerikaanse stammen gebruikten Shepherd's Purse als potherb of kookten het met vlees. De Apache en Mescalero maalden de zaden tot meel en maakten er brood van, of gebruikten de gemalen zaden gewoon als smaakmaker.
Arme mensen uit het oude China en Rusland aten de zaden als voedsel. De wortels werden als “gembervervanger” (vers of gedroogd) gebruikt. Ze hebben echter geen gembersmaak.

Gebruik als insecticide?
Herderstasje werd in China een ‘levensbeschermende plant’ genoemd omdat men dacht dat het muggen zou aantrekken en doden. De zaden (wanneer ze in water worden geplaatst) fungeren als een soort "vliegpapier" voor muggen. De plant (mosterdolieglycosiden) zou giftig zijn voor muggenlarven.  Een kilo Capsella-zaad zou 10 miljoen muggenlarven kunnen doden.

Wetenschappelijk onderzoek uit monografie 'Dodonaeus opleiding'
Voor verdere studie vermelden we hier wat oudere maar wel interessante wetenschappelijke onderzoeken die geraadpleegd kunnen worden op PubMed.
  • Cancer Res (1976 Jun) 36(6): 1900-3 Kuroda K Akao M Kanisawa M Miyaki K. Inhibitory effect of Capsella bursa-pastoris on hepatocarcino-genesis induced by 3-methyl-4-(dimethylamino) azobenzene in rats.
  • Farmatsiia (1976 Jul-Aug) 25 (4):66-7 Kuroda K Akao M. Effect of Capsella bursa-pastoris on liver catalase activity in rats fed3'-methyl-4-(dimethylamino) azobenzene.
  • Gann (1975 Aug) 66 (4):461-2 Kuroda K Akao M Kanisawa M Miyaki K. Inhibitory effect of Capsella bursa-pastoris extract on growth of Ehrlich solid tumor in mice.
  • Shephard's Purse Iurisson SM. Vitamin content in shepherd's purse (Capsella bursa pastoris (L.)Medic.)
  • Gann (1974 Aug) 65(4): 317-21 Kuroda K Kaku T. Pharmacological and chemical studies on the alcohol extract of Capsella bursa-pastoris.
  • Life Sci (1969 Feb 1) 8(3): 151-5 Kuroda K Takagi K. Physiologically active substance in Capsella bursa-pastoris.
  • Nature (1968 Nov 16) 220 (168): 707-8 Kuroda K Takagi K. Studies on capsella bursa pastoris. I. General pharmacology of ethanol extract of the herb.
  • Arch Int Pharmacodyn Ther (1969 Apr) 178 (2): 382-91 Kuroda K Takagi K. Studies on capsella bursa pastoris. II. Diuretic, anti-inflammatory &anti-ulcer action of the herb

donderdag, april 11, 2024

De geur van de lente

Witte bloesem van sleedoorn en zoete kers. Een nog frisse aprilwind die door het eerste groene beukenblad waait. De eerste bijen laven zich aan de voorjaarsbloeiers, vogelgezang klinkt in tuin en bos en in de lucht hangt onmiskenbaar iets dat prikkelt. Geur, gevoel en chemie!

Die typische lentegeur is een mix van een paar ingrediënten. In de eerste plaats ruiken we opnieuw de aarde, met dank aan geosmine, een organische verbinding geproduceerd door onder meer bacteriën die in de bodem en in rottend materiaal leven. Geosmine is ook onderdeel van het petrichor, de frisse en toch aardse geur die ontstaat wanneer regendruppels open spatten op een droge bodem. Wij mensen zijn er heel gevoelig voor. 

“De eerste bloesems, zoals die van wilg en sleedoorn, en nu ook in april die van de fruitbomen. Zeker die laatste wakkeren dat lentegevoel aan: er komt weer overdaad aan, na de donkere winter waarin het allemaal wat minder is. De lente en winter verschillen zintuigelijk enorm, van licht over geluid tot temperatuur. Onze neus wijst ons misschien wel op het markantste verschil.”

Elk seizoen zijn eigen geur?
Ja, al is de winter bijna geurloos door de koude. Hoe kouder, hoe minder geurmoleculen bewegen en hoe minder wij ze oppikken. De lucht is ook droger in de winter, en daar houden onze geurreceptoren, ingebed in een slijmlaagje, niet van. De zomer vind ik het intenst. De warmte doet parfum, een alcoholoplossing, sneller verdampen. Daardoor kan het zijn dat het parfum dat je het hele jaar draagt, ’s zomers zwaarder overkomt. Het herfstaroma is ook nog vrij zwaar – denk aan compost, afgevallen bladeren – maar door de toenemende koude weer wat subtieler. Lentegeur is dan weer een en al subtiliteit. Lentebloemen zoals meiklokjes of fruitbloesem zijn veel geraffineerder dan zomerbloeiers als jasmijn of oranjebloesem.

Petrichor

Petrichor is de geur die ontstaat wanneer regen op droge grond valt. Het woord komt uit het Oudgrieks: πέτρα (petra) betekent 'steen' en ἰχώρ (ichōr) is in de Griekse mythologie het bloed van de goden.
De term is in 1964 geïntroduceerd door twee onderzoekers, de Australische geochemici Isabel Joy Bear en Richard Grenfell Thomas.[1] In het tijdschrift Nature werd dit fenomeen voor het eerst beschreven. In dit artikel werd petrichor beschreven als moleculen van plant- of dierenresten die via de lucht terechtkomen op oppervlakten waar zich mineralen, zoals aarde of steen, bevinden. Zolang het droog is zitten de petrichor-moleculen gewoon in de grond, wanneer het regent zullen deze moleculen zich losmaken uit de grond en zal de typische geur vrijkomen.
De organische verbinding die geroken wordt is geosmine. Dit betekent letterlijk aard-geur. De formule van geosmine is: 1,10-trans-dimethyl-trans-(9)-decalol.
Sommige wetenschappers menen dat mensen van deze geur houden, omdat hun verre voorouders voor hun voortbestaan van regen afhankelijk waren.[2]

1. I.J. Bear - R.G. Thomas, Nature of argillaceous odour, in Nature 201 (1964), pp. 993–995. doi:10.1038/201993a0.
2.  E. Palermo, Why Does Rain Smell Good?, LiveScience.com (21/06/2013).

donderdag, april 04, 2024

Daslookmomenten

Daslook (Allium ursinum) is een familielid van ui en prei. Het wordt ook wel wilde knoflook of boslook genoemd. 
Uit de ondergrondse bol komt een 10-50 cm hoge stengel met elliptische, smal-lancetvormige bladeren tot 20 cm lang. De witte bloemen verschijnen in tuilen van april tot mei. Daslook is wijdverspreid in het grootste deel van Europa en Azië. Het wordt al sinds de middeleeuwen gekweekt als medicinale, kruiden- en groenteplant. Tegenwoordig kan hij volop in het wild worden aangetroffen, voornamelijk in vochtige, schaduwrijke en voedselrijke oever- en loofbossen.

Mythologische informatie over wilde knoflook
In het Nederlands is de naam dus look van de dassen. Als je de officiele Latijnse naam Allium ursinum naar het Nederlands vertaalt, wordt het look van de beren. Van zogenaamde ‘berenplanten’ wordt gezegd dat ze bij hun consumenten ‘berenkrachten’ kunnen opwekken. De naam wordt vaak geassocieerd met vruchtbaarheid, vernieuwing en revitalisering. Iedereen die in het voorjaar wel eens een uitgestrekte daslookweide in het bos heeft betreden, krijgt een indruk van de ongebreidelde kracht van deze machtige plant.

Het rijke spectrum aan effecten van wilde knoflook
In de volksgeneeskunde wordt daslook – vergelijkbaar met knoflook – gebruikt bij maag-darmklachten zoals obstipatie of winderigheid, maar ook tegen hoge bloeddruk en aderverkalking [1]. Uit dierproeven op ratten bleek dat de gezondheidsbevorderende effecten van daslook op het hart- en vaatstelsel zelfs superieur zijn aan die van knoflook (waar wel veel uitgebreider onderzoek naar is gedaan): de gemeten verlaging van de bloeddruk en de regulatie van de bloedsomloop. lipiden en bloedsuikerspiegel hebben een beschermend effect. Mogelijk dus werkzaam bij hypertensie, arteriosclerose en hartbeschermend [3]. De zwavelverbindingen die het bevat hebben antioxiderende en antimicrobiële effecten. Daarom gebruik ik het graag bij luchtweginfecties en om het immuunsysteem te versterken. Daslook helpt ook bij het binden en verwijderen van gifstoffen uit het lichaam en het bevorderen van een gezonde darmflora [4].

Let op: De gepresenteerde onderzoeksresultaten dienen niet als instructies voor zelfbehandeling met een preparaat gemaakt van de plant. Ze worden hier genoemd als voorbeelden om het mogelijke potentieel van de plant te laten zien. Verdere studies zijn noodzakelijk. Daslook is nog niet als medicinale plant beschreven in officiële medische monografieën zoals Commission E of ESCOP. 
Er zijn geen contra-indicaties bekend. Er kunnen echter maagirritatie of huiduitslag optreden als gevolg van het ontgiftend, zuiverend effect van daslook, vooral als het te veel wordt geconsumeerd of bij gevoelige mensen [3]. 

Zelf daslook verzamelen? De geur zegt veel.
Als je de daslookplant niet goed kent, ie er vergissing mogelijk met giftige planten zoals lelietje-van-dalen, herfsttijloos, aronskelk of Salomonszegel. Alle delen van de plant zijn eetbaar. Voor medische doeleinden worden bladeren / kruiden (Allii ursini folium / herba, verzameld in april en mei) en bollen (Allii ursini bulbus, verzameld in september en oktober) gebruikt.  

Wat zit er in dasflook? 
  • Zwavelverbindingen (mosterdolieglycosiden) zoals alliine en allicine: wilde knoflook heeft een hoger gehalte aan zwavelactieve stoffen dan knoflook (tot 7,8 g vergeleken met 1,7 g per 100 g droge stof). Mosterdolieglycosiden hebben een sterk ontgiftende en stimulerende werking op het immuunsysteem.
  • Flavonoïden: antioxidante plantenpigmenten
  • Vitaminen B6 en C
  • Mineralen: vooral ijzer, magnesium, mangaan, kalium en calcium
  • Prostaglandinen: ontstekingsmediatoren
  • Lectines: potentieel kiemremmend
  • Adenosine: bloeddrukverlagend effect
Helaas gaan de zwavelhoudende ingrediënten gedeeltelijk verloren als ze worden gedroogd. Daarom wil ik je hieronder twee goede opties laten zien hoe je het hele jaar door van daslook kan genieten. 













Recept voor daslookpesto
In het voorjaar maakt wilde knoflook de geest wakker en is een van de klassiekers voor de traditionele lentekuur. Daslookpesto maak je bijvoorbeeld als volgt:

Basis:
  • 250 g verse wilde knoflookblaadjes
  • 200 ml olijfolie
  • zout en peper
Het basismengsel kan verfijnd worden door:
  • 150 g Pecorino of Parmezaanse kaas
  • 100 g pijnboompitten, pompoenpitten, zonnebloempitten of hazelnoten
Bereiding: Alle ingrediënten worden zorgvuldig gehakt en in een blender gemengd totdat het mengsel een uniforme consistentie heeft. Vul nu de pesto in gesteriliseerde potten. Voeg als laatste een laagje olijfolie toe om de pesto te bewaren en de pot luchtdicht af te sluiten. Als je hygiënisch hebt gewerkt, is de pesto, mits donker en koel bewaard, wel maanden houdbaar. Hoe meer verfijningen zoals noten of kaas worden toegevoegd, hoe korter de houdbaarheid. De pesto is geschikt voor pasta, in sauzen of met roomkaas op brood.

Moedertinctuur van daslook voor thuisgebruik
Als je daslook aan je medicijnkastje wilt toevoegen, raad ik aan een moedertinctuur van wilde knoflook te gebruiken:
Een donkere glazen fles losjes gevuld met fijn gemaakte bladeren, stengels en zelfs bloemen van daslook. Giet er vervolgens wodka of alcohol met ca. 40 volumeprocent bij tot het plantmateriaal bedekt is. Het geheel laat u 3 weken in het donker staan, wel één keer per dag schudden. Vervolgens zeef  en pers je alles en bewaar je de moedertinctuur in een donkere fles op een koele plaats.
Indien nodig (om het immuunsysteem te versterken, de spijsvertering te stimuleren ...) dagelijks 2 koffielepeltje puur of met een beetje water innemen. Voor een voorjaarskuur en ontgifting kun je op deze manier wilde knoflook maximaal 6 weken achter elkaar innemen.

Literatuur 
Geschiedenis van daslook
Er is goed bewijs voor het gebruik van daslook door Mesolithische mensen.  Verkoolde bollen van A. ursinum werden geïdentificeerd in de laat-mesolithische nederzetting in Halsskov in Denemarken (Kubiak-Martens 2002).  Men gaat er vanuit dat daslook een van de planten was die bijdroeg aan het dieet van jager-verzamelaars.  Allium ursinum was bekend bij de vroege Kelten en de oude Romeinen.  De Griekse arts Dioscorides noemde vier soorten uien, waaronder A. ursinum, en schreef ook een ontgiftende werking aan de plant toe (Meyer et al. 1999; Richter 1999).  Ramson / daslook was ook in de Middeleeuwen goed bekend;  het behoort tot de groep planten die vaak worden aangetroffen op middeleeuwse West-Slavische archeologische vindplaatsen (Celka 2011).  Karel de Grote nam A. ursinum op in zijn Capitulare de Villis imperialibis, waar hij formeel planten catalogiseerde, vooral die met geneeskrachtige eigenschappen, en documenteerde hoe de tuinen moesten worden gepland en verzorgd (Clickner 2011).  Hieronymus Bock verstrekte tekeningen van de plant in zijn Kreutterbuch, Lonicerus oordeelde dat wilde knoflook superieur was aan gewone knoflook (Richter 1999; Błażewicz-Woźniak et al. 2011; Strzelecka en Kowalski 2000; Madaus 1938).

In de Europese traditionele geneeskunde wordt daslook over het algemeen aanbevolen als spijsverteringsstimulans, als anti-microbieel middel, voor het verwijderen van gifstoffen uit het lichaam en om hart- en vaatziekten te voorkomen (Treben 1992; Macků en Krejča 1989; Leporatti en Ivancheva 2003).  Het werd verder vaak toegepast als middel bij ademhalingsproblemen, zoals verkoudheid met koorts of bronchitis.  A. ursinum is bij uitwendig gebruik effectief gebleken ter ondersteuning van wondgenezing, bij chronische huidaandoeningen en bij acne.

woensdag, april 03, 2024

Lemniscaat in de oude groeve.Geluk zit in een klein wormpje en in een bijzonder vormpje.

Hazelworm / Anguis fragilis

En in de oude steengroeve kom ik veel planten maar ook een hazelworm tegen en dat in lemniscaatvorm.

Wist je dat de hazelworm .. in het geval van een aanval een autotomie of zelf-amputatie kan uitvoeren? Net als andere hagedissen kan hij een deel van zijn staart afwerpen. Zijn staart terug laten groeien, kost echter veel energie en bovendien zal die nooit meer hetzelfde zijn. Zijn Latijnse naam Anguis fragilis betekent dan ook ‘breekbare slang’? En... zijn gevorkte tong werkt een beetje als een neus, hij vangt zo de feromonen van zijn soortgenoten op? Een bijzonder beestje dus. En als ik deze 'edelworm' dan ook nog in de vorm van een lemniscaat tegen kom, ben ik weer eens voor even gelukkig. Geluk zit in een klein wormpje en in een bijzonder vormpje.

Hazelworm in lemniscaatvorm. 
Een van de mooiste symbolen is het lemniscaat. De liggende acht. Het symbool voor oneindigheid. Naast de wiskundige betekenis, heeft het lemniscaat een veel diepere betekenis. Het heeft namelijk te maken met energie, met doorstroming, met kracht.
Groeien in zichtbaarheid maakt dezelfde beweging als het lemniscaat. Van voorgrond naar achtergrond. Van binnen naar buiten. Altijd in beweging. Het ene moment werk je aan de binnenkant, het andere moment aan de buitenkant, de vorm. Die wisselwerking geeft energie en kracht waardoor je groeit in zichtbaarheid.

De lemniscaat heeft een rijke en fascinerende geschiedenis. Het symbool verscheen al in de oudheid en is in verschillende culturen en tijdperken opgedoken. In de oude Egyptische cultuur stond de lemniscaat bekend als de ‘Ouroboros’, een afbeelding van een slang die zijn eigen staart opeet, en stond symbool voor de eeuwige cyclus van vernieuwing en wedergeboorte.
Het woord ‘lemniscate’ zelf is afgeleid van het Latijnse ‘lemniscatus’, wat ‘met linten versierd’ betekent. De wiskundige John Wallis introduceerde het symbool in de 17e eeuw als wiskundig symbool voor ‘oneindigheid’. Zijn keuze voor de liggende acht was niet willekeurig: het symbool betekent in feite ’tweeledigheid’, een perfecte illustratie van de dualiteit van oneindigheid.
In de eeuwen daarna heeft de lemniscaat verschillende verschijningsvormen aangenomen, in de wiskunde, de kunst, de spiritualiteit en zelfs in de popcultuur. Hoewel de precieze betekenis kan variëren, draagt het symbool over het algemeen een boodschap van oneindigheid, dualiteit, en de constante stroom van het leven. En dat maakt het tot een symbool dat net zo relevant en krachtig is vandaag als duizenden jaren geleden.