Kattenstaart, oude glorie opnieuw ontdekken

Grote kattenstaart bloeit. Het moment om er van te genieten en eventueel te oogsten om er een tinctuur van te maken. Weer een vergeten geneeskruid die we opnieuw moeten ontdekken. 

De officiele naam is Lythrum salicaria is afgeleid van het Griekse "lythron," wat "gestold bloed" betekent en verwijst naar de roodroze kleur van de bloemen en naar zijn bloedstelpende werking. Salicária verwijst naar "salix", wat betekent met het blad van de wilg en verwijst naar het groeien van deze plant tussen wilgenbosjes of naar de vorm van de bladeren.

Grote kattenstaart is een natuurlijk middel tegen diarree. De potentie ervan voor de darmen is zo groot dat het vroeger zelfs tijdens dysenterie-epidemieën gebruikt werd. Zijn bijnaam was koliekkruid. Eeuwenlang onbekend. Pas rond de 18e eeuw begonnen sommige artsen de werking ervan tegen diarree te prijzen. In de 19de eeuw werd het op grotere schaal gebruikt tijdens dysenterie-epidemieën die Zwitserland en Frankrijk troffen. Paarse kattenstaart vond toen zijn weg omdat het effectief was tegen de bloedingen en overvloedige diarree die met deze infectieziekte gepaard gaan. Het werd toegediend in poedervorm of geconcentreerd aftreksel en bood een zeer goed alternatief voor Ratanhia, een samentrekkende en antiseptische wortel die uit Zuid-Amerika werd geïmporteerd en die heel duur en soms moeilijk verkrijgbaar was. Maar de glorietijd van kattenstaart was van korte duur, omdat het zoals vele andere planten vervangen door chemische medicijnen die kort daarna op de markt kwamen. 

Pas in 1995 verscheen er opnieuw een medicijn op basis van kattenstaart, Salicairine® genaamd, op de markt. Het werd gebruikt voor alle soorten diarree, zowel veroorzaakt door bacteriën als virussen, zoals meestal het geval is bij gastro-enteritis. De antiseptische en adstringerende, stoppende werking is snel en zonder noemenswaardige bijwerkingen. In juli 2015 meldden onderzoekers dat de voordelen ervan grotendeels worden onderschat. Hun onderzoek bevestigde dat het uitzonderlijk effectief is bij spijsverteringsstoornissen. 

De grote kattenstaart is een waardevol en praktisch bruikbaar geneeskruid met een balans in werking tussen looistoffen met samentrekkende werking en slijmstoffen met verzachtende eigenschappen. Dit lijkt misschien vreemd als je denkt dat samentrekkende middelen uitdrogend werken en slijmstoffen bevochtigend, maar bedenk dat samentrekkende middelen weefsels niet uitdrogen, maar ze verstevigen en overmatige secretie verminderen. De kattenstaart herstelt dus de tonus (stevigheid) van weefsels en hult ze tegelijkertijd in een verzachtende slijmstof, die ontstekingen verlicht en voor smering zorgt. Ik vind dat het toevoegen van meer bladeren en stengels aan de preparaten een samentrekkender geneesmiddel oplevert, terwijl het verzamelen van vooral de bloeistengels de aanwezigheid van slijmstoffen in preparaten op waterbasis verhoogt.

Medicinaal gebruik

• Te gebruiken bij diarree en vele andere darmproblemen. Bloeitoppen met blad als tinctuur of als thee.
• Nog nader te onderzoeken. Mogelijkheden bij Polycysteus-ovarium-syndroom (PCOS) en Type 2 diabetes mellitus

Wetenschappelijk onderzoek

• Antioxidants (Basel). 2025 May 10;14(5):573.Therapeutic Potential of Lythrum salicaria L. Ethanol Extract in Experimental Rat Models of Streptozotocin-Induced Diabetes Mellitus and Letrozole-Induced Polycystic Ovary Syndrome. In vivo verlaagde het effectief de OS door de oxidatieniveaus te verlagen en de antioxidante afweer te versterken, ontstekingsmarkers en bloedglucosewaarden te verminderen en het lipidenprofiel te verbeteren, samen met de TyG-index en leverbeschadigingsmarkers bij diabetische ratten. Bij PCOS-ratten verlaagde Lythrumextract de totale oxidatieniveaus, verhoogde het de antioxidanten, verlaagde het de LH-, FSH-, testosteron- en insulinespiegels, en verhoogde het de oestrogeenspiegels.
• https://sites.google.com/site/kruidwis/kruiden-planten-van-a-tot-z/lythrum-salicaria-grote-kattestaart

Op weg naar de Auvergne

Pont-à-Bar en canal des Ardennes. Zondagochtend 3 juli, ontbijt zonder koffie in de motorhome. We staan langs het Ardennenkanaal bij Pont-à-Bar. Sluizen, boten en woonboten incluis. Langs de weilanden in de haag groeien de klassieke struiken vlier, es en meidoorn zelfs met maretakken er in.
Ik laat mezelf uit, bij gebrek aan een hond, een varken of een marmot. Een toerke rond de camper, gelukkig geen lekken nog ander ongerief te ontdekken. Bij de sluis in de verte staat een vergane-glorie-café met de naam Franco-Belge. Toch is er nog leven aan de overkant, er is zelfs een heel haventje te bewonderen.

Vanuit Pont-à-Bar kun je met een drijvend vakantiehuisje de Ardennen vanaf een heel andere kant bekijken. Het is mogelijk om over de Maas en diverse kanalen, zoals Canal des Ardennes en Canal de l’Est, de Franse Ardennen te verkennen. Niet direct mijn lievelingsstreek maar vanaf het water bekeken kan het wel mooi zijn.

Langs het kanaal bloeit nu ook de kattestaart en iets droger in het grind de wilde marjolein. Kattestaart, Lythrum salicaria wordt medicinaal nog weinig gebruikt. Toch is het een goede looistofplant, dus te gebruiken bij diarree en eventueel als bloedstelpend eerste hulp middel. Omdat de hele bloeiende plant kan geoogst worden en het een gemakkelijke groeier is, lijkt mij deze plant ook commercieel wel interessant.

In de Flora Batava wordt gezegd dat de Bladen tot poeder gestoten, zijn door A. De Haan en anderen aangeprezen in den buik- en persloop, als dezelve door verslapping der ingewanden blijft voortduren; doch thans is dit geneesmiddel minder in gebruik.

Huishoudelijk Gebruik. De Plant op de graanbergen en zolders gelegd, weert de schadelijke insekten daarvan af: ook gerekend tot leerlooijen dienstig te zijn (Gledditsch). — Is een zeer aangenaam en nuttig voeder voor al het vee, uitgenomen de Varkens, (Pan Suecus, Schreber) inzonderheid eten schapen gaarne de jonge plant. De Bijen azen veel op de bloemen (Gleditsch).

De geslachtsnaam Lythrum is afgeleid van Lythron (Grieks) en betekent "met bloed bevlekt / bezoedeld". Dit komt door de donkerrode kleur van de bloemen van deze plant of mogelijk verwijzend naar de bloedstelpende werking. Salicaria komt van Salix (Latijn) en betekent "wilg". De kattestaart heeft wilgachtige bladeren.

Maar we staan nog steeds bij het canal des Ardennes en willen verder naar de Auvergne, nog 600 kilometers te gaan.Maar eerst Reims via Flize, Poix Terron, Rethel lang D wegen en niet tebetalen autowegen (pas de péage). Mooie rustige wegen langs de graanschuur van Frankrijk. Het is oogsttijd, dit jaar 3 weken te vroeg. De pikdorsers boren al volop grote gangen door het gele graan .Tarwe vooral maar ook gerst en bruin koolzaad wordt geoogst.

Vlakbij Chalons en Champagne stoppen we op de aire van St Martin sur le Pré, wel met zicht opeen grand surface maar toch met veel bijzondere planten langs de rand. Kroonkruid, klaprozen maar ook veel wilde weit, nu zijn ze ver uitgebloeid, ook al veel te vroeg, maar ik herinner mij hetzelfde plekje nog van vorig jaar. Het braakliggend terrein achter de aire is nu maisakker geworden. Wij picknicken hier in onze camper en drinken een café long uit de automaat.

En dan weer wat panoramisch rijden. Langs Chalons, Troyes en Auxerre. We stoppen langs de N77 in Lordonnois, gewoon omdat daar een café de commerce open is, zelfs met een terras. Pastis en grand café samen goed. Ik ga ook naar het toilet, vooral ook om mijn eigen rijdend WC te 'ontlasten'.
En dan dus weer wat rijden naar Nevers, D wegen maar ook even een tussendoortje door het bos langs ... en dan komen we terug op de Dweg. De streek blijkt ook gekend te zijn voor zijn kersenteelt. We kopen dan ook langs de weg in de buurt van Gy L'Eveque een kilo zoete, sappige, vlezige, wat warme kersen (voor maar 3 euro) van de boer himself. De laatste oogst beweerde hij, morgen is het gedaan.

Clamézy, Varzy via Champlemy.
In Prémery tanken we bij Carrefour Market, de motor draait nog altijd op diesel waarom geen lucht. We beginnen langzamerhand te zoeken naar een kampeerplaats, een dorp, een klein stadje, langs een rivier. We zoeken nu wat andere wegen op, langs de Loire lukt niet, ook de rivier de Allier is in de buurt. Of is een dorp met een pittoreske naam ook aantrekkelijk? Zo komen we in St Pierre le Houdier, toch niet dus even verder tot het eerste dorp bij de Allier, Veurdre noemt het, we vinden een plein met oude, geknotte platanen voor ons alleen. Dat moet het dan worden voor vannacht.
Veurdre lijkt net zoals vele andere Franse dorpen verlaten, de luiken potdicht, de mensen binnen achter hun televisietoestel. Al weet is dat niet zeker, want ook geluiden dringen niet door naar de straat. Smorgens vroeg blijken alle Franse werkmensen, goed uitgeslapen met hun koelbox onze parking te bezetten. Dus ook wij zijn er vroeg uit en snel weer op weg