Badbruisballen. Zelf maken.

Onze huid is niet zomaar een buitenste laag, maar een actief orgaan dat absorbeert wat we erin stoppen. Daarom geef ik de voorkeur aan eenvoudige, zelfgemaakte recepten. Hetzelfde geldt voor badproducten, in plaats van chique, kleurrijke bruisballen met moeilijk te lezen ingrediënten, maak ik ze liever zelf en met ingrediënten die ik ken, die ik kan uitspreken, begrijp en vertrouw.

Zelfgemaakte badbruisballen: wat zit erin (en waarom)?

Natriumbicarbonaat
Allereerst zuiveringszout, of preciezer gezegd, natriumbicarbonaat. Het is een alkalische verbinding die de pH-waarde van badwater verhoogt. Deze alkalische omgeving stimuleert de huid om overtollige zuren via de poriën af te voeren. Dit effect wordt ook benut bij traditionele alkalische baden. Vooral in stressvolle tijden, die leiden tot de productie van zuren in het lichaam, kunnen regelmatige baden met zuiveringszout de interne balans ondersteunen en de zuur-base-onbalans verlichten. Tegelijkertijd bevordert zuiveringszout de natuurlijke talgproductie van de huid. Na een bad voelt de huid vaak gladder en soepeler aan, zonder dat extra lotion nodig is.

Citroenzuur
Om het lekker te laten bruisen bij contact met water, wordt citroenzuur toegevoegd. Het reageert met de baking soda en zorgt voor het bruisende effect. Dit is niet alleen leuk om te zien, maar zorgt er ook voor dat de ingrediënten goed in het water worden verdeeld.

Kokosolie / kokosvet
Ik gebruik kokosolie als basis. Het voedt de huid, heeft een milde antibacteriële werking en geeft de bruisballen hun stevige, soepele textuur. Kokosolie bevat middellange vetzuren zoals laurinezuur, die de huidbarrière kunnen versterken en vocht kunnen vasthouden. Dit is een groot voordeel, vooral voor een droge of geïrriteerde huid. Je kan kokosolie vervangen door cacaoboter – het smelt iets langzamer en maakt de huid nog zachter.

Havermeel
Havermeel – gemalen havervlokken – is een echte klassieker in huidverzorging. Het heeft een kalmerende, verzorgende en hydraterende werking. Haver is een fantastisch ingrediënt, vooral voor de gevoelige of droge huid. Het is zo mild op de huid en dus geschikt voor gevoelige huidtypes die snel rood worden. 

Lavendel (Lavandula angustifolia)
En dan is er natuurlijk nog lavendel: ik voeg er een paar druppels etherische lavendelolie aan toe vanwege de ontspannende, kalmerende werking en de aangename geur. Vooral 's avonds is het een geur waar ik erg van geniet en die me helpt te ontspannen van de drukte van alledag. 

Zelf badbruisballen maken. Simpel.
Het recept is heel eenvoudig. Je hebt geen voorkennis of speciale benodigdheden nodig. Je kunt de ingrediënten bij de supermarkt of drogist kopen en alles is in minder dan 15 minuten klaar om uit te harden.
Wat heb je nodig:

• 100 g zuiveringszout
• 50 g citroenzuur
• 40 g havermeel (of fijn gemalen havermout)
• 40 g kokosolie (of cacaoboter)
• ongeveer 12 druppels etherische lavendelolie

En gereedschap:

• een kom om te mengen
• een klein pannetje voor het waterbad
• een lepel om te roeren
• kleine vormpjes (bijvoorbeeld ijsblokjesvormpjes, siliconen vormpjes of eierdopjes voor grotere badbruisballen)

Zo maakt je het.

• Smelt de kokosolie au bain-marie en roer er vervolgens de etherische olie van lavendel doorheen.
• Meng de baksoda, het citroenzuur en het havermeel (de droge ingrediënten) goed door elkaar in een kom.
• Voeg nu langzaam de vloeibare kokos-lavendelolie toe aan het droge mengsel en roer goed. Het mengsel moet kneedbaar zijn, maar niet te vloeibaar.
• Druk het mengsel in de mallen en laat het een nacht in de koelkast opstijven. (Deze stap moet relatief snel worden uitgevoerd.)
• Verwijderen, vullen, labelen, klaar.

Je kunt de afgewerkte badbruisballen bewaren in een glazen pot met schroefdop of in een papieren zak. Op een koele, droge plaats blijven ze enkele weken goed (tenminste zolang de kokosolie meegaat). En gebruiken doe je ze natuurlijk in het bad of een voetbad.

Lavandula species. Een monografie

Het geslacht Lavendel, onderdeel van de lipbloemenfamilie, omvat ongeveer drie dozijn soorten in verschillende ondergeslachten en secties, evenals een veelvoud aan (waaronder intersectionele) hybriden en een bijna onhandelbaar aantal variëteiten. De meest gebruikte soorten in de medicinale sector zijn echte lavendel (Lavandula angustifolia) en spijklavendel (L. latifolia), evenals lavandin (L. x intermedia) en Spaanse lavendel (L. stoechas) [8].

Geschiedenis
Bij oude auteurs zoals Dioscorides, Plinius en Galenus is alleen Spaanse lavendel betrouwbaar bekend. Echte lavendel en spijklavendel werden vanaf de 12e eeuw beschreven door Hendrik van Huntingdon en Hildegard van Bingen, maar de twee soorten werden pas rond 1500 duidelijk onderscheiden. Halverwege de 18e eeuw plaatste Carl Linnaeus alle drie de soorten onder het geslacht Lavendel. Het gebruik van lavendel bij luchtwegaandoeningen kan in het geval van Spaanse lavendel worden herleid tot de 1e eeuw; de kalmerende werking van echte lavendel werd voor het eerst vermeld aan het einde van de 15e eeuw en kreeg in de 19e eeuw meer bekendheid [7].

Materia medica en inhoudsstoffen
In de medische praktijk wordt voornamelijk de etherische olie van lavendelsoorten gebruikt, verkregen door stoomdestillatie. De soorten verschillen aanzienlijk in de samenstelling van hun etherische oliën, hun werking, bijwerkingen en contra-indicaties, en zijn daarom niet onderling verwisselbaar.
De kwaliteit van echte lavendelolie wordt bepaald door het estergehalte, dat kan oplopen tot 70%. De twee belangrijkste componenten die de werkzaamheid bepalen, zijn het monoterpenol linalool en de monoterpenoïde-ester linalylacetaat. Essentiële olie van spijklavendel heeft een lager estergehalte dan echte lavendel, maar aanzienlijk hogere concentraties.

Werking en indicaties

De effectiviteit van gestandaardiseerde fytofarmaceutica met lavendelolie of spijkolie is de afgelopen jaren in diverse klinische studies aangetoond. Een specifieke lavendelolie bleek beter te werken dan placebo bij patiënten met angststoornissen en gegeneraliseerde angststoornis (GAS), en was even effectief als een startdosis benzodiazepam of een SSRI. Er werd ook een gunstig effect waargenomen op rusteloosheid en bijbehorende symptomen, depressie, slaapstoornissen en lichamelijke klachten, evenals positieve effecten op het algemene welzijn en de kwaliteit van leven [4, 2].

Een in Oostenrijk verkrijgbaar spijkoliepreparaat toonde een significante verbetering van de symptomen van acute rhinosinusitis (ontsteking van het neusslijmvlies en de bijholten) en acute bronchitis ('onderste luchtweginfectie') [1, 3].

Verschillende studies hebben aangetoond dat etherische olie van lavendel een stemmingsverbeterende en angstverlichtende werking heeft. Het heeft niet alleen een kalmerende werking op de psyche; wanneer het op de huid wordt aangebracht, heeft het ook antimicrobiële, wondhelende, ontstekingsremmende en pijnstillende eigenschappen. Bijzonder opmerkelijk is het effect op kleine, eerstegraads brandwonden zoals zonnebrand, die symptomen zoals roodheid, zwelling en pijn kunnen veroorzaken. Je kunt de etherische olie puur op de getroffen plek aanbrengen. De pijn neemt snel af. Het stimuleert ook het genezingsproces en versnelt de vorming van nieuwe huidcellen. Dit wondermiddel tegen lichte brandwonden en zonnebrand is wat mij betreft een EHBO-olie die absoluut in elk medicijnkastje thuishoort. 

Volgens de officiele monografieën
De HMPC, ESCOP, WHO en Commissie E hebben dit ook bevestigd met positieve monografieën. De HMPC heeft lavendelbloemen en lavendelolie geclassificeerd als traditionele kruidengeneesmiddelen. Klinische studies hebben aangetoond dat lavendelolie kan worden gebruikt om rusteloosheid en angstige stemmingen te behandelen. Volgens ESCOP is lavendel geïndiceerd voor stemmingswisselingen zoals rusteloosheid, agitatie of slaapstoornissen, evenals voor functionele buikklachten. Lavendelbloemen en lavendelolie kunnen worden gebruikt om milde stress en uitputting te behandelen, en om de slaap te bevorderen. Ze kunnen ook uitwendig worden gebruikt als badadditief. Commissie E keurt lavendel goed voor inwendig gebruik bij rusteloosheid, moeite met inslapen en functionele buikklachten (prikkelbare maag, Roemheld-syndroom, winderigheid, nerveuze darmklachten). Het kan ook uitwendig worden gebruikt in baden voor circulatieklachten. De WHO- monografie komt overeen met de bovengenoemde monografieën.

Lavendelzalf

Het volgende recept voor een lavendelzalf is effectief gebleken voor een geïrriteerde huid na zonnebrand en voor kleine, lichte eerstegraads brandwonden.

• 100 g kokosolie (natuurlijk)
• 15 g verse of 7 g gedroogde lavendelbloemen (Lavandulae flos)
• 20 druppels etherische lavendelolie

Verhit de kokosolie au bain-marie tot 60 °C en roer de lavendelbloesem erdoor. Houd de olie 1 uur op deze temperatuur en zeef de olie vervolgens door een fijne zeef. Zodra de olie is afgekoeld tot 40 °C, roer je de lavendelolie en duindoornolie erdoor. Giet het mengsel vervolgens in een zalfpot. De olie en dus ook de zalf is 1 jaar houdbaar. Lavendelolie is ook een oud huismiddeltje tegen insectenbeten. Als je gestoken bent door een bij, wesp of mug, breng je de onverdunde olie gewoon rechtstreeks op de beet aan. Het verlicht de pijn en vermindert de zwelling.

Maak je eigen spray met lavendel en bloedsinaasappel 

• 12 druppels bloedsinaasappelolie (Citrus aurantium var. dulcis of Citrus sinensis var. dulcis)
• 3 druppels lavendelolie (Lavandula angustifolia)
• Geurloze alcohol (bijv. biologische wodka)
• een leeg flesje van 30 ml met sprayopzetstuk

Giet 12 druppels etherische olie van bloedsinaasappel en 3 druppels etherische olie van lavendel in het lege flesje en vul deze met de alcohol. Draai de dop erop, etiketteer, schud en klaar.

Te gebruiken bij slapeloosheid. Spray 3-4 keer in de lucht in de slaapkamer, zodat de aangename fruitige geur zijn werk kan doen. Essentiële oliën zijn erg geconcentreerd en niet allemaal geschikt voor kinderen. Essentiële olie van lavendel en essentiële olie van bloedsinaasappel behoren echter tot de kindvriendelijke oliën en kunnen gebruikt worden voor kinderen vanaf 3 jaar.

Spuit de spray 5-10 minuten voor het slapengaan in de kinderkamer. Een kleine spray op een knuffel is ook mogelijk. Vanwege de angstremmende werking van beide etherische oliën is de spray bijzonder geschikt voor kinderen die bijvoorbeeld bang zijn voor het donker, voor monsters.

Literatuur
[1] Dejaco D et al. Tavipec® in acute rhinosinusitis: A multi-centre, double-blind, randomized, placebo-controlled, clinical trial. Rhinology 2019; 57 (5): 367–374

[2] Donelli D et al. Effects of lavender on anxiety: A systematic review and meta-analysis. Phytomedicine 2019; doi: 10.1016/j.phymed.2019.15
[3] Kähler C et al. Spicae aetheroleum in uncomplicated acute bronchitis: A double-blind, randomised clinical trial. Wien Med Wochenschr 2019; 169: 137–148
[4] Kasper S et al. Silexan in anxiety disorders: Clinical data and pharmacological background. World J Biol Psychiatry 2017; 19 (6): 412–420
[5] Lesage-Meessen L et al. Essential oils and distilled straws of lavender and lavandin: A review of current use and potential application in white biotechnology. Appl Microbiol Biotechnol 2015; 99: 3375–3385
[6] Messaoud C et al. Chemical composition and antioxidant activities of essential oils and methanol extracts of three wild Lavandula L. species. Natural Product Research: Formerly Natural Product Letters 2012; 26 (21): 1976–1984

Referenties

• Prusinowska R, Śmigielski K. Samenstelling, biologische eigenschappen en therapeutische effecten van lavendel (Lavandula angustifolia L). Een overzicht. Herba Polonica. 2014;60(2): 56-66. https://doi.org/10.2478/hepo-2014-0010
• Firoozeei TS, Feizi A, Rezaeizadeh H, Zargaran A, Roohafza HR, Karimi M. De antidepressieve effecten van lavendel (Lavandula angustifolia Mill.): Een systematische review en meta-analyse van gerandomiseerde gecontroleerde klinische studies. Complement Ther Med. 2021;;59:102679. doi: 10.1016/j.ctim.2021.102679. Epub 4 februari 2021. PMID: 33549687
• Donelli D, Antonelli M, Bellinazzi C, Gensini GF, Firenzuoli F. Effecten van lavendel op angst: een systematische review en meta-analyse. Phytomedicine. 2019; 65:153099. doi: 10.1016/j.phymed.2019.153099. Epub 26 sep. 2019. PMID: 31655395.

Kruidenkussens. Ergens goed voor? Het kussen van kruiden.

Vroeger, wel lang geleden zoal in de sprookjes, was het heel gebruikelijk om kruiden direct in bed te leggen en erop te slapen om van de effecten ervan te profiteren. De zogenaamde “walstrokruiden” hadden verschillende taken: soms moesten ze de geliefde verleiden en de zintuigen wakker maken, soms moesten ze vrouwen ondersteunen tijdens de bevalling, en soms moesten ze de kinderen kalmeren en slaap opwekken.

Maar waarom werkt een kruidenkussen eigenlijk?

Washandje als kruidenkussen. Melisse en Hop.

Het zijn de essentiële oliën van de gedroogde kruiden die hier hun werking hebben. Zodra je je hoofd op het kussen legt, brokkelen de kruiden in de kussensloop af en komen de etherische oliën vrij en worden ze ingeademd. Het reukvermogen is nauw verbonden met het limbisch systeem in de hersenen, dat verantwoordelijk is voor emoties, stemmingen en geheugen. Door het inademen van aangename geuren die vrijkomen door de essentiële oliën kan het limbisch systeem worden gestimuleerd en kan een ontspannend of kalmerend effect worden bereikt.
Bij inademing komen de essentiële oliën ook via de luchtwegen en de longen in de bloedbaan en daarmee in het hele lichaam. Van sommige essentiële oliën is aangetoond dat ze ontspannende of kalmerende eigenschappen hebben die positieve effecten op het lichaam hebben.

Welke kruiden passen het best in een kalmerend kruidenkussen?

De volgende kruiden zijn bijzonder geschikt voor een kruidenkussen omdat ze kalmerende eigenschappen hebben en bekend staan ​​om hun ontspannende werking.

Lavendel ( Lavandula angustifolia )
Lavendel is waarschijnlijk een van de bekendste kruiden voor ontspanning en slaap. De droogbloemen worden gebruikt voor het kruidenkussen. De essentiële olie en aangename geur kunnen een kalmerend effect hebben en stress helpen verminderen. Commissie E, het HMPC en ESCOP bevestigen ook het effect ervan en bevelen lavendel aan bij toestanden van rusteloosheid of opwinding, evenals bij moeilijk inslapen.

Echte kamille ( Matricaria recutita )
Kamille wordt ook vaak gebruikt vanwege de kalmerende en slaapverwekkende effecten. Essentiële olie en geur kunnen ontspanning veroorzaken en een vredige slaap bevorderen. De gedroogde bloemhoofdjes worden gebruikt voor het kruidenkussen. ESCOP schrijft kamille toe aan een mild krampstillend effect.

Citroenmelisse ( Melissa officinalis )
Melissa, ook wel citroenmelisse genoemd, heeft een aangename citrusgeur. Het wordt traditioneel gebruikt om de zenuwen te kalmeren en stress te verlichten. De gedroogde bladeren worden gebruikt voor het kruidenkussen. Commissie E beveelt citroenmelisse aan voor zenuwgerelateerde problemen bij het in slaap vallen, ESCOP voor spanning, rusteloosheid en prikkelbaarheid, en het HMPC heeft citroenmelissebladeren geclassificeerd als een traditioneel kruidengeneesmiddel en beveelt ze aan om milde stresssymptomen te verbeteren en als slaapmiddel.

Hop ( Humulus lupulus)
Hop heeft een licht bittere, maar op een bepaalde manier bedwelmende geur. Als medicinale plant wordt hij vaak gebruikt in combinatie met andere kruiden om een ​​kalmerende, slaapbevorderende werking te bereiken. De gedroogde hopbellen worden gebruikt voor het kruidenkussen. Het HMPC heeft hop geclassificeerd als een traditioneel kruidengeneesmiddel en heeft de slaapbevorderende effecten ervan erkend. ESCOP en Commissie E bevelen ook hop aan tegen nervositeit, rusteloosheid en slaapstoornissen.

Roos ( Rosa gallica ea )
Geurige rozen hebben een zachte, bloemige en kalmerende geur. Ze kunnen helpen bij het bevorderen van ontspanning, een rustigere slaap en een groter welzijn, waarvoor ze ook bekend staan ​​in de volksgeneeskunde en de aromatherapie. De gedroogde bloemblaadjes worden gebruikt voor het kruidenkussen.

Linde ( Tilia sp.)
De lindebloesem heeft een zoete geur. De gedroogde bloesem worden gebruikt voor het kruidenkussen. Lindebloesem heeft naast zijn werking op de luchtwegen, vooral ook een ​​kalmerende en ontspannende werking heeft. De ESCOP en het HMPC bevestigen het gebruik van lindebloesem voor rusteloosheid en om milde stresssymptomen te verlichten.

Bedstro (Galium odoratum) of andere walstro-soorten

Het bedstro heeft zijn naam niet gestolen. De planten uit de walstrofamilie ontwikkelen een zoete cumarinegeur na het drogen. Volgens een legende zou een moeder, bezorgd over haar huilbaby, wanhopig over de velden hebben gedwaald tot ze bedstro tegenkwam. Ze plukte de bloemen, stopte die in het matrasje van de baby waarop het kind als een roosje in slaap viel.

Hoe maak je een kruidenkussen?

De keuze van kruiden kan het best gebaseerd zijn op persoonlijke voorkeur. Je kunt de geneeskrachtige planten afzonderlijk gebruiken of een mengsel van verschillende kruiden gebruiken om de gewenste geur en werking te bereiken. Hier heb ik de basisinstructies samengesteld die je kunt gebruiken om je eigen kruidenkussen te maken:

Materialen

• Gedroogde kruiden met kalmerende werking. Je kunt één plant gebruiken of een mengsel van verschillende kruiden.
• Stof, kussen zakje of washandje gemaakt van natuurlijke materialen zoals katoen of linnen.
• Beschermhoes of een kussenhoes die eventueel gewassen kan worden. Het is belangrijk dat u ervoor zorgt dat u een tweede kussenhoes van de juiste maat heeft, die u als beschermhoes kunt gebruiken.
• Extra geur met etherische olie vooral lavendel is zeer geschikt, wel voorzichtig zijn (irritatie, allergie)

Kruiden bereiden

Zorg ervoor dat de kruiden die u kiest volledig droog zijn om schimmel te voorkomen. Verwijder eventuele stengels of harde delen.
Vul het kussen met de gedroogde kruiden. Zorg ervoor dat het niet te strak of te los gevuld is. Bedek het kruidenkussen met de beschermhoes of stop het kruidenkussen in of onder je hoofdkussen.
Vermijd vochtige omgevingen, omdat vocht schimmel bevordert en dan wordt de kwaliteit van de kruiden aangetast en kan het kruidenkussen niet meer worden gebruikt. Het weinige vocht dat normaal gesproken ontstaat door lichaamswarmte is echter geen probleem. Door het kussen af ​​en toe zachtjes te schudden, wordt de geur opgefrist en blijven de essentiële oliën werkzaam. Het kruidenkussen zelf kan niet worden gewassen. 
Na verloop van tijd verdampen de essentiële oliën en neemt de geurintensiteit van de kruiden af. Wanneer dit gebeurt, hangt af van de kwaliteit van de kruiden, maar ook van hoe intensief het kussen wordt gebruikt. Persoonlijk vervang ik het om de 2 maanden.

Mensen met een allergie voor één van de gebruikte planten mogen deze niet gebruiken voor het kruidenkussen. Als het kruidenkussen vochtig is door hevig zweten, zorg er dan voor dat je het grondig droogt voordat je het opnieuw gebruikt. Controleer het kruidenkussen regelmatig op mogelijke schimmelgroei! Mogelijke schimmelgroei herken je bijvoorbeeld aan de wisselende geur van het kussen. 

Kruidenkussens. Ergens goed voor. Rustgevend, kalmerend en een mooi ritueel. Het kussen van kruiden.

Literatuur

https://mens-en-gezondheid.infonu.nl/leven/28056-hop-en-zijn-medisch-verleden.html

https://mens-en-gezondheid.infonu.nl/natuurgeneeswijze/53369-melisse-maakt-blij.html

https://mens-en-gezondheid.infonu.nl/alternatief/22764-lavendel-in-geuren-en-kleuren.html

https://mens-en-gezondheid.infonu.nl/natuurgeneeswijze/81951-walstro-geurend-en-geneeskrachtig.html

Eerste dag kruidenstage. Lavendelfeesten Ferrassières

Aan de zuidkant van de Drôme Provençale, wordt het dorpje Ferrassières, dat amper honderd inwoners telt, door sommigen beschouwd als de "economische hoofdstad" van de productie van echte (fijne) lavendel. Gelegen op een hoogte van ongeveer 1000 meter op een plateau bedekt met lavendelvelden, blijft dit terroir een van de laatste productiegebieden voor dit type lavendel.

Het lavendelfestival vindt elk jaar plaats op de 1e zondag van juli en markeert het begin van de oogst van bloeiende lavendel op het Albion-plateau. Het dorp organiseert in de herfst ook een nationale interprofessionele wedstrijd van essences en etherische oliën van lavendel.

Lavendel in geuren en kleuren

We hebben het hier over de plant, Lavandula angustifolia, die in Zuid - Frankrijk van Drome tot Provence zich in de warme en droge natuur van dit land thuis voelt. De echte Lavendel groeit vooral boven de 700 meter terwijl zijn familielid Lavandula latifolia, de Spijk liefst lager verblijft. Op de plaats waar ze samenkomen is een gekruist kind ontstaan met de naam Lavandula intermedia, de Lavandin. Deze stevige hybride zoon voelde zich thuis in de natuur en werd in de jaren 20 door ene mijnheer Grosso in cultuur gebracht. Niet te verwonderen, want deze cultivar heeft niet alleen meer en grotere bloemaren maar bevat ook meer etherische olie. Spijtig genoeg is deze olie anders van samenstelling dan die van de echte lavendel. Hij is scherper van geur door zijn hoger gehalte aan kamfer en wordt daarom meer in zeep en badprodukten gebruikt, terwijl de ‘Echte’ meer medicinaal gebruikt wordt.

Lavendel van oudsher.

Zoals met vele kruiden werd Lavendel al in de Oudheid gebruikt. Dioscorides, Galenus en Plinius adviseerden de ‘Spijk’ als tonicum en als krampwerend middel. Voor Matthiolusvwas het zelfs een panacee met een werking op de hersenen, te gebruiken bij epilepsie en tegen verlammingen. De plant ondersteunt de maagfunctie en verwarmt de baarmoeder, zegt hij. De bloemen in wijn gekookt drijven de urine uit het lichaam. Tot slot zou het ook een goed harttonicum zijn.

Petrus Nijlandt zich baserend op autoriteiten zoals Dodonaeus adviseert de ‘Spica’ voor beroerdheid, lammigheid, slaapzucht, vallende ziekte en de bezwijmingen. Voor opstijgingen der lijf-moeder, en zware arbeid der vrouwen, bestrijkt Ravelingius de navel van de buik met Spieckolie en met dezelfde etherische olie masseert hij de ruggegraat van patiënten met verkrompen leden.

Dodonaeus vat het nog eens onnavolgbaar samen: 'de Lavendel is warm en droog in de derde graad, en de hersenen en zenuwen aangenaam'.

Lavendel hedendaags.

Gemengde gevoelens van bewondering, verwondering en twijfel overvallen me steeds weer, bij de waslijst van werkingen die elk kruid heeft, of zou moeten hebben. Kritisch denken is hier wel op zijn plaats en dat hebben wetenschappers voor mij aleen beetje gedaan. Dr. Leclerc, de vader van de moderne fytotherapie, gebruikte de Lavendel vooral als urinedrijvend, kalmerend en infectiewerend middel. In diezelfde jaren 40 en eerder werd er in Frankrijk al meer onderzoek verricht naar debacteriedodende werking van de etherische olie uit de Lavendel. Zo ontdekte Prof. Morel en Rochaix een effect op staphylococcen en zelfs op difteriebacillen. Anderen beschreven een werking op de tuberculosebacil en het verdampen vanetherische olie vernietigden sommige pneumococcen, de veroorzakers van longontsteking.

In Duitsland zijn er van alle medicinale planten officiële monografieën gemaakt, ook de lavendelbloemen worden daar in beschreven. De Commissie E, die deze inventarisatie heeft opgesteld, adviseert de Lavendel bij onrust, inslaapstoornissen en nerveuze maagbezwaren.

In de Verenigde Staten werd de etherische olie van Lavendel uitgetest op een intensive care afdeling van een ziekenhuis. De patiënten, die gemasseerd werden met de olie, voelden zich veel beter en waren minder angstig dan de controlegroep.

Door het verspreiden van Lavendelgeur in een rusthuis bleken bejaarden geen slaaptabletten meer nodig te hebben. Een brief over dat onderzoekje werd zelfs gepubliceerd in het vermaarde medische tijdschrift ‘The Lancet’.

Misschien zijn dit geen definitieve bewijzen voor de sedatieve werking van de Lavendel, maar voor mij toch genoeg om vooral de etherische olie als een beschermer te gebruiken tegen de stresserende prikkels uit onze drukke wereld. De geurstoffen in de planten noemt men etherische olie. Ze worden zoals bij lavendel vooral in parfums, cosmetica en badpreparaten gebruikt. Toch hebben ze ook een zeer goede infectiewerende en kalmerende werking. De kwaliteit van de olie moet dan wel optimaal zijn. Zo zijn de geurstoffen van elke Lavendelsoort verschillend van samenstelling en ook verschillend van werking. De echte Lavendel is veel fijner van geur dan de Lavandin, in Frankrijk noemt mem deze etherische olie dan ook ‘le fine’. Het is de basisolie uit de aromatherapie, hij is veelzijdig van werking en ongevaarlijk. Het beste kan hij op de huid gebruikt worden als massageolie of als badpreparaat.

Door zijn gehalte aan stoffen zoals esters, heeft hij een goede krampwerende werking. Hij kalmeert en verzacht en heeft tevens een versterkend effect. Lavendelolie veroorzaakt geen slaperigheid maar bereidt je voor op de slaap. Het is een rustgevend tonicum.

Bij alle aandoeningen van het zenuwstelsel, maar vooral bij vegetatieve stoornissen kan de lavendelolie gebruikt worden, ook en juist als preventieve kuur en bij voorkeur als inwrijfmiddel van de zonnevlecht of te wel de plexus solaris, het lavendelplekje bij uitstek.

Lavendel voor de huid.

Het woord lavendel komt van het latijnse ‘lavare’ dat ‘wassen’ betekent. De relatie met de huid lijkt me dan ook vanzelfsprekend. Het is zowat de enige etherische olie die puur op de huid kan gebruikt worden zonder irritatie te veroorzaken.

Hij heeft zowel een ontsmettende als huidverzachtende werking en kan bij brandwonden, insectenbeten en kneuzingen gebruikt worden. Vooral voor brandwonden tot de tweede graad heeft hij een grote reputatie. Bekend is het verhaal van Gattefossé, die zich verbrande in zijn laboratorium en per vergissing zijn hand in een bak met lavendelolie stak met een snelle genezing als resultaat.

Zelf heb ik meestal een klein flesje met lavendelolie op zak, zeker als ik op trektocht ben in mijn Franse Alpen. Ik heb het niet alleen bij om ongelukjes te verzachten maar ook om het vermoeide en bezwete lichaam op te wekken en te parfumeren. Veel gebruik dus voor een klein flesje.

Geschiedenis van lavendel

En nu we tijdens onze kruidenstage weer volop in de Franse lavendel zitten. Een uitgebreid verhaal over de geschiedenis van deze geurende plant.

Maurice in de lavendel

Bij Dioscorides was de algemeen gebruikte naam voor lavendel spica of aspic en dat lijkt dus eerder te verwijzen naar de spijklavendel Lavandula latifolia, ook Lavandula stoechas, de kuiflavendel werd reeds genoemd in zijn geschriften. Waarschijnlijk gebruikten zij een aftreksel of  maceraat in olie, gelijkend op andere geparfumeerde oliën in de oudheid. Het was dus mogelijk de Lavandula latifolia of Spijk die gebruikt werd, al is ook daar twijfel over. Een Oosterse plant die toen ook gebruikt werd was nl de Spikenard, Nard of Nardostachus. De bloemetjes van de Spijk werden gebruikt in het bad, als toiletwater en om op de grond te strooien. Dat was waarschijnlijk ook wel nodig om de onaangename geuren te bestrijden, en dat het tezelfdertijd ook een ontsmettend werking had, was meegenomen.

Plinius vermeldt ook de “Stoechas“ waarschijnlijk de kuiflavendel, en dat het de pijn in de heupen verlicht'  “Ischiadicos dolores et spinae levat agaricum potum...item stoechadis. Verder zou het  menstruatiebevorderend zijn, borstpijnen verlichten (astma?) en als anti-dote gebruikt worden.”Stoechas....menses ciet potu, pectoris dolores levat, antidotis quoque miscetur”. De echte lavendel, Lavandula angustifolia werd toen dus niet vernoemd


Eeuwen later schrijft de Engelse kruidkundige John Gerard.  "Het gedistilleerde water van lavendel, waarvan de geur wordt opgesnoven of waarmee de slapen en het voorhoofd worden natgemaakt, is verfrissend; voor hen die aan starzucht (catalepsie) lijden en voor hen met vallende ziekte, en die dikwijls flauwvallen... Het is van groot voordeel voor hen die verlamd zijn, als zij met het gedistilleerde water van de bloemen worden gewassen of ingewreven met de olie die van de bloemen wordt gemaakt en olijfolie, op dezelfde manier als rozenolie, wat zal worden uitgelegd in de verhandeling over rozen.'

En ook Parkinson gebruikte het blijkbaar uitbundig in het bad en om het linnen te parfumeren. In zijn Paradisi in sole paradisus terrestris, or a garden of all sorts of pleasant flowers, which ayre will permit to be nursed up, uit 1692 . "Lavendel wordt door ons bijna helemaal opgebruikt, om linnengoed te parfumeren, kleren, handschoenen en leer en de gedroogde bloemen om rustig te worden.....Dit wordt doorgaans samen met andere hete kruiden in baden gebruikt, in zalven of andere zaken die men neemt om kou te bestrijden.'

John Parkinson was arts en apotheker. Evenmin als Culpeper was hij het eens met de  kruidenkennis van zijn collega's, maar hij was blijkbaar een vriendelijk man, want het lag niet in zijn bedoeling 'doctoren te onderwijzen, maar om hun tot geheugensteun te zijn'.

Dodonaeus mag natuurlijk niet ontbreken in ons geschiedkundig overzichtje. Hij schrijft 'Lavender in wijn ghesoden ende gehdroncken lost die urine, verweckt die natuerlijcke cranckheyt der vrouwen ende iaecht die secondine ende doode vruchten  af.Die bloemen van Lavender alleen oft met Caneel, Noten ende Naghelen, ghenesen datcloppen van der herten ende die geelsucht ende sijn seer goet tseghen die popelsie ende tseghen die pijne ende swijmelinghen in thooft. Zy stercken dat hooft ende die lamme leden. Die Conserve van den bloemen met suycker ghemaeckt es oock tot den voorghescreven ghebreken seer goet tsmorghens een boon groot inghenomen.Water van Lavender bloemen ghedistilleert gheneest die lamme leden als zy daermedeghestreken ende ghewasschen worden.

En Culpeper als recht geaarde astroloog schrijft "Mercurius bezit dit kruid. Het wordt speciaal gebruikt bij klachten in het hoofd en de hersenen die uit kou voortkomen, beroerte, vallende ziekte, waterzucht, indolentie, krampen, stuipen, verlammingen en veel flauwvallen. Het versterkt de maag en bevrijdt de lever en milt van verstoppingen, wekt weeën op en drijft het dode kind en de nageboorte uit. De bloemen, indien in wijn geweekt, helpen hen om water te maken die daarmee gestopt zijn, of die gekweld worden door wind of koliek als de plek ermee wordt natgemaakt... Twee lepels vol van het gedestilleerde water van de bloemen helpt hen die hun stem hebben verloren, de rillingen en driften van het hart en flauwvallen en bezwijmen, aangebracht op de slapen of neusgaten om te worden geroken.'

Lavendel tegen rillingen en driften van het hart, beter kan het niet gezegd worden.Lavendel wordt in onze tijd algemeen beschouwd als een van de veiligste en van  veelzijdigste etherische olie voor therapeutische doeleinden. Zijn eigenschappen vertonen een evenwicht tussen yang (symphaticus) en yin (parasymphaticus), hij werkt dus harmoniserend. Het is een van de betere kruiden voor onze gestresseerde tijd, en is vooral geschikt voor mensen waarbij  het vegetatieve zenuwstelsel ontregeld is.

Lavendel oogsten in de montagne de Angele

Savonds toch naar Bernard onze lavendelsiroop ophalen. Zoals gewoonlijk een uitgebreid gesprek over lavendel, over zijn zwavelwaterbron op zijn land, over de geurkwaliteit van de etherische olie van Lavandin ‘Ayme’ en over het bouwen van zijn huis met het stro van lavendel.

We zijn op bezoek bij onze lavendelboer Bernard, morgenvroeg gaat hij voor de laatste keer dit jaar
langs de zuidkant (l’Adret) van montagne d'Angèle wilde lavendel oogsten op 1500 m, Mijn laatste
kans om mee te gaan, want we rijden overmorgen terug naar Belgie.

Dus 's anderendaags om 6 uur ben ik wakker om lavendel te plukken in de Montagne d’Angele. Ik rij eerst naar Villeperdrix, parkeer mijn auto naast Bernard zijn 4X4tje op de parking, aan de overkant van de vallei kijk ik op Bernard zijn lavendelvelden en op de plek waar zijn huis moet komen.

We wisselen hier van auto om de bergen in te trekken. Het dorp door richting Chaudebonne, eerst nog wat geasfalteerde weg die al snel overgaat in een kronkelend en steil grindpad, verderop bij de col is er gedeeltelijk weer verharde weg naar de laatste boerderij en bergerie, richting top van Montagne d’Angéle. Voorbij de boerderij, de boomgrens voorbij, vinden we eerst nog veel Brem en Buxus met een beetje Lavendel en andere kruiden ertussen. Het krakkemikkige 4x4tje van Bernard kreunt naar boven, naar 1100, 1200, 1300 meter, naar steeds meer Lavendel. We stoppen op 1500 meter bij de bergerie van de boer, ook de hoogtegrens van de wilde lavendel.

De plantengroei op het plateau bestaat voornamelijk uit wild grasland met kruiden en op de rand (crete) steeds meer alpenplanten Sedum en Sempervivumsoorten, Wilde tijm maar ook zuiderse Wollige teucrium en Rozenkransjes. Hier zou ik, op mijn manier, wel een gebedje willen doen. Bernard prevelt ondertussen verder. Over de schapen die aan de zuidkant L’Adret grazen en die zelfs een ‘appelation’ hebben, over de koeien, die beter aan de noordkant (l’Ubac) kunnen leven, met ander, sappiger groen voedsel. Over de boer, die eigenaar is van het hele plateau 200 hectares en in de winter met zijn zoon hier op konijnen komt jagen. Niet op everzwijnen, die wroeten zich iets lager door de eikenbosjes en worden vooral door de luxejagers uit Grenoble afgeschoten.

Maar wij (Bernard en ik) komen hier vooral om lavendel te plukken. De fameuze ‘lavande sauvage’ van boven de 1000 meter met zijn uniek aroma. Voor alle duidelijkheid, de klassieke lavendeloogst van beneden is natuurlijk al lang voorbij. Maar op 1500 m is de bloei veel later, en daarbij komt dat voor het distilleren de bijna uitgebloeide bloem toppen geoogst worden. Zeg maar de kelkblaadjes, waar de meeste etherische olie in zit.
Ondertussen heeft de zon de dauw van de lavendel gedampt en kunnen we er aan beginnen. Plukzak (een vierkant doek met vier linten) om, sikkel in de hand en dan in een straal van honderd meter rond de auto de helling afspeuren naar de mooiste lavendel. Busseltjes bloemtoppen met de linkerhand vastpakken, een korte draai geven en bijna tezelfdertijd met de sikkel de stelen doorsnijden. De bosjes met een achterwaartse beweging in de bilzak laten glijden en ondertussen weer verder speuren naar nog mooiere planten. Ritmische handelingen als een ritueel: kijken, snijden, de zon steeds sterker voelen, de lavendelgeur die in je lijf dringt, langzaam het gewicht van lavendel voelen.Het gewicht van lavendel! Dat kende ik nog niet!

Een volle zak wordt leeg geschud op een nog grotere schort, de bouras. Langzaam raakt de juteschort bedekt met blauwgrijze lavendelbloemen. Tegen de middag kunnen we met 2 bouras vol en een van geur verzadigde auto terug naar de bewoonde wereld.