Mens en brandnetel

De brandnetel is een van onze populairste inheemse medicinale planten. De bladeren, wortels en zaden worden gebruikt voor de behandeling van diverse ziekten en aandoeningen, waaronder blaasontsteking, reumatische klachten en prostaatvergroting.

Mens en brandnetel.

De brandnetel kent de mens en zijn boodschapperstoffen bijzonder goed. Om precies te zijn, hij kent onze neurotransmitters. Hij heeft miljoenen jaren ervaring met zoogdieren zoals wij.  De brandnetel is een van de meest eiwitrijke voedselplanten: ongeveer 4% van zijn verse gewicht bestaat uit eiwit. De evolutie heeft deze voedzame plant voorzien van een betrouwbare zelfverdedigingsstrategie tegen de vraatzucht van mens en dier. De brandharen zijn geladen met bijtend mierenzuur. Bij aanraking dringen deze door in onze huid, wat een korte, onaangename pijn veroorzaakt. Naast het mierenzuur injecteert de brandnetel twee andere stoffen die ook bij mensen voorkomen: histamine en acetylcholine. Histamine is een weefselhormoon. Het zorgt ervoor dat weefsel opzwelt, waardoor er druk ontstaat op gevoelige zenuwvezels. Acetylcholine is een neurotransmitter. Het maakt zenuwvezels bijzonder gevoelig voor pijn.

De brandnetel deelt zijn pijnveroorzakende eigenschappen met andere leden van de brandnetelfamilie. Sommige daarvan zijn zelfs gevaarlijk. De Australische brandnetel ( Dendrocnide moroides ) zijn gif moroïdine is niet dodelijk maar het veroorzaakt wel onvoorstelbare pijn. De pijn zou zelfs mensen en dieren tot zelfmoord hebben gedreven. De pijn houdt soms maanden aan en reageert niet op de krachtige pijnstiller morfine. Wat bijzonder vervelend is, is dat het gif, moroïdine, ook de pijnstillende stoffen van het lichaam onderdrukt.

Niet alleen mensen vermijden contact met brandnetels; ook de meeste dieren vermijden brandnetelbladeren. Ook andere planten profiteren hiervan, zoals de witte dovenetel ( Lamium album ) en de bosandoorn ( Stachys sylvatica ). Hun bladeren imiteren brandnetelbladeren, wat hen volgens de Italiaanse botanicus Stefano Mancuso bescherming biedt tegen herbivoren. Deze succesvolle imitatiestrategie wordt mimicry genoemd.

Brandnetels tegen artrose. Slaan met netels.

Misschien bent je wel eens mensen tegengekomen die hun ledematen met verse brandnetels sloegen? Studies hebben aangetoond dat het slaan met brandnetels een interessante en effectieve vorm van therapie is. Mensen met artrose hebben last van beperkte mobiliteit en pijn. De klachten worden veroorzaakt door slijtage van de gewrichten. Vooral de kniegewrichten worden vaak aangetast. Om de behoefte aan pijnstillers te verminderen, wenden veel patiënten zich tot natuurgeneeskundige middelen en behandelingen. Een bijzonder oude behandeling is het deppen of slaan van de gewrichten met verse brandnetels. Hierdoor kan de inhoud van de brandharen in de huid dringen. Acetylcholine en histamine verhogen de lokale bloedtoevoer. De verhoogde bloedtoevoer kan de spieren ontspannen, de mobiliteit vergroten en een positief effect hebben op ontstekingsprocessen. De verhoogde bloedtoevoer verwijdert ook ontstekingsstoffen uit het gewricht. Uit diverse onderzoeken is gebleken dat brandnetelthee een positief effect heeft op artrose.

Brandnetel kan ook inwendig gebruikt worden bij reumatische aandoeningen, bijvoorbeeld als thee. Brandnetel bevat veel ontstekingsremmende stoffen zoals flavonoïden en cafeïnezuur. Inwendig gebruik bij oedeem als gevolg van een verminderde hart- of nierfunctie mag alleen na overleg met een deskundige arts.

Brandnetel tegen hooikoorts

Een speciaal type cel in het immuunsysteem, mestcellen, speelt een prominente rol bij allergieën. Mestcellen geven onder andere de ontstekingsboodschapper histamine af. Actieve ingrediënten in brandnetel hebben dit in experimenten kunnen voorkomen doordat ze de histamine H1-receptor van mestcellen blokkeren. Eerste studies en praktijkervaring suggereren dat mensen met hooikoorts baat kunnen hebben bij het gebruik van brandnetel.

En tenslotte

Zelfs bekende medicinale planten, zoals de brandnetel zitten vol verrassingen De relatie met onze neurotransmitter histamine is bijzonder interessant. Enerzijds produceert de brandnetel het zelf in zijn brandharen, dit veroorzaakt niet alleen pijn bij aanraking, maar kan zelfs verzachtend werken, bijvoorbeeld bij een brandnetelprik. Anderzijds hebben studies aangetoond dat het de afgifte van histamine door immuuncellen kan verminderen, bijvoorbeeld bij allergische aandoeningen. De brandnetel kan ons blijkbaar nog veel leren.

Literatuur

• https://sites.google.com/site/kruidwis/kruidenmonografie-a-z/urtica-dioica-grote-brandnetel
• Randall C, Meethan K, Randall H et al. Nettle sting of Urtica dioica for joint pain–an exploratory study of this complementary therapy. Complement Ther Med. 1999 ; 7: 126–31. DOI: 10.1016/s0965-2299(99)80119-8 
• Randall C, Randall H, Dobbs F et al. Randomized controlled trial of nettle sting for treatment of base-of-thumb pain. J R Soc Med. 2000; 93: 305 –9. DOI: 10.1177/014107680009300607 
• Randall C, Dickens A, White A et al. Nettle sting for chronic knee pain: a randomised controlled pilot study. Complement Ther Med. 2008; 16: 66 –72. DOI: 10.1016/j.ctim.2007.01.012 
• Roschek B Jr, Fink RC, McMichael M et al. Nettle extract (Urtica dioica) affects key receptors and enzymes associated with allergic rhinitis. Phytother Res. 2009; 23: 920 –6. DOI: 10.1002/ptr.2763 
• Mittman P. Randomized, double-blind study of freeze-dried Urtica dioica in the treatment of allergic rhinitis. Planta Med. 1990 ; 56: 44–7. DOI: 10.1055/s-2006-960881

Kerstbrandnetelsoep

Ik vind nu nog overal in de natuur frisse brandnetelbladeren, dus zelfs op kerstavond is het mogelijk om een feestelijke netelsoep te 'degusteren'. Probeer eens brandnetel met prei en room. Of  deze getemde, wilde netelsoep

Neem • 3 l groentebouillon • 400 g jonge brandnetels • 400 g jonge spinazie • 3 uien • 2 teentjes look • 3 grote aardappelen • klontjes boter • 1 prei • 4 takjes tijm  • 4 blaadjes laurier • enkele peterseliestengels • 2 eieren • scheutje melk  • bieslook • enkele takjes kervel  • peterselie • enkele takjes dragon • enkele blaadjes zuring • peper van de molen • grof zout. Je kan er gerust nog kleine hoeveelheden wilde kruiden zoals veldsla, winterpostelein en kleine veldkers bij doen.

Bereiding:

Verwarm de groentebouillon. Spoel de netels in ruim water. Spoel ze eventueel meerdere keren, tot er geen zand of stof in het spoelwater achterblijft.   Spoel de spinazie en verwijder eventuele taaie stelen. Pel uien en look. Snij de uien grof. Schil de aardappelen en snij ze in dobbelstenen.

Smelt een klontje boter in een grote stoofpot of soepketel op een matig vuur. Stoof de stukken ui en de look. Voeg na een minuut de aardappel toe. Snij het wortelstukje en een beetje donkergroen loof van de prei. Snij de prei in grove stukken en laat kort meestoven. Voeg de spinazie en de brandneteltopjes toe.

Giet de warme groentebouillon in de pot. Bind de takjes tijm, blaadjes laurier en enkele peterseliestelen samen tot een kruidentuil en gooi ze in de pot. Kruid met vers gemalen peper en zout.Zet het deksel op de pot en laat de netelsoep een half uur pruttelen op een zacht vuur. Eet smakelijk gezond.

Bloedsuiker en brandnetel

En ja, brandnetel kan in deze donkere tijden van veel en zoet troostvoedsel, mogelijk ook onze bloedsuikerspiegel onder controle houden. Wetenschappers hebben een analyse uitgevoerd van acht studies van goede kwaliteit. De 400 deelnemers aan de studies waren tussen de 41 en 57 jaar. Ze hadden allemaal overgewicht of obesitas. Gedurende acht tot twaalf weken gebruikten de deelnemers 1,5-10 gram brandnetel per dag.

Het positief gevolg was een significant lagere nuchtere bloedglucosespiegel. Gemiddeld daalde de nuchtere bloedsuikerspiegel met 18,01 mg/dl.  Effecten op de HbA1c-waarde en HOMA-IR (een maat voor insulineresistentie) werden niet gevonden. Geen van de studies gaven bijwerkingen aan van het gebruik van brandnetel. Tevens werden er geen interactie met reguliere medicatie gemeld.

Referenties

Ramos RR, Alarcon-Aguilar F, Lara-Lemus A, and et al. Hypoglycemic effect of plants used in Mexico as antidiabetics. Archives of Medical Research 1992;23(1):59-64. Ziaei R, Foshati S, Hadi A, et al. The effect of nettle (Urtica dioica) supplementation on the glycemic control of patients with type 2 diabetes mellitus: a systematic review and meta-analysis. Phytother Res. 2020;34(2):282-294.

Netel- en andere eetbare balletjes

Zoveel jong groen in tuin en natuur roept om gebruikt te worden, al zijn er ook mensen die vinden dat we dat wild groen beter met rust laten. En ik kan daar ook enig begrip voor opbrengen zeker als het om zeldzame planten gaat. Gelukkig is het wel zo dat de smakelijkste onkruiden het meest voorkomen. Noem maar op brandnetel, paardenbloem, zevenblad, weegbree, vogelmuur, look zonder look, daslook....Dus toch, nu jonge brandnetelblaadjes plukken.

Netel- en andere balletjes maken

Plet een eetlepel boter, een ei, paneermeel en polenta (maismeel). wat klassieke peper en zout of bouillon
Meng de fijngesneden brandnetel erdoor. Zorg dat je een stevig deeg krijgt, eventueel wat extra polenta toevoegen, waar je balletjes mee kan kneden. Kort koken in water of bouillon.
Opdienen in soep of bij een salade, gekookte groenten of zeer smakelijk in een soort ragoutschotel met uien, paprika en courgette bijvoorbeeld.
Vele variaties zijn mogelijk, andere wilde planten: zevenblad, daslook, vogelmuur.., kaas toevoegen, een ei toevoegen (bind beter, wordt luchtiger) grotere gehakt-achtige schijfjes of balletjes maken. In plaats van te koken in water kun je ze ook bakken in de pan. Dan krijg je een vegetarische gehaktbal die, gewoon met jus, aardappelen en een gekookte groente kan verorberd worden. In deze balletjes kun je ook gemakkelijk allerlei etensresten verwerken, rijst, linzen, oud brood, groenten.....

Veel wetenschappelijke info over Urtica dioica vind je op mijn website https://sites.google.com/site/kruidwis/kruiden-a/urtica-dioica-grote-brandnetel

Brandnetelzaad

Brandnetels vinden we hier in de Franse Drôme niet veel. Te droog? Minder voedselrijk? Minder afval? Ooit heb ik het meegemaakt dat een professionele kruidenverzamelaar helemaal met zijn vrachtwagen naar het plateau van de Verçors reed, om daar, bij een schapenbergerie, gezonde brandnetels te oogsten.
Bij mij in Bellegarde groeien er enkele bij de schuur van de buurman, net de plaats waar vroeger de beerput stond.
De verse, groene zaden zijn rauw goed eetbaar maar je kunt er ook een netelzaadwijn mee maken.
Dit middel wordt in de volksgeneeskunde al lange tijd als ouderdomstonicum gebruikt. Tegenwoordig kan men zelfs wetenschappelijke motieven voor de werking aanvoeren. In de groenachtige olie van het brandnetelzaad zit een hoog percentage vitamine E. Bovendien zitten er ook stoffen met een hormoonachtige werking in. Brandnetelwijn als plantaardig geriatricum? Nog verder te onderzoeken, maar dat zaadwijntje maken kan geen kwaad.

Het recept van wijn van brandnetelzaad, Vinum Urticae semen
Rijp brandnetelzaad, dat in de nazomer meestal overvloedig aan de grote brandnetels (Urtica dioica) te vinden is, moet u van de plant rissen. Ik zou aanraden daar wel handschoenen bij aan te trekken! Alhoewel het ook zonder kan, zelfs zonder masochist te zijn.Dit zaad stampt je in een vijzel fijn. U doet 50 gram zaad in een literfles en giet daar 3/4 liter witte wijn overheen. Dit mengsel 20 dagen laten staan. Zo nu en dan de fles goed schudden. Daarna zeeft u het mengsel en voegt u ongeveer 100 gram honing toe. De wijn is, wanneer u haar goed afgesloten in de koelkast bewaart, ongeveer een maand houdbaar. U moet er 1 tot 3 keer per dag een likeurglaasje vol van drinken.
Toch merkwaardig dat op dit moment de wetenschappelijk best onderbouwde werking van brandnetel juist bij prostaatklachten is, een echte oudere mannenkwaal, al is het dan wel de wortel die daarvoor meest gebruikt wordt.

Brandnetelroede en brandnetelwijn | Mens en gezondheid
http://www.ryandrum.com/threeherbs1.htm
http://apps.who.int/medicinedocs/en/d/Js4927e/31.html