Traditioneel gebruik in Australië
Verschillende eucalyptussoorten worden op verschillende manieren gebruikt door de inheemse bevolking van Australië; het medicinale gebruik van schors, hars en bladeren is gedocumenteerd voor meer dan een dozijn soorten.
De Yaegl-bevolking in het noorden van Nieuw-Zuid-Wales gebruikte de bladeren tegen bronchitis en hoest, en ook tegen verkoudheid in het algemeen, en de schors als een op tannine gebaseerd medicijn tegen maagzweren en schurft. In West-Australië werd de hars van verschillende soorten gebruikt tegen kiespijn, bronchitis en hartkwalen. Eucalyptus werd ook gebruikt tegen diarree. Een kompres van E. globulus-bladeren werd gebruikt tegen reumatische rugpijn. Voor een sterker effect werden de bladeren ook op hete kolen gelegd. Hoofdpijn werd behandeld met de stoom van de verhitte bladeren, en afkooksels werden gebruikt tegen verkoudheid. Een middel genaamd "mindi-warrum-bing" bevatte naast eucalyptusbladeren ook honing en werd gebruikt tegen verkoudheid en dysenterie.
Toepassing in Europa
De eerste Europeaan die Eucalyptus globulus ontdekte en beschreef, was de Franse bioloog Jacques Julien Houtou de Labillardière (1755-1834) in Tasmanië in 1792 [26][35]. Labillardières reisverslag werd gepubliceerd in het achtste jaar van de Republiek (1799/1800) en werd in 1802 ook in het Engels en Duits gepubliceerd. Hij koos de naam vanwege de gelijkenis van de zaaddozen met de bekleding van knoppen. De illustraties van de planten werden gemaakt door de Belgische schilder Pierre-Joseph Redouté, die nu vooral wereldberoemd is om zijn boeken over lelies en rozen. Labillardière was ook de eerste die etherische oliën analyseerde volgens moderne principes in 1818 en de samenstelling van terpentijnolie met bijna nauwkeurigheid bepaalde.
In het 19e-eeuwse Frankrijk (Grimbert) en Engeland werd ontdekt dat eucalyptus gebruikt kon worden om moerassige gebieden te ontwateren. Men geloofde ook dat de etherische oliën van de boom een desinfecterende werking hadden op de "tropische koortslucht" (vgl. Madaus, p. 1304). De effectiviteit tegen malaria komt echter waarschijnlijk voort uit het feit dat eucalyptusbomen, door hun snelle groei, veel water verbruiken, waardoor het grondwaterpeil daalt en muggen geen broedplaatsen meer hebben. De eerste succesvolle ontwatering van moerasgebieden werd bereikt door de Engelsen in de Kaapkolonie (Zuid-Afrika). Niettemin werd eucalyptus aanvankelijk beschouwd als een middel tegen malaria.
In de 19e eeuw kreeg eucalyptusolie verdere aandacht als medicinaal product. Vanaf het midden van de 19e eeuw werd eucalyptusolie in Australië industrieel gedistilleerd. Bentley en Trimen noemen luchtwegaandoeningen zoals bronchitis, astma en kinkhoest als indicaties.
In zijn 'Textbook of Biological Remedies' uit 1938 schrijft Gerhard Madaus over de toenmalige stand van de wetenschap: 'Eucalyptus globulus is een van de beste middelen voor de behandeling van griep en andere luchtwegaandoeningen.' Wrijfmiddelen worden ook gebruikt bij reumatische aandoeningen, met name die welke het gevolg zijn van griep. Madaus noemt de werking ervan specifiek als een 'goed slijmoplossend middel' bij bronchitis, longontsteking, hoest, kinkhoest, laryngitis, rhinitis, frontale hoofdpijn en astma. Hij beschrijft ook ervaringen met nier- en blaasaandoeningen, diabetes mellitus, gastropathieën, lever- en galblaasproblemen, evenals zweren, bloedend tandvlees en tandvleespijn.
Daarentegen stelt de vierde editie van ‘Hager’s Handbook of Pharmaceutical Practice’ uit 1973 dat eucalyptusbladeren tegenwoordig nog maar zelden worden gebruikt voor bronchitis en astma, voor de productie van mondspoelingen en voor maag- en darmverkoudheid, evenals voor blaasaandoeningen. In de 5e editie worden de toepassingsgebieden van eucalyptusolie – conform de aanbeveling van Commissie E – opgesomd als inwendig en uitwendig gebruik bij infecties van de luchtwegen en uitwendig gebruik bij reumatische klachten.
HPMC-monografie
Het Comité voor Kruidengeneesmiddelen (HMPC) van het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) publiceerde in 2013 een monografie over de bladeren van E. globulus, gevolgd in 2014 door een monografie over de etherische olie van E. globulus, E. polybractea en E. smithii. Het gebruik van zowel de bladeren als de olie wordt aanbevolen bij hoest in verband met verkoudheid, en de olie wordt ook aanbevolen voor uitwendig gebruik bij spierpijn.
Eucalyptusbladeren bevatten tannines, procyanidinen, triterpenoïden, flavonoïden, derivaten van floroglucinol zoals euglobals en macrocarpals, en tussen 1,5 en 3,5% etherische olie, waarvan 1,8-cineol het grootste deel vormt (minimaal 70% en maximaal 95%). Andere componenten van de olie zijn monoterpenen zoals α-pineen en p-cymeen. De olie heeft secretomotorische, expectorerende, licht spasmolytische en lokaal licht hyperemische effecten, en is experimenteel aangetoond dat het ontstekingsremmende en antibacteriële eigenschappen heeft.
In laboratoriumtests werden zowel gramnegatieve als grampositieve bacteriën geremd en gedood. De sterkste effecten werden waargenomen tegen Shigella flexneri, Klebsiella pneumoniae, Listeria monocytogenes, Staphylococcus epidermidis, S. saprophyticus en S. xylosus [13]. Daarnaast werd het antivirale effect ook experimenteel onderzocht, met name tegen herpes simplex (HSV-1) en influenza A H11N9. Het ontstekingsremmende effect van geïsoleerd 1,8-cineol is klinisch aangetoond bij patiënten met bronchiale astma. 1,8-cineol kan ook de transdermale absorptie van andere geneesmiddelen versterken.
De olie kan (via inhalatie en systemisch via de bloedbaan) doordringen tot in de kleinste vertakkingen van de sinussen en bronchiën, waar het zijn werking kan uitoefenen. Daarom wordt eucalyptusolie aanbevolen bij infecties van de luchtwegen. Het wordt zowel inwendig als uitwendig gebruikt in de vorm van zalven of inhalaties, maar mag niet worden ingenomen bij ontstekingsziekten van het maag-darmkanaal en de galwegen, of bij ernstige leveraandoeningen. Preparaten die eucalyptusolie bevatten, mogen niet worden aangebracht op het gezicht van zuigelingen en jonge kinderen.
Monografie van Commissie E
Er bestaat een monografie van Commissie E uit 1993 over de vaste combinatie van eucalyptusolie en dennennaaldolie. Inhalatie en topische toepassing worden aanbevolen bij luchtwegverkoudheid [32]. Topische (cutane) toepassing is een hybride vorm van inhalatie en systemische absorptie. Naast inhalatie worden sommige oliën ook via de huid opgenomen, waarbij de absorptiesnelheid en -snelheid sterk afhankelijk zijn van de specifieke olie.
Literatuur
- Harkenthal M, Reichling J, Geiss HK, Saller R. Vergelijkende studie naar de in vitro antibacteriële activiteit van Australische tea tree olie, cajeputolie, niaouli-olie, manuka-olie, kanuka-olie en eucalyptusolie. Pharmacy 1999; 54: 460-463 Zoeken in Google ScholarDownload RIS-citatie
- HMPC . Kruidenmonografie van de gemeenschap over Eucalyptus globulus Labill., folium. EMA/HMPC/892618/2011. Londen: Europees Geneesmiddelenbureau; april 2013
- Zoeken in Google ScholarDownload RIS-citatie
- HMPC . Kruidenmonografie van de gemeenschap over Eucalyptus globulus Labill., Eucalyptus polybractea RT Baker en/of Eucalyptus smithii RT Baker, aetheroleum. EMA/HMPC/307781/2012. Londen: Europees Geneesmiddelenbureau; maart 2014 Zoeken in Google ScholarDownload RIS-citatie
- Horváth G, Ács K. Essentiële oliën bij de behandeling van luchtwegaandoeningen, met aandacht voor hun rol bij bacteriële infecties en hun ontstekingsremmende werking: een overzicht. Flavor Fragrance J 2015; 30:331-341 KruisrefPubMedZoeken in Google ScholarDownload RIS-citatie
- Juergens UR, Dethlefsen U, Steinkamp G. et al. Ontstekingsremmende werking van 1,8-cineol (eucalyptol) bij bronchiale astma: een dubbelblinde, placebogecontroleerde studie. Respir Med 2003; 97: 250-256
