Vlierbessen, gezond maar met gebruiksaanwijzing

Vlierbessen zijn kleine krachtpatsers, boordevol waardevolle voedingsstoffen. Naast vitamine A, sommige B-vitamines, vitamine E en vooral veel vitamine C, bevatten vlierbessen ook mineralen zoals kalium, calcium en andere. Het flavonoïdengehalte, met name van anthocyanen, is bijzonder opmerkelijk. [1] Studies hebben de effecten van anthocyanen onderzocht. Anthocyanen kunnen celbeschermende, immuunstimulerende, ontstekingsremmende en antivirale effecten hebben, vooral tegen influenzavirussen.[2]

Toepassingen van de bessen van Sambucus nigra 

In de kruidengeneeskunde worden vlierbessen traditioneel voornamelijk gebruikt om het immuunsysteem te versterken en het genezingsproces van infectieziekten te ondersteunen. Er bestaat geen monografie over vlierbessen ( Sambuci fructus ); ze hebben wel hun plaats in de traditionele geneeskunde. Vlierbloesem ( Sambuci flores ) daarentegen heeft een positieve monografie van ESCOP, HMPC en Commissie E voor de behandeling van verkoudheid.

Vlierbessensap of -puree wordt vaak gebruikt om het immuunsysteem te versterken en het genezingsproces van infectieziekten te ondersteunen. Vlierbessensap van goede kwaliteit is verkrijgbaar in natuurvoedingswinkels of biologische winkels. Je kunt het sap ook zelf maken. De makkelijkste manier is met een stoompers. Als je een sapcentrifuge of slowjuicer gebruikt, moet je het sap verwarmen om de sambunigrine te neutraliseren. Je kunt echter ook zonder speciale apparatuur vlierbessensap maken.

Vlierbessen bevat het cyanogene blauwzuurglycoside sambunigrine. Rauwe vlierbessen kunnen daarom misselijkheid, braken en diarree veroorzaken. Verhitting van de bessen tot temperaturen boven 80°C breekt sambunigrine af. 3-5 minuten verhitten tot 80°C (176 °F) is voldoende. Er zijn geen bijwerkingen of contra-indicaties bekend voor het consumeren van gekookte vlierbessen, ongeacht de geconsumeerde hoeveelheid.

Vlierbessen immuunbooster

• 2 kg verse vlierbessen
• 500 ml water of appelsap
• Sap van één citroen

Haal de bessen met een vork van de trossen en breng ze in een afgesloten pan met water of sap aan de kook. Laat het geheel 15 minuten zachtjes koken. Om sap te maken, doe je de bessen in een fijne zeef of een neteldoek en laat je ze uitlekken in een bak. Het gaat sneller als je de gekookte bessen in 2-3 porties in een doek doet en ze met de hand uitknijpt. De doek zal dan een permanente paarse kleur hebben. En je handen ook, als je geen handschoenen draagt!

Om puree te maken, moet je de bessen door een zeef persen. Zo krijg je niet alleen het sap, maar ook een deel van het vruchtvlees. Dit zorgt voor een iets dikkere consistentie. Of je nu sap of puree prefereert, is een kwestie van smaak. Het effect is in beide gevallen hetzelfde.

Breng het sap of de puree opnieuw aan de kook en giet het heet in gesteriliseerde flessen of potten met schroefdeksels. Sluit de potten direct af. Ik raad aan om de flessen nogmaals 15 minuten in een waterbad of oven op 90 °C te verwerken om schimmelvorming te voorkomen.

Om je immuunsysteem te versterken, kun je een kuur volgen en vier weken lang dagelijks een borrelglaasje opgewarmd vlierbessensap drinken, of twee eetlepels van het vruchtvlees direct eten, of het bijvoorbeeld door een bakje yoghurt of je muesli roeren. Als je het puur niet lekker vindt, kun je er wat honing of zoete vlierbloesemsiroop aan toevoegen.

Mocht je toch een infectie oplopen, drink dan in plaats van een kleine hoeveelheid een klein kopje (ongeveer 150 ml) verwarmd vlierbessensap met een theelepel honing of vlierbloesemsiroop en een beetje vers citroensap, 2-3 keer per dag. Het toevoegen van twee plakjes gember, verwarmd met het sap, zal het effect verder versterken. Drink het sap zolang de symptomen aanhouden en nog eens 3 dagen om uw herstel te ondersteunen. 

Verkoudheidsthee met vlierbessen

• 600 ml water
• 1 theelepel gedroogde vlierbessen (Sambuci fructus)
• 1 theelepel gedroogde vlierbloesem (Sambuci flos)
• 1 theelepel gedroogde lindebloesems (Tiliae flos)
• 1 tl gedroogde moerasspireabloemen (Spiraeae flos). 

Je kunt gedroogde vlierbessen gebruiken voor een verkoudheidsthee. Houd er rekening mee dat de bessen gekookt moeten worden zoals hierboven beschreven vanwege het sambunigrine. 

Lindebloesem heeft een positieve beoordeling van de Duitse Commissie E gekregen voor de behandeling van verkoudheid en droge, irriterende hoest. In de traditionele geneeskunde wordt lindebloesemthee ook gebruikt als zweetdrijvend middel en voor de behandeling van opkomende verkoudheid en situaties met een infectierisico. Ook de bladeren en bloemen van moerasspirea hebben een positieve beoordeling gekregen van Commissie E voor de behandeling van verkoudheid. Net als wilgenbast bevat het natuurlijke voorlopers van het actieve ingrediënt salicylzuur. Moerasspirea mag niet worden gebruikt door mensen met een overgevoeligheid voor salicylaten (salicylzuurallergie).

Kook de gedroogde vlierbessen kort in water. Verwarm de bessen 3-5 minuten tot 80 °C. Haal dan de pan van het vuur en voeg de gedroogde vlierbloesem, lindebloesem en moerasspirea toe. Dek af en laat 10 minuten trekken. Zeef de thee en drink gedurende de dag 3 kopjes hete thee. Blijf de thee drinken tot de symptomen zijn verdwenen en gedurende 3 dagen daarna om het herstel van je lichaam te ondersteunen.

Gluhwijn met vlierbessensap

• vlierbessensap of verdunde vlierbessensiroop 250 ml
• 1 kruidnagel
• 1 kaneelstok
• sinaasappelschil of bittere sinaasappel
• eventueel wat zoeten met honing of suiker

Verwarmen, zowat 30 minuten laten trekken. Uitzeven, eventueel nog wat op smaak brengen en warm drinken. Lekker medicijn bij verkoudheid, griep en bij acute virale infecties

Literatuur

• Chrubasik C, Chrubasik S. Zwarte vlierbes: traditioneel gebruik wetenschappelijk bewezen. Journal of Phytotherapy 2008
• https://kruidwis.blogspot.com/2021/01/over-vlier-tegen-virussen.html
  
• https://sites.google.com/site/kruidwis/kruidenmonografie-a-z/sambucus-nigra
  

Rode zonnehoed tinctuur maken. Ook in de winter van de wortels.

Echinacea-soorten worden medicinaal gebruikt. De gebruikte delen zijn de bloem en de wortel. Van de verschillende soorten bevat de Echinacea purpurea de grootste hoeveelheden interessante inhoudsstoffen. De plant wordt vooral ingezet om het immuunsysteem te versterken en om griep, verkoudheid en infecties van de bovenste luchtwegen te behandelen en te voorkomen. Echinacea-soorten worden daarnaast toegepast bij andere infecties, in wondbehandeling en bij huidaandoeningen, zoals eczeem en psoriasis. Bovendien zijn Echinacea-soorten effectief tegen virale infecties, zoals herpes simplex virus.

Naast de immuunstimulerende kwaliteiten wijst onderzoek steeds meer in de richting van een effect van Echinacea-soorten op het endocannabinoïde systeem, een lichaamssysteem dat een belangrijke immunologische rol speelt. De alkamiden in de plant vertonen immers een structurele gelijkenis met anandamide, een lichaamseigen stof die een belangrijke rol speelt in het endocannabinoïde systeem. De alkamiden kunnen zich binden aan endocannabinoïde receptoren, waardoor ze werken als immuunmodulerende stoffen (stoffen die het immuunsysteem reguleren). Er wordt nog steeds veelbelovend onderzoek uitgevoerd naar deze eigenschap van de plant.
Deze Echinaceatinctuur kan je gebruiken bij de behandeling van virale en bacteriële infecties en bij een verzwakte weerstand. Het helpt vooral bij infecties van de luchtwegen, zoals verkoudheid, griep, amandelontsteking en bijholteontsteking. Een goede dosering is 1 ml 3 keer per dag. Je kunt het ook de hele winter doornemen, maar las wel af en toe een stopweek in. Als je de tinctuur wilt inzetten voor acute behandeling – zoals de beginfase van griep of verkoudheid – begin dan de dag met 2 ml en daarna om de 2 uur 1 ml, met een maximum van 10 ml per dag.

Recept zonnehoedtinctuur

• 30 ml ethanol (alcohol van 96%)
• 20 ml water
• 1 eetlepel wortel en / of bloem van Rode zonnehoed (Echinacea purpurea of E. angustifolia)

Je kunt voor het maken van de tinctuur gebruik maken van de wortel en/of bloem van Rode Zonnehoed. Je kunt verse of gedroogde plantendelen gebruiken, maar de verse hebben een hoger gehalte aan alkamiden. Je snijdt de plantendelen in kleine stukken en doet ze in een afsluitbaar weckpotje. Om de tinctuur te maken, gebruik je als extractiemiddel ethanol (= voor consumptie geschikte alcohol) van 55-65%. Dit bereik je door pure ethanol te verdunnen met water (in dit geval 30 ml ethanol verdunnen met 20 ml water). Dit voeg je bij de plantendelen in het potje. Je laat de plantendelen ongeveer een maand in de tinctuur trekken. Vervolgens zeef je de plantendelen eruit en bewaar je de tinctuur in een donker en goed afsluitbaar (druppel)flesje. Deze tinctuur is zowat 5 jaar houdbaar.

• Let op bij allergieën voor leden van de Composietenfamilie. 
• Echinacea-soorten zouden van invloed kunnen zijn op de snelheid waarmee het lichaam cafeïne afbreekt, waardoor de werking van cafeïne versterkt wordt. Dit zou kunnen leiden tot rusteloosheid, hoofdpijn en een versnelde hartslag.

Echinacea virusremmer

Als je een griep onder de leden hebt, kan Echinacea purpurea de ziekteduur net zoveel verkorten als de farmacologische virusremmer oseltamivir. Dat blijkt uit een Tsjechische studie uit 2015, waaraan 420 proefpersonen meewerkten. Uit dat onderzoek bleek ook dat Echinacea purpurea beduidend minder bijwerkingen had dan oseltamivir.

Studie

De onderzoekers verdeelden de proefpersonen, die allemaal 1-2 recent griep hadden gekregen, in 2 groepen. De ene groep kreeg gedurende 5 dagen elke dag 2 capsules oseltamivir. In elke capsule zat 75 milligram actieve stof. Daarna slikten de proefpersonen nog eens 5 dagen placebocapsules. Oseltamivir gebruik je normaliter maar 5 dagen achtereen, vandaar.

Oseltamivir is een remmer van het enzym neuraminidase. Neuraminidase zit op de oppervlakte van virussen. Hoe actiever dat enzym is, hoe beter het cellen kan binnendringen en zich kan vermenigvuldigen. Oseltamivir is ontwikkeld door Roche, die het op de markt zet als Tamiflu. Het is een omstreden middel. Volgens studies verkort oseltamivir de duur van een griep met 17 uur, maar ervaart 11 procent van de gebruikers bijwerkingen als misselijkheid, diarree en overgeven.

De proefpersonen in de andere groep kregen gedurende 10 dagen Echinacea in de vorm van Echinaforce Hotdrink van A Vogel Bioforce. [vogel.com] Vogel betaalde wel het onderzoek. Het belangrijkste bestanddeel van Echinaforce Hotdrink is een extract op alcoholbasis van zowel de wortels als de bovengrondse delen van Echinacea purpurea, maar bestaat voor een derde ook uit een vlierbessenextract. Prominente bioactieve stoffen in Echinaforce zijn rutine en dodecatetraenoic acid isobutylamide.

Op de eerste 3 dagen van de proef kregen de proefpersonen 5 keer per dag een supplement van 5 milliliter, aangelengd met heet water. De overige 7 dagen kregen de proefpersonen 3 keer per dag een supplement.

Resultaten

In beide groepen verminderden de griepverschijnselen in gelijke mate. De verschillen die je hieronder ziet waren niet significant. In beide groepen zakte de koorts even snel. Ook wat dat betreft werkte het supplement even goed als het farmacologische middel.

Wel significant waren de verschillen tussen de bijwerkingen die de twee groepen rapporteerden. In de Echinacea-groep stelden die weinig voor, in de oseltamivirgroep kwamen die frequenter voor. Vijf proefpersonen in de oseltamivirgroep hadden zoveel last van misselijkheid en overgeven dat ze uit de studie stapten.

Bron: Curr Ther Res Clin Exp. 2015 Apr 20;77:66-72.