vrijdag, september 03, 2021

Varkensgras

Varkensgras. Deze kruipende plant groeit overal tussen straatstenen. Veel voorkomend dus maar helaas heel veel op vuile plaatsen. Gelukkig kwam ik vandaag frisse varkensgrassen tegen langs een rustige, propere veldweg. Het moment om te oogsten. De hele bovengrondse bloeiende plant kan van uit de penwortel afgeknipt worden, door oa het hoog gehalte aan kiezelzuur is het kruid ook goed te drogen

Etymologie. Over de naam van de plant
De naam varkensgras is waarschijnlijk ontstaan, omdat het als varkensvoer werd gebruikt. Al kan ik mij dat moeilijk voorstellen, want aan dit schrale kruid valt weinig te eten. Zou het mogelijk als vies gras bedoeld geweest zijn? Of zou het medicinaal nuttig zijn voor varkens? Of wil men op deze manier, het ordinaire, het vuile van deze plant uitdrukken, door het ‘varken’ te noemen? Veel vraagtekens, dus ik weet het niet, al opteer ik voor de laatste mogelijkheid. Alhoewel, in de 16de eeuw zou het gebruikt geweest zijn om de eetlust bij varkens te verhogen. Misschien toch iets voor de varkensbio-industrie.

Doordat het zo sterk groeit heeft het ook veel volksnamen gekregen in de trant van ‘kruip bij de weg’, wegengras,en kreupelgras. In sommige streken werd het ook ijzerkruid genoemd. Mogelijk omdat het zo sterk is als ijzer. Als ik het op de zandpaden in de tuin wil weghakken, geraakt de hak er zelfs niet van de eerste keer doorheen.

Polygonum, de officiële naam van varkensgras
Polygonum komt natuurlijk van polys, veel en gonus, knoop en verwijst naar de knopige stelen, die zo eigen zijn aan de hele familie. De soortnaam aviculare; van het Griekse avis, vogel, mogelijk omdat het zaad goed vogelvoer is, of omdat de bladeren op een vogeltong lijken of de groeiwijze lijkt op een vogelpoot. Andere volksnamen waren ook mussetong en vogelvoet.

Proserpinaca
Dodoens schreef nog dat het kruid volgens Apuleius 'Proserpinaca' heette, omdat het over de aarde kruipt waar Proserpina regeert. In het Grieks heet deze koningin van de onderwereld Persephone. In de Latijnse tekst van het Antidotarium Nicolaï wordt varkensgras aangeduid met 'proserpinata', wat later vertaald werd tot 'weeggras' of 'weggras'. De Latijnse naam is een afleiding van proserare, ten goede doen keren, wat weer op de geneeskracht duidt.

Looistofplant
Medicinaal is het een echte looistofplant, die traditioneel als bloedstelpende middelen gebruikt werden. En dat vind je als een rode draad doorheen de geschiedenis terug. Dioscorides schreef dat het tegen bloedspuwen en buikloop werkzaam is en Plinius voegde er nog neusbloedingen aan toe. Hij noemde het kruid ‘sanguinaria’ van bloed en vele eeuwen later vertaalde Dodonaeus dat als ‘bloedt-cruydt’. Hij schrijft:

‘Tsap van Wechgras ghedroncken es goet tseghen dat bloet spouwen/ t bloet pissen/ ende tseghen alle bloet ganck/ ende helpt den ghenen die overvloedichlijck overgheven ende camerganck hebben.
De bladeren van Wechgras in wijn oft water ghesoden ende ghedroncken stelpen alderhande loop des buycx/ dat root melizoen/ der vrouwen overvloedighe cranckheyt/ tbloet spouwen ende alle bloetganck/ ghelijck dat sap.
Tsap van Wechgras met een pessus in der vrouwen scamelheyt ghedaen stelpt die vrouwelijcke cranckheyt ende die overvloet/ in die nuese ghesteken stoppet dat bloeyen uut die nuesen/ in die ooren ghedruypt benempt die pyne ende gheneest dat ghesweer der selver.


Dus allemaal bloedstelpende, samentrekkende werkingen.

Suikerziekte
Er is verder nog één volkse toepassing, waar de mensen mij al dertig jaar op wijzen en dat is zijn gebruik tegen ouderdomsdiabetes. Wetenschappelijk zijn daar weinig aanwijzingen voor maar in de realiteit lijken diabetici zich goed te voelen bij het gebruik van varkensgras. Ik combineer het dan ook met andere, wel wetenschappelijk onderbouwde planten voor suikerziekte zoals Paardenbloem en Klitwortel.

Namen

Dodonaeus: Polygonon mas, Sanguinaria, Sanguinalis, Proserpinaca, Seminalis (Centumnodia), Wechgras Verkens gras, Duysent knoop manneken.
Engels: knotweed, prostrate knotweed, yard knotweed
Frans: Renoué des oiseaux, Centinode, Trainasse, Herbe aux 100 nœuds
Duits: Vogel-Knöterich, Knöterich, Niedriger Vogel-Knöterich

Voor verdere studie
  • Gonzalez Begne M, Yslas N, Reyes E, Quiroz V, Santana J, Jimenez G. 2001. Clinical effect of a Mexican sanguinaria extract (Polygonum aviculare L.) on gingivitis. J Ethnopharmacol. 2001 Jan; 74(1): 45-51.
  • Nan JX, Park EJ, Kim HJ, Ko G, Sohn DH. 2000. Antifibrotic effects of the methanol extract of Polygonum aviculare in fibrotic rats induced bile duct ligation and scission. Biol Pharm Bull. 2000 Feb; 23(2): 240-3.
  • HAVERLAND . Polygonum aviculare L.--bird knotgrass. A botanical-chemical pharmaceutical study.] Pharmazie. 1963 Jan;18:59-87
  • Hsu CY. Antioxidant activity of extract from Polygonum aviculare L. Biol Res. 2006;39(2):281-8. Epub 2006 Jul 25 (mogelijk kan de anti-oxydantwerking van Varkensgras een verklaring geven voor het gebruik bij ouderdomsdiabetes)

woensdag, september 01, 2021

Buitenlandse krachtkruiden. Knopkruid.

Knopkruid. Je vind het overal. Vooral op vuile plaatsen tussen stoep en straat. Ook in Dinant groeit het vrolijk tussen kathedraalmuren en straatkasseien.

De wetenschappelijke naam van dit algemeen onkruidje is Galinsoga vernoemd naar een zekere Galinsoga (1766-1797), botanicus en hofarts van  de koningin van Spanje. De soortnaam parviflora komt van het Latijnse parvus = klein en flos = bloem: met kleine bloemen. De Nederlandse naam ‘knopkruid’ verwijst ook naar het kleine, knopvormige gele bloemhoofdje.

De plant komt van oorsprong uit Zuid-Amerika (Andesgebergte). Rond 1820 is deze plant op een of andere manier hier in Europa ingeburgerd. De plant komt vooral voor in akkers en tuinen, omgewoelde wegbermen en opgehoogde terreinen. Kaal Knopkruid is eetbaar, tenminste de jonge blaadjes en stengels. Het kan ook in soep meegekookt worden. Het smaakt een beetje naar zeekraal en zit vol met calcium. Oude bijnamen zijn Akkerpest (een woekerend onkruid), Duitskruid (knopkruid breidde zich vooral tijdens de Tweede Wereldoorlog uit, de fout van die Duitsers), ook de naam Moffenkruid zegt genoeg.

Geneeskracht?

En alhoewel dit algemene onkruid bij ons niet als geneeskruid gebruikt wordt, is het toch indrukwekkend als je leest hoeveel bijzondere stoffen, zoals beta-sterolen en antioxidanten, er in deze plant aanwezig zijn. Opvallend is ook zijn beschermende werking op de lever, werking die zelfs te vergelijken is met mariadistel en verder heeft het Galinsoga-extract ook nog een bloedsuikerverlagende werking. Niet mis dus voor zo'n lastig onkruid.

Knopkruid is effectief bij het behandelen van wonden. Het sap helpt bloed te stollen en werkt als een antibioticum. Sommigen beweren dat de wonden ook sneller helen. 

In 2007 onderzocht de universiteit van Kwa-Zulu in Durban, Zuid-Afrika, de werking van zestien lokale kruiden als zogenaamde ACE-remmer. Galinsoga parviflora kwam daarbij goed uit de bus als bloeddrukverlager.

Instituto de Investigaciones para la Industria Alimentaria, Havana, Cuba, publiceerde op 5 november 2010 onderzoeksgegevens en, om kort te gaan, het bleek dat bladolie van knopkruid een antimicrobe werking had tegen staphylococcus en bacillus cereus.

Onbevestigde bronnen zeggen dat onderzoekers fenolen en antioxidanten bevat die een heilzame werking hebben voor mensen met hoge bloeddruk en diabetes type 2.

Eetbaar

Het blad past rauw in salades (de bovenste vier bladeren zijn het fijnste) en er is een uitstekende pesto van te maken. Of bereid het als spinazie; de jonge toppen kunnen geheel mee, van het onderste deel van de plant alleen de bladeren. Of kook het als kruid mee in allerlei soepen. Het wordt ook gebruikt in groentesappen.Het (guascas) is een belangrijk ingrediënt voor ajiaco Bogotano, een Colombiaanse stoofpot/soep.

https://sites.google.com/site/kruidwis/planten-van-a-tot-z/galinsoga-sp-knopkruid