Eikvaren

Eikvaren in de winter

Opgekruld probeert de eikvaren zich te beschermen tegen de winterse koude en laat daarbij zijn fraaie sporen zien.
De botanische naam Polypodium is afgeleid van het oudgriekse 'polys' (veel) en 'podion' (voet), naar de vorm van de wortelstok.

Vreemd vind ik de vele varens wel, mysterieus zoals ze zich in de clair-obscur der donkere bossen vertonen. Varens behoren tot de oudste plantengroepen van de wereld. Meer dan 350 miljoen jaar geleden waren ze de voornaamste landplanten. Ze zijn verdrongen door de hogere planten.Varens waren zowat de eerste planten met wortels, bladeren en stengels.

Varens zijn niet echt veel medicinaal gebruikt geweest, mogelijk omwille van hun giftigheid en hun geheimzinnig voorkomen. De eikvaren is wel een veilige uitzondering. Luister maar naar wat Dr. Leclerc, de vader van de moderne fytotherapie er over te vertellen heeft.

Tekst uit 'Précis de phytothérapie' van 1976,  geniet van de deskundigheid, van het mooie maar wel wat moeilijke frans van Dr. Leclerc

Du Polypode on utilise le rhizome dont la saveur sucrée rappelle un peu celle de la réglisse. Le Prof. Volmar et Reeb en ont isolé une résine et une substance particulière, la polypodine, qui, ingérée à la dose de 0,15, a manifesté, au bout de 10 heures, sa propriété purgative, sans effet drastique, marquant son action cholagogue par la coloration des matières (1). A cette substance sont associés 3,39 p. 100 de tanin, des saponines, une huile grasse contenant une matière insaponifiable énergi-quement purgative, une résine douée de propriétés anthelminthiques et un glucoside, la sammombaïne (W. Freise).

Au XIII siècle, Aldebrandin de Sienne recommandait à ceux qui « ne puent aller a cambre (qui ne peuvent aller à la selle) » un bouillon préparé avec un vieux coq qu'on avait farci de polypode et d'anis. Roques consi­dérait sa décoction concentrée comme un purgatif doux qui agit en excitant faiblement le tissu des voies intestinales.

C'est, en réalité, ainsi que je l'ai signalé, un bon cholagogue, très utile dans l'ictère, qui, sans influence directe sur l'intestin et dénué de tout effet drastique, n'est eccoprotique qu'en augmentant la quantité de bile excrétée, ne donne jamais lieu à aucun phénomène douloureux, à aucune réaction inflammatoire, congestive ou spasmodique (1). Aux malades atteints de constipation chronique, surtout à ceux dont la fonction hépa­tique est insuffisante, je prescris souvent la tisane suivante :

• Rhizome de Polypode 20 g
• Racine de Réglisse concassée 10 g
• Racine d'Angélique 5 g
• Eau 200 g

Faire bouillir le polypode dans l'eau pendant un quart d'heure; à la fin de l'ébullition, ajouter la réglisse et l'angélique; laisser macérer le tout 12 heures; passer et édulcorer avec une cuillerée de miel :" à prendre le matin à jeun. On peut substituer à la décoction la poudre de rhizome en cachets de 1gramme (de 2 à 4 par jour au milieu des repas), l'extrait fluide (1 à 3 g), l'extrait mou en pilules de 0,10 (2 avant chacun des 3 repas).

Volmar et Reeb. Polypodium vulgare. Journ, de pharm. d'Alsace et deLorraine, sept. I 924.

H.  Leclerc.  Note sur  l'action   cholagogue du   Polypodium   vulgare.   Bull. Soc. de thérap., 1921.   Action cholagogue du rhizome de Polypodium vulgare.   Bull, des Sc.Pharmacol,   1921.   Le  Polypode (Polypodium  vulgare).  Paris médical,   1921.  Emploi  du Polypode comme laxatif cholagogue. L'Hôpital,   1924.

Het laxerend effect wordt nauwelijks nog vermeld in de moderne literatuur. Wel een werking op de luchtwegen (hoest) en op het zenuwstelsel. Eikvaren, we zullen er in de nabije toekomst nog meer van horen.

Lees ook http://reizen-en-recreatie.infonu.nl/reisverhalen/40289-eikvaren-en-kruidig-wandelen-in-weris.html

Hypericine

De voornaamste geneeskrachtige stoffen in sintjanskruid zijn hypericine en hyperforine. Het scheikundig 'innerlijk' van de plant. Anti-depressief en anti-viraal zijn hun voornaamste kwaliteiten.
Plukken kunnen we ons zonnekruid niet in volle winter, maar de opgeslagen zonne-energie in een tinctuur hebben we op dit moment des te meer nodig. Sint-janskruid tegen de donkerte en koude van de lichamelijke en geestelijke winter.


Antidepressant activity 
In experiments, hypericin has shown weak monoamine oxidase inhibiting activity. It was find that hypercin in a dose of 0.35 mg has effects similar to imipramine. In other experiment hypericin in a dose of 9-28 mg/kg showed activity similar to bupropion.  Hyperforin in comparison inhibits the neuronal uptake of serotonin, norepinephrine and dopamine antidepressants, but also inhibits GABA and L-glutamate uptake. Research on hyperforin has been intensified and most of the published studies strongly indicate hyperforin to be the antidepressant constituent of Hypericum perforatum.

Anti viral activity
In animal models hypericin has shown to prevent replication of encapsulated viruses.

Anti-inflammatory activity 
Besides these activities, hypericin has shown anti-inflammatory activity also. It inhibits release of leukotrienes.

Recent werd ook vastgesteld  dat hypericine uit sint-janskruid de groei van een kwaadaardige hersentumor kan remmen of deze doen slinken. Dat blijkt uit onderzoek uitgevoerd aan de Universiteit van Utah in de Verenigde Staten onder 42 patiënten met een astrocytoom of glioom. De resultaten hiervan zijn gepubliceerd in Cancer.
De deelnemers kregen drie maanden een oplopende dosis (0,05-0,50 milligram per kilo lichaamsgewicht) synthetische hypericine. Bij zeven van de 42 patiënten (17%) stopte de groei van de tumor of slonk deze enigszins. Bij twee patiënten (5%) nam het volume van de tumor af met meer dan 50%. Bij de helft stabiliseerde de tumor of slonk deze iets, volgens hoofdonderzoeker en neurochirurg dr. William T. Couldwell. Volgens hem ging het om patiënten die waren uitbehandeld en bij wie de groei van de hersentumor doorzette. Hij spreekt over veelbelovende resultaten.

http://ec.europa.eu/food/fs/sc/scf/out113_en.pdf over hypericine

Verloren rimpelrozen bottels

Verloren
rode
rimpelrozenbottels


De laatste bottels van de rimpelrozen.
Restjes hangen nu rot en diepgevroren 
aan hun stekelige takken. 
Of liggen in de sneeuw nog even 
mooi te wezen

https://sites.google.com/site/kruidwis/kruiden-a/rosa-canina
http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/gezonde-voeding/39984-rosa-is-een-roos.html

Sleutelbloem in de sneeuw

Dus toch, een beetje of... veel winter. We snakten er zo naar en...... snakken we nu al naar zon en zacht weer? Ook mijn altijd weer vroeg bloeiende stengelloze sleutelbloem is er van geschrokken.

Het weer om 7 u 00 : Het is meestal helder maar hier en daar, en vooral dan in Haspengouw en ten zuiden van Brussel, hangen er lage wolken. Lokaal nevelig of enkele mistbanken. Het is bar koud met temperaturen van -10 graden over het westen tot -17 graden in de Kempen. Er ligt een sneeuwlaag van 1 tot 8 cm.

http://dier-en-natuur.infonu.nl/bloemen-en-planten/70889-sleutelbloem-verhalen-en-legendes.html

Stinkend nieskruid of Helleborus foetidus

Een Franse tekst uit een klein maar fijn boekje over medicinale Alpenplanten. Hier het stukje over het stinkend nieskruid, een plant die nu volop groen in bloei staat en.. niet omdat de winters niet meer koud zijn maar gewoon omdat hij altijd vroeg bloeit.

HELLEBORE FETIDE   Helleborus fœtidus L. Renonculacées

Cette plante d'obédience atlantique pénètre dans les Alpes assez profondément, atteignant l'étage alpin inférieur. Calcicole préférentielle, elle monte jusqu'à 1 800 mètres. L'Hellébore se reconnaît facilement à sa floraison hivernale, aux fleurs en cloches vertes bordées de rouge, et à ses feuilles en éventail digité. La plante dégage de plus une odeur vireuse prononcée. Les deux glucosides qu'elle contient sont violemment toxiques : l'helléborécine agit sur le cœur, et par suite sur le pouls, à la manière de la Digitale, en ralentissant ou en accélérant leur rythme ; riielléborine est un violent caustique, bloquant le système nerveux central par résorption. Les intoxications se traduisent par l'irritation de la bouche el de la gorge, des vertiges, la dilatation des pupilles, des nausées et vomissements, et d'autres signes pouvant mener jusqu'au refroidissement (1 à l'arrêt du cœur.

Les effets précédents sont dus à l'ingestion d'une partie quelconque de la plante : racine, feuilles ou graines. Mais même en application externe, l'usage de la plante se révèle nocif. La racine fraîche, posée durant quelques instants sur une plaie saignante, détermine le vomissement. Les fleurs, écrasées et placées en cataplasme sur la peau, y produisent la rubéfaction et la formation de nombreuses vésicules comme en fait naître la Renoncule acre. Néanmoins la pommade, composée de 4 à 8 grammes du racine pour 30 grammes de saindoux, peut s'utiliser pour faire disparaître des dartres invétérés.

Aks je je afvraagt waarom het de naam nieskruid draagt, dan moet je de zaaddozen maar eens kapot wrijven en de scherpe geur opsnuiven. Een goeie kans dat het prikkelend effect een niesbui veroorzaakt. Nu helemaal onschuldig is dat ook niet . De digitalis-achtige stoffen, die je ruikt, hebben een werking op het hart (vandaar ook de giftigheid van Helleborus). Maar helleboreïne is ook erg irriterend voor de slijmvliezen. Het verhaal gaat dat het vroeger zelfs in niespoeders verwerkt werd.

Een andere inheemse helleborussoort is de wrangwortel. Deze wrangwortels zijn ook in de Belgische Ardennen te bewonderen, ze zijn vrij zeldzaam maar hier en daar oa bij Sosoye in de Molignéevallei overvloedig aanwezig. Zijn vreemde naam heeft hij te danken aan zijn vroeger gebruik tegen uierontsteking, de wrangziekte bij koeien. Met een priem werd in de huid van de koe een gangetje gemaakt, waarin een stuk van de giftige wortelstok van deze Helleborus werd gestoken. We vinden dat gebruik ook terug bij Dodonaeus, die de plant Viercruyt (vuurkruid) noemt: '... Als eenich vee met eenighe haestighe sieckte bevanghen wordt soo steken die lantluyden dese wortele in eenighe plaetse daer zy minst hinderen ende quaet doen mach ende daer coemt terstont alle quaet ende viericheyt ende dat vee wordt daer duer behouwen'.

Zeg nu zelf, ook op een koude winterdag in januari, valt er wel wat te beleven met planten.
Mijn artikel over helleborus op http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/natuurgeneeswijze/47700-helleborus-het-stinkend-nieskruid.html

Ginseng

Nog eens wat over ginseng naar aanleiding van een recent overzichtsartikel. 

Rond 1700 kwam de ginsengwortel Panax ginseng C. A. Meyer ("pan" = alle en "akos" = remedie) in de belangstelling in Europa en vonden rond de omstreden wonderplant de eerste wetenschappelijke uiteenzettingen plaats. Sindsdien hebhen westerse geleerden zich met wisselend succes op het onderzoek van de mysterieuze ginseng-wortel geworpen. Panax ginseng is na zes tot zeven jaar volgroeid en ziet eruit als een kleine struik met bladeren die in juli wit-rose bloemen krijgt en eind augustus begin september knalrode vruchten voortbrengen. De naam ginseng is rechtstreeks afgeleid van de Chinese benaming "'jen san", waarbij "jen" staat voor mens en "san"' plant betekent. Lees verder op http://dier-en-natuur.infonu.nl/bloemen-en-planten/30569-ginseng-het-energiekruid.html

Ginseng Is Safe and Effective for Certain Diseases and Conditions Lee N-H, Son C-G. Systematic review of randomized controlled trials evaluating the efficacy and safety of ginseng. J Acupunct Meridian Stud. 2011;4(2):85-97.
Ginseng (Panax spp.) has been reported to reduce physical, chemical, and biological stress, and increase general vitality and immune function. Its chemical constituents have been identified, with about 40 active ingredients (including ginsenosides, diacetylenes, sesquiterpenes, polysaccharides, and peptidoglycans) isolated. Randomized, controlled trials (RCTs) are being conducted to determine the clinical efficacy and safety of ginseng for patients with specific diseases or conditions. The objective of this clinical review was to further the proper use of ginseng by critically evaluating the evidence from RCTs on its efficacy and safety.

The authors conducted systematic literature searches of 13 databases up to March 2009 without any language restrictions. All RCTs evaluating the clinical effects or safety of the use of ginseng monopreparations (P. ginseng or P. quinquefolius) were considered.
Two authors extracted data from the articles by using a standardized, predefined method that considered trial methods, study design, patient characteristics, type of ginseng, outcomes, and side effects. By using the five-point Jadad scale to determine quality, the authors considered trials with three or more points to be of high quality.

The authors reviewed the RCTs to formulate conclusions on the effectiveness of ginseng for the following: glucose metabolism, physical performance, sexual function, psychomotor function, cardiac function, pulmonary function, and cerebrovascular function. Levels of evidence on the methodological quality and outcome of the studies ranged from Level 1 (strong evidence from generally consistent findings of multiple relevant, high-quality RCTs) to Level 4 (inconclusive evidence from only one relevant, low-quality RCT, no relevant RCTs, or RCTs with conflicting results).

The trials used two species of ginseng or a mixture of species: P. ginseng, including red ginseng (37 studies); P. quinquefolius (15 studies); and mixed ginseng types (five studies). The dosage ranged from 1 g to 9 g ginseng powder and from 0.2 g to 1.125 g ginseng extract daily.

Of the 12 studies reporting the effects of ginseng on glucose metabolism, 11 had good methodology. Of those 11, eight had positive results, two had negative results, and two yielded variable results. "Therefore, there was strong evidence to suggest that ginseng shows pharmaceutical properties for glucose metabolism," conclude the authors.

The efficacy of ginseng on physical performance was evaluated in nine trials of healthy subjects. The eight high-quality studies among those yielded negative results; therefore, say the authors, "Ginseng was not shown to enhance physical performance with strong evidence."
Five of the eight trials evaluating the efficacy of ginseng on psychomotor function using regular P. ginseng or its red ginseng displayed good methodology. Of the eight trials, six had positive findings and two had negative findings, indicating strong evidence of efficacy.

The methodology of six of the seven RCTs investigating the effects of ginseng on erectile dysfunction was of poor quality, according to the authors. The one high-quality trial revealed a negative result; positive results were reported in the low-quality trials. Therefore, "There was moderate evidence that ginseng has pharmaceutical properties in erectile dysfunction," state the authors.

Moderate evidence of the effects of ginseng on cardiac function or disease was reported: of the six studies, four had positive results, and two had negative findings. Three of the six studies were of high quality, two of which (from P. quinquefolius) exerted no significant effect, while the third, a proprietary extract of P. ginseng, increased QTc interval and decreased blood pressure.

Five of six trials on the effects or safety of ginseng on pulmonary diseases were of high quality, and all yielded positive findings, suggesting strong evidence that ginseng is effective in treating pulmonary function.
Two studies on the effects on cerebrovascular function showed positive results. Moderate evidence was reported, as only one of the studies was of high quality.
The authors conclude that ginseng is beneficial for glucose control, central nervous system function, prevention of acute pulmonary disease, and cerebrovascular function, but not for enhancing physical performance.

Mijn artikels over ginseng:
http://dier-en-natuur.infonu.nl/bloemen-en-planten/30569-ginseng-het-energiekruid.html
http://dier-en-natuur.infonu.nl/bloemen-en-planten/62674-ginseng-geheugen-en-veroudering.html
http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/alternatief/23857-adaptogenen-planten-voor-harmonie.html
https://sites.google.com/site/kruidwis/kruiden-a/panax-ginseng-ginseng

En andere goede linken
http://apps.who.int/medicinedocs/en/d/Js2200e/19.html#Js2200e.19 WHO monografie
http://www.thorne.com/altmedrev/.fulltext/14/2/172.pdf

Quercus

Chêne d'Eon in het mythische bos van Brocéliande

Juist in de winter zijn ze imponerend, zo in hun blootje. De Quercus robur of Zomereik.
Een algemeen bekende boom, die vooral respect afdwingt door zijn stoer uiterlijk, tenminste als hij oud genoeg is. En oud kan hij wel degelijk worden, zelfs duizend jaar. Pas op leeftijd krijgen eiken hun  typisch imponerend uiterlijk: een kronkelende, dynamische takstructuur, gegroefde bast en brede, ronde kroonvorm. Een beetje zoals een oudere man zeker?

Medicinaal wordt de nog gladde, niet gegroefde schors van ongeveer  tien jaar oude eiken gebruikt; het gehalte aan looistoffen is verantwoordelijk voor de samentrekkende (adstringerende) en uitdrogende, maar ook ontstekingingswerende werking. De looistoffen binden aan de proteinen van het huidweefsel, waardoor bacteriën niet meer in het lichaam binnen kunnen dringen.

De eik is zonder meer een mythische boom, de koning der bomen, en het is bijna heiligschennis om zo een verschijning, hier te bespreken om op vieze wondjes te leggen. Maar daar is hij nu eenmaal ook goed voor.
Lees: http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/ziekten/25622-eik-voor-de-huid.html

Oak bark has been traditionally used as a tanning material in Europe since medieval times (Smout  2007). For commercial purposes, the timber and bark of Quercus pedunculata Ehrh. and Quercus  sessiflora Salisb. are not differentiated.   Quercus was mentioned in the writings of Dioskurides, Hieronimus Bock 1565, Matthiolus (1626),  Haller (1755), Hecker (1814), Clarus (1860), Rademacher (1851), Kissel (1863), (according to  Madaus“ Lehrbuch der Biologischen Heilmittel”, 1938), Spencer (1832) and Schimpfky (1900). Its  cultivation in Europe dates back to ancient and medieval times. The oak tree was held sacred by the  ancient Greeks and Romans and in the rest of Europe. The origin of its name is said to be derived from  the Celtic quer (fine) and cuez (tree).  The astringent effects of oak bark or nutgalls are known for centuries. Oak bark was applied topically  to burns and wounds, or applied orally in gastritis or diarrhoea. After precipitation of superficial  proteins, a protective coat is formed to protect healing of the damaged tissues.

https://sites.google.com/site/kruidwis/planten-van-a-tot-z/quercus-eik
http://www.ema.europa.eu/docs/en_GB/document_library/Herbal_-_Community_herbal_monograph/2011/01/WC500101506.pdf

De bomen waren stil

Wat is er met dit bos?

De bomen waren stil,
de lucht was grijs,
de heuvelen zonder wil
lagen op vreemde wijs.

De mannen werkten wat
rondom in de aard,
als groeven ze een schat,
maar kalm en bedaard.

Over de aarde was
waarschijnlijk alles zo,
de wereld en ’t mensgewas
ze leven nauw.

Ik liep het aan te zien
bang en tevreden,
mijn voeten als goede liên
liepen beneden.

Herman Gorter
Uit: “Het nachtegalenbosje” Poëzie uit Vlaanderen en Nederland 1880-1916

Boeken en Boeken!

Boeken! Boeken! Boeken! Soms worden ze tot een last, bijvoorbeeld bij het verhuizen en dus moeten ze gewoon weg. Bij het oud papier? Verkopen voor 1 euro? Composteren? Een lijst van gezondheids- en tuinboeken die weg moeten.

• Helmonds kruiden en gezondheidsboekjes uit de jaren 1970. Rijst en linzen. Harvey Day, Smeerwortel G.J. Binding, Ginseng. Fulder....
• Wat oudere, dubbele tuincatalogen: Ruhlemans, Standengartenerie Grafin von Zeppelin...
• Wat interessante kruidenvademecums van firma's: Bonusan....
• Herba, vakblad van de herboristen vereniging. Vele nummers
• Guide nutritionel des sports d'endurance. Denis Riché.
• Dr. Atkins ' gezondheidsrevolutie van Atkins natuurlijk (dubbel)
• Vitamine E en beenklachten. C. Van het Kaar
• Die Vernichtung der Biologischen Medizin. Heyne report. 1989
• Handboek Ecologisch Tuinieren. De Moestuin Velt handboek 1998
• Handboek Ecologische voeding. Velt 1994
• Medicijnen. Ivan Wolfers. Editie 92-93
• Voeding. 2000 begrippen van A tot Z. Spectrum
• Voeding & Prestatie. Ad Van Dongen 1998
• Eenvoudige vegetarische keuken. Wil Eikeboom. De Driehoek 
• De kleine eigen praktijk. Paul van Dijk 1991
• Planten tekenen in twaalf lessen. Steinbach. Cantecleer.
• De mediterrane vegetarische keuken. Colin Spencer. Bever
• Eten wat de grond schaft. Arnold Robbé. De Kleine Aarde 1978
• The new supernutrition Guide. Richard Passwater
• Een andere tuin. Ida en Jean Pain.

En nog veel meer. Belangstelling? 

Datura en Li Shizhen

Li Shizhen left his hometown to the north looking for the jimsonweed flowers. Finally he found it, the flower with a sole stem as high as four to five chi, leaves like eggplant leaves and flowers resembling the morning glories. The jimsonweed flower bloomed in the morning and closed up at night. He tasted it himself in order to know the flower’s properties. According to modern pharmacology, the jimsonweed flower contains effective factors to activate the brain and medulla through the central nerve system, as well as lull the nerve endings or parasympathetic nerves.

Li Shizhen (1518 - 1593) (jiaxiang: Hubei, Huanggang, Qizhou, Qichun 湖北黄冈蕲春蕲州), uit de Ming-dynastie, was één van de grootste dokters en apothekers in de Chinese geschiedenis. Zijn belangrijkste bijdrage aan de kruidengeneeskunde was de Bencao Gangmu, compendium of Materia Medica.  Zijn boek beschrijft 1895 medicijnen  met 1100 illustraties en 11.000 voorschriften. Hij voltooide zijn Ben Cao Gang Mu in 1587.

Li Shizhen and Compendium of Materia Medica
 Li Shizhen was a great medical and pharmaceutical expert. He was born in the reign of Emperor Zhengde of the Ming Dynasty (1518) in Qichun, Hubei Province. Compendium of Materia Medica, revised and compiled by him, is a great collection of traditional Chinese herbal medicine. It is called  the Great Pharmacopoeia in the East¡±.

Overgeplant

Wat planten uit de volle grond in potjes overgeplant. Voor weer een grote verhuis. Ik zou misschien een rijdende tuin kunnen maken. Ook handig om op verschillende plaatsen cursussen te geven.

Overgeplant:

Een stevige madonnalelie, al flink groen in blad, zat ook vol met vele kleintjes, ook gewone moederkruidjes mogen mee, exclusiever zijn mijn berggenepi's, Artemisias umbeliformis die het hier aan zee toch goed doen.

Mrs. Grieve schrijft in haar 'A Modern Herbal' over de madonnalelie / Lilium candidum. Demulcent, as tringent. Owing to their highly mucilaginous properties, the bulbs are chiefly employed externally, boiled in milk or water, as emollient cataplasms for tumours, ulcers and external inflammation and have been much used for this purpose in popular practice. The fresh bulb, bruised and applied to hard tumours, softens and ripens them sooner than any other application.

Made into an ointment, the bulbs take away corns and remove the pain and inflammation arising from burns and scalds, which they cure without leaving any scar.

The ointment also had the reputation of being an excellent application to contracted tendons. Gerard tells us:

'The root of the Garden Lily stamped with honey gleweth together sinewes that be cut asunder. It bringeth the hairs again upon places which have been burned or scalded, if it be mingled with oil or grease. . . The root of a white Lily, stamped and strained with wine, and given to drink for two or three days together, expelleth the poison of the pestilence.'

In the fresh state, the bulb is also said to have been employed with advantage in dropsy, for Culpepper (1652), besides confirming the uses of the Lily bulb which Gerard gives, tells us 'the juice of it being tempered with barley meal baked is an excellent cure for the dropsy.'

http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/beauty/31702-madonnalelie-mooi-en-geneeskrachtig.html

http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/mythologie/36507-genepi-een-mythische-plant.html

http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/ziekten/24126-moederkruid-en-migraine.html

De 4 jaargetijden / Four seasons

De schilderijen van Arcimboldo hebben me altijd wel aangesproken. Mensenkoppen als fruitige, bloemige en wortelige natuur.

Giuseppe Arcimboldo Italiaans maniëristisch schilder, geboren ca. 1527, vermoedelijk in Milaan en overleden 11 juli 1593 aldaar. Beroemd is Arcimboldo (ook wel Archimboldo) vooral geworden om zijn allegorische teste composte, compositieportretten. Deze stelde hij samen uit losse, naturalistisch geschilderde voorwerpen uit het leven van alledag, zoals bloemen, fruit of boeken.

In the tradition of Leonardo da Vinci and Albrecht Durer, 16th century painter Giuseppe Arcimboldo used his artistic skills to record his knowledge of the animals, plants, birds and fish, and he combined the seemingly opposite disciplines of art and science in a unexpected way. The National Gallery exhibition of his paintings is called Arcimboldo 1526-1593: Nature and Fantasy. The paintings on display are primarily portraits. But instead of recognizable faces with traditional features, he composed his portrait heads of painted vegetables, fruits, flowers, fire, fowl, fish and frogs. His human beings are a rich composite of the natural world.




De Vier Jaargetijden
de lente samengesteld uit bloemen en lentekruiden
de zomer uit graan, vruchten en komkommers
de herfst oogst appels, paddestoelen, druiven en peren
de winter klimop, knoestige wortels en citrusvruchten.

Salvia en internet

Salvia officinalis chemtype 'eucalyptol'

Salvia pratensis / veldsalie

Er word, vooral op facebook, nogal onnauwkeurig omgesprongen met de naamgeving van planten. Want wat is bvb wilde salie. er zijn tientallen 'wilde' salies op de wereld en in Europa bestaat er zelfs geen enkele soort, die officieel de naam wilde salie draagt.

Best zou zijn dat we zowel de officiële Nederlandse naam als de officiële wetenschappelijke naam van een plant zouden gebruiken. Dit is geen haarklieverij, want de ene salie heeft niet dezelfde werking als de andere en sommigen kunnen zelfs giftig zijn.
Zo noemt de witte salie, de soort die voor smudgesticks gebruikt wordt, officieel Salvia apiana, verder heb je natuurlijk Salvia officinalis die in het Nederlands de naam Echte salie draagt en bij ons alleen in de tuinen voorkomt. Inheems, zogenaamd wild dus kennen we vooral Veldsalie / Salvia pratensis, een soort die medicinaal niet gebruikt wordt en verder bestaat er ook Valse salie / Teucrium scorodonia, aan de naam kun je al zien dat deze plant niet tot het geslacht Salvia behoort. En dan hebben we nog de beroemde Salvia divinorum, je hoort het al een heilige (divine) salie die natuurlijk een hallucinogene werking heeft.

Internet! Ik geniet er van, maar het blijft wel een poel van hele leugens en halve waarheden. De hele waarheid zit er ook wel ergens tussen, maar hoe moeten we die vinden. Maar om positief te eindigen, hier nog wat saaie 'waarheid' over Salvia.
http://www.theplantlist.org/browse/A/Lamiaceae/Salvia/. The Plant List includes 2,004 scientific plant names of species rank for the genus Salvia. Of these 959 are accepted species names.
Op de Nederlandse soortenbank worden 4 soorten vermeld http://www.soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=flora_nl&id=2490

Kijk ook eens op 
https://sites.google.com/site/kruidwis/kruiden-a/salvia-officinalis
http://www.newpharma.ch/sites/default/files/newpharma/pdf/New_Pharma_Salvia_officinalis_monograph_eng0407.pdf

http://www.theodora.com/drugs/eu/salviae_officinalis_folium_herbal.html vooral deze website geeft een uitgebreid, overzichtelijk en nuchter beeld van de gezondheidswaarde van Salvia officinalis en anderen.

Distillatie Salvia sclarea in Nyons (kruidenstage)

Een uittreksel: To study the phytosterol components of Salvia officinalis L. infusion (sage tea) and its antioxidant and hypocholesterolemic function, rats were divided into 4 groups; normal control group I. Group II, in which animals were fed on normal diet and received sage tea in a dose of 35 mg/kg bw/day. Group III, where rats were maintained on high cholesterol diet for 4 wk. Group IV, in which rats were maintained on high cholesterol diet while receiving sage tea in a dose of 35 mg/kg bw/day for 4 wk. Blood plasma transaminases, cholesterol, triglycerides, LDL, and lipid peroxides, liver GSH, and its related enzymes, glutathione-S-transferase (GST) and glutathione reductase (GR) activities were measured to study biosafety of sage and its protective effect against hypercholesterolemia.

Treatment with sage tea resulted in a significant decrease in total cholesterol, triglycerides, LDL, and lipid peroxides of rats maintained on high cholesterol diet, (Group IV) compared to group III. The present study showed no toxicity to the liver and no adverse effects on growth parameters in rats. It also showed positive effects on the antioxidant status of the liver, mainly the GSH, GST, and GR activities of the rat livers. It was concluded that, phytosterols (β -sitosterol and stigmasterol) in sage tea act as an antioxidant and exert protective effect against hypercholesterolemia (El-Desouki et al., 2007).

Kruidenstages zie: https://sites.google.com/site/kruidwis/

Zwarte nachtschade / Strychnos Megas Kepaios

In de winter zoek ik niet alleen buiten naar planten, maar ook binnen in boeken en natuurlijk op het wereldwijde web. Vooral oude afbeeldingen van Dioscorides en consoorten kunnen mij spiritueel aanspreken. Met die afbeeldingen rationeel planten determineren is niet vanzelfsprekend, het zijn eerder schilderijtjes van schoonheid. Alhoewel de onderstaande Zwarte nachtschade van Dioscorides wel goed te herkennen is.

Solanum nigrum / Dioscorides

STRYCHNOS MEGAS KEPAIOS (Nightshade)

Solanum dulcamara / Bitterzoet

Solanum nigrum, this decorative plant, with whitish flowers and black berries, is related to our bitter-sweet “solanum dulcamara,” the “deadly nightshade” that grows in shady places and therefore was already called in Old English: “nihtscada.” Both plants were considered highly toxic for a time and were early used as a pain-killer as the name “solanum” and “solamentum” expresses. During the superstitious Middle Ages, Solanum was also used in witch’s salves, together with aconite, henbane, belladonna and thorn apple. The name “dwale”, which in the 13th century meant a stupefying drink, alludes to the supposed narcotic effect of the berry juice. Hans von Gerssdorf in his surgery book (Feldtbuch der Wundtarztney) from 1517 transmits the solanum plant as an anaesthetic in operations but stresses its dangerousness.

The widespread opinion that the plant, especially its berry, contains a dangerous dose of the poisonous alkaloid solanin is disputed today, since it has been proved that solanin is present in the stems only in very modest quantities. This verifies the view of the doctors of antiquity such as Dioscorides and Plinius who do not mention anything about the toxicity of the plant. Thus Solanum nigrum was also planted in Greece as a vegetable and the berries were eaten as fruit. Dioscorides speaks of the edible “garden strychnos,” so that the plant appears again in the 16th century under the name “solanum hortense,” (e.g. in P. A. Mattioli, New Kräuterbuch, Prague, 1653). The oil contained in the berries, similar to castor-oil, has caused the berries to be used as a purgative. The belief in a strong solanin content brought the solanum application in cases of skin disease, herpes, eczema, psoriasis, as well as with catarrh and rheumatism. The fresh leaves were used as external poultice for sores and haemorrhoids. The slightly toxic plant has been preserved until the present day, especially as a purgative.

Lees ook http://dier-en-natuur.infonu.nl/natuur/61831-zwarte-nachtschade.html

Vuilboom of sporkehout

Rhamnus frangulae cortex

Niet dat ik veel schors van bomen of struiken oogst. Toch is het nu ook het moment om medicinale schors te verzamelen bvb de ongeveer 3 jaar jonge takken van Rhamnus frangula.
Vuilboom, sporkehout, pijlhout, sprokkel, houtjeshout, bloedboom, stinkboom en buskruithout. Allemaal namen van de Rhamnus frangula die met zijn gespikkeld hout de schaduwrijke randen van onze bossen bevolkt. Ook allemaal namen die wat vertellen over het vroeger gebruik.

Rhamnus cathartica L., die in ons land vrij zeldzaam voorkomt in bosachtige streken en in de duinen. Dit voorkomen van doornen, die echter ontbreken bij Rhamnus frangula, schijnt tot de naam Rhamnus geleid te hebben. Het Keltische woord "ram" betekent namelijk doornstruik. Het woord frangula is afgeleid van het Latijnse "frangere, breken en heeft betrekking op de breekbaarheid van het hout. De Nederlandse naam vuilboom houdt verband met de onaangename geur van de verse bast, al wordt er ook wel eens beweerd dat deze naam te maken heeft met het laxerend effect, zeg maar het vuil dat wordt uitgescheiden. Meer lezen over dit oude laxeerkruid http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/alternatief/35573-vuilboom-of-sporkehout.html


 Wetenschappelijk onderzoek en werking vlgs EMEA  
 Frangula bark belongs to the stimulant laxatives. Emodin-9-anthrone is the most important metabolite,  which is produced by the bacteria of the large intestine. The mode of action is based on two  mechanisms. Firstly, colonic motility is increased leading to a reduced transit time. Secondly, an  influence on secretion processes by two concomitant mechanisms, namely inhibition of absorption of  water and electrolytes (Na + , Cl - ) into the colonic epithelial cells (antiabsorptive effect) and increase of  the leakiness of the tight junctions and stimulation of secretion of water and electrolytes into the lumen  of the colon (secretagogue effect), results in enhanced concentrations of fluid and electrolytes in the  lumen of the colon.     These findings are based on investigations with different anthrones deriving also from other  anthranoid-containing herbal substances, but the results of these investigations are not always  consistent

Results of investigations of Capasso F et al. 1983 (55) in rat isolated colon suggest that the laxative  properties of aloin and 1,8-dihydroxyanthraquinone may depend, at least in part, on increased  prostaglandin synthesis by the intestinal tissue.    Frangula bark predominantly contains the anthranoids as anthraquinones. Therefore it is supposed that  the influence of frangula bark on fluid absorption and on secretion processes is lower than the  influence of other anthranoid-containing herbal substances. Data of a direct clinical comparison of the  effects are missing (8).  

Cressari A et al. 1966 (11) investigated different constituents of the frangula bark to evaluate the  laxative effect in comparison to a standard senna leaves extract (amount of anthranoids not mentioned)  in mice. Glucofrangulin and frangulin only showed a laxative effect after oral administration. This  effect was nearly 4 to 5 times stronger than the effect of the senna extract. The effect of emodin was  comparable with the effect of the senna extract. Physcion and chrysophanol had no noteworthy effect.     The administration of a methanolic extract of frangula bark (17.5 % anthranoid glycosides calculated  as 1,8-dihydroxyanthraquinon-glycoside) in mice resulted in a dose dependent decrease of the  intestinal transit time. After oral administration of 50 mg/kg body weight defaecation after 4 h took  place in 20 % of the mice, after oral administration of 100 mg/kg body weight in 40 %. The ED 50  was  mentioned with 121.5 mg/kg body weight (12, 13).    A methanolic extract of frangula bark (23 % glucofrangulin, 2 % frangulin, 0.5 % aglyka) had a  laxative effect in mice with a weight of 20 g after oral administration. The ED 50  was 3.66 mg/20 g  body weight. The ED 50  of another frangula extract with 25 % glucofrangulin, 1.5 % frangulin and 0.5  % aglyka was 2.45 mg; the ED 50  of pure glucofrangulin A was 7.97 mg, of pure frangulin A 2.37 mg  and of pure emodin 4.67 mg /20 g body weight (7).    The administration of an aqueous suspension of 0.6 g pulverised bark (12 mg anthranoids  (glucofrangulin and frangulin) had a laxative effect in humans after 6 to 24 h (12, 14)

http://www.theodora.com/drugs/eu/frangulae_cortex_herbal.html#clinical_articulars

Amara aromatica

Angelica archangelica, Gentiana lutea, Foeniculum vulgare, Centaurium minus, Angelica, Artemisia (smudgesticks), Gentiana lutea, Artemisia en Foeniculum

De bitterstofplanten voor de spijsvertering zoals besproken in de herboristen opleiding

 Zij wekken de eetlust op en bevorderen de vertering van het voedsel. Dus uitermate geschikt om voor een copieuze maaltijd te gebruiken. Vandaar ons aperitief voor het eten. Aperitivum is in feite een medische term en betekent gewoon eetlustopwekkend.
Veel likeuren zoals Benedictine en Chartreuse zijn dan ook niets anders dan aftreksels van bitterplanten op alcohol. De meest beruchte is nog steeds de absint, een groen goedje waar Van Gogh en andere schilders aan verslaafd waren. De Genepi is een ander, nu nog veel gedronken aperitief, gemaakt uit verschillende Artemisia- en Achilleasoorten. Dit sterke drankje wordt je overal in de Alpen te pas en te onpas aangeboden. Vooral in de Franse berghutten, waar ik kind aan huis ben, moet je oppassen om niet dronken de bergen ingestuurd te worden.

Enkele artikelen over bitterstofplanten
http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/geschiedenis/60681-engelwortel-geschiedenis-van-een-kruid.html
http://eten-en-drinken.infonu.nl/dranken-overig/22916-gele-gentiaan-likeurplant-voor-de-maag.html
http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/gezonde-voeding/26788-venkel-een-beetje-geschiedenis.html
http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/alternatief/22839-artemisia-de-grijze-tover-in-de-tuin.html
http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/geschiedenis/36412-in-de-naam-van-duizendguldenkruid.html

Herboristen Opleiding 'Dodonaeus' kruidwis

Ritueel: kerstboomverbranding

Buiten-Aards!

De koolboom

Medicijn van de armen werd het vroeger wel genoemd. Een 'kruid' dat je altijd bij de hand hebt.

Enkele oude volkse koolrecepten: Bij heesheid, bronchiale aandoeningen, hardnekkige hoest en vroeger zelfs bij kinkhoest in gebruik: Een geconcentreerd afkooksel drinken (5-6 bladeren op 1 liter water, minstens 30 minuten laten koken; zeven; met honing zoeten) of 1 tot 2 glazen koolsap, met zoveel mogelijk honing gezoet, per dag drinken, of drie- tot viermaal daags 1 lepel hoestdrank nemen van rodekoolsiroop (deze siroop werd in de achttiende eeuw bij voorkeur gebruikt als geheim middel bij tering en was bekend onder de naam 'Boerhaave siroop'). Deze stroop is heel gemakkelijk te maken: stamp rodekool bladeren fijn en druk ze vervolgens door een schone doek of zeef om het sap te verkrijgen; weeg het sap en voeg er de helft van het gewicht aan honing bij; zachtjes laten koken; afschuimen en door laten koken tot het de dikte van een siroop heeft gekregen. Ik zou er nog bij willen zeggen dat een  lepel  van  deze  siroop,  dagelijks genomen  op  nuchtere  maag, preventief werkt bij mensen met zwakke luchtwegen.


http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/gezonde-voeding/38829-koolblad-als-eerste-hulpmiddel.html
http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/gezonde-voeding/66195-kool-een-kleine-geschiedenis.html
Uit grootmoeders kruidenkast. Jean Palaiseul. Origineel: Nos grand-mères savaient...

Memorie

Een vreemde dag vandaag. Bruno mee helpen begraven, geen fait-divers, tranen achter de ogen, heidense kerk en magisch mooi kerkhof. Zou hij zijn kerkhof zelf hebben uitgekozen? Het zou me niks verbazen. 

Citaat in memorie uit 'Ongewone medicijnen voor tevredenheid'. ' Vroeger dacht ik er nauwelijks aan dat ik maar een korte tijd zou vertoeven in deze avontuurlijke wereld waarvan ik de nauwelijks hoorbare hartslag steeds duidelijker waarneem ondanks het feit dat ik een beetje doof geworden ben... Dat besef vervult mij nu met dankbaarheid en stelt mij in staat tot genieten.
Wanneer ik 's nachts wakker lig, luister ik naar de wind in de bomen, naar het riviertje dat zich extra druk voortbeweegt na de regen... Die wind en dat voorbij stromende water doen mij eraan denken dat ik binnenkort ook 'voorbij' ben. Daarom zijn deze, mijn laatste jaren, belangrijk. Geladen. Mooi en kostbaar'.


En dan, ik, 's avond weer les geven en praten over flavonoïden, mosterdolieglycosiden, looistoffen, etherische olie en bitterstoffen. En het nog plezant vinden ook.

Winterpluk

Claytonia perfoliata / Winterpostelein

Ik klaag liever niet over het warme of koude, het droge of het natte weer. Ik kan nu nog wat groene plantenresten verzamelen als demonstratiemateriaal voor de herboristenles van morgenavond. In volgorde van plukken vind ik duizendblad, kraailook, zeepkruid, winterpostelein, raket met een geel minibloempje, kleine brandnetel, een kaal grijs takje gojibes, knoppen van verschillende bomen (geurende populier, zwarte es en eik). Ik wandel nu het duinbos in en vind verschrompelde oranje besjes van de duindoorn, als onderbegroeiing nieuw groen van fluitenkruid, judaspenning en hondsdraf. En niet vergeten wilde rucola. De tramsporen overstekend kom ik in een Haans hellingbosje terecht met veel vlier, meidoorn en bessenstruiken. Ik pluk vlierscheuten, geurende knoppen van Ribes en ronde blaadjes van het klein kaasjeskruid.
Dat zal het dan wel zowat zijn en daar kan ik mijn studenten morgen al wat mee zoet houden.
http://huis-en-tuin.infonu.nl/tuin/44645-postelein-en-winterpostelein.html

La Condition Humaine

Een wijze kennis, Bruno is gisteren op 82 jarige leeftijd overleden. 'Un vieillard qui meurt, c'est comme une bibliothèque qui brûle', staat ergens geschreven. Gelukkig heeft hij, ook veel wijze dingen geschreven. Ik zal hem de volgende maanden dan ook een beetje levend proberen te houden door hem af en toe te citeren.
‘Eindelijk ben je dan zo ver dat je bijna weet hoe te leven… en dan is het bijna tijd om afscheid te nemen.’ schreef Bruno in 'Klein testament'. Dit boekje is de zelfondervraging van een eigen-wijze man die van het eenvoudige houdt. Kiezelstenen zijn voor hem waardevoller dan diamanten. Roestig ijzer vindt hij mooier dan zilver of goud.

Mens zijn:
Tussen hemel en aarde.
Met lege handen
Licht en donker,
voor eeuwig onvoltooid.
Met een gat in mijn hart
En een zingende kraai in mijn hoofd

La Condition Humaine, beeld gebeiteld uit de granieten pilaar, die ooit dienst deed als stut voor ons eigen balkon.
Bruno-Paul De Roeck, schrijver, beeldhouwer en mens.

Drie koningen, mirre en wierook

Zesde-eeuws mozaïek met de Drie Wijzen
 in de Basiliek van Sant'Apollinare Nuovo in Ravenna, Italië

Drie koningen zagen vanuit verschil­lende werelddelen een ster in het Oosten staan, zij volgden die heldere ster en kwamen zo uit bij een stal in Bethlehem waar ze de eerste "vreemden" waren om Jezus te begroeten. Althans zo wordt het al eeu­wenlang verteld. In werkelijkheid is er geen enkele vaststaande historische reden om driekoningen drie-koningen te noemen.
Toen Jesus nu geboren was te Bethlehem van Juda in de dagen van koning Herodes, zie, toen kwamen er Wijzen uit het oosten te Jerusalem. Ze zeiden: Waar is de Koning der Joden, die zo juist geboren moet zijn? Want we hebben zijn ster in het oosten gezien, en zijn gekomen, om Hem te aanbidden. (Petrus Canisiusbijbel)

In het Evangelie volgens Matteüs wordt blijkbaar  nergens over koningen gespro­ken. Enkel het woord 'wijzen' wordt vermeld. Bovendien staat er ook nergens letterlijk dat ze met drie waren. We weten enkel zeker dat er drie geschenken waren: goud, mirre en wie­rook. Volgens de ene onderzoeker wer­den die drie geschenken gekozen omdat het simpelweg de duurste din­gen waren die toen in het Oosten te krijgen waren. De andere ziet er eerder symbo­len in: goud voor Jezus' koningschap, wierook voor zijn goddelijkheid en mirre voor zijn zalving.

En zelfs over die mirre van 2000 jaar geleden bestaan twijfels. Wat er ook van zei, harsen en wierook waren 2000 jaar geleden wel bekend. En ook nu, zijn het nog steeds mysterieuze producten, waar opnieuw spirituele en geneeskrachtige eigenschappen aan worden toegeschreven. Wat mij betreft, mogen wijze verhalen voor eeuwig blijven bestaan, op voorwaarde dat men er geen dogmatische betekenis aan geeft.

Over de mirre van de driekoningen lees mijn artikel http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/geschiedenis/48248-myrrhe-in-de-bijbel.html en ook over wierook kun je een artikel vinden http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/aandoeningen/39615-wierook-geur-en-geneeskracht.html

Kruiden voor de luchtwegen

Van boven links naar beneden rechts: Thymus vulgaris, Salvia officinalis, Primula vera, Althea officinalis, Malva, Pinus, Plantago lanceolata, Eucalyptus, Plantago media, Verbascum species, Sambucus nigra, Echinacea purpurea

http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/alternatief/23302-tijm-de-stimulerende.html
http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/alternatief/23507-echte-salie-eeuwige-geneeskracht.html
http://dier-en-natuur.infonu.nl/bloemen-en-planten/70889-sleutelbloem-verhalen-en-legendes.html
http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/alternatief/22584-de-tuin-als-huisapotheek-heemst-en-kaasjeskruid.html
http://wetenschap.infonu.nl/scheikunde/46881-weegbree-wetenschappelijk-bekeken.html

Zie ook voor de kruidenmonografieën van de herboristenopleiding https://sites.google.com/site/kruidwis/kruiden-a

Sangoma

Als je al zo lang leeft en al zo lang schrijft over kruiden, dan kan het niet anders dan dat je jezelf wel eens herhaalt. Bij deze wil ik mezelf bewust herhalen. De volgende tekst schreef ik in mijn dagboek van december 1995.

Sangoma! Is de titel van het boek van James Hall, een moderne Amerikaan die na een zware lichamelijke opleiding traditioneel genezer werd in Swaziland. Sangoma betekent zoiets als sjamaan, medicijnman of mag ik zeggen, herborist.
Het boek van Hall doet mij dromen van een herborist en mens die zijn kennis niet alleen verkrijgt door zijn hersenen vol te proppen met rationele informatie over planten, maar daar ook lichamelijke inspanningen voor moet leveren. Een herborist die op expeditie gaat naar de Kalahariwoestijn om duivelsklauw te oogsten, die zelf valkruid verzamelt op gevaarlijke plekken in de Alpen, die slaapt in de natuur op een bed van wilde tijm.

Pas dan, wordt een mens weer verbonden met zijn eigen lijfelijke natuur! Pas dan wordt kennis in je bloed opgenomen! Pas dan wordt kennis echt kracht! Kruiden worden dan meer dan medische of modische planten. Herboristen worden dan weer spiritisten die in de oude aarde de nieuwe hemel ervaren.

James Hall kijkt me op de kaft van zijn boek tweemaal aan. Eénmaal als de modieus geklede, zelfbewuste Westerling trots op zijn gerestaureerde Cadillac uit 1937. Een tweede maal als sangoma, in een eenvoudige lendendoek gehuld, ernstig, vol van oer-ervaringen. Ik wil niet kiezen tussen die twee. Ik wil ze gewoon allebei een beetje zijn.

Het dagboek vind je op mijn website https://sites.google.com/site/kruidwis/dagboek-van-een-herborist/dagboek-herborist-1995
Sangoma. Hall, James ISBN9789044980127 (9044980122) UitgeverA W Bruna Uitgevers B.V.

Gelukkige...kruiden

Arnica montana (Valkruid), Calendula officinalis (Goudsbloem!, Echinacea species (Zonnehoed), Plantago lanceolata (Smalle weegbree), Hypericum perforatum (Sint-janskruid), Symphytum officinale (Smeerwortel) en nog eens Arnica montana (Valkruid). De basiskruiden voor de huid zoals ze ook besproken worden in de herboristenopleiding

https://sites.google.com/site/kruidwis/kruiden-a/arnica-montana

https://sites.google.com/site/kruidwis/kruiden-a/calendula

https://sites.google.com/site/kruidwis/kruiden-a/hypericum-perforatum

https://sites.google.com/site/kruidwis/kruiden-a/symphytum-officinale-smeerwortel

https://sites.google.com/site/kruidwis/herboristen-opleiding-dodonaeus

En een kruidig 2012 met al deze vrolijke planten. En... planten kun je ook helpen zonder ze op te eten.

Herba

De nieuwe herba, het tijdschrift van de herboristen vereniging, is vandaag in mijn brievenbus gevallen. Een beetje kerstnummer is het wel geworden, niet dat er kerst-tierlantijntjes in staan, maar wel wat artikels over specerijen en over een verdwenen kruid van meer dan 2000 jaar geleden, de Sylphion. 
Verwarmende specerijen horen toch wel bij deze periode van het jaar. 

Cinnamomum / Kaneel

Editoriaal uit Herba 64: Een spece-rijke wereld

Winterse dagen! Koude en donkerte vragen blijkbaar om licht en warmte. Dus worden de straten en huizen extra verlicht en de vuurkorven op de kerstmarkten aangestoken. Daar vinden we ook drank en voedsel vol verwarmende kruiden en specerijen. Zou het toevallig zijn dat het nu ook de tijd van de chocolade is? Troostende chocolade en marsepein. Verwarmende kaneel en kruidnagel in de warme glühwijn moeten ons zowel lichamelijk als geestelijk beschermen. Lichamelijk tegen virale en bacteriële ver-koud-heden en geestelijk ons troosten, het winterse leven wat gezelliger en vriendelijker maken.

Daarom nu deze herba over verwarmende kruiden zoals gember en kaneel. Nu zijn deze specerijen gewone, ordinaire producten geworden maar ooit waren het dure en mysterieuze planten, waar verre, gevaarlijke reizen voor werden ondernomen. En, waar spectaculaire verhalen over verteld werden.

De herkomst van de specerijen sprak tijdens de Middeleeuwen alleszins tot de verbeelding. Tijdens de Oudheid was men zich reeds terdege bewust van de oosterse herkomst van specerijen, en later, tijdens de hele Middeleeuwen, werd deze kennis voortdurend levendig gehouden door allerlei legendes. Maar het Oosten lag veraf, en was mysterieus, ondoorgrondelijk (met bovendien een totaal andere godsdienst), het Oosten was tegelijkertijd aantrekkelijk en angstaanjagend, en slechts weinig westerlingen, behalve enkele illustere uitzonderingen, reisden erheen. Vooral het gebied rond de Indische Oceaan sprak erg aan, "die besloten, exotische droomwereld waarnaar het middeleeuwse Westen zo verlangt, hortus conclusus van een tegelijk verrukkelijk en gruwelijk paradijs, " zoals Jacques LeGoff het zo mooi stelt.

Volgens de christelijke traditie was het Oosten ook de plek waar het Aardse Paradijs zich bevond : het is in de tuin van Eden, die door wilde dieren en een vlammengordijn wordt beschermd en waarvan de poort sinds de zondeval gesloten is, de plaats waar de vier heilige stromen ontspringen: de Ganges, de Tigris, de Eufraat en de Nijl. En het was precies langs de Nijl dat de oosterse koopwaar naar Alexandrië en de mare nostrum werd vervoerd. Op die wijze, zo vertelt Joinville rond 1250, kwamen de kruiden "uit het aardse paradijs",... "de wind laat ze uit de bomen van het Paradijs vallen, zoals de wind bij ons verdorde takken laat vallen ". Als de specerijen uit een paradijs komen dat ver weg in het Oosten gelegen is, laten ze ons dan niet even proeven van de vruchten uit een verloren gewaand paradijs?

Mooi toch! Het 'niet-weten' daar heb ik nu wel eens heimwee naar. Het kunnen fantaseren over een vreemde onbekende wereld. Het creëren van je eigen aardbol. Ik wens jullie dan ook een eigen, mooie wereld in 2012.
herboristenvereniging www.herboristen.be

Onze kerst-boom

Wandelend langs het natuurgebiedje bij mij om de hoek, kom ik een grote, grove den tegen, die omgevallen over de omheining mij de weg wil versperren. Of.. wil hij ontsnappen uit het natuurgebied. Of.. wil hij mij de gevaarlijke moeite besparen om hoog in de boom te moeten klimmen om enkele takken te oogsten  voor het maken van mijn kerstboom?

Nu hangen enkele takken van die omgevallen den onderste boven in de woonkamer en roepen herinneringen op. Aan het ouderlijk huis van lang geleden, aan kind, koude, zwarte kraaien op de witte sneeuw. Aan vroeger, niks nieuws onder de zon zeker. En vroeger is niet beter, noch slechter. Mijmeringen, momenten, vluchtig als het verleden.

En ik, die als herborist hier alleen maar wat medicinale en andere  info wou verstrekken over Pinus sylvestris. Over de geur, de etherische olie, de knoppen en het hars die zo vele verschillende toepassingen hebben.

Nog veel langer geleden noemt Dodonaeus die hars "Een schoone claere vetticheyt" en de ' keernen van den Pijnnootkens, zegt hij, 'sijn goet voor die longhene, sy suyveren die borst ende doen die fluymen lossen ende daer en boven zoo voeden sy oock wel ende maken redelick goet bloet/ ende daer om zoo sijn sy goet den ghenen die hoesten ende uutdrooghen in alle manieren ghebruyckt ende inghenomen'.

Pinus was ooit een menselijk of goddelijk wezen, de vriendin van de natuurgod Pan. Zij werden overvallen door de ijzige Noorderwindgod Boreas, waarbij Pinus het leven liet. Pan veranderde haar toen in een pijnboom om zo eeuwig bij haar te kunnen zijn. Het huilend geluid in de pijnbomen herinnert nog steeds aan die wandaad van de windgod en aan het verdriet van Pinus en Pan.

Peucedanum officinale in de plantencataloog van Rühlemann's

Ik heb hem nog niet ontvangen, de nieuwe zaadcataloog van Ruhlemann's. Toch ben ik al volop de 'oude' aan het bestuderen om voor volgend jaar wat planten of zaden te bestellen, zeker ook omdat we in 2012 weer een grote, nieuwe, eigen tuin zullen bezitten .
In de cataloog van Ruhlemann's vind je niet alleen medicinale planten en zaden van over de hele wereld maar ook interessante gebruiksinformatie over al die bijzondere planten. Hier een voorbeeldje van een tekst over een vroeger bekende schermbloemige Peucedanum, een plant die ik zelf ooit bij Ruhlemann's gekocht heb en die ondertussen, in pot, al enkele verhuizingen achter de rug heeft

"Echter Haarstrang" Ein großer aromatischer Doldenblütler.
Erst mal muss ich sagen, dass man kaum etwas über den echten Haarstrang in den heutigen Kräuterbüchern findet, obwohl es ein Kraut mit starken Inhaltsstoffen ist. Nur in den alten Kräuterbüchern von Culpeper, Mattioli, Dioscorides oder Tabernaemontanus ist er häufig ausführlicher beschrieben, was seine Wertschätzung in früheren Zeiten unterstreicht.

Die Pflanze ist in ganz Mitteleuropa verbreitet, kommt aber relativ selten vor. Verwendet werden hauptsächlich die stark aromatischen Wurzeln, aus denen auch ein gummiartiges Harz tritt, das durch Eintrocknen des aus der angeschnittenen Wurzel austretenden Milchsaftes, des sogenannten Haarstranggummis, gewonnen wird. Aber auch das fenchelartige Laub wird verwendet. Wie viele Peucedanum-Arten, zu denen früher auch der gewöhnliche Dill (Anethum) gezählt wurde, gilt auch der Haarstrang als Aphrodisiakum. Sonstige Wirkungen? Viele. Gegen Kopfschmerzen, Blähungen, Unfruchtbarkeit. Appetitanregend, auswurffördernd, hustenlindernd. Tabernaemontanus schreibt: „Die unfruchtbaren Weiber sollen die Haarstrangwurtzel klein schneiden, darnach auff Kolen legen, unnd den Rauch darvon durch ein Trechter in die Mutter empfangen, das reiniget sie dass sie zu der Empfängnuss tüchtig werden.“ oder auch: „Der Geruch von der Wurtzel erweckt die Schlaffsüchtigen. Das thut auch so man die zu Pulver stösset, mit Essig und Rosenöle temperirt und die Nasslöcher anstreich.“

Peucedanum in
 CruydtBoeck Dodonaeus 

Meine Anregung: junge Schösslinge oder die Wurzel haben wegen ihres sehr angenehmen, würzigen Duftes Potenzial als Würzpflanze. Das Harz aus der angeschnittenen Wurzel wurde einst als Ersatz für Asant genommen, welches ja auch zum Würzen genutzt wird.
http://www.kraeuter-und-duftpflanzen.de/Pflanzen-und-Saatgut/Haarstrang-Hundszunge/H-Einzelsorten/Echter-Haarstrang-Pflanze

Peucedanum bij Dodonaeus
En om van het Duits naar het oud Nederlands over te stappen, hier een citaat uit het Cruydtboeck van Dodoens:
Tsap van der wortel van Peucedanum alleen/ oft als Plinius scrijft/ met bitter Amandelen ende Ruyte inghenomen es seer goet tseghen die cortheyt van den adem/ het versuet die pijne ende weedom des buycx/ het sceydt alle winden ende opblasinghen van der maghen/ ende alle inwendighe leden/ het doet die milte cleyn worden/ het maeckt saechten camerganck ende iaecht daer duer af die taye coude fluymen ende die heete geele cholerijcke vochtigheden.
De werking lijkt zo te lezen nogal op venkel, dus voor de spijsvertering en de luchtwegen, vooral als krampwerend middel. Dodoens noemt de plant trouwens varkensvenkel.

Nog veel meer toepassingen worden vermeld bij Dodoens, waaronder ook wat merkwaardige beschrijvingen en die citeer ik nogal graag. Niet om Dodoens belachelijk te maken, integendeel, in dit geval is het een toepassing bij o.a. epilepsie. 'Tsap van Peucedanum met olie van Roosen ende azijn vermenght es seer goet tseghen die groote rasernie (krankzinnigheid)/ Phrenitides in Griecx gheheeten/ verouderde groote pijnen ende swijmelinghen in thooft/ swaere becommerlijcke ongheruste slapen/ ende tseghen die vallende sieckte op thooft ghestreken'. Veel van deze curieuze beschrijvingen vind ik ook gewoon grappig om te lezen (mag dat?), maar we kunnen er mogelijk ook interessante aanwijzingen in terug vinden om de plant ook in onze moderne tijd therapeutisch te gebruiken..