Peterselie, apigenine en de spieren

Is er iets gewoner dan peterselie. En toch heeft ook dit klassiek keukenkruid een lange geschiedenis van medisch gebruik achter zijn groen.

De wortels, de zaden en de bladeren worden nog steeds in de kruidengeneeskunde gebruikt. Ze worden voorgeschreven vanwege de menstruatie opwekkende eigenschappen, maar hoofdzakelijk als diureticum en voor de behandeling van nierstenen, niergruis, en andere aandoeningen. Huidverouderende vrije radicalen worden opgeruimd en het vrijkomen van histamine wordt verminderd. Zowel de wortels als de bladeren bevatten de vitamines A, B en vooral C. De bladeren zijn rijk aan calcium, magnesium en chlorofyl. Door deze stoffen is Peterselie meer dan alleen een keukenkruid; het draagt ook in belangrijke mate bij tot een evenwichtige voeding. Zo dekt 5 gram peterselie de dagelijkse behoefte aan vitamine A en 30 gram die aan vitamine C.

Maar er is meer. In peterselie, selderij, kamille en citrusvruchten zit het flavonoid apigenine. Volgens een dierstudie, die onderzoekers van het Korea Food Research Institute publiceerden in Oncotarget, heeft die natuurlijke stof een anabole werking. En het humane equivalent van de beproefde dosis is helemaal niet zo hoog. Enkele tientallen milligrammen per dag zouden moeten volstaan.

Apigenine

Apigenine lijkt sprekend op verbindingen als quercetine, kaempferol en luteoline, maar heeft in het lichaam kennelijk toch een ander effect dan die verwante stoffen. Toen de onderzoekers apigenine, hesperetine, kaempferol, luteoline, myricetine en quercetine met een in vitro-assay screenden op mogelijke anabole eigenschappen, vonden ze die alleen bij apigenine.

Dosis

De onderzoekers mengden apigenine door het voer van twee groepen mannelijke C57BL/6-muizen. Een groep kreeg een lage dosis, [Api-L] een andere groep een hoge dosis [Api-H]. Een derde groep muizen kreeg standaardvoer, zonder toevoegingen [NOR]. Het humane equivalent van de beproefde doses was, als je uitgaat van een man van 80 kilo, ongeveer 20 en 40 milligram per dag.

Uithoudingsvermogen

Na 7 weken lieten de onderzoekers de muizen op een treadmill rennen totdat ze letterlijk niet meer konden. De dieren die apigenine hadden gekregen presteerden beter dan de muizen in de controlegroep.

Spiermassa

De quadriceps van de muizen die apigenine hadden gekregen, waren significant groter dan die van de muizen in de controlegroep. Hoe hoger de dosis, hoe groter de spiermassa. 

Mechanisme

Apigenine vergrootte de aanmaak van samentrekkende spiereiwitten [MHC], de anabole hormonen IGF-1 en -2, en PGC-1-alfa, een signaalmolecuul dat cellen meer mitochondria laat aanmaken.Apigenine schakelde volgens de onderzoekers de anabole mechanismen aan door het activeren van het enzym protein arginine methyltransferase-7.

Conclusie

"We found that apigenin increases quadriceps muscle weight in mice and increases their running distance on an accelerating treadmill", resumeren de onderzoekers. "These events are attributable to upregulation of the Prmt7-PGC-1-alpha-GPR56 signaling pathway."

"We also found that apigenin induces myogenic differentiation by regulating Prmt7-p38-myoD and the Akt-S6K1 pathway in C2C12 cells." "These results suggest that apigenin could be used as a functional food to prevent muscle loss and enhance muscle function.

"Further studies on the effect of apigenin in aged mouse muscle are needed to better understand the protective effect of apigenin on sarcopenia."

Bron: Oncotarget. 2017 Sep 16;8(45):78300-11.

Over echte kamille

Als je 's avonds vaak een kopje kamillethee drinkt voordat je gaat slapen leef je misschien langer. Dat suggereert de epidemiologische studie die Bret Howrey van University of Texas in Galveston publiceerde in The Gerontologist. Howrey ontdekte dat in ieder geval bij Mexicaanse vrouwen het gebruik van kamillethee een forse levensverlengende werking lijkt te hebben.

Echte kamille

In echte kamille - wetenschappelijke namen: Matricaria chamomilla of Matricaria recutita - zitten onder meer terpenoids zoals alpha-bisabolol, maar ook apigenin-analogen en azulenes. Die mix van stoffen heeft een rustgevende werking, waardoor je beter kunt slapen als je voordat je naar bed gaat een kopje kamillethee drinkt. Bovendien gaan mensen die kamillethee drinken een beetje minder tobben en piekeren, [J Clin Psychopharmacol. 2009 Aug;29(4):378-82.] en verzacht kamille depressies. [Altern Ther Health Med. 2012 Sep-Oct;18(5):44-9.]

Tegelijkertijd hebben de bestanddelen van kamille volgens cel- en dierstudies ook een positief effect op de gezondheid. Alpha-bisabolol en de apigenin-analogen in kamille remmen bijvoorbeeld kankercellen. [Biochem Biophys Res Commun. 2004 Mar 12;315(3):589-94.] [Mol Cell Pharmacol. 2009 Jan 1;1(3):138.]

Studie

In zijn onderzoek analyseerde Bret Howrey de gegevens van 1677 Mexicaanse 65-plussers, die allemaal woonden in Zuidelijke staten van de VS. Van hen dronk 14 procent wel eens kamillethee. De gegevens waren verzameld in de periode 2000-2007.

Resultaten

De sterftekans van de Mexicanen die kamillethee dronken was 29 procent lager dan die van de groep als geheel, ontdekte Howry. Onder de vrouwen verminderde het drinken van kamillethee de sterftekans met 33 procent, onder de mannen was het effect van kamille niet statistisch significant. Dat zou wel eens kunnen komen omdat de mannen beduidend minder kamillethee dronken dan de vrouwen, vermoedt Howrey.

"The question soliciting information on chamomile use asked about any use in the last 12 months but did not specifically request information regarding duration of use or frequency", schrijft de onderzoeker."Thus, it is plausible that even if men reported use of chamomile they may have used it sporadically or at lower doses than women."

Bron:Gerontologist. 2016 Dec;56(6):1146-52.

Wonderbaarlijk kruidenweekend met het paarbladig goudveil en andere genodigden

We wandelen langs de Maas en klimmen bij de mysterieuze villa Les Cascatelles langs klaterende beekjes en watervalletjes naar de rand van het hellingbos met point-de-vue op de Maas en op het dorp Waulsort. We ontmoeten op ons koud, nat maar wonderbaarlijk weekend vele gewone, geneeskrachtige planten zoals witte dovenetel, glad walstro, brandnetel, maar ook krachtige en bamboe-achtige stelen van de Japanse duizendknoop en de gewone, maar wel bijzonder geneeskrachtige paardenbloem. We zien en voelen het witte melksap van amandelwolfsmelk, valse salie, de lekkere wilde veldsla en eetbare scheuten van de gewone berenklauw. 

En dan.... vinden we ook het paarbladig goudveil, een zeldzaam maar hier overvloedig aanwezig bronplantje. Eetbaar inderdaad, maar als ik dat plantje op eet, word ik als een natuurbarbaar beschouwd.

De planten van het geslacht Goudveil bezitten een dunne, in het water drijvende en over de grond kruipende wortelstok, waaruit niet al te grote stengels ontspringen en op dat kruipen slaat wellicht het woord veil. We ontmoeten dit woord ook in o.m. Eerdtveyl, een oude Nederlandse naam voor Hondsdraf, in Aardveil, een volksnaam ook voor Hondsdraf, in Veyle. Veyl voor Klimop in het kruidenboek uit 1576 van de Vlaamse plantkundige Matthias de Lobel (1538-1616), in Goldveilchen een oude Duitse naam voor Goudveil en in Veilchen, de hedendaagse Duitse naam voor Viooltje, zodat we vermoeden dat veil slaat op planten die dicht tegen de grond groeien met eventueel kruipende stengels of wortels.

In Duitsland werd het genoemd, Eierkraut, Hoalplessel, Krotenkraut, Krot’nkraut, Krahenkraut, Schelmkraut, Zittererkraut, Wechselblättrige Milzkraut, Krätzenblume. Medisch werd het weinig gebruikt, soms als versterkend middel. De uit de plant gemaakte tinctuur, 1 op 5, werd soms gebruikt tegen milt en leverkwalen, plasmoeilijkheden en chronisch hoesten.

Genieten van goudveil, van geile glibberige grond, van vreemde geuren, van herfstvergankelijkheid. Muffe aromatherapie met hondsdraf, bosandoorn en valeriaan. De katten achterna. Herboristen op hun best.

Tempelboom

De Ginkgos verkleuren volop. In een privé-tuin midden in Dinant vind ik een hoge, oude tempelboom. De geelverkleurende, vreemdgevormde bladeren glinsteren in de grijze herfstochtend. Voor de eerste keer vind ik hier ook de stinkende vruchtjes. Ik, als rare herborist ben tevreden met die walgelijke dingetjes. Gelukkig wordt in de Westerse geneeskunde het mooie blad gebruikt. 

In het Verre Oosten zijn reeds duizenden jaren de geneeskrachtige en culinaire eigenschappen van de Ginkgo bekend. Maar in vergelijking tot het Westen wordt niet alleen het blad, maar ook de vrucht gebruikt. Het zachte omhulsel van het zaad is enigszins giftig. Bij het schoonmaken van de zaden kan de huid van de handen geïrriteerd geraken. De zaden worden in China en Japan wel gekookt of geroosterd en als lekkernij gegeten. Ook wordt beweerd dat het eten van de zaden het gebruik van alcohol neutraliseert. Chinezen legden de bladeren in hun boeken om ze tegen vraat te beschermen. Uit onderzoek is gebleken dat Ginkgo resistent is tegen nagenoeg alle ziekteveroorzakende organismen zoals virussen, bacteriën, schimmels en insecten. (Major R.T. – The Ginkgo, the most ancient living tree. Science 1967). Een unieke bijzonderheid van deze bijna uitgestorven boomsoort is dat hij het bijzonder resistent is tegen luchtvervuiling. Het is dan ook niet vreemd dat de Ginkgo in grote steden van Amerika en Japan daarom veel als straatboom wordt aangeplant; dat zijn dan meestal de mannelijke exemplaren gezien de scherpe geur van de rijpe vruchten bij de vrouwelijke Ginkgos.

Een oude boom voor nieuwe kwalen

Recepten met Ginkgo-bladeren en -zaden vindt men in vele Chinese kruidenboeken zowel uit de Oude als de Nieuwe tijd. De zaden gelden als een effectief tonicum voor een verhoogde lichamelijke als geestelijke vitaliteit. Daarenboven werden de Ginkgo-noten door de Chinese en Japanse artsen voorgeschreven om de spijsvertering te bevorderen en bij aandoeningen van hart en longen, bij astma, bronchitis en hoest evenals bij blaas- en nieraandoeningen. Hierbij werd een afkooksel gebruikt van de gedroogde rijpe zaden. De Chinezen gebruiken sinds lang de bladeren van de Ginkgo als een probaat middel bij sinusverstopping, hardnekkige hoest, astma en vooral verkoudheid. De bladeren worden in kokend water gelegd en de hete damp wordt ingeademd. Ook in Duitsland werd dit effect aangetoond. Zelfs als wondpleister onder de vorm van gekneusde bladeren is de Ginkgo bij de Chinezen in gebruik. De zegetocht van de Ginkgo als rationeel fytofarmacon begon in de vijftigerjaren van de twintigste eeuw met het wetenschappelijk onderzoek naar de inhoudsstoffen van het blad. Een van de voornaamste wegbereider van dit onderzoek was de arts en apotheker Wilmar Schwabe (1907-1983). In het laboratorium van de door hem opgerichte firma in Karlsruhe werden de inhoudsstoffen systematisch onderzocht en getest in talrijke studies.

 

Een van de vele onderzoeken

In een gecontroleerde dubbel-blind studie uitgevoerd met Ginkgo-extract versus placebo gedurende 18 dagen op verschillende patiënten met cerebrale insufficiëntie heeft men bij 92% van de patiënten een verbetering waargenomen zowel van functionele stoornissen zoals hoofdpijn, duizeligheid, spraakstoornissen en oorsuizingen als van psychische symptomen zoals bewustzijnsvermindering, desoriëntatie en verwardheid. Ook depressieve zwartgalligheid en angstsymptomen waren duidelijk afgenomen.

Een hele boterham, die Tempelboom.

Merkwaardig toch dat een eeuwenoude boom, een levend fossiel, ons helpt hypermoderne kwalen te verlichten. En daarbij is hij ook nog bestand tegen onze hedendaagse luchtverontreiniging. Hij groeit dus goed in de stad en andere verontreinigde omgevingen.Het meest wordt het blad gebruikt bij doorbloedingsproblemen, vooral van de kleine bloedvaten in handen en voeten en voor de hersencirculatie.

De invloed op het geheugen heeft waarschijnlijk niet alleen te maken met het effect op de bloedvaten, een betere zuurstofvoorziening, maar ook met het stimuleren van de zenuwboodschappers, neurotransmitters, in de hersenen. Daarom kan een goed Ginkgo-extract het concentratie- en oriëntatievermogen verbeteren, vooral bij ouderen, maar ook studerenden kunnen Ginkgo eventueel in combinatie met Ginseng of Rozemarijn tijdens examenperiodes gebruiken.

Boerenwormkruid in de herfst

Ook in november is er nog jong boerenwormkruidblad te oogsten. Alsof het voorjaar voor de deur staat. Helaas is dat voorjaar nog ver weg. Maar een warme, hartige groene pannenkoek met een snuifje boerenwormkruid past wel bij een grijze, killige herfstdag, De naam van de plant klinkt niet direct appetijtelijk en ook de smaak is onaangenaam bitter. En toch! Goed gedoseerd wordt zijn bittere smaak zeer aangenaam en komt er zelfs een vleugje zoet, anijsachtig aroma vrij. De jonge bladeren werden dan ook traditioneel in de groene voorjaarspannenkoeken gebruikt samen met roomse kervel en ander wild jong groen.

Kruidenpannenkoek

• 1/2 kop bloem (1 kop is ongeveer 2,4 dl)
• ei 1
• zout snuifje
• melk 150 cl
• jong boerenwormkruid-blad 1 eetlepel fijngesnipperd, eventueel andere aromatische en bittere planten vooral duizendblad en roomse kervel, maar ook paardenbloem en weegbree zijn geschikt.

Meng de bloem met het zout. Klop het ei door de bloem en meng met de melk. Voeg de blaadjes toe. Roer alles door elkaar en zet 1 uur in de koelkast. Smelt de boter in een pan. Bak de pannenkoeken. 

https://eten-en-drinken.infonu.nl/recepten/41914-boerenwormkruid-op-je-bord.html

Over een vreemde, vergeten plant: het luizenkruid

Luizen zijn er sinds er mensen en dieren bestaan. En dus is het niet verwonderlijk dat er ook kruiden tegen luizen bestaan. De luis heeft de mens door de eeuwen heen vergezeld. Als het ware een huisdier. Volgens sommigen zelfs een waardevol huisdier. Het zou er voor zorgen dat de overtollige en giftige vochten uit het lichaam gezogen worden. Daarom werden ze ooit beschouwd als een probaat middel tegen geelzucht, tandpijn en waterzucht.

Een van de oudste luizenmiddelen zijn preparaten bereid uit het luizenzaad of Semen Sabadillae, die als tinctuur, zalf of azijnzuurextract werd voorgeschreven. Het was vroeger het meest werkzame middel dat er bestond, maar het was ook wel gevaarlijk.

Sabadilla, zijn afkomst

Het Sabadillazaad is afkomstig van Sabadilla officinarum, ook genaamd Schoenocaulon officinale, behorende tot de familie van de Liliaceae. De naam is afgeleid van het Spaanse, "cebada", wat gerst betekent, vanwege het uiterlijk van de vruchtstand. De plant is inheems in Mexico, Guatemala en Venezuela, groeit op grasrijke vochtige plaatsen, tot op 1000 m hoogte toe. Er zijn waarschijnlijk ook cultures geweest van het luizenkruid. De Mexicaan Hernandez vermeldde de plant voor het eerst, gevolgd door de Spaanse arts Monardes, die ze in 1572 voor het eerst in Sevilla in handen kreeg en wist dat de plant in Mexico werd ge­bruikt als etsmiddel bij wonden met gangreen. In 1651 verscheen een verhande­ling met een afbeelding, die blijkbaar niet veel aandacht trok, want in 1705 kende Valentini het zaad nog niet; in 1718 en 1726 zegt "Abraham Vater" in zijn geschriften dat het zaad zeldzaam is. In Frankrijk kende men vanaf 1726 het zogenaamde "Kapuziner Pulver", samengesteld uit Sabadilzaad, Delphinium staphisagriae-zaad en tabak. Het werd met vet tot een zalf verwerkt. In 1759 wordt Sabadil voor het eerst officieel genoemd in de "Strassburger Taxe" en in 1771 in de Zwitserse Pharmacopee. Na de ontdekking van het alcaloïd veratrine in de plant neemt de belangstelling nog toe.


Namen van het luizenkruid

Cevadilla. Schoenocaulon officinale. Melanthium sabadilla. Veratrum officinale. Helonias officinalis. Sabadilla officinarum. Asagraea officinalis. Sabadillermer. De plant werd door Schlechtendahl "Veratrum officinale" genoemd. Linnaeus spreekt in zijn "Materia medica" van 1772 over Sabadilla. In 1839 heeft men het over "Holonias officinalis", terwijl Lindley in 1839 de naam weer veran­dert in "Asagraea officinalis", naar de onderzoeker Asa Gray, die van deze verering blijkbaar niet gediend was, want hij kwam met de naam Schoenocaulon officinalis, afgeleid van "schoinos",bies en "caulos", stam.

Botanische beschrijving

Het is een knolgewas waaruit grasvormig lange bladeren groeien, anderhalve meter lang en tot 12 cm breed, waarbinnen een 1 tot 2 meter hoge onbebladerde bloemstengel oprijst, gevuld met droog merg. De bloeivorm is een rijk bloeiende aar met kleine kort. gesteelde groengele drietallige bloemetjes, in de oksel van kleine schutblaadjes. De bovenste bloemen zijn manlijk, de onderste tweeslachtig. De meeldraden staan in twee kransen van drie. Het vruchtbeginsel is driehokkig en bovenstandig. De vrucht is een driehokkige lichtbruine doosvrucht, met meestal 2 tot 5 lan­cet vormige bruinzwarte zaden. De zaden zijn langwerpig tot lancetvormig, iets gekromd.

Statistische gegevens van zowat honderd jaar geleden geven ons een indruk van het vroegere luizenprobleem. Zo bedroeg de uitvoer vanuit Caracas in 1881 127.000 kg, in Hamburg werd in 1909 zelfs 210.000 kg verhandeld.

Waarop berust de werking van het zaad als insecticide?

Het was een apotheker, Wilhelm Meissner, die in 1818 het alkaloïd sabadilline, ook veratrine genoemd, ontdekte. Hij was wat laks met zijn publicatie, die in 1821 uitkwam en zodoende waren Felletier en Caventou hem officieel voor in 1819 toen ze geheel onafhankelijk het veratrine vonden. Het meest voorkomende alkaloïd is het cevadine of gekristalliseerd veratrine. Het werd in 1855 door Merck beschreven. De plant bevat ongeveer 4% van een alkaloïdmengsel dat na moeizaam onderzoek langzamerhand ontrafeld kon worden. De basisstof draagt de naam cevadine. Het is een spier- en zenuwgif, dat verlammend werkt. Verschijnselen zijn huidirritatie, niezen, dan volgt duizeligheid en braakneiging. De hartslag wordt krachtiger, er treedt bloeddrukverlaging op, en de dood kan volgen door ademhalings- of hartverlamming.

In de 18de eeuw werd het ook voor het eerst toegepast als wormdrijvend middel en zelfs bij reuma werd het gebruikt, al bleek dat al snel veel te gevaarlijk.

De luizen zijn er nog steeds, als is het wel in veel mindere mate. Hebben we dat ook een beetje te danken aan het gebruik van het luizenkruid of vooral aan een betere hygiëne? Ook de plant is er nog, al gebruiken wij hem niet meer tegen die beestjes.

Voor verdere studie

• Partial synthesis of 3-O-vanilloylveracevine, an insecticidal alkaloid from Schoenocaulon officinale. István Ujvárya, Corresponding Author Contact Information, † and John E. Casidab. Ecological biochemistry
• Schoenocaulon Alkaloids. I. Active Principles of Schoenocaulon officinale. Cevacine and Protocevine1,2S. Morris Kupchan, David Lavie, C. V. Deliwala, B. Y. A. Andoh J. Am. Chem. Soc.,1953, 75 (22), pp 5519–5524
• Alm T (2003) Schoenocaulon officinale in Norwegian folk tradition. Blyttia 61, 99-104. Contact: Alm, Torbjorn; Fagenhet for Botanikk, Tromso Museum, Universitetet i Tromso, N-9037, Tromso
• Anonymous (1946) Sabadilla as an insecticide. Bull Imp Inst [Gr Brit] 44, 102-4.

Paardenkastanje. Signatuur en oude gebruiken.

De paardenkastanje geeft zich bloot. Kandelaartakken worden zichtbaar, bladstelen breken van het forse, veelvingerig blad, de paardenhoef wordt zichtbaar. Signatuur?

De paardenkastanje, Aesculus hyppocastanum werd ooit in lange lanen aangeplant als sierboom. In Brussel is hij opvallend meer langs de openbare weg aanwezig dan in andere Europese steden dankzij koning Leopold II die een voorliefde had voor deze soort om er de grote lanen mee te verfraaien. De bladeren en bloemen verschijnen vanaf april en zijn majestueuze voorkomen en dicht gebladerte maken er een boom van eerste orde van, zeer geschikt om monumentale decors te vormen, vooral bij aanplantingen in rijen. 

Zijn hout is wit, melkachtig, met zijdeachtig uitzicht, zeer homogeen, zeer licht en zacht, gemakkelijk te bewerken maar weinig duurzaam. Het brandt slecht. Het werd vooral gebruikt bij het brandschilderen. De kastanje bevat zetmeel, saponinen (aescine) en glucosiden die de vrucht licht toxisch maken (esculine, fraxine). De aescine (of escine) bezit geneeskrachtige eigenschappen (ontstekingwerend en vaatvernauwend) terwijl de esculine gebruikt wordt voor de identificatie van micro-organismen. In de fytotherapie worden een uit de noten gewonnen lotion en capsules gebruikt om bloedsomloopproblemen en aambeien te behandelen.

In de postume Vlaamse heruitgave van het kruidenboek van Dodoens uit 1618, die door andere geleerden verzorgd werd, lezen we: “De vreemde Castanten [bedoeld is de kastanjes van de Paardenkastanje] zijn seer goet om de dempige [kortademige] ende hoestende Peerden te helpen ende te genesen: daerom zijn sy Peerde Castanien oft Ros-Castanien geheeten.” Hier verschijnt dus met enige verandering de nu gebruikelijke Nederlandse naam Paardenkastanje.

De algemene bladsteel van het samengestelde blad heeft aan de voet een verdikking die enigszins op de hoef van een paard lijkt en die bladsteel laat na het vallen van het blad een hoefijzervormig bladlitteken op een twijg achter, waarbij nog vlekken te zien zijn die op hoefnagels gelijken en te wijten zijn aan afgebroken vaatbundels. Soms wordt gedacht dat dit de naam van de boom verklaart, maar het is eerder de historische verklaring over de genezende kracht van de kastanjezaden die geloofwaardig is.

God, de duivel, kastanje en oude gebruiken

God schiep de tamme kastanje. Toen de duivel dat zag wilde hij ook zo’n boom maken. Dit werd de paardenkastanje, die staat dus onder duivelse invloed. Ook reuma kwam van de duivel. Zo worden al vanouds zaden door de ouden tegen jicht gebruikt en nog niet lang geleden droegen de mannen (en de vrouwen?) de zaden in hun broekzakken om hen zo te beschermen tegen reuma. Het krachtigst werken de kastanjes die je gekregen hebt. Uit de zaden werd vroeger een middel bereid tegen reuma, jicht en neuralgie. 

De zaden bevatten saponinen of zeepstoffen. Het ruwe vet werd na een behandeling gebruikt bij de spiritusbereiding en als een extract voor toiletzepen. Het meel bevat een soort stijfsel dat bekend is als amandelmeel of patés d’ amande, wat uit de gedroogde en gezeefde vrucht bereid en waar een geurtje aan toegevoegd werd. Zo was het geschikt om de handen te verzachten. Dat stijfsel werd ook gebruikt door boekbinders om de boeken te beschermen tegen insecten. En ook nu gebruiken we weer de zeepstoffen om kleding en haar te wassen.

Van de vrucht werd een snuifpoeder gemaakt door ze te verbranden en tot een poeder te malen. Het niezend vermogen werd eraan gegeven door er de tot poeder vermalen bloemetjes van lelietje der dalen doorheen te mengen.

De olierijke afkooksels van de groene schillen werden wel gebruikt om luizen te verdrijven. Hiermee werden de naden van de bedstede met het afkooksel ingesmeerd.

De bast werd tegen koorts gebruikt. Net zoals de schors bezit het een heilzame en ingewand versterkende kracht, de reden waarom men deze boom wel eens de Europese kinaboom noemde (kinineboom: Cinchona)

Zie ook https://sites.google.com/site/kruidwiskruidwis/kruidenmonografie-a-z/aesculus-paardekastanje

Rozenbottel maakt mogelijk de huid jonger

De vruchten van de hondsroos kunnen nu nog geplukt worden. Naast zijn vele gezonde eigenschappen zou  rozenbottelpoeder ook een verjongend effect hebben op de huid, Zo blijkt uit een wetenschappelijk onderzoek. Rozenbottel maakt mogelijk de huid jonger.

Dagelijkse inname van een paar eetlepels rozenbottelpoeder maakt de huid een beetje elastischer en minder droog, en maakt rimpels minder nadrukkelijk aanwezig. Dat ontdekten anti-verouderingsonderzoekers van Mae Fah University in Thailand, die proeven deden met een rozenbottelproduct uit Denemarken.

Studie

De onderzoekers experimenteerden met 34 proefpersonen van 35-65 jaar. De helft van hen kreeg gedurende acht weken elke dag 45 gram van een gestandaardiseerd rozenbottelpoeder. Het bestond voor de helft uit de zaden van de rozenbottel, en voor de andere helft uit vruchtvlees.

De onderzoekers gebruikten Hyben Vital/Hi-flex rose hip powder, een product van het Deense Hyben Vital. Officieel betaalde Hyben Vital de studie niet. Het bedrijf verzorgde wel de analyse van de gegevens die de onderzoekers aanleverden. Bovendien werkt de onderzoekersleider als consultant voor Hyben Vital

Vlak voor de toediening begon, halverwege en vlak nadat de suppletieperiode was afgelopen, bepaalden de onderzoekers de conditie van de huid van de proefpersonen.

Resultaten

Rozenbottel verbeterde de hydratie en de elasticiteit van de huid.De rimpels bij de ooghoeken werden een beetje minder diep.

Mechanisme

"A certain galactolipid, GOPO, was recently isolated from the present rose hip species", schrijven de onderzoekers. [J Nat Prod. 2003;66(7):994–5.] "The present powdered rose hip as well as the galactolipid GOPO, when isolated, was shown to reduce MMP-1 gene expression. This is interesting as MMP-1 is an enzyme responsible for the breakdown of cell structures such as collagen." "Moreover, GOPO and rose hip upregulate genes that are responsible for the synthesis of collagen." [BMC Complement Altern Med. 2011 Nov 3;11:105]

Conclusie

"Intake of the standardized rose hip powder improves aging-induced skin conditions", schrijven de onderzoekers.

"A well-powered, large-scale, placebo-controlled follow-up trial on the actual skin conditions is strongly warranted for supporting the present pilot study. The present study on cell longevity should also be repeated and in large-scale placebo-controlled settings."

Bron: Clin Interv Aging. 2015 Nov 19;10:1849-56.

Pompoen verhoogt uithoudingsvermogen en spierkracht

Hoewel mensen al duizenden jaren pompoenen eten, is er niet zoveel bekend over hun gezondheidsbevorderende werking. Maar die is er wel, dat weten we onder andere door Japans onderzoek. [Biosci Biotechnol Biochem. 2009 May;73(5):1033-41.] In pompoen zit, behalve alpha- en gamma-tocopherol, betacaroteen, cryptoxanthine, luteine en zeaxanthine ook relatief veel nicotinezuur en trigonelline. Die stoffen verbeteren de opname van glucose door spiercellen. Pompoen doet kennelijk iets met insuline.

Koreaanse onderzoekers ontdekten daarnaast dat een andere stof in pompoen, de secundaire metaboliet dehydrodiconiferyl-alcohol, de opname van glucose door vetcellen saboteert. [J Biol Chem. 2012 Mar 16;287(12):8839-51.] In reageerbuizen remt de dehydrodiconiferyl-alcohol de aanmaak van PPAR-gamma in vetcellen.

Studie

De Taiwaneze onderzoekers vermoedden op basis van de beschikbare gegevens dat pompoen sportprestaties zouden kunnen verbeteren. Ze maakten een alcoholextract van het gedroogde en zaadloze vruchtvlees van muskaatpompoen en gaven dat aan muizen. De dieren kregen 14 dagen elke dag 0, 50, 100 of 250 milligram extract per kilo lichaamsgewicht.

Resultaten

Na die periode testten de onderzoekers de spierkracht in de voorpoten van de muizen met een grip strength test. Daarbij bepaalden de onderzoekers met hoeveel kracht de dieren zich konden vastklampen aan een metalen pijpje. De suppletie met pompoen maakte de dieren sterker.

De onderzoekers bepaalden ook het uithoudingsvermogen van de dieren. Ze bonden een gewichtje aan de staart van de dieren, gooiden ze in een aquarium en keken vervolgens hoe lang de muizen konden blijven zwemmen. De Taiwanezen zagen dat pompoen het uithoudingsvermogen van de dieren verbeterde.

Hoe het extract van pompoen precies werkt blijkt uit de concentratie ammonia [NH3] en glucose in het bloed van de dieren. In rust had pompoen geen effect, maar pal na de zwemsessie vonden de Taiwanezen minder ammonia en meer glucose in het bloed van de dieren die pompoenextract hadden gekregen.In de spieren en de lever hadden de muizen die pompoenextract hadden gekregen in rust meer glycogeen.

Conclusie

"These results indicate that Cucurbita moschata extract has anti-fatigue activity and can elevate exercise performance", schrijven de onderzoekers. "Although the exact bioactive phytocompounds and detailed anti-fatigue mechanisms of Cucurbita moschata remain to be elucidated, this study provides science-based evidence to support that Cucurbita moschata could be a promising anti-fatigue agent and an ergogenic aid."

Bron: Molecules. 2012 Oct 9;17(10):11864-76.

Chutney met meidoornbessen

Meidoornbessen-appelchutney met gember

• 1 kg bessen
• 1 kg appels (geschild en in stukjes gesneden)
• 1 kleine ui (kan weggelaten worden)
• 1l azijn (cider appelazijn)
• 650g suiker
• 2 theel. gemberwortel (poeder, of verse wortel fijngemalen iets meer dan 2 theel.)
• 1/2 theel. kruidnagel (poeder)
• peper naar smaak

Bereiding

• Zorg ervoor dat alle steeltjes van de bessen verwijderd zijn
• Doe de gewassen bessen samen met de azijn in een pan en breng aan de kook
• Laat ongeveer een half uur op een laag vuur zachtjes koken
• Eventueel het mengsel door een zeef halen en zet de pan met de vloeistof weer op het vuur
• Voeg hier de stukjes appel, gesnipperde ui, suiker en de kruidnagel, gember en peper aan toe
• Laat het geheel koken tot de appel zacht is, maar nog wel zijn vorm behoud.
• Doe de chutney in gesteriliseerde potten.

Lichaamsbeweging maakt het coronavirus minder dodelijk

Lichaamsbeweging beschermt tegen corona, en niet zo zuinig ook. Bij besmetting met het coronavirus vermindert een beetje lichaamsbeweging de kans dat je naar het ziekenhuis moet, de kans dat je op de IC belandt en de kans dat je komt te overlijden.

Studie

De Amerikaanse arts Robert Sallis, verbonden aan het Kaiser Permanente Medical Center in Fontana, Californië, analyseerde de gegevens van 48440 patiënten die in 2020 besmet raakten met het coronavirus en zich meldden bij een arts van Kaiser Permanente Medical Center. De patiënten hadden in de afgelopen jaren minstens drie keer verteld hoeveel ze dagelijks bewogen.

Een deel van de patiënten bewoog volgens de huidige richtlijnen voldoende. Ze haalden de norm van minstens 5 dagen per week 30 minuten wandelen in stevig tempo - of een equivalent daarvan [Consistently active].

Sallis vergeleek de uitkomsten van de coronabesmetting van deze groep met die van de consistently inactive- en de inconsistently active-patiënten. In dit bericht beperken we ons gemakshalve tot het verschil tussen de studiedeelnemers die voldoende bewogen en de studiedeelnemers in de consistently inactive-categorie.

Resultaten

Niet-bewegen verhoogde de kans op ziekenhuisopname, de noodzaak voor verpleging op een intensive care-afdeling en de kans op overlijden. Het schadelijke effect van niet-bewegen was groter dan dat van diabetes, kanker of hart- en vaatziekten.

Lichaamsbeweging maakt het coronavirus minder dodelijk

Roken, overgewicht en bijna alle andere leefstijlfactoren die Sallis meenam in zijn analyse wogen allemaal minder zwaar dan niet-bewegen. Sallis vond maar twee factoren die zwaarder wogen dan niet-bewegen: een gevorderde leeftijd van 60-70-plus en het hebben ondergaan van orgaantransplantaties (lees: het gebruiken van medicijnen die afstoting van nieuwe organen voorkomen maar ook het immuunsysteem afremmen).

Conclusie

"Engaging in regular physical activity may be the single most important action individuals can take to prevent severe COVID-19 and its complications, including death", resumeert Sallis.

"This message is especially important given the increased barriers to achieving regular physical activity during lockdowns and other pandemic restrictions. The results of the present study suggest a clear and actionable guideline for reducing the risk of severe COVID-19 outcomes."

Volgens praktisch alle studies naar het effect van de corona-lockdowns op leefstijl is door die maatregelen de hoeveelheid lichaamsbeweging afgenomen.

Bron: Br J Sports Med. 2021 Apr 13:bjsports-2021-104080. Epub ahead of print.

Wild wandelen bij Belvaux

Voor de zoveelste keer afspraak voor een kruidenwandeling in Belvaux bij de Lesse.Tegen mijn verwachtingen in toch veel volk. Bekenden maar ook veel onbekenden, jong vrouwvolk die deze keer ook hun vrienden meegelokt hebben. 

We wandelen langs de Lesse richting het gat van Belvaux, de plaats waar de rivier in de grotten van Han verdwijnt. Oude planten en nieuwe mensen. De planten kan ik bijna blindelings determineren, toch blijven ze boeiend. Oude planten met nieuwe inzichten. Zo is er de meidoorn nu met rode bessen, eeuwenlang bekend. In 1626 beveelt Matthiolus de struik  aan in zijn kruidboek bij nierstenen en overmatige menstruatie. Dodonaeus schrijft "De vrucht van meidoorn stopt de buikloop en de maandvloeden van de vrouwen, als Dioscorides betuigt. De binnenste kernen van deze vruchten gestoten of tot poeder gebracht en met enige drank ingenomen breken of vermorzelen de steen en drijven hem uit de nieren of blaas.

De gestoten wortel van deze haagdoren pleistervormig opgelegd trekt alle doorns, ijzeren, stralen en angels uit de wonden. Enige zeggen dat de zwangere vrouwen die de wortel veel behandelen gemakkelijk van kind misvallen en dat als ze die pleistervormig op de buik leggen de levende en dode vrucht in korte tijd afdrijft’. Voor voor de nieren, buikloop en wonden, wordt de meidoorn niet meer gebruikt. De doorbraak van de meidoorn als geneeskrachtige plant vond pas plaats tegen het eind van de negentiende eeuw, toen artsen en wetenschappers de invloed ervan op het hart ontdekten. 

Maar we komen hier niet alleen voor de meidoornbessen, maar voor de Lesse, het gat van Belvau en de mythische Belladonna. Atropa, de plantvrouw die mij hier al jaren gezelschap houdt, de dodelijke dame die me nooit in de steek laat. Rijpe donkerglimmende lokkende bessen vinden we in het Belladonnastraatje. Eén besje geef je leven, tien bessen de dood of... het eeuwig leven, maar dat stellen we nog even uit. We willen nog een dagje verder, klimmen, dalen en opnieuw klimmen naar de euforiserende rots met zijn magische plantengroei. Genieten van wilde tijm, gamander, kalkaster, hertswortel, engbloem en vele andere geurende plantenvrienden. Tijm, thumos kan ook moed betekenen. Moed krijg ik van deze wandelingen en van de mensen en de planten die ik mag ontmoeten.

Meidoorgelei

Was 1 kg meidoornbessen, snijdt 500 gram appels klein en kook dit alles zachtjes net onder water in 2 uur.Zeef het en  weeg het sap. Aan het sap wordt het gelijke gewicht aan suiker toegevoegd en wordt het weer aan de kook gebracht. Afschuimen, in potten doen en deze goed afsluiten.

Over tijm. https://kunst-en-cultuur.infonu.nl/geschiedenis/37883-tijm-en-zijn-verleden.html

Over Atropa belladonna https://mens-en-gezondheid.infonu.nl/natuurgeneeswijze/37880-wolfskers-de-lokkende-bella-donna.html

Koolcompressen

Het zijn haast wondertjes waarover de volksgeneeskunde bericht wanneer het gaat om de positieve werking van koolbladeren op slecht genezende wonden, zweren of ontstekingen aan het nagelbed. Zenuwpijnen, vooral als gevolg van gordelroos, kiespijn, gewrichtspijnen en pijnen die ontstaan door jicht worden ook snel en voor een lange tijd verzacht wanneer u er omslagen van koolbladeren op legt. En ook dat is veelvuldig beproefd.

Zo worden de omslagen met koolbladeren gemaakt. Je neemt verse koolbladeren uit het midden van een kool. De dikke nerf in het midden haal je er uit, gaat een paar keer met een deegrol of fles over de koolbladeren zodat ze hun stugheid verliezen. Dan leg je ze op de zieke plaatsen (wonden, gewrichten, pijnlijke delen van de huid). Je wikkelt losjes een zwachtel om het geheel. Bij wonden moet u het verband 2 keer, in andere gevallen 1 keer per dag verwisselen. Het is raadzaam om wonden, voor u er een nieuw koolblad op legt eerst in een kamillethee te leggen, dat ondersteunt de genezing.

En ik zou bijna vergeten, dat je kool ook gewoon als gezonde groente kan eten, inwendig bijzonder beschermend is tegen vele vormen van kanker, maar voor zulk een advies heb je mij hopelijk niet nodig.

Koolkompressen

• Een witte kool
• Verband
• Tape om verband vast te zetten

Een kompres van koolbladeren maak je als volgt:

• Haal een aantal bladeren 1 voor 1 los (meestal 3 of 4 afhankelijk van de plek die je wilt koelen) Haal de harde stukken eruit 
• Kneus de bladeren, zonder ze in kleine stukken te scheuren (grote stukken blad zijn makkelijker om de zere plek te wikkelen). het is belangrijk dit pas te doen vlak voor je de bladeren aanlegt
• Verdeel de gekneusde bladeren over de te behandelen plek, 1 laag is genoeg
• Zet de bladeren vast door een verband erom te wikkelen. Strak genoeg om de bladeren op de plek te houden, maar niet te strak zodat je de bloedafvoer knelt. 
• Gebruik tape om het verband vast te zetten

Het kompres kun je heel de nacht laten zitten. 's Ochtends kun je het compres verwijderen en de gebruikte koolbladeren weggooien.

Gebruik bij

• huidaandoeningen: acné, abces (rijping), brandwonden (verkoelend), gordelroos (sap)
• reumatische klachten: artritis, jicht
• veneuze vaatstelsel: tromboflebitis, doorligwonden
• mastitis, pijnlijke borsten

Werking

• Vermindert ontsteking en zwelling, verzachtend en verkoelend, wondontsmettend en wondgenezend (bevordert wondgranulatie en epithelisatie)

Wetenschappelijk onderzoek

• Indian J Community Med. 2008 July; 33(3): 160–162 Indian Journal of Community Medicine. A Comparison of Cabbage Leaves vs. Hot and Cold Compresses in the Treatment of Breast Engorgement
• Roberts KL, Reiter M, Schuster D. Effects of cabbage leaf extract on breast engorgement. J Hum Lactation. 1998;14:231–6.

Fresh kale contains: 

Water 84.4%; Protein 3.3%; Total lipid (fat) 0.7%; Carbohydrate, by difference 10.0%; Fiber, total dietary 2.0%; Ash 1.5%. Minerals: Calcium, 135mg/100g; Iron, .1.7mg/100g; Magnesium, 34 mg/100g; Phosphorus, 56 mg/100g; Potassium, 447 mg/100g; Sodium, 43 mg/100g; Zinc, 0.44 mg/100g; Copper, 0.3 mg/100g; Manganese, 0.8 mg/100g; Selenium, Se 0.9 mcg/100g; Vitamin C, 120.0 mg/100g; Thiamin 0.11 mg/100g; Riboflavin 0.13 mg/100g; Niacin 1.0 mg/100g; Pantothenic acid 0.1 mg/100g;

Vitamin B-6 0.3 mg/100g; Folate, 29 mcg/100g; Vitamin A, 8900 IU; Vitamin A, RE 890mcg; Vitamin E (ate) 0.8mg/100g. Lipids: Fatty acids, total saturated 0.1g; Total monounsaturated 0.05g; Total polyunsaturated 0.34g. Amino acids: Tryptophan 0.04g; Threonine 0.15g; Isoleucine 0.2g; Leucine 0.2g; Lysine 0.2g; Methionine 0.03g; Cystine 0.04g; Phenylalanine 0.17g; Tyrosine 0.12g; Valine 0.2g; Arginine 0.2g; Histidine 0.07g; Alanine 0.17g; Aspartic acid 0.3g; Glutamic acid 0.4g; Glycine 0.16g; Proline 0.2g; Serine 0.14g. [USDA Nutrient Database for Standard Reference, Release 14 (July 2001)].

Varkensgras

Varkensgras. Deze kruipende plant groeit overal tussen straatstenen. Veel voorkomend dus maar helaas heel veel op vuile plaatsen. Gelukkig kwam ik vandaag frisse varkensgrassen tegen langs een rustige, propere veldweg. Het moment om te oogsten. De hele bovengrondse bloeiende plant kan van uit de penwortel afgeknipt worden, door oa het hoog gehalte aan kiezelzuur is het kruid ook goed te drogen

Etymologie. Over de naam van de plant

De naam varkensgras is waarschijnlijk ontstaan, omdat het als varkensvoer werd gebruikt. Al kan ik mij dat moeilijk voorstellen, want aan dit schrale kruid valt weinig te eten. Zou het mogelijk als vies gras bedoeld geweest zijn? Of zou het medicinaal nuttig zijn voor varkens? Of wil men op deze manier, het ordinaire, het vuile van deze plant uitdrukken, door het ‘varken’ te noemen? Veel vraagtekens, dus ik weet het niet, al opteer ik voor de laatste mogelijkheid. Alhoewel, in de 16de eeuw zou het gebruikt geweest zijn om de eetlust bij varkens te verhogen. Misschien toch iets voor de varkensbio-industrie.

Doordat het zo sterk groeit heeft het ook veel volksnamen gekregen in de trant van ‘kruip bij de weg’, wegengras,en kreupelgras. In sommige streken werd het ook ijzerkruid genoemd. Mogelijk omdat het zo sterk is als ijzer. Als ik het op de zandpaden in de tuin wil weghakken, geraakt de hak er zelfs niet van de eerste keer doorheen.

Polygonum, de officiële naam van varkensgras
Polygonum komt natuurlijk van polys, veel en gonus, knoop en verwijst naar de knopige stelen, die zo eigen zijn aan de hele familie. De soortnaam aviculare; van het Griekse avis, vogel, mogelijk omdat het zaad goed vogelvoer is, of omdat de bladeren op een vogeltong lijken of de groeiwijze lijkt op een vogelpoot. Andere volksnamen waren ook mussetong en vogelvoet.

Proserpinaca
Dodoens schreef nog dat het kruid volgens Apuleius 'Proserpinaca' heette, omdat het over de aarde kruipt waar Proserpina regeert. In het Grieks heet deze koningin van de onderwereld Persephone. In de Latijnse tekst van het Antidotarium Nicolaï wordt varkensgras aangeduid met 'proserpinata', wat later vertaald werd tot 'weeggras' of 'weggras'. De Latijnse naam is een afleiding van proserare, ten goede doen keren, wat weer op de geneeskracht duidt.

Looistofplant
Medicinaal is het een echte looistofplant, die traditioneel als bloedstelpende middelen gebruikt werden. En dat vind je als een rode draad doorheen de geschiedenis terug. Dioscorides schreef dat het tegen bloedspuwen en buikloop werkzaam is en Plinius voegde er nog neusbloedingen aan toe. Hij noemde het kruid ‘sanguinaria’ van bloed en vele eeuwen later vertaalde Dodonaeus dat als ‘bloedt-cruydt’. Hij schrijft:

‘Tsap van Wechgras ghedroncken es goet tseghen dat bloet spouwen/ t bloet pissen/ ende tseghen alle bloet ganck/ ende helpt den ghenen die overvloedichlijck overgheven ende camerganck hebben.
De bladeren van Wechgras in wijn oft water ghesoden ende ghedroncken stelpen alderhande loop des buycx/ dat root melizoen/ der vrouwen overvloedighe cranckheyt/ tbloet spouwen ende alle bloetganck/ ghelijck dat sap.
Tsap van Wechgras met een pessus in der vrouwen scamelheyt ghedaen stelpt die vrouwelijcke cranckheyt ende die overvloet/ in die nuese ghesteken stoppet dat bloeyen uut die nuesen/ in die ooren ghedruypt benempt die pyne ende gheneest dat ghesweer der selver.

Dus allemaal bloedstelpende, samentrekkende werkingen.

Suikerziekte
Er is verder nog één volkse toepassing, waar de mensen mij al dertig jaar op wijzen en dat is zijn gebruik tegen ouderdomsdiabetes. Wetenschappelijk zijn daar weinig aanwijzingen voor maar in de realiteit lijken diabetici zich goed te voelen bij het gebruik van varkensgras. Ik combineer het dan ook met andere, wel wetenschappelijk onderbouwde planten voor suikerziekte zoals Paardenbloem en Klitwortel.

Namen
Dodonaeus: Polygonon mas, Sanguinaria, Sanguinalis, Proserpinaca, Seminalis (Centumnodia), Wechgras Verkens gras, Duysent knoop manneken.
Engels: knotweed, prostrate knotweed, yard knotweed
Frans: Renoué des oiseaux, Centinode, Trainasse, Herbe aux 100 nœuds
Duits: Vogel-Knöterich, Knöterich, Niedriger Vogel-Knöterich

Voor verdere studie

• Gonzalez Begne M, Yslas N, Reyes E, Quiroz V, Santana J, Jimenez G. 2001. Clinical effect of a Mexican sanguinaria extract (Polygonum aviculare L.) on gingivitis. J Ethnopharmacol. 2001 Jan; 74(1): 45-51.
• Nan JX, Park EJ, Kim HJ, Ko G, Sohn DH. 2000. Antifibrotic effects of the methanol extract of Polygonum aviculare in fibrotic rats induced bile duct ligation and scission. Biol Pharm Bull. 2000 Feb; 23(2): 240-3.
• HAVERLAND . Polygonum aviculare L.--bird knotgrass. A botanical-chemical pharmaceutical study.] Pharmazie. 1963 Jan;18:59-87
• Hsu CY. Antioxidant activity of extract from Polygonum aviculare L. Biol Res. 2006;39(2):281-8. Epub 2006 Jul 25 (mogelijk kan de anti-oxydantwerking van Varkensgras een verklaring geven voor het gebruik bij ouderdomsdiabetes)

Buitenlandse krachtkruiden. Knopkruid.

Knopkruid. Je vind het overal. Vooral op vuile plaatsen tussen stoep en straat. Ook in Dinant groeit het vrolijk tussen kathedraalmuren en straatkasseien.

De wetenschappelijke naam van dit algemeen onkruidje is Galinsoga vernoemd naar een zekere Galinsoga (1766-1797), botanicus en hofarts van  de koningin van Spanje. De soortnaam parviflora komt van het Latijnse parvus = klein en flos = bloem: met kleine bloemen. De Nederlandse naam ‘knopkruid’ verwijst ook naar het kleine, knopvormige gele bloemhoofdje.

De plant komt van oorsprong uit Zuid-Amerika (Andesgebergte). Rond 1820 is deze plant op een of andere manier hier in Europa ingeburgerd. De plant komt vooral voor in akkers en tuinen, omgewoelde wegbermen en opgehoogde terreinen. Kaal Knopkruid is eetbaar, tenminste de jonge blaadjes en stengels. Het kan ook in soep meegekookt worden. Het smaakt een beetje naar zeekraal en zit vol met calcium. Oude bijnamen zijn Akkerpest (een woekerend onkruid), Duitskruid (knopkruid breidde zich vooral tijdens de Tweede Wereldoorlog uit, de fout van die Duitsers), ook de naam Moffenkruid zegt genoeg.

Geneeskracht?

En alhoewel dit algemene onkruid bij ons niet als geneeskruid gebruikt wordt, is het toch indrukwekkend als je leest hoeveel bijzondere stoffen, zoals beta-sterolen en antioxidanten, er in deze plant aanwezig zijn. Opvallend is ook zijn beschermende werking op de lever, werking die zelfs te vergelijken is met mariadistel en verder heeft het Galinsoga-extract ook nog een bloedsuikerverlagende werking. Niet mis dus voor zo'n lastig onkruid.

Knopkruid is effectief bij het behandelen van wonden. Het sap helpt bloed te stollen en werkt als een antibioticum. Sommigen beweren dat de wonden ook sneller helen. 

In 2007 onderzocht de universiteit van Kwa-Zulu in Durban, Zuid-Afrika, de werking van zestien lokale kruiden als zogenaamde ACE-remmer. Galinsoga parviflora kwam daarbij goed uit de bus als bloeddrukverlager.

Instituto de Investigaciones para la Industria Alimentaria, Havana, Cuba, publiceerde op 5 november 2010 onderzoeksgegevens en, om kort te gaan, het bleek dat bladolie van knopkruid een antimicrobe werking had tegen staphylococcus en bacillus cereus.

Onbevestigde bronnen zeggen dat onderzoekers fenolen en antioxidanten bevat die een heilzame werking hebben voor mensen met hoge bloeddruk en diabetes type 2.

Eetbaar

Het blad past rauw in salades (de bovenste vier bladeren zijn het fijnste) en er is een uitstekende pesto van te maken. Of bereid het als spinazie; de jonge toppen kunnen geheel mee, van het onderste deel van de plant alleen de bladeren. Of kook het als kruid mee in allerlei soepen. Het wordt ook gebruikt in groentesappen.Het (guascas) is een belangrijk ingrediënt voor ajiaco Bogotano, een Colombiaanse stoofpot/soep.

https://sites.google.com/site/kruidwis/planten-van-a-tot-z/galinsoga-sp-knopkruid

Sikkelgoudscherm tijdens onze buitendag bij Nismes

Sikkelgoudscherm kwam ik voor het eerst tegen in de Franse Dromestreek en nu, jaren later, zomaar op het mythische plateau van de Viroinval. 

Deze overblijvende plant is inheems In Azië en Midden- en Zuid-Europa. Het areaal reikt in het noorden tot in Groot-Brittannië, België en Nederland. De bestuiving gebeurt door insecten en de zaden worden verspreid door de wind, door menselijke activiteiten en als klit. Goudschermen zijn direct van alle andere inheemse schermbloemen te onderscheiden door de ongedeelde en gaafrandige bladeren.

De officiële naam Bupleurum komt van ‘bous’ en ‘pleuron’. Pleuron betekent ‘een zijkant’ of ‘een rib’ en bous is een Grieks woord voor os. Waarom deze naam gegeven is, is nooit duidelijk geworden. Verhalen gaan rond over opzwellende koeien, of in de planten slapende ossen, of omdat de zaadjes ribben hebben, die net zoals de ribben van een koe goed zichtbaar kunnen zijn.

De Chinese kruidengeneeskundige is al eeuwen bekend met het sikkelgoudscherm. De plant zorgt onder andere voor het Yin Yang evenwicht in ons lichaam. De Yin staat voor het geheimzinnige, donkere, maanachtige, spirituele vrouwelijke deel terwijl de Yang voor het lichte, zonnige, praktische mannelijke principe staat. Aangezien sikkelgoudscherm zich oplaad op het zonbeschenen deel van de kalkplateaus is het dan ook de Yang-energie waarmee de plant verzadigd wordt. Deze mannelijke energie kan met de mens gedeeld worden om de Yin-Yangbalans in het lichaam te herstellen. Sikkelgoudscherm, een van de vele Chinese adaptogenen dus.

Deze geneesplant kan gebruikt worden voor de lever, maag en darmen maar sikkelgoudscherm heeft ook een ontstekingswerende werking. Het ondersteunt de bijnieren en het verhoogt het aanpassingsvermogen van het lichaam aan wisselende omstandigheden. Vooral saikosaponinen zijn werkzaam om de vrijstelling van cortisonen door de bijnier te bevorderen zodat het lichaamseigen ontstekingswerend mechanisme efficiënter werkt.

Sikkelgoudscherm is te gebruiken bij

• Chronische ontstekingen,
• Vermoeidheid, verminderd prestatievermogen,
• Allergisch astma,
• Afbouwen van cortisone, preventie van bijnierzwakte na cortisonegebruik.

Referenties

• http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3214781/
• http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3410357/
• http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19652379
• http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22450800
• http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11807976

Vrouwenmantel

De wilde vrouwenmantel is nu meestal uitgebloeid, toch vind ik nog wat bloeiende planten bij Bonsoy. Een mooi moment want morgen wil ik tijdens de herboristenopleiding de hormonale planten bespreken en daar hoort onze vrouwenmantel zeker bij. De naam vrouwenmantel zegt genoeg, een beschermende mantel voor de vrouw maar mannen mogen er ook van genieten

De officiële naam Alchemilla werd door Linnaeus aan het geslacht gegeven. Vroeger werd de naam als Alchimilla of Alchymilla geschreven, wat afkomstig zou zijn van de alchemisten, magische scheikundigen die de bekende dauwdruppels op het ochtendblad gebruikten bij hun experimenten om van onedele metalen goud te maken. De naam Vrouwenmantel heeft de plant gekregen omdat de bladeren als een ouderwetse mantel (mantilla) geplooid zijn en als zodanig bescherming bieden aan de vrouw. Mellie Uyldert beschrijft het op haar eigen romantische manier: ‘ telkens waar de stengel zich vertakt, omsluit zulk een blad zorgzaam het vertakkingspunt, terwijl de bladsteel zelf ook weer met een schede de stengel omsluit. Alles aan deze plant zegt: omhulling, koestering, bescherming. Ze heeft dan ook helemaal het wezen van de baarmoeder.’

Uit vorige eeuwen kennen we de namen Sinnauw of Sinouw, afkomstig van de oud Duitse ‘Sintou’ (altijd dauw), omwille van de dauwdruppels op het naar boven gevouwen blad. Andere benamingen zijn Leeuwenpoot bij Fuchs (1543) en Leeuwenvoet uit de Ortis sanitatis.

Bij Dodonaeus klinkt het zo: ‘ Men noemt dit cruydt in ‘t Latijn Alchimilla, ander Planta leonis ende pes leonis. Sij stelpt het bloed ende maendstonden die onmatelijck vloeden. De selve ghestooten ende op de vrouwen ende maeghden borsten gheleyt, maeckt die hard ende stijf;.... Deze onnavolgbare Dodoensbeschrijving illustreert de twee belangrijkste farmacologische werkingen waar Alchemilla ook nu nog voor gebruikt wordt (1) het samentrekkend, bloedstelpend effekt van de looistoffen in de plant en (2) de toepassing bij vrouwenkwalen. In de Oudheid was de plant als geneeskruid niet bekend, maar vanaf de Middeleeuwen vinden we de ‘Synnauw’ terug in al de bekende kruidenboeken. Paracelsus en Lonicerus vermelden haar als ‘rechtes Wundtmittel’. Hildegard von Bingen adviseert het kruid tegen ‘Kehlgeschwure’. In het kruidboek van Matthiolus (1626) werd voor eerst ook de Berg-Synnauw vermeld tegen allerlei bloedingen. Ook in de recentere religieuze volksgeneeskunde oa. bij broeder Aloysius wordt de Vrouwemantel als voortreffelijk wondkruid beschouwd, maar ook als compres gebruikt tegen breuken en ‘uittreden of verzakken van den aarsdarm’ en ter versterking van de baarmoeder.

Werkzame stoffen zijn looistoffen

Uit al de ervaringen met Alchemilla blijkt duidelijk een looistofwerking in zijn meest brede betekenis; alles wat los zit in het lichaam weer vast maken: (1) bloedstelpend en wondgenezend, (2) stoppend, dus tegen diarree (3) samentrekkend op de huid, (4) bij baarmoederbloedingen en na de bevalling. De looistoffen in de plant werden reeds in 1939 ontdekt door Muhlemann en benoemd als ellagzuur. Later werd door Lund en Geiger ook andere looizuren gevonden. Een tweede groep van geneeskrachtige stoffen in de vrouwenmantel zijn de flavonoiden vooral quercitine, hyperoside en anthocyanidinen. De enige verwijzing naar hormonaal werkende bestanddelen vinden we terug in een oud onderzoek van Muhlemann. Luteinezuur zou de hypofyse beïnvloeden, die de werkzaamheid van de eierstokken reguleert.

Weinig klinisch onderzoek, veel professionele ervaring

Dr. Leclerc niet voor niks de vader van de moderne fytotherapie behaalde al in 1939 goede resultaten bij patienten met witte vloed en pijnlijke menstruatie. Snelle verlichting van ‘prurit vulvaire’ (vaginale jeuk) verkregen ze door het gebruik van een zalf met 2g vloeibaar Alchemilla-extract, 18g rozenwater, 10g lanoline en 30g vaseline. Je kan ook een sterk afkooksel van de gedroogde plant als zitbad of als spoelmiddel gebruiken bij vaginale problemen. Uit een van de weinige klinische onderzoeken bleek dat Alchemilla de vervelende symptomen tijdens de overgang kon verlichten 3x daags een infuus eventueel in combinatie met Echte salie. Ook de werking bij baarmoederbloedingen werd aangetoond in een Roemeens onderzoek met 341 jonge vrouwen.

Franse artsen zoals Dr. Moatti en de gynecoloog Dr. Girault adviseren Alchemilla bij een hele reeks hormonale klachten: PMS (pre-menstrueel syndroom), bij het begin van de menopauze, tijdens of vooral na de zwangerschap om de baarmoeder te versterken en om zwangerschapstriemen te voorkomen.

Uitwendig gebruikt kan Alchemilla, net zoals andere looistofplanten, als wondzuiverend middel goede diensten bewijzen. Zelf vind ik het een goede plant tegen acné: inwendig als thee of tinctuur en uitwendig als lotion. Het kruid wordt nog weinig gebruikt in de cosmetica, maar de hormonale en huidverstevigende combinatie, zou van onze Vrouwemantel wel eens een bijzonder verjongend middel voor de huid kunnen maken. Dat zou pas een echte mantel voor de vrouw en een al-chemistenmiddel zijn!

Volgens de Europese Escopmonografie

The therapeutic indications are non-specific diarrhoea and gastrointestinal complaints. In vitro experiments with lady’s mantle demonstrate antibacterial, astringent, antioxidant, anti-inflammatory and wound healing properties. In vivo experiments in animals demonstrate angioprotective, haemo-rheological and wound healing activities. Clinical data in humans demonstrated its use in patients with minor oral ulcers. Preclinical safety data did not reveal anything on mutagenicity. Clinical safety data showed good tolerability for a topical preparation.

Bietensap tegen hoge bloeddruk

Met elke 2 punten [een punt is 1 mm Hg] dat je bloeddruk stijgt neemt je kans op een dodelijke hartaanval of beroerte met respectievelijk 7 tot 10 procent. Daarom verkort een verhoogde bloeddruk je levensduur. Onderzoekers van Queen Mary University of London hebben ontdekt dat mensen met hypertensie hun bloeddruk kunnen verlagen - en dus ook hun sterftekans kunnen verminderen - als ze elke dag een glas rode bietensap drinken.

Rode bieten - in het Latijn: Beta vulgaris - zitten vol anorganische nitraten. Die nitraten zetten in het lichaam om in nitriet [NO2], en vervolgens in NO. NO is een signaalstof, die cellen in vaatwanden meer cGMP laat aanmaken. Als gevolg daarvan ontspannen de vaatwanden zich, en kan het hart makkelijker bloed rondpompen. De bloeddruk zakt.

Dat is, kort samengevat, hoe rode bieten de bloeddruk kunnen verlagen. Hoe goed rode bieten dat kunnen, wordt duidelijk door het onderzoek dat Vikas Kapil van Queen Mary University onlangs publiceerde in Hypertension.

Studie

Kapil experimenteerde met een kleine zeventig patiënten van 18-85 jaar. Ze hadden allemaal een hoge bloeddruk, en sommigen kregen daarvoor medicijnen. Hun nieren waren gezond. Kapil had daarna laten kijken omdat bieten vrij veel oxalaat bevatten. Er is een groep mensen die niet tegen oxalaatrijke voeding kan, en er nierstenen door ontwikkelt. De helft van de proefpersonen dronk gedurende 4 weken elke morgen 250 ml rode bietensap met daarin ongeveer 6.4 millimol nitraat. De andere helft dronk een placebo.

 Resultaten

Nadat de 4 weken voorbij waren was bij de proefpersonen in de bietensapgroep de concentratie nitriet in het bloed, en ook de concentratie cGMP, toegenomen. Nog eens een week later, waarin de proefpersonen geen bietensap meer gebruikten, waren de effecten weer verdwenen.

Tijdens de vier weken die de toediening duurde nam het effect van het rode bietensap op de bloeddruk toe. De systolische bloeddruk [de bloeddruk tijdens de hartslag] was in de laatste week verlaagd met 7.7 punten, de diastolische bloeddruk [de bloeddruk tussen 2 hartslagen in] met 5.2 punten

De onderzoekers vinden het effect overtuigend. In een interview noemen ze het "as effective as medical intervention in reducing blood pressure". 

Conclusie

"Dietary nitrate provides a viable option to finally exploit the NO pathway, which has been implicated at multiple steps in the genetic architecture of blood pressures and is a therapeutic modality targeted at gene products directly implicated in raised blood pressure", concluderen de onderzoekers.

"With large populations of inadequately treated patients with hypertension at higher risk of cardiovascular diseases, an additional strategy, based on intake of nitrate-rich vegetables, may prove to be both cost-effective, affordable, and favorable for a public health approach to hypertension."

Bron: Hypertension. 2015 Feb;65(2):320-7.

Zomerbloei en het onooglijke ijzerhard

De zomerkruiden staan er glunderend bij. Nog nooit, ondanks mijn meer dan 50 jaar kruiden kijken, heb ik zoveel en zo mooi bloeiende planten langs de Maas gezien. Opsommen dan maar, al vind ik dat cijfermatige wat onvriendelijk naar de planten toe. Stevige vlammende toortsen en teunisbloemen, statige kaardenbollen, wilde asters, de verfplant wouw, grote kattenstaarten, veel wilde marjolein in tintjes en hier en daar verborgen maar sterk tussen al dat geweld, het weinig opvallend ijzerhard. 

Over het vroeger beroemde en nu wat vergeten ijzerhard dan maar. Magie en mysterie over IJzerhard vinden we bij Mellie Uyldert. 'De Oude Germanen offerden dit kruid bij het verklaren van oorlog en het sluiten van vrede. Dit wijst er op, dat dit kruid kracht verleent kracht om te strijden en kracht om in evenwicht te brengen. Raakte men het kruid met ijzer aan dan verloor het zijn kracht. Daarom moest men het met goud uitgraven'. 

Het gold ook als aphrodisiacum. IJzerhard werd dus beschouwd als een verzamelpunt voor levenskracht. Daarom staat het bekend als een middel voor milt en lever. De lever is de bewaarplaats der vitaminen (de moderne naam voor levenskrachten) en men vindt ook in andere talen het verband tussen leven en lever (leber); levertraan geeft levenskracht! De milt is onze voorraadschuur van levensfluide, energie, warmte’

In de middeleeuwen werd het kruid beschouwd als een magische plant die in staat was om met haar sap mensen ondoordringbaar te maken voor pijlen en zwaarden.

Ook ging men er van uit dat wie zich insmeerde met het sap van de plant in staat was om in de toekomst te zien, om wensen te vervullen, vijanden tot vrienden te maken en dat men beschermd was tegen ziekte en betovering. Ook astraal reizen was dan mogelijk. IJzerhard vormde waarschijnlijk om deze reden ook een van de bestanddelen van heksenzalven (vliegzalven).

In heel wat streken werd IJzerhard gebruikt als een afweerplant, die in staat was duivels en heksen te verdrijven, en te beschermen tegen vergif en toverij. In Engeland zei men: ‘Vervain and Dill hinders witches from their will’.

Volgens De Cleene en Lejeune werd IJzerhard door de tijden heen vooral aan de godin van de liefde gewijd. In de klassieke oudheid was het kruid aan Venus gewijd, en door de eeuwen heen, tot in de eerste helft van de 20ste eeuw toe, werd het kruid in liefdesdrankjes gebruikt.

Wie ijzerhard gewoon als huismiddel wil gebruiken, alle wonderlijke verhalen ten spijt, kan dat met een gerust hart doen. Want ijzerhard is een vanouds bekend middel tegen maagpijn, diarree, gebrek aan eetlust en is ook wel als gorgeldrank bij verkoudheid te gebruiken. De thee wordt van het hele,gedroogde kruid gezet en is veilig, alhoewel de smaak niet echt lekker is.

Front Pharmacol. 2016; 7: 499.Anticonvulsant, Anxiolytic, and Sedative Activities of Verbena officinalis results indicate that Verbena officinalis possess anticonvulsant, anxiolytic and sedative activities, which provides scientific background for its medicinal application in various neurological ailments, such as epilepsy, anxiety, and insomnia. 

En ja ook wetenschappelijk gezien is er nog veel interessants te ontdekken aan deze onooglijke Verbema officinalis.

Verbena officinalis is a perennial herb, belongs to family Verbenaceae, commonly known as “Vervian,” “Herb of grace,” “Pigeon’s grass” and localy “Karenta” or “Pamukh.” It mostly grows in Europe and Asia, commonly found in cultivated fields and wastelands near water and cultivated in Northern and Western areas of Pakistan (Jafri et al., 1974; Khan et al., 2015). It grows up to height of about 1 m, having lobed and toothed leaves, while flowers are elegant, silky and pale purple in color (Voogelbreinde, 2009). In traditional system of medicine, Verbena officinalis has been used for treatment of melancholia, hysteria, seizures, jaundice, fever, cholecystaliga, anxiety, depression, insomnia, menstrual disorders (Khare, 2007), abdominal problems, malaria, pharyngitis, edema (Kou et al., 2013), cough, asthma (Vitalini et al., 2009), rheumatic and thyroid problems (Guarrera et al., 2005) etc. The constituents isolated from Verbena officinalis include verbenin, verbenalin, hastatoside, alpha-sitosterol, ursolic acid, oleanolic acid (Duke, 1992), kaempferol, luteolin (Chen et al., 2006), verbascoside, aucubin, apigenin, scutellarein (Rehecho et al., 2011) and essential oils like limonene, cineole, spathulenol, ar-curcumeme (Chalchat and Garry, 1995). The plant is reported to possess antitussive (Gui and Tang, 1985), analgesic, anti-inflammatory (Calvo, 2006), neuroprotective (Lai et al., 2006), Antiradical (Speroni et al., 2007), antioxidant, antifungal (López et al., 2008), anti-tumor (Kou et al., 2013), antibacterial (Mengiste et al., 2015), Antiproliferative (Encalada et al., 2015), and antidepressant (Kamal et al., 2015) activities. In this investigation, we report anticonvulsant, anxiolytic and sedative actions of Verbena officinalis, which explains its ethno-medicinal use in neurological disorders.

Zie ook https://sites.google.com/site/kruidwis/planten-van-a-tot-z/verbena-officinalis-ijzerhard

Kruidwis

Morgen het moment van het jaar om een kruidwis te maken. Stevige grote bloeiende planten staan nu op hun best om die rituele boeketten samen te stellen. Bijvoet en boerenwormkruid staan voorop, bloeiend sint-janskruid kan nog net geoogst worden, verder is er duizendblad en de stevige toortssoorten die rechtop en geel bloeiend de kruidwis body en glans geven. Kaasjeskruid, moerasspirea en echte valeriaan kunnen er ook bij en als bij wonder verschijnen er het laatste jaar weer bloeiende alanten in de wegberm. Morgen mijn ritueel moment.

Kruidwis voor onze tijd

De rituele planten zijn dikwijls hele gewone, veel voorkomende onkruiden, die vooral op een symbolische manier gebruikt werden, bijvoorbeeld in de vorm van een kruidwis, een boeket bloemen zou je kunnen zeggen of als amulet. Er werd op een bepaalde tijd van het jaar (zomerzonnewende) verschillende planten geplukt en in de woning opgehangen om het huis te beschermen. Deze boeketten werden kruidwissen genoemd, ook negenderhande of vijftienderhande kruiden naargelang de samenstelling van het boeket. De Kruidwis was en is (?) het ritueel boeket bij uitstek.

De kruidwis werd gebruikt als geluksbrenger, tegen blikseminslag en om boze geesten of de duivel te weren. De kruidwis werd opgehangen boven de deur, tegen de poort gespijkerd, verbrand, in het vuur geworpen (offervuur) of als wijwater gebruikt. Al de kruidwissen werden ook gezegend, zoals nu nog gebeurt met de Buxus op Palmzondag in de palmprocessie van Hoegaarden. Zouden we zo de heidense rituelen verchristelijkt hebben? Ook een soort duivelsuitdrijving! De kruidwis zou ook in onze tijd nog gebruikt kunnen worden om bijvoorbeeld betekenis te geven aan een verjaardag, huwelijk of geboorte. Een boeket bloemen meebrengen op een feest is, in zekere zin, nog een flauw afkooksel van de echte kruidwis. Zou het niet mooi zijn om ook aan al die planten en bloemen opnieuw een spirituele betekenis te geven.

https://kunst-en-cultuur.infonu.nl/mythologie/30603-kruidwis-rituele-planten-en-hun-betekenis.html

Duizendblad en azuleen

Tijdens onze kruidenstage plukken en distilleren we ook gewoon duizendblad. Merkwaardig is wel dat duizendblad een blauw gekleurde etherische olie bevat. Gelijkaardig aan de etherische olie van de echte kamille, de blauwe kleur verraadt de aanwezigheid van azuleen. 

Azuleen kan gewonnen worden uit natuurlijke bronnen, maar ook synthetisch bereid. De etherische olie afkomstig van de bloemen van de echte kamille (Matricaria recutita) bevat azuleen. Ze blijkt een ontstekingsremmende werking te hebben; dit is reeds sedert de 15de eeuw bekend, hoewel de structuur van azuleen pas in de 20e eeuw werd opgehelderd. Ook etherische olie van duizendblad (Achillea millefolium) bevat dus azuleen. Deze oliën kan men door stoomdestillatie uit de bloemen verkrijgen. Azuleen van natuurlijke oorsprong wordt aan vele huidverzorgingsproducten en natuurgeneeskundige specialiteiten toegevoegd.

Azuleen wekt kalmerend en ontstekingsremmend. Azuleen kalmeert de nerveuze, gevoelige en geïrriteerde huid. Denk hierbij aan de roodheid bij de neus en op het gezicht, gesprongen adertjes en neiging tot zwelling. Maar door de ontstekingsremmende werking kan azuleen ook ingezet worden bij de acné huid en de huid met onzuiverheden. Maar ook de (extreem) droge, droog-seborrhoïsche, veeleisende en rijpe huid zijn geholpen met producten met azuleen.

Over de plant duizendblad, etymologie en vroeger gebruik

Een plant van wegen en wegbermen, zoals Duizendblad heeft de mens door de eeuwen altijd begeleid en is dus ook veel gebruikt geweest. Over zo'n manusje van alles is er dan ook in de loop der eeuwen veel geroddeld geweest, werden er straffe verhalen verteld en is de plant met vele namen begiftigd geweest.

De Latijnse geslachtsnaam Achillea komt waarschijnlijk van Achilles, de Trojaanse krijgsheld, die zijn eigen verwondingen (achillespees) en die van zijn soldaten genas met deze plant. De Latijnse soortnaam millefolium duidt op het fijn verdeelde blad, dat er uitziet als duizend blaadjes. Daar komt dan ook de Nederlandse naam Duizendblad vandaan. Vele oude namen verwijzen naar de bloedstelpende en wondgenezende werking van Duizendblad. Herba sanguinaria, dus bloedkruid of het Franse Herbe aux charpentiers, dus timmermanskruid, een naam die we ook nu nog in Vlaanderen gebruiken. Ook Nezebloede of Nosebleed heeft met die bloedstelpende werking te maken, al verwijst de Engelse benaming naar het gebruik van de plant als liefdesorakel. Men moest het blad driemaal in de neus ronddraaien en aan zijn geliefde denken. Begon de neus te bloeden, dan was het de grote liefde. 'Green arrow, green arrow you bear a white blow. If my love loves me my nose will bleed now'.

Garbe, Gerwe, Geruwe

De Middeleeuwse mystica Hildegard van Bingen heeft het over Garbe. Waarschijnlijk afgeleid van Garawa dat mantel of kleed betekent, maar mogelijk ook verwijst naar garve, een bundel bloemen. Ook Dodonaeus beschrijft de plant onder Geruwe of Millefolium. Een citaat: ‘Dit cruyt wordt gheheeten in Griecx Achilleios. In Latijn Achillea/ ende Achillea sideritis. Van Apuleius Myriophyllon, Myriomorphos,.... Supercilium Veneris, Acron sylvaticum, Militaris/ van sommighen Diodela. In die Apoteke nu ter tijt Millefolium. In Hoochduytsch Garb/ Schaffgras/ Schaffrijp/ ende Tausentblaet. In Neerduytsch Geruwe. In Franchois naer den naem van der Apoteke Millefueille.Geruwe ghestooten ende op die wonden gheleyt/ stelpt dat bloeyen/ bewaert ende bescermt die wonden van alle verhittinghen en swellinghen/ ende gheneest die selve.’

Andere namen: Supercilium veneris, Herba militaris, Schafgarbe

Een naam die mij intrigeert is ‘Supercilium veneris’, deze naam zou niets met venerische ziektes maar wel met de wenkbrauw van Venus te maken hebben, een kruid voor de schoonheid of voor vrouwenkwalen. Tegenstellingen of schijnbare tegenstellingen vind je ook met de naam ‘Herba militaris’ wat natuurlijk weer verwijst naar de wondgenezende werking.

Schapeklaver, hazenklaver

Sommige namen verwijzen ook naar de eetbaarheid, bijvoorbeeld hazenkervel of schapeklaver. De verbinding tussen schaap en garve (schoof) vinden we ook terug in de hedendaagse Duitse naam ‘Schafgarbe’. Mag ik dat vertalen als schaapschoof?
Vroeger werd dit kruid bij ons ook wel kamille genoemd, wat natuurlijk zeer verwarrend was omdat er al een echte kamille bestaat. De mogelijke verklaring, Kamille en duizendblad werden allebei als ontsmettend middel en bij pijnlijke menstruatie gebruikt. Ze bevatten ook allebei de bekende ontsmettende en krampwerende stof azuleen. Zo gaven de mensen, omdat ze dezelfde toepassing hadden ook dezelfde naam aan verschillende planten.

Griekse alant dringt zich op.

De grote, geel bloeiende Griekse alant heeft me, net zoals andere forse planten altijd aangesproken. Toch heb ik hem een tijdje uit het oog verloren, om niet te zeggen verwaarloosd, totdat de plant 2 jaar geleden plots opdook in Wallonie langs de wegkant tussen Hastiere en Blaimont en ik hem dit jaar ook langs de Maas ontdekte. En vandaag vind ik hem massaal terug tijdens onze kruidenstage in mijn verloren tuin van Bellegarde en Diois.  Opvallend toch voor een plant die in het verleden van belang was voor de luchtwegen en zich nu in deze helse Coronatijden manifesteert. Alsof hij wil zeggen, ik ben er, jullie hebben mij nodig.

Zoals vele medicinale plant werd ook Alant reeds van oudsher beschreven.We vinden hem al terug rond 500 voor in de Codex Constantinopolitanus. Ook Hippocrates vermeldde de plant als gunstig voor de luchtwegen, de baarmoeder en de urinewegen en zelfs een schrijver als Horatius verhaalt in zijn 'De Achtste Satire' over het maken van een saus met deze aromatische bittere wortel. Niet verwonderlijk want naast de forse bovengrondse groei is het toch de immense wortel met kamfergeur die vooral opvalt.

In het jaar 77 schreef Plinius over een zekere Julia Augustinus dat ze 'geen dag voorbij liet gaan zonder wat alantwortel te eten, dat ter bevordering van de spijsvertering en een aangenaam humeur.

In de 5de eeuw werd de plant 'inula campana' genoemd en in de middeleeuwen 'enula.' Hildegard von Bingen en Albertus Magnus raadden de plant aan voor de luchtwegen. 

Dodoens vermeldt  :'alant is een veel ghecocht ende wel bekend cruydt' . Die wortel met huenich vermenght ende gheleckt suyvert die borst/ doet die taeye fluymen rijpen ende rijsen/ ende es seer goet tot den hoest ende corticheyt van adem. Alantwortel ghepoedert es goet ghedroncken tseghen die beten ende steken van den fenijnnighen ghedierten/ ende tseghen die winden ende opblasinghen binnen tlichaems. Alantwortel gheconfijt es der maghen goet ende bequaem ende doet die spijse verteeren'.
Ook in de zogenaamde  signatuurleer, waarbij het uiterlijk van de plant aanwijzingen geeft over zijn medicinaal waarde, vind men dat de gele kleur, naar gal en spijsvertering verwijst en de harigheid naar zijn invloed op huid en slijmvliezen. Geschiedkundig vinden we dus vooral de werking op spijsvertering en op luchtwegen terug.

In de Chinese en Ayurvedische geneeskunde, staat de plant onder de naam Pushkaramula in hoog aanzien als longtonicum en als pijnstillend middel. Ook zigeuners maakten gebruik van de Griekse alant om hun paarden te temmen en huidaandoeningen bij schapen te genezen De wortels werden ook verwerkt in parfums en wierook en in Spanje gebruikten men de wortel als natuurlijke vliegenvanger.

In 1804 werd voor het eerst inuline uit de alantwortel geïsoleerd, deze nu bekende stof heeft haar naam dus te danken aan de plant 'inula'. Een stof die furore maakt om de darmflora te verbeteren.

Ook mythische verhalen en bereidingswijzen over alant zijn er genoeg. Alant samen  met ijzerhard en maretak in een hoofdkussen gestopt zou het dromen bevorderen en...liefdeskennis vergroten en als je de plant in het vuur liet verbranden kon je helder zien. Angelsaksische auteurs sloegen de plant hoog aan, vooral tegen ziekten die waren veroorzaakt 'door boosaardige elfen'.

Griekse alant, Inula helenium. De plant zou ontsproten zijn uit de tranen van Helena van Troje, vandaar helenium. Is het gloriemoment van deze reusachtige plant opnieuw aangebroken?

Gekonfijte alantwortel. Te proberen.

En ja, de wortel kan worden gekonfijt : hiertoe wordt de verse wortel op een zacht vuur in ruim water gaar gesudderd. Het nat afgieten in een schaal en hierin een even grote hoeveelheid suiker aan toevoegen. Vervolgens de wortel in deze stroop 24 uur lang laten staan, de volgende dag de wortel uit de stroop halen, deze indikken en daarna de wortel weer in de stroop 24 uur laten staan. Dit iedere dag herhalen: de stroop wordt steeds dikker en de wortel neemt steeds meer suiker op. Na een week de staat de wortel nog nauwelijks onder de stroop, dan de wortel op een vergiet laten uitlekken en door poedersuiker rollen. Opbergen in goed gesloten glazen pot.

Vitex-vooruitzichten

Ook mijn Vitexstruikjes hebben de Coronaverhuis van Bretagne naar België niet overleefd. Hopelijk kan ik tijdens onze kruidenstage begin juli nog wat stekjes of zaad uit de Franse Drôme meebrengen. Terug naar de bron dus, mijn moederplanten van vele jaren geleden en al de herinneringen daar aan verbonden, zijn nu eenmaal uit die streek afkomstig. Herinneren en herbronnen. Bij deze dan maar wat nuchtere info over deze, voor mij emotionele kuisheidsbomen zoals ze ook genoemd worden. 

Botanie Vitex species

Vitex en Maurice in Nyons

Het geslacht Vitex behoort bij de IJzerhardfamilie. Het is een grote, overwegend tropische tot subtropische familie van houtgewassen. Er worden 2500 tot 3000 soorten in 75 tot 100 geslachten toe gerekend. Het geslacht Vitex omvat ca. 380 soorten en ondersoorten. Vitex agnus castus L. is de vitexsoort waar ik het over heb, een soort die steeds meer medicinale betekenis krijgt. Er zijn echter nog vele andere soorten, waaronder: Vitex negundo L. (India, Australië), Vitex trifoliata L. (India, Indonesië), Vitex peduncularis Wall. (India), Vitex rotundifolia L. (China, Japan). 

De twee tot vier meter hoge, vaak aromatisch geurende struik van Vitex agnus castus L. bezit lichtbruine, aanvankelijk viltige takken met kruisgewijs tegenoverstaande, vijf- tot zeventallig gedeelde lancetvormige loofbladeren, die in de late herfst afvallen. De kleine violet tot roze gekleurde bloesems (er komen ook blauwe en witte variëteiten voor) staan in dichte pluimvormige bloeiwijzen bijeen. De bloeitijd begint pas midden in de zomer, juli en augustus, wanneer de plant over het algemeen weinig water ter beschikking staat. Indien ze in die tijd bij het kweken droog wordt gehouden, zal ze een sterke ontwikkeling van vruchtbeginsels te zien geven. Na de bestuiving groeit daaruit een beigebruine aromatische vrucht (zaad) ter grootte van een peperkorrel, een zogenaamde steenbes, die in rijpe toestand vier zaden bevat. Deze hebben een peperachtige geur en smaak. Het is deze vrucht die voorrnamelijk medicinaal gebruikt worden om extracten en tincturen te maken. 

Vitex agnus castus L. groeit in beekbeddingen en aan rivieroevers, hij hoort thuis in het Middellandse-Zeegebied, op de Krim en in Midden-Azië. Dikwijls treft men haar aan in gezelschap van oleander- en tamarisk-struiken. De struik heeft veel warmte nodig, overwintert toch vrij goed in ons klimaat, maar komt wel laat in blad en vruchtzetting gebeurt helemaal niet in ons klimaat. Zelf had ik enkele struiken in een serre staan waar ze wel zaad vormden. Vermeerdering gebeurt door uitzaaiing of door middel van uitgerijpte krachtige stekken in de zomer.

Een herinnering uit de Drôme

Eindelijk naar mijn aromatuin met zijn geurige Vitexstruiken. Helaas de eerste struik die we zien is zwaar gesnoeid, na enig zoeken kan ik nog net een twintigtal halfrijpe vruchtjes verzamelen. Verderop is er gelukkig nog een tweede struik, die vol hangt met rijp zaad. Van de lange, vertakte aren zijn de grijsbruine, donzige vruchten snel en gemakkelijk af te ritsen. Half verdoken in de struik word ik gekoesterd door de zoet-weeige geur en voel ik de eeuwenoude ervaringen van deze Monnikenpeper.

Meer over Vitex 

https://kunst-en-cultuur.infonu.nl/mythologie/32316-vitex-agnus-castus-in-de-naam-vanmonnikenpeper.

https://mens-en-gezondheid.infonu.nl/natuurgeneeswijze/86034-vitex-geschiedenis-van-zijn-medisch-gebruik.html