Voor de verandering steken we de laatste dag van onze kruidenstage de Col Agnel over, de grens tussen Franse Queyras en het Italiaanse Pontechianale. Niet alleen de taal, de huizen en de mensen zijn anders maar ook de plantengroei. Op onze gemakkelijke wandeling in de vallei van het Middeleeuwse Chianale naar Maddalena vinden we een overvloed aan planten met als zeldzame schoonheid de Oranjelelie, maar ook een feeëriek hellingbos met geelbloeiende goudenregen valt bijzonder op.Gele gentiaan zijn hier helemaal niet zeldzaam en als we dan op een picknickplekje wat verpletterde planten vinden, kunnen we het als rechtgeaarde herboristen niet laten om zo'n eerbiedwaardige wortel te oogsten.
Gentiana lutea L., de Gele gentiaan is samen met het duizendguldenkruid onze bekendste bitterstofplant.Van nature komt hij nog steeds veel voor op bergweilanden, waar hij veelvuldig vertrappeld wordt door onschuldige koeienpoten, maar dat lijkt zijn stevige wortel niet te deren. Met zijn recht omhoog groeiende bloemstengel en zijn gegroepeerde gele bloemen in verschillende etages, verschilt hij veel van de lage, blauwbloeiende berggentiaantjes.
Volgens Dioscorides is de naam afkomstig van koning of doctor Gentius van Illurië (ca. 167 voor Christus). Hij zou een gentiaansoort als middel tegen de pest gebruikt hebben. Dioscorides is ongetwijfeld de bekendste doctor-herborist uit de Oudheid. Hij adviseerde de Gentiaan tegen een waslijst van kwalen en problemen. Petrus Nijlandt (1682) omschrijft het gebruik als volgt : "Voor vergift, en beten van verwoet Gedierte / Voor verstoppinge van het Ingewandt, slappe Maag, Wormen, Graveel en opgestopte Maendstonden der Vrouwen / Voor alderhande Koortsen / Voor Zijdepijn, en die van binnen gekwetst zijn.' Dodonaeus bestrijkt zelfs de huid met het sap van de wortel 'voor placken van de Huid'. Culpeper, de bekendste Engelse herborist, schrijft in zijn 'Complete Herbal' uit 1826 : 'they are under the dominion of Mars ... it strengthens the stomach exceedingly, helps digestion, comforts the heart ... the powder of the dry roots helps the bitings of mad dogs and venemous beasts ... '.De plant was en is opgenomen in vele farmacopeeën o.a. als 'Radix Gentianae rubrae' in de Pharmacopoea Borussica (1799) als Tinctura amara.
Recept:
- Summitatum Centaurii minoris
- Pomorum Aurantii immaturorum
- Radicis Gentianae
- Singulorum Uncias duas
- Zedoariae Unciam unam concisis etcontusis affundi Spiritus Vini rectificati Libras tres.
Vrij vertaald is dit een bittertinctuur met de bloeitoppen van duizendguldenkruid, de onrijpe bitter appelsienen, de gentiaanwortel en een soort geelwortel (Curcuma zedoaria Rosc.).
Herbal products derived from Gentiana spp. roots, are very effective for improving appetite. There are two pharmacological mechanisms by which bitter tastants impact digestion:
(1) the cephalic-response model: this hypothesis is that the bitter substances pass to a special group of cells in the cerebral cortex and it stimulate the vagus nerve to both the salivary gland and the stomach,
(2) the local-response model: bitter tastants act directly on the mucosa of the upper part of the gastrointestinal tract and especially on the bitter receptors to release of saliva and gastric juices. The last hypothesis is supported by recent studies that bitter, sour, sweet and umami taste receptor cells are present in the stomach, duodenum, jejunum, ileum and colon of rats.
Meer info over gele gentiaan op https://eten-en-drinken.infonu.nl/dranken-overig/22916-gele-gentiaan-likeurplant-voor-de-maag.html en https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5634738/
Geen opmerkingen:
Een reactie posten