Rozenbottels. de vruchten van de roos

De rozenbottel is geen aparte plantensoort, maar wel de vrucht van alle wilde rozen en tuinrozen. Wilde rozen produceren over het algemeen mooiere en talrijkere rozenbottels dan tuinrozen, die vaak helemaal geen vruchten aanmaken.  In België en Nederland vinden we vooral de hondsroos (Rosa canina) en de egelantier (Rosa rubiginosa) in het wild. Ook de Japanse bottelroos of rimpelroos (Rosa rugosa) is interessant om te verwerken. Deze rimpelroos komt oorspronkelijk uit China en is ondertussen ook hier ingeburgerd. Zij heeft grotere en vlezige bottels.

Superfood op de rozenstruik

Van september tot november rijpen de rode rozenbottels van verschillende rozensoorten. Ze behoren tot de top van de wilde vruchten omdat ze een vitaminebom zijn. Het vitamine C-gehalte van rozenbottels kan tot 1000 mg per 100 gram oplopen, dat is zowat twintig keer hoger dan dat van citroenen! Het gehalte aan bètacaroteen (provitamine A) is ook ongelooflijk hoog, hoewel de analytische waarden variëren tussen 2,4 en 5,0 mg/100 g, afhankelijk van de locatie. Ook verbazingwekkend is het hoge gehalte aan de waardevolle mineralen calcium, kalium en magnesium, die essentieel zijn voor het hart, de botten en de spieren. De rozenbottels zijn niet alleen een rijke bron van vitamine C maar bevatten ook veel andere stoffen en stofjes waaronder trans-tiliroside, een substantie met anti-obese oftewel vermagerend effect.

Rozenbottels bereiden

Rozenbottels hebben een aangenaam zure, fruitige smaak. Je kunt ze echter niet in hun geheel eten, zoals aardbeien of frambozen, omdat de harige zaadjes irritatie kunnen veroorzaken. Je kunt de rode schil wel rauw eten. Dit betekent dat je eerst de zaadjes moet verwijderen. De zaadjes kun je met een lepeltje of met je vinger uit de gehalveerde rozenbottels scheppen.

Het lastige werk om de zaden eruit te halen is eigenlijk alleen een probleem bij het rauw eten, omdat de haartjes tijdens het koken "verzacht" worden. Bij de meeste verwerkingsmethoden (jam, vruchtenpuree) blijven de ruwe haartjes sowieso achter bij het zeven.

De zoetzure rozenbottels krijgen juist smaak door ze te koken. Ze kunnen worden verwerkt tot fruitpuree, fruitsauzen of chutneys. Fruitige rozenbottelthee is ook erg bekend en populair. De rozenbottels worden hiervoor gedroogd. Hele rozenbottels zijn in dit geval niet geschikt, omdat ze nauwelijks smaak aan het water afgeven. Je kunt de rozenbottels beter in stukjes snijden voordat je ze droogt, zodat de smaak in het theewater beter vrij komt. Als je de thee zeeft, vormen de harige zaadjes geen probleem. Ze versterken zelfs de smaak en geven een licht vanillearoma af.

De geneeskracht van rozenbottels

Rozenbottels hebben een hoog vitaminegehalte en stimuleren het immuunsysteem. Ze worden daarom vaak gebruikt als preventief en ondersteunend middel tegen verkoudheid. De ESCOP (European Scientific Cooperative on Phytotherapy) beveelt ook rozenbottels en rozenbottelschillen aan als ondersteunende behandeling bij verkoudheid en griep. Daarnaast beveelt de ESCOP hele rozenbottels aan voor de verlichting van pijn en stijfheid bij gewrichtsartritis. De galactolipiden (GOPO) en triterpeenzuren die ze bevatten, zijn hier vooral effectief. Deze stoffen hebben een pijnstillende en ontstekingsremmende werking. Bij inname van 5 gram rozenbottelpoeder, een- of tweemaal daags gedurende 3 tot 6 maanden, werd zowel een significante pijnvermindering als een verbeterde gewrichtsmobiliteit waargenomen. Verdere studies tonen aan dat de waardevolle bestanddelen van rozenbottels ook antidiabetische, cholesterolverlagende, bloeddrukverlagende en vermagerende effecten kunnen hebben.

Koude rozenbottelthee en rozenbottelpoeder

Om een ​​koude thee van rozenbottels of rozenbottelschillen te maken, neem je 2-3 gram gemalen gedroogde rozenbottels, giet er 200 ml kokend water over en laat dit 15 minuten afgedekt trekken. Bij gewrichtspijn wordt een waterig extract echter afgeraden, omdat de galactolipiden er moeilijk in oplossen. In dat geval worden de rozenbottels in poedervorm gebruikt. Maal hiervoor de gedroogde rozenbottels en de zaden fijn in een blender. Je neemt er dagelijks 2 theelepels van, dit komt overeen met ongeveer 5 gram.

In de volksgeneeskunde worden de rozenbottelzaden voornamelijk gebruikt bij blaas- en nierproblemen. De olie wordt beschouwd als een diureticum en als stimulans voor de stofwisseling. Uit de zaden wordt ook een waardevolle olie geperst, die de huid regenereert en verlichting biedt bij atopische dermatitis.

Een recept: Zoete rozenbotteljam 

• 500 g rozenbottels
• 200 ml appelsap
• 100 ml water
• wat appelsap
• 2 eetlepels citroensap
• 300 g geleisuiker 2:1

Om de rozenbottels gemakkelijker te kunnen bereiden, kun je ze 48 uur voor gebruik invriezen. Breng de rozenbottels vervolgens aan de kook met water en appelsap en laat ze 30-40 minuten op laag vuur sudderen tot ze zacht zijn. Plet de zachte rozenbottels met een vijzel. Wrijf alles vervolgens door een fijne zeef of keukenmachine om de pitjes en jeukende haartjes te verwijderen. Vul de puree aan tot 650 ml met appelsap en citroensap. Voeg geleisuiker toe en laat 5 minuten koken. Giet de puree in steriele potten met schroefdeksel en sluit af.

Literatuur

• Chrubasik C, Roufogalis BD, Müller-Ladner U et al. Een systematische review over het effect en de werkzaamheidsprofielen van Rosa canina. Phytother Res 2008; https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1002/ptr.2400
• Pekacar S, Bulut S, Özüpek B et al. Ontstekingsremmende en pijnstillende effecten van rozenbottel bij inflammatoire musculoskeletale aandoeningen en de actieve moleculen ervan. Curr Mol Pharmacol 2021; https://www.ingentaconnect.com/content/ben/cmp/2021/00000014/00000005/art00006
• Willich SN, Rossnagel K, Roll S et al. Rozenbottel als kruidenmiddel bij patiënten met reumatoïde artritis - een gerandomiseerde gecontroleerde studie. Phytomedicine 2010; https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0944711309002311
• https://sites.google.com/site/kruidwis/kruidenmonografie-a-z/rosa-canina-l
  
• https://kruidwis.blogspot.com/2018/10/rozenbottel-ook-om-te-vermageren.html