Paardenkastanjezaad

Verreweg het meest effectieve plantaardige medicijn dat professioneel wordt gebruikt bij spataders is paardenkastanjezaad.  De grote, bijna bolvormige, bruine zaden van Aesculus hippocastanum L. (familie Hippocastanaceae) of van nauw verwante soorten zoals de Amerikaanse paardenkastanje zijn waarschijnlijk bij elk schoolkind bekend omdat ze op grote schaal worden gebruikt bij kinderspelen.  

'Bij'gelovige volwassenen in veel landen dragen ze in hun zakken om artritis en reuma te voorkomen of te genezen. Vanwege hun aantrekkelijke rode, gele of witte bloemtrossen worden de bomen op grote schaal gekweekt.  Paardenkastanjezaden bevatten een complex mengsel van triterpeensaponinen, genaamd aescine.  Dit kan worden gefractioneerd in een gemakkelijk kristalliseerbaar mengsel dat bekend staat als β-aescine en in water oplosbare componenten die bekend staan ​​als α-aescine.  Flavonoïden, waaronder quercetine en kaempferol, en de coumarineglycoside esculetine zijn ook aanwezig in het zaad. Aescin heeft het vermogen om de lysosomale enzymactiviteit met maar liefst 30 procent te verminderen, blijkbaar door de cholesterol bevattende membranen van de lysosomen* te stabiliseren en de afgifte van de lysosomen te beperken.  De verbinding vermindert ook oedeem en heeft een gunstig diuretisch effect.  Bovendien is aangetoond dat het de tonus van de aderen verhoogt, waardoor de bloedstroom naar het hart wordt verbeterd. Dus nuttig bij de behandeling van spataderen en veneuze insufficiëntie. 

Paardenkastanjezaden worden meestal gebruikt in de vorm van een waterig alcoholisch extract dat wordt gedroogd en aangepast tot een concentratie van 16-21 procent triterpeenglycosiden, berekend als aescine.  De werkzaamheid van paardenkastanjezaadextract bij het verminderen van oedeem bij patiënten met chronische veneuze insufficiëntie is in verschillende klinische onderzoeken gerapporteerd. 

In Europa zijn een aantal zalven en smeersels met paardenkastanje-extract verkrijgbaar.  Sommige hiervan worden door de fabrikanten aanbevolen, niet alleen voor lokale toepassing op oppervlakkige spataderen, maar ook voor de behandeling van aambeien.  Omdat bewijsmateriaal met betrekking tot de transdermale absorptie van aescine ontbreekt en aambeien verband houden met zowel de arteriële als veneuze circulatie, is de werkzaamheid van dergelijke preparaten, vooral bij de behandeling van aambeien, twijfelachtig. Noch paardenkastanje-extract, noch de aescine die erin zit, wordt erkend door de FDA als een effectief ingrediënt in aambeienpreparaten.  De Duitse Commissie E heeft het gebruik van paardenkastanjezaden goedgekeurd voor de behandeling van chronische veneuze insufficiëntie, evenals voor pijn en een gevoel van zwaarte in de benen.  Het wordt ook aanbevolen bij spataderen en posttrombotisch syndroom.  Het kruid heeft een anti-exsudatieve werking en verhoogt de tonus van de aderen.  Bijwerkingen komen niet vaak voor, maar gastro-intestinale irritatie kan optreden.

Naam en andere toepassingen wilde kastanje

De naam kastanje is rechtstreeks overgenomen van de Griek-se naam kástanon. Maar waarom paardekastanje? De Turken noemen hem paardenkastanje omdat het middel goed werkt bij paarden die last hebben van ademnood. Dat vermeldt het New Kreuterbuch uit de 16e eeuw. De wetenschappelijk naam aesculus is mogelijk afgeleid van het Latijnse edere = eten. Pas in de tweede helft van de 16e eeuw kwam de paardenkastanje van zijn natuurlijke verspreidingsgebied in Griekenland naar Midden-Europa. De zetmeelbevattende kastanje, de zaden van de paardenkastanje, werden al snel gebruikt als voer voor de dieren en als product dat zetmeel leverde. Men geloofde lang dat het dragen van drie kastanjes in de zak bescherming bood tegen diverse aandoeningen, maar de eigenlijke genezende kracht van de paardenkastanje werd pas tegen het einde van de 19e eeuw duidelijk. Eerst werd van de zaden plaksel gemaakt voor boekbinden en behangen, omdat het zo bitter was dat het niet werd aangevreten door maden en insecten. Gedroogde kastanjes in een stoffen zakje kunnen gebruikt worden voor een weldadige voetmassage. Gewoon de voeten erop zetten en losjes heen en weer bewegen.

*Een lysosoom is een organel in de cel. Lysosomen zijn met vocht gevulde blaasjes, die zorgen voor de afbraakprocessen in de cel. Het lysosoom membraan bestaat uit dubbele fosfolipiden en eiwitten, net als het celmembraan. Een cel kan enkele honderden lysosomen bevatten.