Nu te plukken als voedsel

berenklauw, daslook en brandnetel

• brandneteltoppen (Urtica dioica), vooral als soep, maar ook interessant om op de wijze van peterselie mee te laten koken met rijst of ander graan, eventueel drogen om te gebruiken als thee. https://mens-en-gezondheid.infonu.nl/alternatief/45877-brandnetelroede-en-brandnetelwijn.html
• paardenbloem (Taraxacum) bloemblaadjes, vooral om confituren te maken. Is ook goed te verwerken in koek en gebak. Medicinaal vooral wortel en blad. https://mens-en-gezondheid.infonu.nl/lifestyle/32372-brandnetel-en-paardebloem-kruiden-voor-een-voorjaarskuur.html
• smalle weegbree (Plantago lanceolata), de nieuwe jonge bladeren gesnipperd in salade of frituren in beignetbeslag. https://kunst-en-cultuur.infonu.nl/taal/25243-in-de-naam-van-weegbree.html
• vogelmuur (Stellaria media) gestoofd met spinazie, in de soep met brandnetel, bij aardappelpuree. https://sites.google.com/site/kruidwis/planten-van-a-tot-z/stellaria-media-vogelmuur
• kleine veldkers en pinksterbloem, pittige smaak (mosterdolieglycosiden) zoals radijs en rammenas, rauw gesnipperd met kwark op de boterham. https://sites.google.com/site/kruidwis/planten-van-a-tot-z/veldkers-kleine-cardamine-hirsuta
• daslook (Allium ursinum) blad, maar ook bloemknoppen in olie of azijn laten trekken, pesto maken.  https://sites.google.com/site/kruidwis/planten-van-a-tot-z/allium-ursinum-daslook
• Japanse duizendknoop, de scheuten om een rabarberachtige confituur te maken. De wortel medicinaal (resveratrol).  https://sites.google.com/site/kruidwis/planten-van-a-tot-z/polygonum-japanse-duizendknoop
• zevenblad (Aegopodium podagraria), het blad als spinazie, in pesto verwerken.  https://sites.google.com/site/kruidwis/planten-van-a-tot-z/aegopodium-podagra-zevenblad
• veldzuring en schapenzuring (Rumex sp.) blad, in salades fijngesnipperd, als gestoofde groente of in aardappelpuree. https://sites.google.com/site/kruidwis/planten-van-a-tot-z/rumex-species-zuringsoorten
• kleefkruid (Galium aparine) de jonge scheuten, nog beter de kiemblaadjes,   https://sites.google.com/site/kruidwis/planten-van-a-tot-z/galium-apaeine-kleefkruid
• look zonder look (Alliaria) blad in sla, wortel (raapsmaak) in soep als bouillon, zaadjes als mosterd. https://mens-en-gezondheid.infonu.nl/gezonde-voeding/39010-look-zonder-look.html
• sleutelbloem goudgele, stengelloze (Primula veris, vulgaris) bloemetjesthee, sla, pannenkoeken.  https://dier-en-natuur.infonu.nl/natuur/31199-lentekruiden-speenkruid-sleutelbloem-en-maarts-viooltje.html
• berenklauw gewone (Heracleum sp,) jonge bladscheuten als soep en gestoofde groente, ook bloemknoppen. https://sites.google.com/site/kruidwis/planten-van-a-tot-z/heracleum-spondylium-gewone-bereklauw

Zie ook   https://sites.google.com/site/kruidwis/wild-voedsel

Coronawandeling langs de Aulne

koningsvaren worteleilandjes

Even ontsnapt uit de tuin. In Frankrijk in Coronatijden geldt de 1/1/1 regel. Alleen 1 uur en 1 km van huis wandelen. 

Ik wandel door het weiland langs de rivier richting Locmaria, dat had ik in al die jaren zelf nog nooit gedaan. Meestal wandel of fiets ik langs het iets verder gelegen fietspad, de oude spoorweg, nu lijkt het wel alsof ik mij wil verstoppen. Terecht misschien. Voor Corona?
Het coronavirus zit niet in mijn lijf maar wel in mijn hoofd. Gelukkig kan het klateren van het water en de grillige plantengroei het virus uit mijn hoofd spoelen. Planten, ze zijn er, fris en fel meer dan ooit. Daslook voorop. Zijn brede bladeren versieren de rand van de rivier, mooi geurend groen en natuurlijk zijn ze eetbaar en geneeskrachtig. Volgens de Flora Batava zouden....'De bolletjes bezitten een wormdrijvende, bederfwerende en pislozende kracht...en volgens sommigen zouden deze planten kunnen dienen om er mede ratten en mollen te verdrijven. Sinds eeuwen is het Daslook geen onbekende in de geneeskunde. De plant werd aangewend bij darminfectie, als wormmiddel en vooral bij verkalking der bloedvaten.
In de volksgeneeskunde werd hij als een soort panacee beschouwd, getuige onderstaand oud Engels versje:
‘Eat leeks [prei] in Lide [maart] and Ramsons [daslook] in May
And all the year after the Physicians may play.’
Hetgeen vrij vertaald wil zeggen:
‘Eet prei in maart en daslook in mei; dan heeft men het gehele jaar geen dokter nodig.’

Aan de rand van de rivier zie ik regelmatig kleine eilandjes, ontstaan door de oude wortels van de koningsvaren, indrukwekkende planten die hier massaal veel voorkomen. Nu zijn de bladeren nog niet zichtbaar maar de wortels zijn wel begroeid met bloeiend speenkruid en zelfs forse planten van de zeer giftige dodemansvinger willen er zich vestigen. Misschien moet ik mij ook op zo'n mini-eilandje in quarantaine terug trekken.
Voorlopig blijf ik nog even in beweging, steek schichtig het fietspad over en de helling op om via een reeën-pad opnieuw naar mijn eigen nest te vluchten.

Stress vermijden is virusinfectie voorkomen

Sheldon Cohen was een verkoudheidsexpert. Hij ontdekte onder meer dat levensgeluk, slaap, kinderen en sociale steun beschermen tegen verkoudheid. Cohen onderzocht het effect van stress op kans op besmetting met vijf verkoudheidsvirussen - en eentje daarvan was coronavirus 229E. Da's een ander coronavirus dan het Covid-19-virus.
De andere virussen waren rhinovirus type-2 [RV type 2], rhinovirus type-9 [RV type 9], rhinovirus type-14 [RV type 14] en het respiratory syncytial virus [RSV].

Sheldon en zijn medewerkers druppelden de virussen in de neus van in totaal 394 proefpersonen, en keken vervolgens wat er gebeurde. Aan de hand van vragenlijsten hadden ze bepaald hoeveel psychologische stress de proefpersonen op dat moment in hun leven ervoeren, en aan de hand daarvan de Psychological-Stress Index van de proefpersonen bepaald.

Resultaten
Hoe hoger de Psychological-Stress Index, hoe groter de kans dat de proefpersonen verkouden werden.
Voor alle virustypes vergrootte psychologische stress de kans op ziekte.

Conclusie
"The consistency of the stress-illness relation among three very different viruses - rhinovirus, coronavirus, and respiratory syncytial virus (as well as among rhinovirus types)- was impressive", schrijven de onderzoekers.

"This observation suggests that stress is associated with the suppression of a general resistance process in the host, leaving persons susceptible to multiple infectious agents, or that stress is associated with the suppression of many different immune processes, with similar results."

"The results also suggest that infection and reinfection may be effectively prevented by its daily use throughout the year, with an enormous potential savings to national industry in terms of reduced sick days. This product clearly exhibits excellent antiviral activity and warrants further investigation to determine the nature and method of its viral destruction."

Da's duidelijk. Als je jezelf wilt beschermen tegen het coronavirus, ga dan stress uit de weg. Voor sommige mensen zal dat in deze angstige dagen makkelijker gezegd zijn dan gedaan.

Bron: N Engl J Med 1991; 325:606-12.

Vlier tegen virussen

Gewoonlijk gebruik ik van vlier niet het blad, wel de bessen en bloesem, toch dringen de nieuwe vlierscheuten zich nu op. Alsof ze zeggen, gebruik mij, jullie hebben ons nodig. Vroeger werden de bladeren ook meer gebruikt, maar omdat ze niet smakelijk en ook braakverwekkend kunnen zijn, zijn we steeds meer bes en bloesem gaan gebruiken. Nu met het Coronavirus word oa door Buhner geadviseerd om het mogelijk sterker anti-viraalwerkende blad als decoct (gekookt) te gebruiken. 

Hier toch ook wat recenter onderzoek over vlierbessen. Australische moleculaire wetenschappers van de University of Sydney onderzochten vlierbessen en hun werking op influenzavirussen. De onderzoekers experimenteerden met cellen in reageerbuizen, niet met proefdieren of mensen. Ze maakten hun extracten van vlierbessen zelf, op basis van Tasmaanse vlierbessen. Ze brachten verdund vlierbessensap, samen met een influenza-A-virus (H1N1) in contact met laagjes niercellen [MDCK]. Als de virussen de cellen konden besmetten, verkleurden ze wit. Hoe sterker de concentratie vlierbessensap, hoe geringer was het aantal besmette cellen. De bescherming tegen virussen was het werk van polyfenolen in vlierbessensap. Vooral cyanidin-3-glucoside was actief, ontdekten de onderzoekers. Waarschijnlijk blokkeren die polyfenolen de werking van eiwitten waarmee het virus cellen binnendringt en zich reproduceert.

In een ander experiment brachten de onderzoekers vlierbessenextract in contact met A549-longkankercellen, en bepaalden de aanmaak van ontstekingsfactoren door de cellen. Ze ontdekten dat vlierbessensap de aanmaak van interleukine-6 verhoogde met een factor 207, die van interleukine-8 met een factor 28 en die van TNF-alfa met een factor 60.
Dat zou wel eens kunnen betekenen dat vlierbessensap niet alleen de kans vermindert dat het influenzavirus cellen binnendringt, maar ook het immuunsysteem activeert om met virussen besmette cellen aan te vallen.

Dit immunologische effect van vlierbes was niet het werk van polyfenolen als cyanidin-3-glucoside, ontdekten de onderzoekers. Op basis van eerder gepubliceerd onderzoek vermoeden ze dat de afgifte van ontstekingsfactoren vooral wordt veroorzaakt door polysachariden in vlierbes.

Conclusie
"Elderberry showed potent antiviral activity [...] against influenza infection", schijven de onderzoekers. "These data support the use of Sambucus nigra berries as nutraceutical ingredients for the management of influenza infection." Bron: Journal of Functional Foods 54 (2019) 353-60.

Meer over vlier https://sites.google.com/site/kruidwis/kruiden-a/sambucus en https://mens-en-gezondheid.infonu.nl/gezonde-voeding/87762-vlierbessensiroop-met-wijn.html

In zelf opgelegde quarantaine en even over aardperen

Nu we ons voor enige tijd afgesloten hebben van de Coronawereld rekenen we voor onze voedselvoorziening, naast de aangekochte groenten en granen, ook wel een beetje op het wild voedsel in de tuin en ook een heel klein beetje op de restjes van onze groentetuin. Op overschotjes waar we niet zo verzot op zijn, zoals aardperen. Zeker je kan er wel wat lekkers mee maken, maar ze staan er toch vooral omwille van hun historische en medicinale waarde en om ze te observeren en er wat over te schrijven. Over aardperen dus om het virus even proberen te vergeten.

Aardperen zijn naaste familie van de zonnebloemen. De knollen lijken zowel op gemberwortel als op knobbelige nieuwe aardappelen. Onder hun lichtbruine schil, met soms wat gele, rode of paarse tinten, zit romig, wit, krokant en zoet vruchtvlees. De nootachtige smaak heeft wat weg van artisjok, schorseneer en Chinese waterkastanje. Onder de grond vormen zich aan de wortels uitlopers, die aan de top uitgroeien tot een knol. Per plant zijn er wel dertig tot veertig. Ze wortelen soms diep, en dat maakt het moeilijk om ze tijdens het oogsten grondig te verwijderen. Daardoor blijven ze gedurende jaren spontaan in de tuin en kunnen ze flink woekeren.

Aardperen zijn caloriearm. Per 100 gram (311kJ / 74 kcal) bevatten ze 16 gram koolhydraten, 2,5 gram eiwit, 0,4 gram vet, 10 milligram calcium, 3,7 milligram ijzer en 4 milligram vitamine C. Een van de belangrijke voordelen van aardperen is dat ze geen suiker opslaan. Ze bevatten inuline, een koolhydraat dat wordt omgezet in fructose en dat voor diabetici zonder de tussenkomst van insuline kan worden opgenomen. Inuline wordt zelfs niet verteerd tot zetmeel, maar wordt gefermenteerd in voor de dikke darm nuttige zuren die ook de gezonde bacteriën ( lactobacilli ) in de darmflora gunstig beïnvloeden.

Een nadeel is dat deze fermentatie tot winderigheid kan leiden bij mensen die gevoelig zijn voor gasproducerend voedsel. Zij mogen aardperen in geen geval rauw eten en moeten ze koken voor ze de aardperen bakken. In het begin van de zeventiende eeuw schreef de Engelse botanicus John Goodyer al dat aardperen ,,walgelijke, stinkende winden veroorzaken die de buik pijnlijk deden opzetten en meer voor varkens dan voor mensen bestemd waren". Aardperen die een maand gekoeld werden bewaard (onder de grond of diepgevroren), veroorzaken echter minder winderigheid dan aardperen in het begin van het seizoen. 

Ze zijn ons al lang bekend als gezondheidsvoedsel voor diabetici, zijn ook bijzonder geschikt als bulkvoedsel bij vermageringsdiëten en zijn algemeen gezondheidsbevorderend door hun invloed op de darmflora.

En hier ook wat stevige wetenschappelijke info Helianthus tuberosus / Jerusalem artichoke

Helianthus tuberosus L. (Jerusalem artichoke) is a perennial herb from Asteraceae family, originating from the United States where it was cultivated by the indigenous inhabitants. It has a 1,5–3 m tall stem, large leaves, fleshy tubers and yellow sunflower-like flowers [11]. The content of compounds contained in Jerusalem artichoke tubers depends strictly on the harvest conditions and topinambur clones. Helianthus tuberosus L. tubers are a rich source of carbohydrates [12]. It is one of the main sources of inulin in higher plants, its content reaches up to 85% of the dry matter of tubers [13]. 

The content of free sugars such as glucose, fructose and sucrose is much lower and rarely exceeds 6–8% of dry matter. Proteins present in topinambour tubers reaches up to 10% of dry matter. It contains almost all essentials amino acid such as tryptophan and threonine [11, 14] to the high content of inulin in topinambour tubers, it has been used in folk medicine, and found an application in the treatment of many diseases such as diabetes and rheumatism. This polysaccharide also has a diuretic, aperients, cholagogue, spermatogenic, stomachic and tonic effect [15]. 

Phytochemical studies demonstrated that topinambour is a source of coumarins, polyacetylenic derivatives, unsaturated fatty acids and sesquiterpenes. Aerial biomass of this plant contain cellulose, hemicelluloses, uronic acids, lignins, proteins and lipids [16, 17]. In addition, due to the presence of many biologically active substances, such as phenolic compounds and flavonoids, leaves of Jerusalem artichoke have also found an application in medicinal purposes [18, 19]. They have been used for treatment of skin wounds, bone fractures, swellings and to reduce pain. These applications are closely related to the activity of Helianthus tuberosus L. leaves, which had shown anti-inflammatory, antispasmodic, antimicrobial, antifungal, antipyretic and analgesic effects [19,20,21].

Referenties

11.Ma XY, Zhang LH, Shao HB, Xu G, Zhang F, Ni FT, Brestic M. Jerusalem artichoke (Helianthus tuberosus), a medicinal salt-resistant plant has high adaptability and multiple-use values. J Med Plant Res. 2011;5:1272–9.
Google Scholar
12.Baldini M, Danusco F, Turi M, Vannozzi GP. Evaluation of new clones of Jerusalem artichoke (Helianthus tuberosus L.) for inulin and sugar yield from stalks and tubers. Ind Crop Prod. 2004;19:25–40. https://doi.org/10.1016/S0926-6690(03)00078-5.
13.Saengthongpinit W, Sajjaanantakul T. Influence of harvest time and forage temperature on characteristic of inulin from Jerusalem artichoke (Helianthus tuberosus L.) tubers. Postharvest Biol Technol. 2005;37:93–100. https://doi.org/10.1016/j.postharvbio.2005.03.004.
14.Kays SJ, Nottingham SF. Chemical composition and inulin chemistry. In: Biology and chemistry of Jerusalem artichoke.; CRS press: Boca Raton; 2008. p. 53–96. https://doi.org/10.1201/9781420044966.ch5.
15.Pan L, Sinden MR, Kennedy AH, Chai H, Watson LE, Graham TL, Kinghorn AD. Bioactive constituents of Helianthus tuberosus (Jerusalem artichoke). Phytochem Lett. 2009;2:15–8 https://doi.org/10.1016/j.phytol.2008.10.003.
16.Cabello-Hurtado F, Durst F, Jorin-Novo JV, Werck D. Coumarins in Helianthus tuberosus: characterization, induced accumulation and biosynthesis. Phytochemistry. 1998;49:1029–36 https://doi.org/10.1016/S0031-9422(97)01036-4.
17.Matsuura H, Yoshihara T, Ichihara A. Four new Polyacetylenic glucosides, methyl ,.BETA.-D-GlucopyranosylHelianthenate C-F, from Jerusalem artichoke (Helianthus tuberosus L.). BiosciBiotechnolBiochem. 1993;57:1492–8 https://doi.org/10.1271/bbb.57.1492.
18.Yuan X, Gao M, Xiao H, Tan C, Du Y. Free radical scavenging activities and bioactive substances of Jerusalem artichoke (Helianthus tuberosus L.) leaves. Food Chem. 2012;133:10–4 https://doi.org/10.1016/j.foodchem.2011.09.071.
19.Chen F, Long X, Liu Z, Shao H, Liu L. Analysis of phenolic acids of Jerusalem artichoke (Helianthus tuberosus L.) responding to salt-stress by liquid chromatography/tandem mass spectrometry. ScientificWorldJournal. 2014;568043 https://doi.org/10.1155/2014/568043.
20.Ahmed MS, El-Sakhawy FS, Soliman SN, Abou-Hussein DMR. Phytochemical and biological study of Helianthus tuberosus L. Egypt J Biomed Sci. 2005;18:134–47.

21.Gengaihi SAE, Enein AMA, Elalla FMA, Baker DHA. Molecular characterization and antimicrobial activities of chicory and Jerusalem artichoke plants. Int J Acad Res. 2009;1:66–71.

Mijn herboristenkatje en ons anti-reumaveld

Zonnig ochtendgloren. Coronavirus lijkt ver weg. Langs de rivier op ons anti-reumaveldje oogst ik jong brandnetelblad en losgespoelde wortels en wortelstokken van het groot hoefblad. Voorproever van dienst is ons jong herboristenkatje. Van pyrrolizidines heeft ze blijkbaar nog nooit gehoord, even proeven dan maar. En ja, dat doet ze wel degelijk in de juiste, kleine dosering.

Over groot hoefblad dan maar. Wat mij het meest opvalt bij het Groot hoefblad zijn de bloemen die vroeg in het voorjaar zomaar bloot uit de grond te voorschijn komen, ver voor het blad zich vertoond. De bloemen lijken wat op een stevige wilde orchidee, tenminste de mannelijke variant. De vrouwelijke bloemen groeien verder door en vormen later hoge melkwitte zaadpluizen. De tegendraadse groei en bloei was de aanleiding tot de middeleeuwse naam Filiae ante Patrem, dochters voor vaders.

Een van de oudste namen, die in vele variaties vroeger gebruikt werd is Pestblad, naar de gevreesde ziekte die in de tijd van Matthiolus (1563) halve volkeren uit moorden. Ook als pestilentiekruid bekend. Dus zeker niet omdat men er de pest aan had. Mogelijk is die naam ook ontstaan uit een verandering van Petasitus... Pestasitus?



Dodonaeus in zijn Cruydeboeck van 1554 schreef over Petasites, Pestilentie wortel (Dockebladeren): Pestilentie wortel heeft groote ronde bladeren die ierst den Hoefbladeren ghelijck zijn ende daer naer zoo groot worden dat men met een blat een cleyn ront tafelken bedecken mach/ ende zijn op die een zijde schoon gruen/ en op die andere witachtich van coluere.
‘Pestilentie wortel ghedroocht/ ghepoedert en met wijn ghedroncken es een seer costelijcke medecijne teghen die pestilentie ende pestilentiale cortsen/ want zy doet den mensche zweeten/ ende daer duer drijft zy alle fenijn en quaet vier (kwaad vuur, ontsteking) vander herten.

Zouden we deze Pestilentiewortel kunnen gebruiken tegen de Coronapest van dit moment? Voorlopig zou ik daar zeker niet aan beginnen, ook al omdat de wortel leverbeschadigende pyrrolizidines kan bevatten. Het gehalte aan pyrrolizidine alkaloïden is 5 tot 90 ppm per 100 gram droog gewicht. Het gehalte aan petasine (werkzame stof, sesquiterpeen) in de wortels ligt tussen de 7 en 15 mg per 100 gr droog gewicht. Sesquiterpenen, vooral petasine en iso-petasine hebben een ontkrampende werking op de gladde spieren en vaatwanden en mogelijk ook ontstekingsremmende werking, verhinderen van leukotriënen synthese. Indicatie voor gebruik: migraine en hooikoorts.

Lees ook op mijn website: https://sites.google.com/site/kruidwis/kruiden-a/petasites-groot-hoefblad
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11410074-an-extract-of-petasites-hybridus-is-effective-in-the-prophylaxis-of-migraine/  The frequency of migraine attacks decreased by a maximum of 60 percent compared to the baseline. This reduction in migraine attacks with Petadolex was significant (p < 0.05) compared to placebo. No adverse events were reported.

Rozemarijn bloeit

bloeiende rozemarijntoppen in maart

Ja, het verwondert me altijd weer om deze Zuiderse rozemarijn zomaar begin Maart in het grijze Bretagne te zien bloeien. Voor mij de gelegenheid, ondanks het gebrek aan zon, om van de bloeitoppen een soort tinctuur te maken. Verse toppen laten trekken in 2/3 ethanol van 40% en 1/3 vloeibare honing. Ik weet het, dit is voor sommige deskundigen niet de geijkte manier om een tinctuur te maken maar de bereiding geeft wel een zeer aromatisch preparaat die niet alleen geneeskrachtig maar ook smakelijk is. Enigszins verdund kan het drankje als likeur aangeprezen en genuttigd worden.

Geneeskrachtige werking van Rosmarinus vlgs ESCOP
De Europese monografie over Rosmarinus van de ESCOP meldt dat bij het uitvoeren van verschillende dierstudies een anti-hepatotoxische (leverbeschermende) werking is aangetoond, evenals een cholagogische en choleretische activiteit. Toepassing van hydrofiele rozemarijn extracten gaf een significante en snelle toename van de galproductie met een maximum na 30 minuten. In hetzelfde onderzoek bekeken deskundigen ook de verschillen tussen hydrofiele extracten bereid uit de hele plant en alcohol extracten bereid uit uitlopers. Extracten van jonge uitlopers lieten een toename in de gal productie zien van 114%, tegenover een toename van 47% met extracten van de hele plant! Vervolgonderzoek naar de cholagogische en choleretische eigenschappen met hydrofiele alcohol extracten bij dieren toonde een toename van de galproductie tot 138% binnen 40 minuten, gevolgd door een periode van iets tragere afgifte doch uiteindelijk leidend tot een toename van 218% in de galproductie binnen zowat 100 minuten.

Zeer veel verschillende rozemarijn extracten (zowel hydrofiel als lipofiel) zijn onderwerp geweest van even zoveel verschillende testen. Alle onderzoeken lieten zien dat extracten van rozemarijn krachtig antioxidatief werken, vooral toe te schrijven aan de diterpenen, zoals carnosol, rosmanol, carnosolzuur en rozemarijnzuur. Het rozemarijnzuur is van grote waarde bij de behandeling van ARDS (Adult Respiratory Distress Syndrome) of te wel een shocklong. Symptomen van een shocklong zijn dyspnoe, cyanose, longoedeem door verhoogde doorlaatbaarheid van de longcapillairen. Een gedeeltelijke verklaring voor het positieve effect van rozemarijnzuur schrijven wetenschappers toe aan de antioxidant werking. Onderzoek wees uit dat een afname van de capillaire doorlaatbaarheid zowel door diosmine als rutine teweeg wordt gebracht.

De vluchtige oliën werken antibacterieel, antiviraal en fungicide tegen een zeer grote groep bacteriën, virussen en schimmels, waaronder Salmonella typhi, Candida albicans, Herpes simplex virus type 2 (afhankelijk van de gebruikte dosering remming van 2-100%), HIV-1 protease, Stafylokokkus aureus en -albus, Vibrio cholerae en Escherichia coli. De werkzame bestanddelen carnosol en urosolzuur zijn voor deze eigenschappen verantwoordelijk. Ook ontstekingsremmende (huidontstekingen!) en cytotoxische werkingen zijn aangetoond.

Rozemarijnolie bij dieren toegepast verviervoudigt binnen 30 minuten de motorische activiteit. Deze stimulerende werking is afhankelijk van de concentratie en hoeveelheid van 1.8 cineol. Zowel 1.8 cineool, bornylacetaat als alpha- en beta-pinenen hebben een spasmolytisch effect op de gladde spieren (in het bijzonder borneol); 1.8 cineool en bornylacetaat werken tevens spasmolytisch op de hartspier.

Zie ook https://sites.google.com/site/kruidwis/kruiden-a/rosmarinus-officinalis-rozemarijn

Corona-voorjaar

Voorjaar in zicht. Vrolijke vooruitzichten maar ondertussen verovert een klein, bijna onzichtbaar virusje de wereld. Het Coronavirus zet de hele wereld op zijn kop. En zou ik durven zeggen dat tegen dat onooglijk beestje ook onooglijke plantjes gebruikt kunnen worden. Natuur met natuur bestrijden? Vele planten kunnen ons eigen immuunsysteem versterken en dat is toch dé manier om virussen aan te pakken. De planten waar ik dan aan denk zijn in de eerste plaats onze sympathieke vlierplant en de kleurrijke zonnehoed.

Vlier / Sambucus nigra
Van de vlier zijn vooral de bloesems (thee) en de bessen (sap,siroop) te gebruiken. Buhner raad nu zelfs het vlierblad aan, liefst dan wel gekookt blad gebruiken omdat het bij sommige mensen braakverwekkend kan zijn. To make a decocted elder leaf tincture: Boil four ounces of dried elder leaf (two ounces if fresh) in two quarts water until it is reduced by half. Cool, strain, then measure the amount of liquid left. To this add 25% pure grain alcohol. If your state will not allow you to buy pure grain alcohol (which is 95% alcohol) then after you cool and strain the liquid, put it in the pot again and reduce it once more by half. Let it cool again and then measure and add to it the same amount of 40% to 50% vodka, 50% is preferable.

Op dit moment gemakkelijker en wat veiliger is vliersiroop te gebruiken. Een recept: vliersiroop verdund met water verwarmen, wat kaneel en kruidnagel toevoegen, 10 minuten laten trekken. Om het uur enkele slokken warm drinken, ongeveer een halve liter per dag.  De Franse herbaliste Christophe Bernard schrijft 'la baie de sureau a une action immunostimulante, donc elle remonte des défenses immunitaires trop basses, et elle a aussi une action antivirale directe. Elle inhibe l’action d’une enzyme qui s’appelle la neuraminidase, et qui est une enzyme qui est utilisée par le virus pour se répliquer à notre insu dans nos propres cellules'. 

Echinacea purpurea / Rode zonnehoed of andere species

Van de rode zonnehoed zijn er genoeg kant en klaar preparaten in de handel, maar je zou nu ook van de wortel nog een tinctuur kunnen maken. Of 3 maal daags 5 minuten op de verse of gedroogde wortel kauwen.  Currently, no specific prophylaxis or treatment is available for CoV infections and therefore we investigated the antiviral potential of Echinacea purpurea (Echinaforce®) against human coronavirus (HCoV) 229E and the highly pathogenic MERS- and SARS-CoVs in vitro. We found that HCoV-229E was irreversibly inactivated when exposed to Echinaforce at 3.2µg/ml IC50. Pre-treatment of cell lines, however, did not inhibit infection with HCoV-229E and post-infection treatment had only a marginal effect on virus propagation at 50 µg/ml. However, we did observe a protective effect in an organotypic respiratory cell culture system by exposing pre-treated respiratory epithelium to droplets of HCoV-229E, imitating a natural infection. Finally, antiviral activity was not restricted to common cold coronaviruses, as the highly pathogenic SARS- and MERS-CoVs were inactivated at comparable concentrations. These results suggest that Echinacea purpurea preparations, such as Echinaforce, could be effective as prophylactic treatment for all CoVs, including newly occurring strains, such as SARS-CoV-2. (In vitro antiviral activity of Echinaforce®, an Echinacea purpurea preparation, against common cold coronavirus 229E and highly pathogenic MERS-CoV and SARS-CoV)

Zie ook https://mens-en-gezondheid.infonu.nl/natuurgeneeswijze/114051-echinacea-bij-verkoudheid-en-griep.html

Natuurtuin met een verhaal: een bloemenweide

Een natuurrijke tuin is een klein natuurgebiedje aan huis, waar wilde planten, vogels, beestjes en natuurmensen zich op hun best voelen. In zo een tuin kun je van de natuur afgekeken kleine biotoopjes creëren. Zeg maar, kleinschalige halfnatuurlijke landschappen. Een van die mogelijke biotoopjes is een bloemrijk grasland.

Je gazon laten verwilderen, is één manier om zo’n grasland te creëren. Een fleurigere manier is een geploegd of gespit stukje grond in te zaaien met wilde planten, die van nature in een hooiland voorkomen. Kijk maar naar de kalkgraslanden in Wallonië, bijvoorbeeld bij Han sur Lesse of in de vallei van de Molignée.

Mooie planten voor zo’n grasland zijn beemdkroon, blauwe knoop, gras- en andere klokjes, rode klaver, echt walstro, wilde margriet en beemdooievaarsbek. Natuurlijk zijn er veel meer planten te gebruiken, maar deze zijn gemakkelijke, stevige en mooi bloeiende soorten, die om te beginnen goede resultaten geven. En waar ook mooie verhalen aan verbonden zijn.

Andere interessante, mooie maar wat moeilijker te kweken planten zijn duizendguldenkruid, kievitsbloem (vochtiger) en ratelaar.

Beheer

kruisbladwalstro

Het beheer van een bloemrijk grasland is eenvoudig. Maai 1 tot 2 keer per jaar, afhankelijk van de vruchtbaarheid van de grond. Haal het maaisel weg, om de grond te verarmen en om de planten niet te verstikken. Bij vruchtbare of zware grond de eerste keer maaien eind juni, eventueel net voor je op vakantie gaat, bij het terugkomen staan de bladrosetten er dan weer fris bij en heb je ook nog een goeie kans op een tweede bloei. De tweede keer maai je dan eind september of nog iets later. Je wilt mogelijk zaad oogsten en dan moeten de zaden natuurlijk rijp kunnen worden. Of je wilt sommige stengels en zaaddozen gewoon mooi laten zijn op het land. Het is maar wat je mooi of slordig vind!    

Enkele planten voor een bloemenweide.

Beemdkroon - Knautia arvensis

 is een vaste plant van 60 cm hoog met grijsgroene bladeren. Typisch is wel dat de onderste bladeren anders van vorm zijn dan de bovenste. Beemdkroon heeft een vertakte wortelstok (rhizoom). De plant bloeit in juni met lilablauwe bloemen, al zijn er ook varieteiten met witte of gele bloemen.

De oude namen Scabiosa en Schurftkruid verwijzen naar zijn vroeger gebruik bij huidkwalen en meer bepaald tegen schurft.

Biotoop: wat vochtige, kalkrijke weilanden en dijken.

Blauwe knoop – Succisa pratensis

De plant kan tot 1m hoog worden, is wat forser dan de beemdkroon en vormt een bladroset.

Hij bloeit vooral juli met grote blauwe tot paarse bloemen. Er komen echter ook gele soorten voor. De bloemhoofdjes zijn bij het begin van de bloei half bolvormig en worden later bolvormig.

De wortel ziet er afgebeten uit, vandaar het verhaal dat de duivel deze plant wou vernietigen omdat hij te waardevol was voor de mensen. Duitse en Engelse benamingen verwijzen nog naar dit verhaal. Duits: Gewöhnlicher Teufelsabbiss, Engels: Devilsbit Scabious

Biotoop: schrale wat zure graslanden.

Geel Walstro – Galium verum

Het is een vaste, geel bloeiende plant die tot 80 cm hoog kan worden. De slappe stengels waaien makkelijk, in ons bloemrijkweiland tussen wat stevige grassen en andere planten blijft hij beter rechtop staan.

Typisch is de sterke, zoete geur van cumarine. De hele bloeiende plant werd vroeger omwille van zijn melkstremmende kwaliteiten gebruikt om kaas te maken. Op het menselijk bloed heeft hij juist een verdunnende werking. De gele kleurstof in het bovengronds gedeelte van walstro werd gebruikt om chesterkaas te kleuren, het ondergronds gedeelte, dus de wortels, bevatten een rode kleurstof. Deze plant is niet voor niks familie van de beroemde kleurstofplant Meekrap.

Biotoop: weilanden, heggen, duinen, aan wegkanten, op droge zandgronden.

Margriet

Een sterke vaste plant. De gele, door grote witte straalbloemen omgeven bloemhoofdjes van de wilde margriet, zijn onmisbaar in ons grasland.  

Biotoop: graslanden, grazige bermen, dijken en langs wegkanten.

Beemdooievaarsbek – Geranium pratense

Een bossige vaste plant 1 meter hoog met blauwe bloemen. Er zijn veel uitheemse soorten en cultivars, zoals Geranium endressii en  G. maculatum, die eventueel ook te gebruiken zijn in een bloemrijk grasland.

Biotoop: Zonnige, soms licht beschaduwde plaatsen op voedselrijkere, kalkhoudende, grazige grond. Ruige bermen, grasland, heggen, oude spoorwegen, dijken, ruigten.

Wandelen bij Huelgoat

Zondagse sufheid even doorbreken met een chaoswandeling. Le fôret de Huelgoat bewandel ik wel elke week heel even, meestal langs de mooie maar klassieke toeristische route. Vandaag had ik het vreemde idee om eens langs de andere kant van de riviere d'Argent te kijken. Geen officieel pad daar maar voorbij het openluchttheater, *theatre de verdure, vind ik toch een spoor tussen de rotsen, een spoor dat dreigt dood te lopen maar me toch steeds verder lokt, verder en verder hoog boven de verborgen rivier onder mij. Tussen granieten rotsen begroeit met mos en *navelkruid, onder en tussen kronkelige takken van vreemde struiken. Liaanachtige sierstruiken ontsnapt uit de verwilderde tuin van het hoger gelegen Ecole des filles. Nu geen meisjesschool meer maar het kunstzinnig centrum van Huelgoat. Natuur en cultuur hier letterlijk innig vergroeid. Het pad is ondertussen ook helemaal verdwenen, afdalen naar de onderaardse rivier lijkt mij op dit moment met mijn zondagse kleren aan, geen optie en dus ontsnap ik naar boven langs l'ecole des filles en door een privétuin om zo terug bij de mij vertrouwde tiercé-café La Grotte uit te komen.



*Un théâtre de verdure est un cadre de végétation artistiquement aménagé permettant d'assister en plein air1 à des spectacles vivants ou à des séances de cinéma. Souvent inspiré des amphithéâtres antiques dans la disposition semi-circulaire de gradins ou de chaises orientés vers un espace scénique, il peut être placé dans un jardin public entouré de hautes haies ou s'insérer plus harmonieusement dans l'environnement naturel.

*Over het rotsnavelkruid. Dodonaeus schrijft: Het is de Umbilicus Veneris van de Romeinen. Het zou de liefde bevorderen: "Huius foliorumque succes cum vino circumlitus aut collatus in pudendis constrictionum laxat". Clusius voegde de namen tezamen en zo werd het Cotyledon Umbilicus-Veneris. Venusnavel en een eerdere Griekse naam en minder beleefd, suggereerde de haarloze gladde afbeelding van Aphrodite' s privé-delen: "Cepos Aphrodites", letterlijk Aphrodite’ s tuin.
In het Engels Venus navelwort of lady’s navel. Ook pennywort naar de bladeren die er uitzien als een penny, een naam al in 1440 vermeld. Verder penny-pies, corn leaves, hip wort, kidney wort, wall penny grass of penny leaf. De dikke ronde bladeren zijn licht zilverachtig glimmend. Seed leaf omdat het embryo al in het zaad zit.

Osmunda regalis langs onze rivier

Op zaterdagavond wat rondsnuffelen langs onze rivier, op zoek naar eetbaar, oneetbaar en giftig groen. De kleine eilandjes in het water bestaan hoofdzakelijk uit de jarenoude, bonkige wortels van de koningsvaren, binnenkort komen uit deze dode massa  de springlevende bladkrullen opnieuw te voorschijn. De grote rechtopstaande bladeren ontspruiten aan een stevige, bijna houtige rechtopstaande wortelstok (rhizoom), dat als een stam enigszins boven de grond uitsteekt. Daarmee lijkt Koningsvaren op een aantal van zijn verwanten, die werkelijk een kleine stam vormen. Voorouders, die verwantschap vertonen met echte boomvarens, komen voor sinds het Perm, meer dan 250 miljoen jaar geleden. Nog meer dan bij andere varens vallen de jonge bladeren op die nog lang, in de vorm van een vioolkrul, uitrollen. Koningsvaren staat in Nederland op de lijst van beschermde planten, niet alleen omdat deze steeds zeldzamer voorkomt. De plant kreeg de beschermde status, omdat hij in zijn voortbestaan werd bedreigd door het verzamelen van wortelstokmateriaal als substraat voor orchideeën opkweek. Ook waren de sporenpluimen gezochte objecten voor bloembinders.

Gerard, de Britse kruidkundige. die de stengel van de plant beschrijft die doorgesneden een wit centrum laat zien, noemt dat gedeelte het ‘heart of Osmund the Waterman’. Een waterman van deze naam heeft, volgens de traditie, geleefd bij Loch Tyne. Toen deze brave man eens zijn familie verdedigde tegen de brute Denen schuilde hij onder de grote takken van deze geweldige plant.

Osmunda

De officiële Latijnse naam Osmunda zou zo genoemd zijn naar een Keltische/Saksische god, Osmunder, de bijnaam van Thor. Osmunda is bekend uit de middeleeuwse Engelse bronnen, het woord kan verbonden worden met de naam Osmund. Sommige geloven dat het woord een vredelievende betekenis heeft, van os: huis, en mund: vrede, hoewel het woord mund ook gebruikt werd om aan een naam iets toe te voegen en dan betekende het kracht en sterkte, vergelijk Sigismund en Edmund. De naam Osemende komt voor in Gotisch Arzneibuch. Osmunda komt voor in een 13de eeuwse Engelse woordenlijst en wordt weergegeven met bonwurt: een beenkruid. Het Latijnse os: betekent dan been of mond, het zou dan of been- of mondzuiverend zijn.

Dodonaeus over de koningsvaren
Onze 16de eeuwse Dodonaeus schrijft 'Men houdt deze wortel van groot varen voor zeer nuttig (en vooral het middelste er van wat voor het beste en allerkrachtigste van die gehouden wordt) en niet alleen om alle wonden, kwade zeren en kwetsingen te genezen, maar ook om te helpen al diegene die gescheurd zijn, enig lid geslagen, geblutst, gekrakt, verstuikt of door een hoge val ontsteld hebben, te weten als men die gekookt of ook gestoten met enig nat ingeeft en daarom wordt ze van de gewone meesters en veldscheerders bij de wonddranken gedaan en veel gebruikt´.
´Zelfs er zijn sommige die verzekeren willen dat deze wortel zo krachtig is dat ze het bloed dat ergens in het lichaam geklonterd en gestold is en vast blijft steken ontdoen kan en van buiten door de wond drijven en voort laat komen´.

Osmunda of watervaren is goed en geschikt om te gebruiken want het is niet onlieflijk van reuk en wat warm van aard en heet van smaak. Het binnenste van de wortel (kern genoemd) geneest de miltzuchtige en diegene die met pijn van de buik of darmen gekweld zijn, gedronken en gestoofd. Sommige zeggen dat dit watervaren machtig is om te doen al hetgeen dat men het boomvaren toeschrijft, maar voor alles dat de bladeren er van met varkensvet gestoten en op een doek gestreken en op de breuken gelegd die in vijf dagen genezen.

Botbreuken genezend of kankerremmend?
Op zoek naar wetenschappelijke bevestiging voor zijn gebruik bij botbreuken, kom ik op een mogelijke kankerremmende wetking uit. O. regalis extract triggered apoptosis in HNSCC cell lines and inhibited tube formation of endothelial cells. Preliminary phytochemical analysis proved the presence of tannins, glycosides, steroids and saponins. Liquid chromatography/mass spectroscopy (LC-MS) revealed a major peak of an unknown substance with a molecular mass of 864.15 Da, comprising about 50% of the total extract. Thin layer chromatography identified ferulic acid to be present in the extract. Conclusion The presented results justify the use of royal fern extracts as an anti-cancer remedy in history and imply a further analysis of ingredients 

The influence of Osmunda regalis root extract on head and neck cancer cell proliferation, invasion and gene expression in BMC Complementary and Alternative Medicine 17(1) · December 2017 

Toverhazelaar

Ook de toverhazelaar bloeit in onze Bretoense bostuin. Bloei is een groot woord voor de gele ministerretjes dichtbij de takken. Het is dan ook een wilde botanische soort, die in Noord-Amerika een grote reputatie had en heeft als geneeskrachtig kruid. Het zijn vooral de schors en het blad die gebruikt worden. Er zijn veel beschrijvingen over traditionele toepassingen van Hamamelis virginiana, waarbij waterige destillaten, extracten, zalven, crèmes, zetpillen, oertincturen en homeopathische verdunningen worden gebruikt.

Reeds in de Amerikaanse literatuur van de negentiende eeuw is er sprake van twee verschillende bereidingen:

(1)een oertinctuur, verkregen door extractie van de bast van Hamamelis virginiana met alcohol, en (2)Hamamelis- distillaat", dat de vluchtige bestanddelen van bloeiende Hamamelis-takken bevatte.Met het "Pond's Extract of Hamamelis", dat voor het eerst werd beschreven in1864 door Hale in zijn werk "New Remedies", werd het Hamamelis-destillaat bedoeld. "New Remedies" bevat een uitvoerige verzameling van beschrijvingen over succesvolle behandelingen van huid- en slijmvlies-wonden met het Hamamelis-destillaat, waarin een mild adstringerende, bloedstelpende en antiflogistische werking van deze bereiding naar voren komt.

Eind achttienhonderd wordt over de therapeutische toepassing van Hamamelis virginiana het volgende vermeld:"Het wordt uitwendig gebruikt, en wel onverdund als wrijfmiddel of 1op1 verdund met water als omslag bij brandwonden, bij kneuzingen, verstuikingen en de gevolgen daarvan; bij open wonden; bij insectenbeten en zwellingen ten gevolge van bevriezing; bij tepelkloven en pijnlijke borsten; alsmede varikeuze voetzweren, steenpuisten en negenogen." 

De beschikbare beschrijvingen zijn hoofdzakelijk afkomstig uit dermatologische en deels ook uit chirurgische en algemeen medische praktijken en poliklinieken. Indicaties zijn huidbeschadiging, slijmvliezen en oppervlakkige bloedvaten (bv. aambeien), secundaire aandoeningen (bijv. ulcus cruris of flebostatisch syndroom. De Hamamelis-bereidingen worden in deze gevallen vooral uitwendig gebruikt, deels ook inwendig maar dan eerder als verdund homeopathicum.

Werkzaamheid als antiflogisticum: bij eczeem. 

Sorkin vond dat een zalfbereiding uit Hamamelis-destillaat de doorbloeding van de huid vermindert na een latentietijd van gemiddeld 31minuten, terwijl de zalfbasis zelf (zonder Hamamelis) in de meeste gevallen een toename van de huiddoorbloeding tot gevolg had. Dit effect was zowel bij proefpersonen als bij patiënten met atopische neurodermitis of psoriasis aantoonbaar. De vermindering van de doorbloeding van de huid bedroeg gemiddeld 15% bij de proefpersonen en24% bij de patiënten. Bovendien werd bij twee patiënten de zuurstofspanning percutaan gemeten na toediening van de Hamamelis-zalf en na toediening van de zalfbasis (placebo). Ook hier resulteerde toediening van de Hamameliszalf in een afname van de zuurstofspanning in de huid, tegenover een toename na toepassing van alleen de zalfbasis. De afname van de doorbloeding van de huid respectievelijk van de gemeten zuurstofspanning geldt als een parameter voor het vaststellen van een antiflogistische werking.

Werkzaamheid bij anorectale klachten, bij aambeien

Steinhart heeft de werkzaamheid onderzocht van een Hamamelispreparaat in een open studie bij 70 patiënten met anorectale klachten. Proefcriteria waren pijn, branden, pruritus (jeuk) en de bevindingen van rectaal onderzoek. Het referentiepreparaat bevatte dezelfde hoeveelheid Hamamelis-bereiding, maar een andere zalfbasis. Het bleek dat de Hamamelis-bereiding beter werkte dan het placebo. Zo was na therapie met het proefpreparaat 98,2% van de patiënten vrij van symptomen (versus 30,6% bij toepassing van het referentiepreparaat) en bij 98,5% van de patiënten leidde rectaal onderzoek niet tot pathologische bevindingen (versus 18,1%)

Referenties

• Sorkin B. Hametumsalbe, eine kortikoidfreie antiinflammatorische Salbe.Physikalische Medizin und Rehabilitation, 1980, 21:53–57. 45. Korting HC et al. Comparative efficacy of Hamamelis distillate and hydrocortisone cream in atopic eczema. European Journal of Clinical Pharmacology, 1995, 48: 461–465.
• Knoch HG. Hämorrhoiden ersten Grades: Wirksamkeit einer Salbe auf pflanzlicher Basis. Münchener Medizinische Wochenschrift, 1991, 133:481–484.
• Knoch HG et al. Salbenbehandlung von Hämorrhoiden ersten Grades. Fortschritte der Medizin, 1992, 110:135–138. Reynolds JEF, Prasad AB. Martindale, the extra pharmacopoeia, 30th ed. London, The Pharmaceutical Press, 1996.
• Steinhart GP. Anorektale Beschwerden: viele Symptome und was tun?Ärztliche Praxis, 1982, 34:963–96

De hazelaar bloeit. Mythologie van de hazelaar.

Het woord hazelaar ('hazel') komt van het Angelsaksische 'haesl' dat oorspronkelijk een autoriteitsstaf (maarschalksstaf) betekende. Wie hazelnoten eet verkrijgt dichterlijke en profetische krachten. In de vroeg-lerse literatuur wordt hazelaars-medem('hazelmead') genoemd als een potent brouwsel met geestverruimende werking. Een bekende Ierse legende vertelt van de negen hazelaars die over de bron van Connla hingen en tegelijkertijd bloeiden en noten gaven. De zalm Fintan die in de bron rondzwom, at de noten op die erin vielen. Op deze manier werd Fintan de volledige wijsheid en inspiratie deelachtig die opgeslagen is in de hazelnoot.

De archetypische hazelaar, de Keltische boom van de Wijsheid, is een typische druïdenboom en omvat vele talenten: de kracht van bemiddeling, consultatie, waarzegging en poëzie. In Engeland werden tot in de zeventiende eeuw gevorkte hazelaartakken voor het wichelroedelopen en waarzeggen gebruikt. In de Noorse mythologie was de hazelaar ook de boom van de wijsheid en als zodanig aan de dondergod Thor gewijd. Bij de Romeinen was de hazelaar de heilige boom van de god van de intelligentie en handel Mercurius (bij de Grieken Hermes genaamd). Aan de takken van de hazelaar werden ook zienerskrachten toegeschreven.

Over robertskruid

Nog lang geen lente. Zeker niet. Toch zien we al veel jong groen, zeker hier in Bretagne, waar de winters toch wat zachter zijn. Ook veel eetbaar groen, ook in onze bostuin, voedselbos mag ik dat volgens de hedendaagse modieuze normen noemen. Vooruit dan maar....speenkruid, weegbree, vogelmuur, veldkers en ook robertskruid vinden we volop.

Over Robertskruid, Geranium robertianum

Het groeit graag op schaduwrijke plekken al kan het ook wel op zonnige plekken overleven, maar het blijft dan klein, roder van kleur en bleker van groen. Allemaal noodmaatregelen om de felle belichting aan te kunnen. Robertskruid is een Geranium, maar een andere dan die van bloembak en vensterbank; dat is een Pelargonium.
Robertskruid ruikt opvallend, volgens sommigen prettig volgens anderen vies. Is het een zachte
april, dan bloeit het al als de nachtegaal gaat zingen, als er tenminste nog nachtegalen zijn. Is denazomer zonnig, dan bloeit het door tot voorbij het vertrek der zwaluwen. Het is volgens de dichter Wordsworth 'summer's brightest scarletflower'. Als alle ooievaarsbekken draagt het lange, gesnavelde
vruchten. Het robertskruid moet zich elk jaar weer uitzaaien. Vijf lang-gesnavelde vruchtjes schieten in vijf richtingen vijf gladde zaadjes uit een open muiltje weg, onder een hoek van ongeveer 45 booggraden. Dat is volgens de leer der kogelbanen, luchtweerstand niet meegerekend, de beste hoek
om zo ver mogelijk te schieten.

Het is geen gereputeerd geneeskruid, weinig wetenschappelijk onderzocht maar toch ook al weer van oudsher in gebruik. Of het, zoals Mellie Uyldert beweert, de radioactiviteit kan neutraliseren, lijkt mij nog al hoog gegrepen en moest dat zo zijn, dan zou robertskruid wel eens de plant van de eeuw kunnen worden.
Wat nuchterder bekeken. Een bloedstelpende werking heeft het zeker wel, dat is ook eigen aan de hele familie van de ooievaarbekachtigen. Zo draagt de Amerikaanse soort, Geranium maculatum L. die in Europa als sierplant gebruikt wordt, de naam Aluinwortel. Ook Dodonaeus vermelde al desamentrekkende en wondgenezende werking: 'Trobrechts cruyt stelpt dat bloeyen van den verschen wonden/ ghestooten ende daer op gheleyt/ als Dioscorides schrijft. Tselve cruyt/ ghelijck nu ter tijt bevonden es/ es seer goet voor die sweeringhen van den borsten ende scamelijcke leden/ sonderlinghe vander manlijcheyt/ ghestooten ende daer op gheleyt oft het sap daer inne ghedaen.
Dwater daer Robrechts cruyt in ghesoden es/ gheneest die vuyle sweerende en stinckende monden/ als zy daer mede ghespoelt worden'.

Aan de bisschop Robert de Molesme of Ruprecht., de stichter van de Cistercienser orde in de elfde eeuw (1098) zouden we de naam robertskruid te danken hebben. Dit omdat hij de bloedstelpende werking van de plant ontdekt zou hebben.

In 'Remèdes populaires en Dauphiné', geschreven in 1943 als thesis voor het behalen van het apothekersdiploma en opnieuw uitgegeven in 1984 lezen we 'En Dauphiné, l'Herbe au petit Robert est une panacée. On en fait des tisanes bonnes à guérir les bémorrhagies, les diarrhées. Elle passe pour guérir les dartres, les croûtes, les éruptions. On fait des décoctions qu'on emploie en compresses dans toutes les inflammations. On préconise aussi sa tisane dans le diabète. Quelle que soit son efficacité, de nombreuses familles, en Dauphiné, font chaque année une copieuse provision d'Herbe au petit Robert qu'elles emploient indifférem ment pour les malaises les plus divers.

Referentie: Acta Biochim Pol. 2010;57(4):399-402. Epub 2010 Nov 1. "MitoTea": Geranium robertianum L. decoctions decrease blood glucose levels and improve liver mitochondrial oxidative phosphorylation in diabetic Goto-Kakizaki rats.

Kekerpasta of Hummus

Deze hummus of kikkererwtenpasta is lekker om groente in te dippen of met Turks brood. Varieer ook eens met dit recept door er andere kruiden of specerijen aan toe te voegen.

Ingrediënten:

• 1 theelepel tahin (sesampasta)
• 1 blik (400 g) kikkererwten
• 2 tenen knoflook
• 3 eetlepels olijfolie
• 1 citroen
• 1/2 theelepel komijn
• 1/2 theelepel milde paprikapoeder
• Peper en zout
• verse platte peterselie

Doe de kikkererwten in een vergiet en spoel ze goed af onder de kraan. Pers de citroen uit, hak de peterselie en haal de teentjes knoflook door de knoflookpers. Rooster de komijn en vijzel het.
Doe vervolgens alle ingrediënten behalve het zout, de peper en de peterselie in de keukenmachine. Laat de keukenmachine draaien tot het een gladde puree is. Als de consistentie te dik is, kun je een scheutje water toevoegen. Om het mengsel iets gladder te maken kun je ook nog wat extra olijfolie toevoegen. Breng op smaak met peper en zout. Meng nog een keer goed en doe het in een kommetje. Besprenkel met een vleugje paprikapoeder en giet er een dun laagje olijfolie overheen, dan droogt het niet snel uit. Tot slot de peterselie erover, eventueel met een paar overgebleven kikkererwten voor de sier.

Over de kikkererwt

De kikkererwt is een veelzijdige peulvrucht. Je eet hem als groente, koolhydratenbron én vleesvervanger of je tovert de erwtjes om tot een gezonde snack.

Kikkererwtjes groeien met zijn tweeën of drieën in een peul aan een struik. Het zijn dus peulvruchten, net als doperwten en bonen. In de winkel zie je ze alleen zonder hun omhulsel, gedroogd of in een pot of blik.

Rauwe kikkererwten bevatten van nature een giftige stof, lectine. Lectine kan de darmen ontregelen en de nieren beschadigen. Verhitting maakt lectine onschadelijk. De pot- en blikvariant zijn al gekookt, dus die kun je direct verwerken. Eet de erwten zo, of warm ze even op.Voor de gedroogde variant moet je iets meer moeite doen. Week ze eerst een nacht in ruim koud water. Kook ze daarna volgens de aanwijzingen op de verpakking. Hoe ouder, hoe langer ze nodig hebben om zacht te worden. Reken op zeker een uur. Te lang koken is geen ramp, kikkererwten vallen niet snel uit elkaar.

De gele bolletjes zitten vol koolhydraten en vezels. Bovendien zitten er veel eiwitten, ijzer en B-vitamines in. Dankzij deze samenstelling zijn ze een volwaardige vleesvervanger. Maar je kunt ze ook als groente of als bron van koolhydraten op het menu zetten. Een ander pluspunt van de kikkererwt is zijn hoge gehalte aan tryptofaan. Tryptofaan is een essentieel aminozuur dat je lichaam niet zelf aanmaakt, je kunt het alleen uit voeding halen. Je hebt tryptofaan nodig voor de aanmaak van serotonine. Er zijn aanwijzingen dat serotonine je stemming verbetert en ervoor zorgt dat je beter slaapt.

• Humus en falafel zijn misschien wel de bekendste gerechten waarin je kikkererwten tegenkomt. Humus ook wel geschreven als hoemoes, hoummous, hummus en humous - is een puree op basis van deze peulvrucht waar vaak sesampasta (tahin), knoflook, citroensap, olijfolie en kruiden aan worden toegevoegd. Probeer ook eens wilde planten zoals vogelmuur of veldkers er doorheen te mengen. Lekker op een broodje of om groenten in te dippen.
• Falafel is een snack gemaakt van gefrituurde kikkererwtenballetjes, vaak geserveerd in een pitabroodje met salade en sausjes.
• Van kikkererwten kun je ook gezonde 'borrelnootjes' maken. Gebruik hiervoor kikkererwten uit een blik of pot die je goed afgespoeld en afgedroogd heb. Of week en kook eerst gedroogde kikkererwten.

Gezondheidswaarde

• Kikkererwten zijn extra rijk aan het mineraal molybdeen. Dit mineraal speelt een belangrijke rol als onderdeel van enzymen. die betrokken zijn bij de eiwit-stofwisseling.
• Kikkererwten zijn rijk aan vele andere belangrijke mineralen, zoals mangaan, foliumzuur, zink, koper en ijzer.
• Kikkererwten zijn bijzonder rijk aan vezels. Een portie kikkererwten ( 100 gram) kan al de helft van de ADH vezels leveren. Vezels zijn gunstig voor het spijsverteringskanaal en helpt mee om tumoren te voorkomen. Darmbacteriën kunnen uit deze vezels boterzuur maken dat kan bijdragen aan het behoud van een stevige darmwand.
• Kikkererwten zijn zeer rijk aan polyfenolen. Ze zijn o.a rijk aan ferulazuur, chlorogeenzuur, koffiezuur, en vanillezuur. Daarnaast zitten er anthoccyanidinen delfinidine, cyanidine en petunidine in, dit zijn allemaal antioxidanten. Deze gaan oxidatieprocessen in het lichaam tegen Deze combinatie polyfenolen en antioxidanten is vrij uniek te noemen. Het werkt zeer gunstig voor een goed functionerend bloedvatenstelsel en daarmee het hart.
• Kikkererwten zijn gezonde erwtjes voor diabetespatiënten. ze werken zeer gunstig op het stabiel houden van de bloedsuikerspiegel. Doordat er veel vezels in zitten zal de spijsvertering zeer geleidelijk en in een natuurlijk tempo verlopen waardoor er minder hoge pieken en dalen in de bloedsuikerwaarden worden gemeten.
• Kikkererwten bevatten fyto-oestrogenen. Dit zijn bio-identieke hormonen die zwakker werken dan de lichaamseigen oestrogenen. Vrouwen na de menopauze maken minder oestrogenen aan waardoor het innemen van fyto-oestrogenen gunstig kan zijn om broze botten te voorkomen.\
• Wetenschappelijke onderzoeken geven aan dat kikkererwten kunnen bijdragen aan een cholesterol-verlaging. Een uitgebreide wetenschappelijke review maakt melding van een lagere kans op diabetes type 2, kanker, spijsverteringsstoornissen, en cardiovasculaire ziekten.

Enkele wetenschappelijke referenties

Br J Nutr. 2012 Aug;108. Nutritional quality and health benefits of chickpea (Cicer arietinum L.): a review. Jukanti AK1, Gaur PM, Gowda CL, Chibbar RN.Chickpea (Cicer arietinum L.) is an important pulse crop grown and consumed all over the world, especially in the Afro-Asian countries. It is a good source of carbohydrates and protein, and protein quality is considered to be better than other pulses. Chickpea has significant amounts of all the essential amino acids except sulphur-containing amino acids, which can be complemented by adding cereals to the daily diet. Starch is the major storage carbohydrate followed by dietary fibre, oligosaccharides and simple sugars such as glucose and sucrose. Although lipids are present in low amounts, chickpea is rich in nutritionally important unsaturated fatty acids such as linoleic and oleic acids. β-Sitosterol, campesterol and stigmasterol are important sterols present in chickpea oil. Ca, Mg, P and, especially, K are also present in chickpea seeds. Chickpea is a good source of important vitamins such as riboflavin, niacin, thiamin, folate and the vitamin A precursor β-carotene. As with other pulses, chickpea seeds also contain anti-nutritional factors which can be reduced or eliminated by different cooking techniques. Chickpea has several potential health benefits, and, in combination with other pulses and cereals, it could have beneficial effects on some of the important human diseases such as CVD, type 2 diabetes, digestive diseases and some cancers. Overall, chickpea is an important pulse crop with a diverse array of potential nutritional and health benefits.

Analgesic, Anti-Inflammatory and Diuretic Activities of Cicer Arietinum L. Darakhshan Masroor 1, Sadia Ghousia Baig 2, Salman Ahmed 1, Syed Muzzammil Ahmad 1, Muhammad Mohtasheemul Hasan 1Analgesic, anti-inflammatory and diuretic activities of the methanol extract of two varieties of Cicer arietinum viz black or Desi and white or Kabuli were tested in the doses of 200 and 400 mg/kg. For analgesic effect of the extracts, acetic acid induced writhing, tail immersion and hot plate tests were employed in mice. The anti-inflammatory activity was carried out by carrageenan induced inflammation in rats, whereas the diuretic action was determined using metabolic cages for rats. Animals were divided into six groups (n=7): (1) Control (2) Standard (3) MECAB 200 (4) MECAB 400 (5) MECAW 200 (6) MECAW 400. All extracts and standard drugs were administered orally. Acute oral toxicity of the extracts was also checked in mice up to 2000mg/kg dose, which showed a favorable safety. Significant analgesic and anti-inflammatory effects were observed. The results of diuretic activity were significant at 12th and 24th hrs. Therefore, it is concluded that the methanol extracts of the seeds of Cicer arietinum have analgesic, anti-inflammatory and diuretic potential.

Zie ook https://sites.google.com/site/kruidwis/planten-van-a-tot-z/cicer-kikkererwten

Troostende thuja

In Bretagne zoek ik steun en troost bij mijn mammoetboom bij het stadje Huelgoat. In Belgie bij mijn woonplaats Hastiere zoek ik die steun bij een andere indrukwekkende boom in het park van Hastiere par dela, de Thuja plicata.  Deze reuzenlevensboom is zowat 30 meter hoog en heeft donkergroen omhullend loof. 

De reuzenlevensboom wordt in westelijk Amerika tot wel zo’n 50 meter hoog. Het is een van de belangrijkste houtleveranciers in Noord-Amerika en Canada, al heb ik hem liever in levende lijve. Het bekende ‘Western Red Cedar’-hout staat bekend om zijn lange levensduur. Constructies die worden blootgesteld aan weer en wind worden dan ook vaak van dit hout, in onbehandelde vorm, gemaakt. Zo gebruikten de Indianen de boom om kano’s van te maken. Vaak zijn het de lagere rassen, helaas minder indrukwekkend die in ons land in de tuin worden gebruikt.

Het is een snelgroeiende boom met een roodbruine schors. De neerhangende takken beschermen de boom tegen zonnebrand maar omarmen ook de mens die troost en bescherming zoekt. De twijgen van de Reuzenlevensboom zijn minder vertakt dan bij de andere soorten Thuja en de takken en het loof zijn iets grover. De glimmende, groene blaadjes geuren naar fruit wanneer ze aangeraakt worden. De kegeltjes die de boom vormt zijn eerst groen, maar worden uiteindelijk bruin.

Thuja is een conifeer met historie. Thuja is afgeleid van het Griekse woord ‘thuo’, dat offeren betekent. De boom werd gebruikt bij offerrituelen, omdat hij een heel aangename geur verspreidt tijdens de verbranding. Deze geur is zeer specifiek voor de Thuja. Uit verse bladeren, twijgen en schors worden etherische olie gewonnen, die hun toepassing vinden in medicijnen en parfums.

Een Franse ontdekkingsreiziger leerde in de 16de eeuw van de indianen wat voor positieve invloed de Thuja op de behandeling van scheurbuik had. Aan deze werking dankt de levensboom dan ook zijn naam.

Het bijzondere van het gewone.

Kruidenwandeling in mijn eigen Hoegaarden. In de voormiddag de tuinen van Hoegaarden, in de namiddag via de ijzeren brug langs de grote Gete en de oude spoorweg wandelen met zicht op de vijvers van de vroegere suikerfabriek. Jeugdherinneringen, avontuur in het moeras, suikersiroop smullen..... en nu een gewone kruidenwandeling met ordinaire planten, onkruiden paardenbloem, brandnetel en weegbree, Wel onkruiden met bijzondere geneeskrachten. Goed voor bijna alle orgaansystemen, paardenbloem voor de lever, brandnetelwortel voor de prostaat, weegbree voor huid en luchtwegen, vlier voor het immuunsysteem..... het bijzondere van het gewone. in de winter zijn het vooral de resten stengels, zaden van het vorige jaar die ons wat toefluisteren. Zo ook de hakerige zaden van de grote klis

Shakespeare in Measure for Measure: I am a kind of burr; Is shall stick'. En in As You Like It over het plakken van de klis: " They are but burrs, cousin, thrown upon thee in holiday foolery. If we walk not in the trodden paths, our very petticoats will catch them". I should shake them off with my coat. These burs are in my heart.” En Troilus and Cressida: ‘de meisjes uit onze familie dralen lang eer ze ja zeggen, maar, eenmaal gewonnen, zijn ze standvastig; dan zijn ze als klissen, verzeker ik u, ze blijven hangen, waar ze geworpen zijn’.


Zouden klissen mensen kunnen verbinden. in elk geval verbinding is er vandaag wel. niet veel volk zo in de winter maar toch volk uit alle windstreken, zelfs volk uit het verre Nederland.

Deze plant zou ook liefdesopwekkende krachten bezitten. De klit was opgedragen aan Venus omdat de stengel liefdesopwekkend zou zijn. In bouillon gekookt zou het effect nog groter zijn. Zo werd het ook aan vee gegeven om hen bronstig te maken.
Boven het hoofd van een vrouw gehangen laat het haar opgewekt worden, onder haar voeten zwaarmoedig, dit volgens Dodonaeus. Voorts, de steel van het groot klissenkruid dat noch jong is en eer daar klissen aangroeien schillen en rouw met zout en peper of gekookt met het sap van het vlees is vrij lieflijk om te eten. En die steel alzo gegeten vermeerdert het zaad en verwekt tot vleselijke lust en bovendien strekt het lichaam voor tamelijk goed voedsel, vooral als hij gekookt is. Als men daar pijnzaden, dat is kernen van pijnappels, bij doet dan is die voorschreven steel noch nuttiger en zo is het de uitterende en bloed spuwende lieden niet minder  nuttig dan de wortel zelf.

Taxus baccata

Als je in Bretagne woont en door het mythische woud van Huelgoat dwaalt, kom je ook af en toe imponerende Taxusbomen tegen. De Taxus heeft in de volksmond de weinig flaterende naam ‘venijnboom’. Deze naam heeft hij waarschijnlijk te danken aan het feit dat al zijn onderdelen giftig zijn met uitzondering van de felrode zaadmantel. Zowel mens als dier gaan er dus beter omzichtig mee om.

Botanisch 
Deze traag groeiende conifeer, die best gedijt in enigszins kalkhoudende grond, behoort samen met de jeneverbes tot de inheemse naaldboomsoorten. Ze worden niet echt bij de familie van de coniferen ingedeeld omdat ze geen kegels dragen maar wel zogenaamde schijnbessen. De taxus is een van de weinige echt wintergroene struiken en bomen van onze streken. Hij verdraagt zelfs strenge vorst, al is een beschutte plaats tegen oostenwind aan te raden.

Vrouwelijke bomen hebben kleine, alleenstaande, groene bloemen. De bloemen zijn moeilijk zichtbaar tot de vlezige zaadrok opzwelt en in de loop van september helder rood wordt. Typisch is dat de top van het zaadje niet omsloten wordt door de zaadrok. De zaadjes zijn blauw-violet. De taxus komt van nature voor in Europa en Noord Afrika. Hij is zeldzaam geworden in het wild en is daarom beschermd. Hij is echter des te meer aanwezig in tuinen en parken als solitaire of als haagplant. Redenen hiervoor zijn het feit dat hij altijd groen blijft, weinig last heeft van ziekten en gemakkelijk te snoeien is. Hij laat stevige snoei toe en zelfs voor vormsnoei leent hij zich heel goed. Over de hoogte en stamomtrek van de taxus worden nogal uiteenlopende cijfers gepubliceerd. De hoogte kan variëren van 1 tot 40 meter en de boomstammen kunnen een doorsnede tot 4 meter bereiken. Hij houdt van schaduw. Zo kan hij het perfect vinden onder een beuk. Taxus kan heel oud worden. Er zijn exemplaren gekend van meer dan 1000 jaar oud. Hoe oud ze precies zijn is moeilijk te zeggen omdat de meeste oude exemplaren holle stammen hebben en een betrouwbare telling van de jaarringen dus niet mogelijk is.

Taxus bij St Rivoal

Etymologie naalden van de taxus
De naam Taxus zou afgeleid zijn van het Griekse ‘taxon’ of ‘toxo’ wat ‘boog’ betekent. Andere bronnen vermelden dat de naam van het Latijnse ‘texo’ afkomstig is. ‘Texo’ betekent weven wat zou verwijzen naar het feit dat taxusbast vroeger gebruikt werd voor weef- en vlechtwerk. Baccata verwijst naar de rode schijnbessen. Het woord ‘toxisch’ zou een afgeleide zijn van taxus.

Volksgebruik 
Het zeer buigzame, taaie hout werd gebruikt voor vlecht- en snijwerk en voor het maken van bogen en schilden. Caesar zou opdracht gegeven hebben om Duitse taxusbossen te kappen omdat hij het hout nodig had om voldoende bogen te maken. Ook de Kelten maakten hun bogen en pijlen van taxushout. Ze doopten daarbij hun pijlen in taxus-as om de vijand dodelijk te treffen. Ze gebruikten de boom ook bij massale zelfdoding bij verlies in de oorlog.
Taxus werd vroeger veel aangeplant bij kerkhoven en bij pastorijen. Hij is het symbool van dood en rouw maar ook voor onvergankelijkheid. Deze schijnbare tegengestelde symboliek zit in het feit dat de boom heel giftig is maar zelf altijd groen en dus ‘levend’ blijft.

Taxine
Alle delen van de boom bevatten taxine, een alkaloïde, behalve de zaadmantel. Dit giftige bestanddeel blijft ook werkzaam na koken, drogen of bewaren van het plantenmateriaal. De naalden hebben het hoogste taxinegehalte en dit neemt toe met het vorderen van de seizoenen. Jonge lente- en zomerscheuten zijn dus minder gevaarlijk. Zaden bevatten ook taxine. Als er op de zaden gekauwd wordt, komt de taxine vrij en kan dit fatale gevolgen hebben voor zowel mens als dier. Bij vogels gaan de zaadjes in hun geheel door het spijsverteringsstelsel en veroorzaken voor hen daardoor geen kwalijke gevolgen.

Werking 
Het alkaloïde taxine werkt in op het hart en het ademhalingsstelsel, eerst stimulerend daarna verlammend met mogelijk de dood als gevolg. Paclitaxel en baccatine worden gebruikt in de chemotherapie onder andere onder de merknaam Taxol als cytostatica. In elke cel bevinden zich microtubuli. Dit zijn kleine, buisvormige structuren die de cel zelf aanmaakt en onmisbaar zijn voor de celdeling. Taxol verstoort de celdeling enerzijds door de aanmaak van microtubuli aan te wakkeren en anderzijds door te verhinderen dat de bestaande microtubuli worden afgebroken. Hierdoor stikt de cel als het ware in de eigen microtubuli en wordt een normale celdeling onmogelijk gemaakt.

Uit Herba 66 geschreven door Hilde.