Koningin der weiden

Moerasspirea of koningin der weiden (Reine des prés) wil hier in het Bretoense Pont ar Gorret wel groeien en bloeien. De bloeitoppen kunnen nu geplukt worden en dat heb ik vanmorgen in de verwarmende stralen van de opkomende zon, dan ook gedaan. De geurige bloemetjes zijn geschikt om een nagerecht, thee of koek te aromatiseren. Ook de bovenste stelen kunnen gebruikt worden maar dan meer om medicinale bereidingen zoals een tinctuur te maken. Bij het knippen of kneuzen ruikt je duidelijk de geneeskrachtige methylsalicaten met hun pijnstillende en anti-inflammatoire werking.

Petrus Nijlandt heeft het over Geyten-baert, Reynette, in ’t Latijn Regina prati

Tegen allerhande buiklopen, onmatige maandstonden en bloedspuwen: Neem van de gedroogde wortel van reinette een vierendeel lood en geef dit met rode wijn of gestaald water in. Ook kan men van het kruid zelf een afkooksel maken en daarvan laten drinken. Dodonaeus.

Tegen hete koortsen: Neem een pint water dat van de bladeren en bloemen gedistilleerd is, van siroop van limoenen drie ons, vermeng dit tezamen en laat hiervan dikwijls drinken. Neem ondertussen het kruid, stamp of hak het klein en bindt het op de pols. P.Potterus.
Om verse wonden en het bloeden te stelpen: Neem van de verse wortels zoveel  als nodig is, stamp ze klein in een mortier en leg het papgewijs op. Schroderus.

Meadowsweet
Bridewort, dollof, ergecsakali, European meadowsweet, lady of the meadow, meadow queen, meadow-wort, meadsweet, moerasspirea, pride of the meadow, queen of the meadow, and ulmaria.
Historical or traditional use (may or may not be supported by scientific studies)
Meadowsweet was used historically by herbalists for a wide variety of conditions, including treating rheumatic complaints of the joints and muscles.1 Nicholas Culpeper, a 17th-century English pharmacist, mentioned its use to help break fevers and promote sweating during a cold or flu. Traditional herbal references also indicate its use as a diuretic for people with poor urinary flow. It was also thought to have antacid properties and was used by herbalists to treat stomach complaints, including heartburn.

En een receptje: Sabayon 'Reine des Prés'
4 eieren
125 gram suiker
1 theelepel citroensap
50 gram bloemen van moerasspirea
200 gram frambozen
Klop de eieren met de suiker en het citroensap ongeveer 5 minuten au bain marie tot het mengsel dik wordt. Meng de bloemen door het het mengsel. Verdeel de frambozen over enkele bakjes en giet de sabayon erover heen.

Wat wetenschappelijk onderzoek
http://www.globinmed.com/index.php option=com_content&view=article&id=83319:filipendula-ulmaria&catid=847:f&Itemid=203
http://www.scu.edu.au/garden/index.php/34/
Beukelman CJ, Halkes SBA, Kroes BH, Labadie RP, Van den Berg AJJ, Van Dijk H. In Vitro Immunomodulatory Activity of Filipendula ulmaria. Phytotherapy Research 1997; 11: 518–520.
Barnaulov OD, Denisenko PP. Antiulcerogenic action of the decoction from flowers of Filipendula ulmaria. Pharmacological Toxicology 1980; 43: 700-705.
Yanutsh AY et al. Astudy of the ulcerogenic action of the extracts from the supernatant part and roots of Filipendula ulmaria. Farm Zh 1982; 37: 53-56.

Lampenpoetser en bernagie

Hartgespan, moeraspirea, bernagie en ook brandnetel bloeien nu in onze tuin. Veel planten zijn er vanzelf gekomen of zijn er door de vorige eigenaars ingebracht. Zo groeit er ook, een bijna onbeschoft bloeiende plant met de naam lampenpoetser. Ik ben enigszins beschaamd om zo'n kitscherige struik in onze tuin te hebben, maar om hem dan maar te vernietigen is toch te veel gevraagd. En curieus is hij wel, wie weet ga ik er nog van houden.

Voorlopig hou ik toch meer van de sierlijke, blauwe bijna doorzichtige bloemen van de bernagie. Dat het ook in de keuken kan gebruikt worden, bevordert nog mijn sympathie. Geneeskrachtig is het zeker ook wel, alleen wel wat vergeten. Lang geleden was het een superkruid tegen de toen alom heersende melancholie. Hoe zouden we dat nu noemen, depressie?
Lees http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/leven/40934-bernagie-tegen-melancholie.html

Over de rode lampenpoetser (Callistemon)
Deze struik komt van nature voor in Australië, waar de soort groeit in droge struwelen. Interessant is wel dat de plant aangepast is aan periodiek afbranden. De vluchtige olie uit de bladeren komt bijna explosief tot ontbranding en neemt zuurstof voor de vlammen weg om de plant te beschermen tegen het vuur. De vruchten gaan vaak pas na brand open, als de omstandigheden (kale grond) voor ontkieming van de zaden ideaal zijn. De bloeiende bloem doet denken aan een flessenborstel, ook wel lampenpoetser genoemd. Deze flessenborstels werden vroeger gebruikt om de glazen van bijvoorbeeld petroleumlampen schoon te maken. De naam Callistemon komt vanuit het Grieks. Callis is in het Grieks ‘Kalos’, hetgeen schoonheid betekent en ‘stemon’ staat voor meeldraad. Bij deze plant vallen vooral de bloeiende meeldraden op, die langere tijd blijven bloeien. Die Callistemon in de tuin wordt toch nog interessant.

Wandelen op water

Wandelend op het water van de Aulne probeer ik glinsterende libellen te fotograferen. Plantjes fotograferen is toch iets makkelijker.

Akkerwinde, pispotjes

Zo ziet de akkerwinde er lief en vriendelijk uit, maar elk stukje witte wortel vormt onverbiddelijk een nieuw kruipend plantje. Kruid of onkruid? Wie zal het zeggen. Pispotjes, noemden wij het als kind. De wetenschappelijke naam Convolvulus komt van het Latijnse convolvere, rondwinden. De soortnaam arvensis is van het Latijnse arvum, akker, in akkers groeiend. De bloemen geuren naar vanille en bloeien bij zonnig weer meestal korter dan één dag.  Stengels werden gebruikt als bindtouw voor het opbinden van planten en dergelijken. Oude Nederduitse namen zijn: Liend, Maajewinde, Slingerroos, Windo en Pispotjes natuurlijk.

The root, and also a resin made from the root, is cholagogue, diuretic, laxative and strongly purgative. The dried root contains 4.9% resin. The juice of the root is used in the treatment of fevers. A tea made from the flowers is laxative and is also used in the treatment of fevers and wounds. A cold tea made from the leaves is laxative and is also used as a wash for spider bites or taken internally to reduce excessive menstrual flow.

C. arvensis also has ethnobotanical history in the New World, probably due to its early introduction. As early as 1890, a United States herbalist described as a laxative. It then entered American Indian medicinal usage: the Navajo 4use it as a medicine for spider bites and an intestinal stimulant, the Pomo use it to aid
menstruation and childbirth, and the leaves and roots are considered to be laxatives in some South American cultures, where a medicine from the leaves is made to stimulate bile flow.
The stem is also used by the Okanagan-Colville people of the Northwest as a pack-rope for carrying small-game they have hunted.

Tijd en de tuinman: niet de tijd gaat voorbij, maar jij en ik

Louis le Roy, de tuinman van de ecokathedraal, schrijver van 'Natuur inschakelen, natuur uitschakelen' is pas overleden en ook Rutger Kopland is heengegaan. Er sterven dit jaar veel mensen, waar ik in mijn jeugd veel van geleerd heb. Gelukkig zijn ze allemaal jong oud geworden.

Louis le Roy in zijn ecokathedraal (1924 - 2012)

Tijd - het is vreemd mooi ook

nooit te zullen weten wat het is

en toch, hoeveel van wat er in ons leeft is ouder

dan wij, hoeveel daarvan zal ons overleven

Zoals een pasgeboren kind kijkt alsof het kijkt

naar iets in zichzelf, iets ziet daar wat het meekreeg

Zoals Rembrandt kijkt op de laatste portretten

van zichzelf alsof hij ziet waar hij heen gaat

een verte voorbij zijn ogen

het is vreemd maar ook vreemd mooi te bedenken

dat ooit niemand meer zal weten

dat we hebben geleefd

te bedenken hoe nu we leven, hoe hier

maar ook hoe niets ons leven zou zijn zonder

de echo's van de onbekende diepten in ons hoofd

niet de tijd gaat voorbij, maar jij en ik

buiten onze gedachten is geen tijd

we stonden deze zomer op de rand van een dal

om ons heen alleen de wind

Rutger Kopland (1934 - 2012)

Vezelplanten bij Sainte Croix

demonstratie lange vezels uit de vlasplant

Tijdens onze kruidenstages bezoeken we ook herboristenmarktjes.  Interessant was dit jaar het marktje bij de oude abdij van Sainte Croix. Hier ontmoeten we in één klap alle oude en jonge herboristen uit de streek rond Die. Veronica, Sylvie maar ook een bierbrouwer en pottenbakker.... Verder was er ook een leuke rondleiding bij de vezel- en kleurstofplanten in de tuin van het klooster.

geen brandnetel, maar wel Boehmeria nivea

Boehmeria / Ramie. A fibre is obtained from the inner bark of the stem - of excellent quality, it is used for textiles, linen etc and is said to be moth-proof. Yields are from 375 to 900 kilos of fibre (per acre?). Two to four harvests per year are possible depending upon the climate, it is harvested as the stems turn brown. Best harvested as the female flowers open according to another report. The outer bark is removed and then the fibrous inner bark is taken off and boiled before being woven into thread. The fibres are the longest known in the plant realm. The tensile strength is 7 times that of silk and 8 times that of cotton, this is improved on wetting the fibre. The fibre is also used for making paper. The leaves are removed from the stems, the stems are steamed and the fibres stripped off. The fibres are cooked for 2 hours with lye, fresh material might require longer cooking, and they are then beaten in a Hollander beater before being made into paper.

Ramie is een van de sterkste natuurlijke vezels, bijna kreukvrij en het heeft een zijdeachtige glans. Het is niet zo duurzaam als andere vezels, wordt daarom, meestal vermengd met vlas tot graslinnen verwerkt.
Ramieplant, Duitse Ramiegewaschse of Rameh, Engelse ramee, ramie of rheea grass, Frans rami, is de witte en zijdeglanzende vaste bastvezel die tot garen gesponnen wordt en waarvan men zeer duurzame en mooie stoffen maakt. Het graslinnen was wel in trek als zomerkleding in China en dit vanwege zijn hygiënische kwaliteiten. De wijze waarop in China de stof gebruikt wordt is merkwaardig omdat de vezels niet tot draden gesponnen worden. De draden ontstaan door aaneenvoegen van verschillende vezels die met hun uiteinden naast elkaar gelegd en door het rollen onder de handen verbonden worden. De vezels zijn daardoor glad en niet ineengedraaid waardoor zij de eigenaardige glans behouden.

Cheveux des anges

Het fôret de Saou is een mini-bergmassief tussen Crest en Die in de Franse Drôme. Tijdens onze kruidenstages en ons bezoek aan de siroperie van Marie-Claire wandelen we meestal ook bij het stadje Saou. Dit jaar hebben we tussendoor een stevigere wandeling gemaakt naar het hoogste punt van het massif de Saou, de Trois Becs. Langs de rand van de rechte kalkrotsen groeiden als een wit lint massaal veel 'Cheveux des anges'. Een glinsterend gras dat hier perfect blijkt te weten waar het moet groeien om de sierlijke zaden zover als mogelijk te verspreiden. De parapente plek bij uitstek.

Cheveux des anges - Stipa tenuifolia
En dit gras is ook goed te gebruiken in een border. Graminée d'ornement, très facile, elle supporte quasiment toutes les situations, sauf l'ombre. Elle aime les sols pauvres et secs, voire très secs, mais se développe aussi très bien dans les régions au sol plus lourd, pourvu qu'elle soit exposée au soleil. In het Nederlands wordt het ook wel vedergras genoemd, maar ik hou het maar op engelenhaar.


Meer over het massif de Saou 
C'est un " synclinal perché ", exemple parfait pour les géologues. Le massif de la forêt 2463 hectares , s'étire sur environ 13km.( superficie totale de la commune de Saoû : 4160 ha )
De Roche Colombe ( 886 m) à l'ouest , aux Trois Becs à l'est :
Roche Courbe ( 1545 m ) Le Signal ( 1559 m ) et Le Veyou ( 1589 m ).
Environ 250 chamois sur les crêtes( pour les observer une bonne paire de jumelles est indispensable )
Les rapaces, un couple d'aigles royaux du côté des Trois Becs,buses, milans et les grands corbeaux .
Chevreuils, sangliers, martres, belettes, fouines, renards, blaireaux, les écureuils qui sont revenus en nombre et même quelques marmottes ...

http://reizen-en-recreatie.infonu.nl/reisverhalen/39748-wandelen-in-saou.html
http://www.saou.net/

Bonenkruid

Bij Marie-Claire Bouttier op bezoek tijdens onze kruidenstage. Siropen gemaakt met vlierbloesem, lavendel, tijm, rozemarijn zijn haar klassiekers maar ook siroop van rozen, kastanjebloemen en bonenkruid kun je er vinden.

Over het bonenkruid heb ik nog niet veel geschreven, toch is het een waardevol kruid: eetlustopwekkend, spijsverteringbevorderend, stimulerend en bacteriedodend. Satureja montana is een laag heestertje en is zowel wat teelt als medicinale werking betreft enigszins te vergelijken met tijm.

Over bergbonenkruid of doorlevend bonenkruid / Satureja montana

De Latijnse benaming komt van de saters, wezens half mens half beest met buitensporige seksuele appetijt. In Frankrijk is de plant als afrodisiacum bekend.  De Romeinen gebruikten het kruid veelvuldig en brachten het naar Engeland, van waaruit het algemeen werd verbreid. Het is een van de oudste potentieverhogende middelen, in de Middeleeuwen was het zelfs verboden voor de monniken. Ook de Oude Grieken kenden de plant al en Virgilius roemde het om zijn geur en gaf de raad om het in de buurt van bijenkorven te houden.

Info uit de monografie van Natural Standard
Savory has been used traditionally as a digestive remedy for colic and diarrhea, as an ingredient in love potions, and as an antimicrobial. Uses for summer savory include as a stimulant, carminative, and emmenagogue. Winter savory is believed to relieve asthma symptoms. Based on secondary sources, savory may be used as a warm infusion for the treatment of colds, menstrual suppression, and flatulent colic. A cold infusion may be used as a gentle stimulating tonic during fever. Savory oil has been applied locally for the relief of toothache. Its tincture is used as a carminative.
The essential oil of Satureja montana completely inhibited germination of crops (Raphanus sativus, Capsicum annuum, Lactuca sativa) and weeds (Chenopodium album, Portulaca oleracea, Echinochloa crus-galli). Carvacrol, a constituent of savory, has been used as a feed additive in honeybee breeding.

Some Satureja montana extracts selectively inhibited the growth of human tumor cell lines, including HeLa (human cervix epidermoid carcinoma), and HT-29 (human colon adenocarcinoma), but not MCF-7 (human breast adenocarcinoma).



Wat wetenschappelijk onderzoek voor verdere studie
Hajhashemi, V., Ghannadi, A., and Pezeshkian, S. K. Antinociceptive and anti-inflammatory effects of Satureja hortensis L. extracts and essential oil. J Ethnopharmacol. 2002;82(2-3):83-87.
Cetojevic-Simin, D. D., Bogdanovic, G. M., Cvetkovic, D. D., and Velicanski, A. S. Antiproliferative and antimicrobial activity of traditional Kombucha and Satureja montana L. Kombucha. J BUON. 2008;13(3):395-401.
Cetojevic-Simin, D. D., Canadanovic-Brunet, J. M., Bogdanovic, G. M., Cetkovic, G. S., Tumbas, V. T., and Djilas, S. M. Antioxidative and antiproliferative effects of Satureja montana L. extracts. J BUON. 2004;9(4):443-449
Higes, Pascual M., Suarez, Robles M., Llorente, Martinez J., Paya Vicens, M. T., and Vicente, Montana A. [Efficiency of essential oil (Satureja montana) in controlling the ascospherosis in the honey bee (Apis mellifera) under field conditions.]. Rev.Iberoam.Micol. 1998;15(3):151-154.
Yazdanparast, R. and Shahriyary, L. Comparative effects of Artemisia dracunculus, Satureja hortensis and Origanum majorana on inhibition of blood platelet adhesion, aggregation and secretion. Vascul.Pharmacol 2008;48(1):32-37.
Hajhashemi, V., Sadraei, H., Ghannadi, A. R., and Mohseni, M. Antispasmodic and anti-diarrhoeal effect of Satureja hortensis L. essential oil. J Ethnopharmacol. 2000;71(1-2):187-192.

Tuinieren in Bellegarde

Ondertussen zit ik, werk ik, tuinier ik in Bellegarde in mijn jardin des simples. Simpel is het niet, een tuin op afstand onderhouden, het wordt dus een wilde tuin, een tuin op drift en ook dat is boeiend.

In de tuin vallen de Griekse alanten nu het meeste op, niet alleen omdat ze zich zo goed uitzaaien maar ook omdat ze zo een groot (bedreigend?) blad vormen. Ondertussen zijn er echter ook kleine plantjes die zich stiekem verspreiden, bijvoorbeeld de akker- en de haagwinde. Maar het mag van mij. Als god de vader met een kleine g kijk ik er naar en grijp in daar waar meer timide planten dreigen in de verdrukking te geraken. Mijn rozenwortels bijvoorbeeld, zij waren onzichtbaar geworden onder de grote alanten. Het is wel een prulwerk om ze weer vrij te maken, maar dat vormt een leuk rustpunt tijdens het ruige werk van padenhakken.

Ook meer rustig reddingswerk is het scheuren van bieslook, tijm, vrouwenmantel en valeriaan 'phu'. Dit zijn allemaal wel sterke planten maar in de betongrond van Bellegarde houden ze het toch maar even vol en vragen dan ook om gescheurd en overgeplant te worden. En dat doe ik dus vandaag.

Over geschiedenis van de Inula helenium

In het jaar 77 schreef Plinius over een zekere Julia Augustinus dat ze 'geen dag voorbij liet gaan zonder wat alantwortel te eten, dat  ter bevordering van de spijsvertering en een aangenaam humeur.
In de 5de eeuw werd de plant 'inula campana' genoemd en in de middeleeuwen 'enula.'
Hildegard von Bingen en Albertus Magnus raadden de plant aan voor de luchtwegen, evenals Matthiolus.

Dodoens vermeldt : 'alant is een veel ghecocht ende wel bekend cruydt' en alantwortel ghesoden ende ghedroncken lost die urine ende verweckt die natuerlijcke cranckheyt der vrouwen/ ende es goet den ghenen die van binnen gheborsten oft ghequetst sijn/ ende die eenich ledt vercrompen oft ghespannen hebben. Die selve wortel met huenich vermenght ende gheleckt suyvert die borst/ doet die taeye fluymen rijpen ende rijsen/ ende es seer goet tot den hoest ende corticheyt van adem.
Alantwortel ghepoedert es goet ghedroncken tseghen die beten ende steken van den fenijnnighen ghedierten/ ende tseghen die winden ende opblasinghen binnen tlichaems. Alantwortel gheconfijt es der maghen goet ende bequaem ende doet die spijse verteeren.

Muskaatsalie in jardin des simples

De hele dag gewerkt in mijn Bellegardetuin. Paden vrijmaken, dus... hakken en wieden. En daarbij altijd weer mijn 'existentiële' vraag: wat is on-kruid? De paden zijn begroeid met wede, wilde cichorei, alsem, venkel en muskaatsalie, dat zijn niet zo direct planten die een gemiddelde mens onder onkruid rangschikt. Maar deze keer twijfel ik niet, verwijderen maar die door mij geliefde planten, overplanten is niet doenbaar. En er staan nog genoeg exemplaren in de border. Het is nu bloeitijd voor de scharlei of muskaatsalie. Goed groeien doet hij hier wel. De vreemde geur maakt de plant ook blindelings herkenbaar. In de Drôme wordt hij ook gekweekt om er etherische olie uit te winnen.

Mevrouw Grieve vermeldt dat hij in 1562 in Engeland werd geïntroduceerd. In de middeleeuwen werd hij in Europa gebruikt, maar in latere jaren is het gebruik voor medicinale doelein­den afgenomen en ten slotte verdwenen. In dit opzicht is hij verdrongen door de gewone salie. In Duitsland staat scharlei bekend als muskatelter salbei. Kennelijk werd hij oorspronkelijk door Duitse wijnmakers gebruikt om echte muskatelwijn te imiteren of te vervalsen.

Scharlei-olie op de huid in gewreven, kan een euforisch gevoel veroorzaken. Verwijzingen naar dat effect vinden we ook terug bij Waller (1822) die schrijft dat muskaatsalie gebruikt word ter vervanging van hop in het bier, waardoor het bier een zeer bittere smaak en giftige eigenschappen krijgt, wat een effect van krankzinnige vrolijkheid ver­oorzaakt, gevolgd door zware hoofdpijn.

Lobelius zegt: "Sommige brouwers van Engels en ander bier doen hem in hun producten om de drank koppiger te maken, om dronkaards tegemoet te komen die daarbij, afhankelijk van hun diverse stadia van voorbereiding, laveloos, vrolijk dronken of stomdronken werden." '

En ook Nicholas Culpeper schrijft: ... De zaden of bladeren in wijn ingenomen stemmen tot zinnelijk genot. Verder vermeldt hij wel vele medicinale kwaliteiten: 'De bladeren toegepast met azijn waarin al of niet een beetje honing helpt bij steenpuisten, fijt en de hete ontstekingen. Het is van groot nut voor mannen zowel als vrouwen die een zwakke rug bezitten en helpt de nieren te verster­ken. . . Het sap van dit kruid in Engels of ander bier gedronken bevordert de bevalling en drijft de nageboorte uit. Het klinkt wel wat gevaarlijk en verwijst ook naar de hormonale werking van muskaatsalie, te vergelijken met het oestrogeen effect van de echte salie.

Ook Dodoens vermeldt de mogelijk hormonale, oestrogene en afrodisiake werking. 'Scharleye met spijse ghegheten oft ghesoden ende ghedroncken doet den vrouwen huer natuerlijcke cranckheyt comen/ ende maeckt lust tot byslapen.
Tsap van Scharleye met huenich vermenght/ maeckt die ooghen claer ende geneest die donckerheyt/ daer in ghedruypt.
Scharleye ghestooten oft in water ghesoden treckt die splinters ende doornen uut/ verteert ende doet scheyden alderhande gheswel daer op gheleyt.
Volgens oudere wetenschappelijke onderzoeken van Caujolle (1945) veroorzaakt de etherische olie een verhoging van de bloeddruk bij honden. Mogelijk door stimulering van adrenaline, het effect werd wel verkregen door intraveneuze inspuitingen, wel nogal extreem als je het mij vraagt.
Gattefossé (1973), de uitvinder van de naam aromatherapie, vond juist een lichte bloeddrukverlagende werking.

Zoals je ziet, een plant met geschiedenis en die wied ik nu in mijn jardin des simples massaal weg.

Aankomst in Bellegarde

Griekse alant in Bellegarde

Aankomst in Bellegarde. Zoetgeurende ontvangst met lindebloesem en bezembrem. Lager en zuidelijker was de linde al helemaal uitgebloeid, hier op 850 meter hoogte hangen de gele bloesems met hun schutblaadjes te wachten om geplukt te worden. Het dorp drijft op de stilte van een warme dag. De tuin is het eerste wat ik bezoek. De spiraalpaden zijn onzichtbaar, verdwenen onder het vele wilde groen. Grijze alsem en blauwe muskaatsalie geven toch kleur en beweging aan al dat groen geweld. Verder is het vooral het grote blad van de Griekse alant dat imponeert, hij dreigt de hele tuin in te palmen. Toch vraag ik me af of dat uiteindelijk zal gebeuren. Waarom groeit de alant hier zo goed? De grond? Het klimaat? Of hebben de mensen van Bellegarde deze plant nodig. Inula is in het verleden vooral voor de luchtwegen in gebruik geweest. Ik kan het hele dorp wel bevoorraden.

Alpenakkers

Na een week wandel in de Franse Queyras ben ik alleen op weg naar de Franse Drôme. Langs het lac de Serre-Ponçon rijdend, lonken de 3 en 4 duizenders van Les Ecrins, maar dat is nu niet realistisch om die te beklimmen. Toch maak ik een ommetje naar Saint Appolinaire. Op het vruchtbare plateau kom ik zelfs tussen de graanakkers terecht, het geeft wel een speciaal gevoel, de gecultiveerde gladde tarwevelden van mijn jeugd gecombineerd te zien met het ruwe hooggebergte en als er dan ook nog lage wolken en een overvloed van akkeronkruiden het landschap stofferen, kan mijn geluk niet op. Klaprozen, korenbloemen en zelfs wilde ridderspoor vind ik langs de rand van de akkers.

Consolida regalis, Delphinii Flos, Delphinium consolida, Espuela de Caballero, Knight's Spur, Lark Heel, Lark's Claw, Larkspur, Lark's Toe, Ritterspornblüten, Staggerweed.
Wilde ridderspoor is een sierlijk akkeronkruid. Het is een middelhoge, behaarde, éénjarige plant die voor of na de winter kiemt. De bloeitijd valt in de zomer. Wilde ridderspoor is een exclusieve bewoner van wintergraanakkers op matig bemeste, kalkhoudende, zandige klei. De achteruitgang van de soort is waarschijnlijk toe te schrijven aan zware bemesting en aan chemische onkruidbestrijding, alhoewel die achteruitgang blijkbaar al voor de bestrijdingsmiddelen aan de gang was.
Net zoals zijn familieleden monnikskap en andere riddersporen bevat ook de consolida verschillende giftige alcaloïden, toch wordt het zaad van de plant in oudere kruidenboeken beschreven en gebruikt, al is het dan vooral als insecticide. Mrs. Grieve schrijft 'As in Stavesacre, the part used medicinally is the seed, a tincture of which in like manner acts as a parasiticide and insecticide, being used to destroy lice and nits in the hair'. En zaad heb ik toch wat kunnen oogsten, niet bedoeld om luizen te bestrijden, maar gewoon om uit te zaaien.

Over een verwante plant de Stavesacre  heb ik een artikel geschreven op infonu.nl http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/ziekten/36582-staverzaad-eens-een-beroemd-luizenmiddel.html

In de Alpen

In de bergen van de Franse Queyras. De eerste wandeldag doen we het wat rustig aan. We vertrekken bij onze verblijfplaats Chateau-ville-vieille en wandelen naar omhoog langs een mini-natuurgebiedje met maxi-plantengroei.  De meest opvallende plant hier is de Astragalus alopecurus of te wel Astragale queue de renard. Een vlinderbloemigen die met zijn gele naar bruin verkleurende vossestaart volop staat te pronken.
Op de website van Florealpes wordt deze soort zo beschreven. Cet astragale ne passe pas inaperçu. Ses énormes grappes de fleurs jaunes et brunes l’ont rendu emblématique du Queyras, région où il est très présent. Le fait qu’il soit localement très présent n’enlève rien au fait qu’il soit protégé au niveau national. Ook andere warmteminnende, Zuiderse planten vinden we hier, als we tenminste rond 1500 meter hoogte blijven wandelen, maar dat zijn we natuurlijk niet van plan.

Andere soorten met een mediterrane oorsprong zijn Centranthus angustifolius (Smalbladige spoorbloem), Laserpitium gallicum, Myricaria germanica (Duitse tamarisk), Nepeta nepetella, Ononis natrix ("Geel" stalkruid), Ononis cristata (O. cenisia), Salvia aethiopis en Echinops ritro. Wordt vervolgd, maar nu moet ik stoppen.

Hazenpootje onderweg

Ergens onderweg. De Alpen komen in zicht, nog even verpozen met een bruin biertje en rondsnuffelen in de bloemrijke berm. All-een op de wereld met al mijn planten. Soms vreemde planten maar meestal oude vertrouwde zoals weegbree en rolklaver, zij zorgen er voor dat ik mij overal een beetje kan thuis voelen. Een oude bekende die ik al lang niet meer gezien had, is het hazenpootje. Een klavertje dat in mijn vroegere woonplaats Weelde Statie, massaal de oude spoorwegberm bevolkte. De zoete, zachte bloeiwijzen zijn vertederend, geneeskracht moet je er niet te veel van verwachten. Toch worden ze in het apothekersboek van Meere als looistofplant tegen diarree beschreven, al vind ik het onbeschoft om zo'n lief plantje met stront te associëren.

Toch adviseert Dodonaeus ook al 'Hasenpootkens in rooden wijn ghesoden ende ghedroncken stopt den loop des buycx/ ende gheneest dat root melizoen'.
Maar de Alpen wachten. Op weg!

Onderweg! De voorbije nacht gelogeerd in mijn eigen sterrencampingcar onder de platanen van Parthenay in de buurt van Poitiers. Nu  bij de aire des monts de Guéret. Op weg naar de Franse Queyras.

Info voor de motorhome. AIRE DES MONTS DE GUÉRET
Aire d'accueil publique sur voie expresse, munie d'une borne industrielle. Vidange eaux grises - vidange cassette WC - robinet temporisé pour rinçage cassette - robinet pour remplissage eau potable - poubelles sur le site. Le stationnement est possible à proximité immédiate de la borne de service, sur les stationnements réservés aux véhicules légers. Il n'y a pas d'emplacement de stationnement spécifiquement réservé aux camping-cars. Espace paysager de grande qualité qui s'insère dans l'environnement de bocage des Monts de Guéret. Het is vooral een zeer mooie, ecologische aire. Voor zover dat mogelijk is.

Info Parthenay
Parthenay is an ancient fortified town and commune in the Poitou-Charentes region in western France, sited on a rocky spur that is surrounded on two sides by the River Thouet. It is a sub-prefecture of the Deux-Sèvres department.

Onderweg: Chez Jean Mi

Ik zit bij Jean Mi. 'Chez Jean Mi, brasserie, pizzeria, bar'. Buffets à volonté aan de rand van Poitiers. Het is 9.30 in de morgen en ik heb al enkele uren gereden. Mijn eerste stopplaats is het op weg naar de Queyras, ik drink een grand café, deze keer zonder melk. Het is dit jaar al de tweede keer dat ik Frankrijk van West naar Oost doorkruis en ik begin zo waar al gewoontes te krijgen. Ook in Mei, maar dan savonds, stopte ik bij Jean Mi. Wel wat vreemd om zo snel routines op te bouwen. Of is het juist goed? Een manier om zekerheid, rust te verkrijgen.

Bosrijk plekje is het hier wel, wel bij een drukke doorgaande weg met stoplichten. Een plek waar de inwoners van Poitiers komen joggen en picknikken. Ontbijten kun je hier voor 5.90, wat ik niet doe. De koffie met een croissant, gekocht bij de buurman-bakker, volstaat voor mij. Ik zit in de beschutting van geel bloeiend hertshooi, Hypericum calycinum. Planten zijn altijd wel in de buurt. Achtervolgen zij mij of ik hen? Deze hertshooiheester is familie van ons zenuwversterkend sint janskruid, mogelijk heeft hij ook wel de werking van sint janskruid. Zenuwversterkend en rustgevend is voor mij ook wel de koffie en ... het rond kijken op dit terrasje. Dames in de zestig (mijn leeftijd) met gepoedelde hondjes ontbijten en drinken thee, hun hondjes slobberen water maar zitten zeker niet op de vieze grond. Ook zij genieten van gewoontes en ik geniet van hen. Ik zou hier wel wat langer kunnen rond hangen, maar de Alpen wachten. Tot de volgende keer Jean Mi

Aardbei

Aardbeien! De smakelijke vrucht moet ik hier niet meer aanprijzen. Het blad is, logischerwijs minder bekend maar is ook medicinaal en als thee te gebruiken. Zijn gehalte aan looistoffen, net zoals in Chinese thee, maken er een goed drinkbare thee van, eventueel te combineren met framboosblad en braamblad. Wat langer getrokken of geconcentreerd kan deze thee tegen diarree gebruikt worden. Ook Dodonaeus in zijn CruydtBoeck vermeldt vooral de samentrekkende, adstringerende werking van het aardbeiblad. 'Eerdtbesien cruyt ghesoden en ghedroncken/ stelpt den loop des buycx ende der vrouwen overvloedighe natuerlijcke cranckheyt. Tselve water daer Eerdtbesien cruyt in ghesoden es in den mont ghehouden sterckt dat tantvleesch/ het gheneest die quade sweeringhen des monts ende verdrijft allen quade rueck daer uut. Tsap van den bladeren gheneest die roose ende alderhande roodicheyt in daensicht.'

Volgens de Natural Standard 'Strawberry (Fragaria spp.) is predominantly known for its bright red, edible fruit covered in small seeds. The fruit is fragrant, and high in fiber, vitamin C, folate, potassium, and antioxidants. Retrospective, epidemiological studies indicate that strawberry ingestion may reduce the risk of colorectal cancer. Preliminary research also indicates that strawberry may be useful as an anti-inflammatory and may help enhance iron absorption. Further research is needed to confirm these results.
Strawberry represents a valuable contrasting source of potentially healthy compounds and can represent an important component of a balanced diet if not allergic'.

Geschiedenis van de aardbei
In de bronstijd werd de aardbei al door mensen gebruikt, maar pas vanaf de 14e eeuw werden aardbeiplanten vanuit het wild in tuinen aangeplant. In die tijd werden ze vooral gebruikt als sierplant en voor medicinaal gebruik. De vrucht was klein en de planten waren niet erg productief. De aardbei zoals wij die kennen is ongeveer 200 jaar oud. In de 17e en 18e eeuw zijn uit de beide Amerika's de octoploïde soorten Fragaria virginia (Noord-Amerika) en Fragaria chiloensis (Zuid-Amerika) ingevoerd. In 1766 werd de aardbei voor het eerst uitvoerig beschreven door Antoine Nicolas Duchesne en gaf hij aan zijn beschreven soort de Latijnse naam Fragaria ananassa. Deze soort had echter ook veel kenmerken van de ingevoerde soorten. De in Europa inheems voorkomende soorten zijn of diploïd (2n=14) of hexaploïd (2n=42), terwijl de geteelde soort octoploïd (2n=56) is. Daarom wordt aangenomen dat de in Europa geteelde aardbei een hybride is van F. virginia en F. chiloensis en is de goede soortnaam Fragaria × ananassa. Later zijn ook kruisingen gemaakt met de octoploïde soort F. ovalis. In Californië werden vooral aardbeien geteeld met een zeer harde vrucht, vergelijkbaar met een appel. De in Europa geteelde vruchten waren daarentegen zacht. Kruisingen tussen deze twee typen aardbeirassen hebben de tegenwoordige, stevige rassen opgeleverd, die hierdoor goed verhandeld en over grote afstanden getransporteerd kunnen worden.
Van de ongeveer 136 rassen die tot de tweede wereldoorlog in Nederland zijn geteeld zijn er nog 22 verkrijgbaar.
In Nederland en België komen de diploïde Bosaardbei (Fragaria vesca) en de zeldzame hexaploïde Grote bosaardbei (Fragaria moschata) in het wild voor.

Lees ook http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/gezonde-voeding/95832-aardbeien-geschiedenis-en-gezondheidswaarde.html

Poëzie van het onooglijke

Bloemkool? bloemknop met smaak

Walstro 

 Poëzie van het onooglijke.
Walstro met geur, koningin der weide met smaak en de voetstap van de blanke man bij het heksenhuisje van Pont ar Gorret.

Maretakken bij het heksenhuisje

Bloem, bloemeke, bloembloem

Guido Gezelle dan maar citeren:
’t Is lentegroen genoeg,
voor honderdduizend oogen;
eilaas, ’k en hebbe er ik,
o grondig groene zee,
maar twee:
wie kander moedeloos,
den dwang mij doen gedoogen
van ’t geen mij tegenhoudt
nen tocht in al dat groen
te doen?

Serratula in de tuin

Een miniborder aangelegd met kleurstofplanten. We beginnen klein en breiden uit naargelang we meer planten naar Bretagne kunnen transporteren. De meekrap, gele kamille, wede en zaagblad, die we nu aanplanten, hebben al een lange reis achter de rug. Vanuit mijn tuin in Bellegarde in de Franse Drôme zijn ze via België nu in Bretagne terecht gekomen. Hopelijk kunnen ze hier samen met mij tot rust komen.

Over zaagblad dus, is wel een wat trieste naam voor dit familielid van de korenbloem. Het verwijst naar het getand, gezaagd blad. Serratula, Latijn serratus, serra: zaag, de scherp gezaagde bladrand, zaagblad.

Naast zijn gebruik al verfstofplant, werd het vroeger ook medicinaal gebruikt, al is er wel wat verwarring met andere planten.. Dodonaeus schrijft ‘Men geeft dit gehele kruid zeer nuttig te drinken met witte wijn aan diegene die van hoog gevallen zijn en enige leden verstuikt hebben of gebroken met een zware val, want het ontdoet het gestolde bloed'. Tegen spenen of aambeien: Neem de bladeren, kook ze in wijn en stoof de aambeien daarmee'. Blijkt nu dat de plant mogelijk een spierversterkende, anabole werking heeft.

Saw-wort (Serratula tinctoria) is an old but not well known dyeplant for yellow. There are written historical evidence of its use since Middle Ages. It was a valued dyeplant in Tuscany, Italy, and used like weld to get yellows and greens with woad to woollen fabrics (Cardon), and actually less of saw-wort than weld was required to get the same shade.
Saw-wort contains the same flavonids as weld, that is luteolin and its glycosides, and apigenin, but also other flavonols. It is considered to give as fast dye as weld. I also found an interesting abstract of a French study of it's flavonoids.
Saw-wort is a perennial plant, and it got my interest right away, because you don't have to sow it every year, only once is enough. You can buy the seeds from Germany from Ruhlemanns.
For dyeing you can use saw-wort from the second year on, so at first it is slow, but once it gets established the crop should be steady.

https://sites.google.com/site/kruidwis/planten-van-a-tot-z/serratula-tinctoria-zaagblad
[Components of Serratula species; screening for ecdysteroid and inorganic constituents of some Serratula plants]

Vlier voor de mensen

 Vandaag heb ik mij een weg gebaand door de machtige braamstruiken op onze dijk langs de rivier l'Aulne en dat vooral om bij mijn bloeiende vlierstruik te geraken. Ik voelde me net een kleine ontdekkingsreiziger die zich met een machette een weg kapt door de brousse. De machette was nu wel vervangen door een grommende bosmaaier en lianen waren gewone braamstruiken. Toch was het indrukwekkend, rechts van mij de kolkende rivier, links het oude kanaal en boven mijn hoofd oude hoge populieren vol met mythische maretakken. De vlierbloesemwijn of -sap of -siroop zal dank zij deze inspanning des te beter smaken.

En om Dodonaeus nog maar eens te citeren in zijn beschrijving van de vlier: 'Aen dopperste van den tacken comen die witte bloemkens/ veel by een voort/ in groote breede croonen/ ghelijck die bloemen van Peen/ wassende. Ende als dese bloemkens gheresen sijn/ zoo volghen daer cleyne rondachtighe besiekens/ die ierst gruen sijn/ ende naermaels swert/ daer uut dat'. Het vreemde is wel dat Dodoens geen toepassingen van de vlierbloesem vermeld. Wel adviseert hij de bladeren ' met eenich moes oft pottagie gegheten/ doen camerganck hebben/ ende iaghen daer duer af taeye slijmachtighe fluymen ende waterachtighe vochticheden' en nog de bladeren voor uitwendig gebruik 'bladeren gruen ghestooten sijn goet gheleyt op die heete swillinghen ende vergaringhen/ ende met bocken oft ossen ruet vermenght versueten sy die pijne van dat fledercijn (jicht) daer op gheleyt'. Ook de bessen en zelfs in het bijzonder de zaden 'ghedroocht/ sijn oock goet den watersuchtighen ghebruyckt/ ende dijsghelijcx den ghenen die seer vet sijn ende gheerne magherder waren/ ontrent een vieren deel loots swaer tsmorghens met wijn inghenomen ende langhe tijt ghebruyckt'.


Maar wij gebruiken nu toch vooral de bloesem, transpiratiebevorderend (warm als thee) en immuunmodulerend om maar eens een modern woord te gebruiken. Dus bij verkoudheid en griep, en als je bij de eerste symptomen (koorts, slapte...) tot 6 keer daags een hete kop vlierbloesemthee drinkt, worden virussen serieus in toom gehouden.

http://eten-en-drinken.infonu.nl/bereiding/35746-bloemen-in-mijn-bord-vlierbloesem.html
http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/alternatief/22937-vlier-geen-verboden-vrucht.html

Over kleefkruid

Kleefkruid kronkelt driftig tussen en over struiken in heggen en hagen. Ook op onze rivierdijk bij de Aulne groeit het vrolijk tussen brandnetel, vlier en hazelaar. Je vindt ten andere meer literatuur over de bestrijding van dit woekerend plantje dan over zijn geneeskrachtige werking.

De Latijnse naam 'Galium' komt van het Griekse 'gala', wat 'melk' betekent. Deze naam verwijst naar het tweevoudig gebruik dat men van de walstrosoorten maakte, bij het melken werd er een soort zeef van de lange hakerige stengels gemaakt, waarlangs de melk in de melkemmer werd gegoten om er stro en andere ongerechtigheden uit te halen. Verder werd het echt walstro gebruikt bij de bereiding van kaas om de melk te laten stremmen.
De Duitse benaming ' Labkraut' verwijst ook naar 'leb', 'stremsel'. 'Aparine' komt van het Griekse 'apeiro' dat 'vastpakken' betekent en uiteraard slaat op het klitten, kleven of juister haken van de plant. Ook onze Nederlandse naam 'Kleefkruid' verwijst daar naar.
In het oude Griekenland noemde kleefkruid 'philanthropon': 'mensenvriend', omwille van zijn klittende eigenschap, de Engelse naam voor de plant 'loveman' werd daar van afgeleid.

onze rivierdijk bij Pont ar Gorret

Sommige auteurs beschouwen het als een belangrijk tonicum voor het lymfatische stelsel, te gebruiken bij gezwollen lymfeklieren, voornamelijk nuttig bij gezwollen amandelen en poliepen.
Kleefkruid heeft een mild diuretische werking, bevordert de leverwerking en heeft licht laxerende eigenschappen, het zorgt voor een niet onaanzienlijke bloedzuivering en het heeft een  anti-inflammatoire werking :  die  kan voornamelijk worden toegepast  bij huidaandoeningen, vooral bij psoriasis en droog eczeem,  maar ook dermatitis en zweren.  Net door die diuretische en ontstekingremmende werking van de plant werd ze aanbevolen bij oedemen en ter preventie van nier- en blaasstenen. Met kleefkruid   kan je niergruis  aanpakken, evenals  blaasontsteking,  prikkelbare  blaas,  pijn  bij  het wateren, overdreven veel wateren en bedplassen.

As it is a diuretic, Galium is useful in cystitis and is also anti-lithic (helps prevent the formation of calculi or stones).  Galium is considered to be an alterative and blood cleanser and is detoxifying for skin conditions such as eczema and psoriasis.  It is also anti-inflammatory. As a support for the lymphatic system it is prescribed for lymphadenitis, lymphadenopathy, lymphoedema and any affection of the lymphatics.  There is uncertainty as to its physiological effects but it may be that its diuretic properties enable the kidneys to eliminate excess toxins. The major active constituents are believed to be iridoids, polyphenolic acids, alkanes, flavonoids and tannins.

De Amerikaanse Natural Standard is weer streng voor het kleefkruid. http://www.naturalstandard.com Cleavers (Galium aparine) is a climbing plant native to North America, Europe, and Asia. It has been used to coagulate milk. According to some herbalists, cleavers is a good lymphatic and blood purifying tonic and is often used to treat swollen glands and skin eruptions caused by lymphatic congestion. It has also been recommended as a diuretic for chronic cystitis (inflamed bladder) and prostatitis (enlarged prostate), and has been used traditionally as a treatment for epilepsy. Currently, there is insufficient evidence in humans to support the use of cleavers for any indication.

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2372573/?page=1
http://dier-en-natuur.infonu.nl/natuur/71920-geneeskracht-uit-hagen-en-heggen-kleefkruid-en-fluitenkruid.html

Galium aparine L. - a possible antipsoriatic agent. http://ukpmc.ac.uk/theses/ETH/233215

Hartgespan en de mensen

Leonurus cardiaca / Hartgespan

De laatste les van het herboristen schooljaar. Afsluiting met een bezoek aan de Kruidtuin Leuven. De planten en hun naam ken ik na al die jaren wel een beetje, de mensen ook, al blijft het moeilijk om de juiste naam bij het juiste lichaam te plaatsen. Ik zou ze misschien allemaal een plantennaam moeten geven.

Planten vind je hier in de kruidtuin genoeg. Hartgespan of Leonurus is een van de soorten die nu in het oog springt. De naam is afgeleid van het Latijnse woord Leo=Leeuw en het Griekse woord Oura=staart. Letterlijk vertaald betekent het woord dus Leeuwenstaart. De Nederlandse naam hartgespan vind ik bijzonder mooi, verwijst  naar zijn medisch gebruik, tegen het spannen van het hart, ritmestoornissen.

Enkele namen van Leonurus cardiaca
DE (Deutsch): Herzgespannkraut
EL (elliniká): Λεoντόνουρος o καρδιακός
EN (English): Motherwort
ES (espanol): Agripalma
ET (eesti keel): Lääne-sûdamerohi
FI (suomi): Nukula
FR (français): Agripaume
HU (magyar): szúrós gyöngyajak (szu'ro's gyo¨ngyajak)
IT (italiano): Cardiaca comune

Motherwort is often compared to valerian root. Both herbs promote menstration and exhibit some antidiarrhetic, hypotensive and sedative properties. Older studies concluded motherwort was not as effective as valerian root; but more recent studies have reached the opposite conclusion, rating motherwort's hypotensive action as much as three times as powerful as valerian root. Hypotension and sedation are generally observed in the activity of various and ill-defined glucosides, such as leonurin. Alkaloids, such as leonurinine, are probably responsible for the herb's observed effects on menstruation. The presence of astringent tannins account for motherwort's observed antidiarrheic properties.

These observed experimental properties of motherwort generally support its use as a remedy for nervous heart conditions. More research is needed to assess what, if any, support can be found for use of motherwort to treat gastrointestinal problems such as gas and cramps, menopausal problems, rheumatism, goiter, neuritis, neuralgia, and respiratory ailments.

Lees ook https://sites.google.com/site/kruidwis/planten-van-a-tot-z/leonurus-cardiaca-hartgespan
http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/aandoeningen/45378-hartgespan-tegen-het-spannen-van-het-hart.html

Een ontmoeting met een moerascypres

Deze nog niet zo oude moerascypres kwam ik tegen terwijl ik een beetje doelloos rond dwaalde in het park van een Haspengouws stadje.
Een echte, subtiele ontmoeting van mens tot boom, van wezen tot wezen. De Taxodium, zoals zijn Latijnse, eerbiedwaardige naam luidt,  is een indrukwekkende verschijning met zijn zachte, gegroefde stam,zijn lichtgekleurde, levende bladeren en zijn kegelvormige groeiwijze. Het is een naaldboom die in het najaar zijn naalden verliest en in het voorjaar met zijn nieuwe naalden vriendelijk de wereld toewuift. Alsof ze praten en zo ervaarde ik het ook, al begreep ik niet wat deze Taxodium wou zeggen.

Madeliefje

Het madeliefje is zowat de bekendste plant uit onze inheemse flora. En daarbij ook nog door velen, zeker door de kinderen, gewaardeerd om zijn lief uiterlijk. Maar vreemd genoeg is hij als geneeskrachtig kruid weinig bekend noch toegepast.  Het is ook zo dat er hedendaags weinig ervaring is met het gebruik en er weinig wetenschappelijk onderzoek gedaan is met dit algemene plantje. Nochtans is hij helemaal niet giftig, noch stekelig of vies van smaak. Zou hij echt nergens voor te gebruiken zijn?
Dit schreef ik nog geen 2 jaar geleden over het madeliefje. Ondertussen lijkt dit plantje helemaal aan een revival toe. Zou goed zijn voor de huid, borstvertevigend, tegen kneuzingen en blauwe plekken (zoals arnica), na de bevalling te gebruiken tegen striemen, pigmentvlekken....... Ik schrijf  'zou goed zijn'  wetenschappelijk is er wel enig onderzoek verricht, echter zonder sterke bewijzen voor de bovengenoemde indicaties. Wat natuurlijk niet wegneemt dat we zo'n veilig, niet giftig plantje gerust kunnen uitproberen. Vooral olie maken voor uitwendig gebruik lijkt me wel interessant.

Zie ook http://debronvanurd.blogspot.fr/2012/05/madeliefjes.html en http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/taal/34087-in-de-naam-van-madeliefje.html en
http://www.annetanne.be/kruidenklets/uit-de-kruidenmand/kruiden-k-z/bellis-perennis-madeliefje/

Petite plante vivace à fleurs blanches, roses ou rouges, de la famille des Asteracées, la Bellis, porte également le nom de pâquerette du fait de sa floraison massive à Pâques. Son nom latin est riche de signification puisque bellis signifie beau et perennis signifie vivace, éternel... Beauté éternelle ceci pourrait donc résumer l'action de cette Astéracée, du moins c'est le message qu'ont voulu laisser nos ancêtres.
Largement présente dans toute l'Europe et le nord des Etats-Unis, la bellis était traditionnellement utilisée dans les soins de la peau puisque déjà à la Renaissance, elle entrait dans la composition d’onguents pour soigner les plaies et les tissus enflammés.
Quelques utilisations traditionnelles la réservaient au soin des rhumatismes et des coups. En homéopathie, on l’utilise d'ailleurs souvent avec l'arnica pour soulager les courbatures et les meurtrissures.
La macération huileuse de cette fleur permet d'extraire des composés naturels ayant les propriétés de tonifier les vaisseaux sanguins tout en décongestionnant les zones œdémateuses. On lui prête également des vertus raffermissantes sur les tissus relâchés.
Elle est donc largement utilisée dans les soins du buste, les soins après-grossesse pour retrouver tonus et fermeté et dans les soins tonifiants pour le contour du visage.
http://www.aroma-zone.com/aroma/ficheHVbellis.asp

De zeer streng wetenschappelijke Natural Database schrijft 'Common daisy is widely used in homeopathy, but is currently only rarely used in herbal medicine. Although homeopathic dosing is generally recognized as safe (GRAS; United States Food and Drug Administration (FDA) designation), there is a lack of well-designed clinical trials to support claims for efficacy related to the use of Bellis perennis. More research is needed in this area. Recent research has explored the possibility of using the plant in HIV therapy'.


Wetenschappelijk onderzoek Bellis perennis
Avato P, Vitali C, Mongelli P, et al. Antimicrobial activity of polyacetylenes from Bellis perennis and their synthetic derivatives. Planta Med 1997;63(6):503-507. View Abstract
Bader G, Kulhanek Y, Ziegler-Bohme H. [The antifungal action of polygalacic acid glycosides]. Pharmazie 1990;45(8):618-620. View Abstract
Desevedavy C, Amoros M, Girre L, et al. Antifungal agents: in vitro and in vivo antifungal extract from the common daisy, Bellis perennis. J Nat.Prod. 1989;52(1):184-185. View Abstract
Glensk M, Wray V, Nimtz M, et al. Triterpenoid saponins of Bellis perennis. Scientia Pharmaceutica 2001;69-73.
Gudej J, Nazaruk J. Flavonol glycosides from the flowers of Bellis perennis. Fitoterapia 2001;72(7):839-840. View Abstract
Nazaruk J, Gudej J. Apigenin glycosides from the flowers of Bellis perennis L. Acta Pol.Pharm 2000;57(2):129-130. View Abstract
Nazaruk J, Gudej J. Qualitative and quantitative chromatographic investigation of flavonoids in Bellis perennis L. Acta Pol.Pharm 2001;58(5):401-404. View Abstract
Oberbaum M, Galoyan N, Lerner-Geva L, et al. The effect of the homeopathic remedies Arnica montana and Bellis perennis on mild postpartum bleeding--a randomized, double-blind, placebo-controlled study--preliminary results. Complement Ther.Med 2005;13(2):87-90. View Abstract
Schopke T, Hiller K, Wray V, et al. Triterpenoid saponins from Bellis sylvestris, I. Structures of the major deacylsaponins. J Nat.Prod. 1994;57(9):1279-1282. View Abstract
Schopke T, Wray V, Kunath A, et al. Bayogenin and asterogenic acid glycosides from Bellis perennis. Phytochemistry 1992;31(7):2555-2557. View Abstract
Schopke T, Wray V, Kunath A, et al. Virgaureasaponin 2 from Bellis perennis L. Die Pharmazie 1-1-1990;45:870-871.
Siatka T, Kasparova M. [Seasonal changes in the hemolytic effects of the head of Bellis perennis L.]. Ceska.Slov.Farm 2003;52(1):39-41. The determination of haemolytic activity was carried out following the method of Pharmacopoea Bohemoslovaca IV. It has been found that the haemolytic activity of the drug changes in dependence on the time of collection of capitula during the year; it is lowest in March, then it increases, reaching the maximum in summer months (June, July, August), and then it decreases again.
Siatka T, Kasparova M, Dusek J. Seasonal variation in haemolytic activity of Bellis perennis L. leaves and roots. Folia Pharmaceutica Universitatis Carolinae 2002;85-89.

Oogsttijd voor herboristen: echte kamille

Het is nu wel dé oogsttijd voor heel wat geneeskrachtige kruiden.Vooral bloemen en bloesems moeten nu geplukt worden. Om de voornaamste te noemen: echte kamille, korenbloem, vlierbloesem en vele soorten geurende rozen.

Over de echte kamille / Matricaria recutita

Schijfkamille, niet te gebruiken

kamillesiroop

Het zijn hoofdzakelijk de bloemen die in juni, tijdens het begin van de bloei geplukt worden. Bij de inzameling in het wild moet worden gelet op verwisseling met andere, er op gelijkende composieten als Anthemis arvensis L., valse kamille; Anthemis cotula L., stinkende kamille (allebei  met stroschubben en een gevulde bloembodem). Ook Matricaria maritima L., zeekamille; Matricaria perforata L. [M. inodora L. = Tripleurospermum inodorum (L.) Schultz Bip.], de reukloze kamille, waarvan de bloemen een pappus hebben (ook deze beide soorten hebben een gevulde bloembodem en geuren niet). Verder is er ook nog Matricaria discoidea DC = M. suaveolens Buch], de schijfkamille (een soort zonder lintbloemen, met gele vier-tandige buisbloemen; deze plant geurt wel en heeft ook een holle bloembodem zoals de echte kamille, maar geen witte lintbloemen. Al deze planten leveren ook een vluchtige olie maar zonder azuleen, een van de werkzame stoffen van de echte kamille.
Zie ook  http://dier-en-natuur.infonu.nl/natuur/74002-kamille-botanisch-en-farmacologisch-bekeken.html

Hier wat professionele info over de bacteriedodende werking van Matricaria zoals beschreven in de monografie van Natural Standard http://www.naturalstandard.com/


Antimicrobial effects: Antimicrobial activity of chamomile has been studied in vitro and the results have been encouraging; however, human data remains lacking. Chamomile oil is actively antibacterial and fungicidal at concentrations of at least 25mg/mL, as is the chamomile constituent bisabolol at concentrations of at least 1mg/mL. Alpha-Bisabolol, luteolin, quercitin, and apeginin have been theorized to possess antibacterial properties. The coumarin constituent, hernearin, may also have antibacterial and antifungal properties in the presence of ultraviolet light. High molecular weight polysaccharides with immunostimulating activity have been isolated from German chamomile. Two such studies demonstrated that gram-positive bacteria were more susceptible than gram-negative bacteria to chamomile oil. It was most effective against Staphylococcus aureus, Streptococcus mutans, and Streptococcus salivarius; with also Bacillus megatherium, Leptospira icterohaemorrhagiae, and Trichomonocidal bactericidal activity. It was also found to be somewhat effective as a fungicidal against Candida albicans. Concentrated chamomile extracts also inhibited the growth of several strains of fungi. The hydro-alcoholic extract of chamomile completely inhibited growth of group B Streptococcus. Two additional in vitro studies showed that chamomile blocked the aggregation of Helicobacter pylori and numerous strains of Escherichia coli. Methanol extracts of Matricaria recutita flowers had a MIC >100mcg/mL against 15 Helicobacter pylori strains in vitro. Chamomile methanol and chloroform extracts have also shown strong activity against several strains of Arcobacter. An ethanolic extract of the entire plant has been reported to inhibit the growth of poliovirus and herpes virus. The volatile oil of chamomile also inhibited Bacillus subtilis in vitro. German chamomile esters and lactones showed activity against Mycobacterium tuberculosis and Mycobacterium avium. Another in vitro study found that chamomile tea contains no flavonoids and are inactive against Bacillus cereus (strain RM3190) incubated at 21°C for 3, 15, 30, and 60 minutes. Chamazulene, alpha-bisabolol, flavonoids, and umbelliferone displayed antifungal properties against Trichophyton mentagrophytes and Trichophyton Rubrum .

Enkele wetenschappelijke onderzoeken
Wagner, H., Proksch, A., Riess-Maurer, I., Vollmar, A., Odenthal, S., Stuppner, H., Jurcic, K., Le Turdu, M., and Fang, J. N. [Immunostimulating action of polysaccharides (heteroglycans) from higher plants]. Arzneimittelforschung 1985;35(7):1069
Aggag, M. E. and Yousef, R. T. Study of antimicrobial activity of chamomile oil. Planta Med 1972;22(2):140-144.
Cinco M, Banfi E, Tubaro A, and et al. A microbiological survey on the activity of a hydroalcoholic extract of camomile. Int.J.Drug.Res. 1983;21(4):145-151.
Annuk, H., Hirmo, S., Turi, E., Mikelsaar, M., Arak, E., and Wadstrom, T. Effect on cell surface hydrophobicity and susceptibility of Helicobacter pylori to medicinal plant extracts. FEMS Microbiol.Lett. 3-1-1999;172(1):41-45. View Abstract
Turi, M., Turi, E., Koljalg, S., and Mikelsaar, M. Influence of aqueous extracts of medicinal plants on surface hydrophobicity of Escherichia coli strains of different origin. APMIS 1997;105(12):956-962. 
Mahady, G. B., Pendland, S. L., Stoia, A., Hamill, F. A., Fabricant, D., Dietz, B. M., and Chadwick, L. R. In vitro susceptibility of Helicobacter pylori to botanical extracts used traditionally for the treatment of gastrointestinal disorders. Phytother Res 2005;19(11):988-991.
Cervenka, L., Peskova, I., Foltynova, E., Pejchalova, M., Brozkova, I., and Vytrasova, J. Inhibitory effects of some spice and herb extracts against Arcobacter butzleri, A. cryaerophilus, and A. skirrowii. Curr Microbiol. 2006;53(5):435-439. 
Friedman, M., Henika, P. R., Levin, C. E., Mandrell, R. E., and Kozukue, N. Antimicrobial activities of tea catechins and theaflavins and tea extracts against Bacillus cereus. J Food Prot. 2006;69(2):354-361.


Zie ook 
http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/natuurgeneeswijze/60342-kamille-recepten-van-vroeger.html
https://sites.google.com/site/kruidwis/kruidenbereidingswijzen/matricaria-chamomile-wrap
https://sites.google.com/site/kruidwis/kruiden-a/matricaria-recutita-echte-kamille

Kruidtuin Leuven

In de kruidtuin Leuven met de herboristen in spe. Verkleumde mensjes bij frisse plantjes. In een hoekje van de tuin vinden we een aantal Siberische ginsengstruiken. Zoals de naam al aangeeft zijn het Russische planten met een ginsengachtige werking. Zo te zien kunnen een aantal herboristen dat versterkend kruid op dit moment wel gebruiken. We vinden hier een overvloed aan planten, ook aan geneeskrachtige planten, volgens familie gerangschikt: lipbloemigen (munt, salie, tijm..), schermbloemigen (venkel, dille, engelwortel), giftige en hallucinerende nachtschade-achtigen (wolfskers, bilzekruid, bitterzoet..) en eetbare ganzevoetachtigen ( brave hendrik bijvoorbeeld).

Wat info over de ganzevoeten vind je in mijn artikels op info.nu:
http://huis-en-tuin.infonu.nl/tuin/63694-meldeplanten-eetbaar-en-nog-meer.html
http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/gezonde-voeding/38725-ganzevoet-en-andere-meldes.html
Over Siberische ginseng: http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/natuurgeneeswijze/83624-eleuthero-de-siberische-ginseng.html

Boterbloem

Toch maar eens wat schrijven over de boterbloemen, omwille van de lichte giftigheid houden herboristen zich er meestal niet mee bezig. Toch kleuren zij nu de wilde weilanden botergeel en beïnvloeden op die manier ook ons gemoed en dat is toch ook een vorm van psychofytotherapie. Liggend onder die gele glimmende bloemen maken ze alle grote en kleine kinderen gelukkig.

Wat werd er vroeger in de kruidenboeken over deze ranonkelachtige verteld? 
De Flora Batava (1800) vermeldt over Ranunculus repens
De plant schijnt hierin van alle de Ranonkel-soorten onderscheiden te zijn, dat zij geheel geene scherpte heeft, onschadelijk voor het vee, en zelfs een aangenaam voeder voor hetzelve is, terwijl zij in tijd van nood door den mensch, gekookt, kan genuttigd worden, Mattuschka. Brugmans had hiervan zelfs eene groote hoeveelheid gebruikt, zonder eenigen hinder te ondervinden. Zie zijne 'dissertatio de plantis inutilibus et venenatis' (**) p. 47, schoon hij ze onder de onkruiden der weiden opnoemt, zoo als ook Beckmann. Volgens de Pan Suecus, zouden paarden en geiten dit alleen gebruiken. Door de voortlopende ranken, is het een waar onkruid op moeslanden en akkers.

(**) Brugmans schrijft: "Primo omnes, si Polyanthemon et Repentem excipias, homini noxii deprehenduntur. Hos enim magna satis dosi licet sumpserim, nullos inde sensi effectus noxios." Vrij vertaald geeft dat: "Ten eerste zijn alle (Ranunculus soorten), als je de Polyanthemus en Repens buiten beschouwing houdt, giftig voor de mens. Deze 2 heb ik echter in grote mate verorberd en ik heb er geen schadelijke effecten van gevoeld." De volledige titel van de dissertatie luidt: "Dissertatio ad quaestionen ab Academia regia scientiarum divionensi propositam, quaenam sunt plantae inutiles et venenatae, quae prata inficiunt, horumque diminuunt fertilitatem; quaenam porro sunt media aptissima illis substituendi plantas salubres ac utiles, nutrimentum sanum ac abundans pecori praebituras?" Groningen 1783. Referenties naar de dissertatie luiden meestal: " Dissertatio de plantis inutilibus et venenatis(, quae prata inficiunt, horumque diminuunt fertilitatem, et de mediis aptissimis illis substituendi plantas salubres ac utiles, nutrimentum sanum ac abundans pecori praebituras.)"

Over de knolboterbloem  Huishoudelijk Gebruik,
'De Wortel kan zeker Meel of Styfzel opleveren (Parmentier.) Alle delen der Plant trekken blaren als Spaansche Vliegen, (Dodonaeus) en kunnen volgens Kropf tot dit oogmerk nog beter dienen dan Spaansche Vliegen. Van het blaartrekken der Bladeren heb ik een voldoende proef dit voorjaar gezien. — Een schadelyk onkruid in de weiden, (Beckman, Brugmans) waar van zelfs Paarden en Koeijen een afkeer hebben. (Linn. Bulliard.) Inzonderheid nadeelig voor het Vee, wanneer het groen op de Weiden wordt gegeten; doch minder schadelyk, wanneer het tot Hooi gedroogd wordt.' 


Lees ook http://dier-en-natuur.infonu.nl/bloemen-en-planten/82509-boterbloemen-mooi-maar-giftig.html

Nog over vlier en broeder Aloysius

Nog over vlier. Bij Broeder Aloysius vind ik het volgend vlierrecept om de ogen te verzorgen. 'Vlierbloemen in melk gekookt, daarin een brok wittebrood geweekt en dit tusschen dunnen linnendoekjes op branderige oogen gelegd, trekken spoedig allen brand eruit; ook oogwar wordt daardoor snel opgelost en genezen', schrijft hij. Zowel het woordgebruik als het recept is voor verantwoordelijkheid van Broeder Aloysius. Toch lijkt mij dit een goed, leuk, eenvoudig recept dat gemakkelijk te maken is en wel degelijk algemeen verzachtend is.

Lees over Broeder Aloysius  http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/natuurgeneeswijze/34510-broeder-aloysius-troost-der-zieken.html
Mijn afbeeldingen van de vlier vind je op http://pinterest.com/godefridi/sambucus-nigra-gewone-vlier/
Meer info over Sambucus op mijn website:https://sites.google.com/site/kruidwis/kruiden-a/sambucus

Vlierbloesem plukken

Sambuci flos, zo beschrijven de oude apothekersboeken, de bloeiwijze van vlier. Deze bloesems worden medicinaal gebruikt omwille van hun zweetdrijvende en immuunversterkende werking bij virusinfecties met koorts, vooral bij verkoudheid en griep. De bloemtrossen kunnen nu, bij het begin van de bloei, geplukt worden.  Ze worden achter de groene hoofdstengel afgeknipt en zo in trossen opgehangen en gedroogd. Na het drogen kun je eventueel de bloemen van de stengels afritsen om zo een smakelijker product te verkrijgen. Het plukken en drogen moet zonder kneuzen verlopen, omdat anders de witgele bloempjes bruin worden en gedeeltelijk hun waarde verliezen.

Vlierbloesem kunnen we niet alleen als medicijn gebruiken, maar we kunnen er ook een smakelijke limonade van maken, gedroogd in cake, koek of brood verwerken en de bloesems frituren als beignets.

Een recept: Vlierflensjes
Roer een glad pannekoekenbeslag van 200 g bloem, 3 eieren, snufje zout en een halve liter melk. Giet hiervan telkens een flinke lepel in de hete boter in een koekenpan en leg er een lepel afgestroopte vlierbloesem op. Bak de pannenkoeken aan weerskanten bruin, sprenkel er citroensap op en giet er honing over. Je kan de bloemen ook direct door het beslag roeren.

http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/alternatief/22937-vlier-geen-verboden-vrucht.html
http://eten-en-drinken.infonu.nl/bereiding/35746-bloemen-in-mijn-bord-vlierbloesem.html

Elder flower has been traditionally used against catarrhal conditions (especially in the upper respiratory tract), such as the flu, colds and sinusitis (Madaus 1938; Hänsel et al. 1994; Braun 1997;  Fleming 2000; Weiss and Fintelmann 2000; Bisset and Wichtl 2001; Barnes et al. 2002; WHO 2002;  Valles et al. 2004; Guarrera 2005; Mills and Bone 2005). Use as expectorant (Grieve 1931; Chiej  1984; WHO 2002) and use in chest complaints (Grieve 1931; Chiej 1984) are also reported.
http://www.ema.europa.eu/docs/en_GB/document_library/Herbal_-_HMPC_assessment_report/2009/12/WC500018238.pdf