Melisse tegen verdriet.

Melisse is een geneeskrachtig kruid voor het zachte, bezorgde type' schrijft Jaap Huibers. De citroenmelisse heeft zowel een opwekkende als kalmerende werking. Dat komt van pas bij mensen met een nerveuze depressie. Voor een schuw en wat angstig mens. die zich al gauw zorgen maakt, is de melisse dan ook geknipt.

Melissegebruik in het verleden

Avicenna: "... Citroenmelisse maakt het hart tevreden en vreugdevol en versterkt de levenskrachten - drijft slechte gedachten en melancholie uit de geest - is goed om bij indigestie te helpen en verstoppingen in de hersenen op te heffen - het is goed voor lever en milt."

Hildegard von Bingen: "Men heeft de neiging te lachten als men er van eet. Melisse maakt vrolijk. Melisse verenigt in zich de krachten van 15 andere kruiden!"

Griekse en Romeinse geneesheren waren vele eeuwen geleden al bekend met de geneeskrachtige werking van citroenmelisse. Dioscorides en Plinius de Oudere hebben destijds veel werk verzet om de bestaande kennis over geneeskrachtige planten terug te brengen naar het gewone volk. In de in volkstaal geschreven boeken gaven zij duidelijk aan hoe men de plant op eenvoudige wijze kon toepassen bij allerlei aandoeningen. Eén van hun adviezen was de melisseblaadjes in wijn te dopen en deze vervolgens als verband  aan te brengen bij de behandeling van (geïnfecteerde) wonden, steekwonden en bijtwonden. Over citroenmelisse zijn in de loop der tijd vele uitspraken gedaan die allen wellicht een kern van waarheid bevatten. John Gerard schreef dat het kruid “het hart troost en alle droefheid verdrijft”. 

In de Middeleeuwen was het een geliefd bestanddeel van “jeugdelixers”. De alchemist Paracelsius maakte er een kruidenmengsel van dat hij “primum ens melissae” noemde en tot in de 18de eeuw geloofde men dat dit mengsel “de jeugd verlengde”. John Evelyn schreef in 1679 over de plant “melisse is onovertroffen voor de hersenen omdat zij het geheugen versterkt en de melancholie krachtdadig verjaagt”. Eind vorige eeuw heeft een onderzoeksgroep deze geclaimde geheugenversterkende werking bevestigd na klinische studies met bladextracten (Perry, 1998). Perry stelt dat hierbij sprake is van een cholinergische werking, dus wanneer acetylcholine de prikkeloverdracht in het zenuwstelsel veroorzaakt en deze plaats heeft bij de motorische zenuwen en de parasympathicus.

Traditionele toepassingen en wetenschappelijk onderzoek

Traditionele toepassingen van M. officinalis zijn voornamelijk geregistreerd in Europese landen, het Middellandse Zeegebied en landen in het Midden-Oosten. Fytochemische onderzoeken hebben aangetoond dat deze plant vluchtige verbindingen, triterpenoïden, fenolzuren en flavonoïden bevat. Ruwe extracten en zuivere verbindingen geïsoleerd uit Melisse officinalis vertoonden talrijke farmacologische effecten, waarvan de anxiolytische, antivirale en krampstillende activiteiten van deze plant, maar ook de effecten op stemming, cognitie en geheugen zijn aangetoond in klinische onderzoeken. AChE-remmende activiteit, stimulatie van de acetylcholine- en GABA-A-receptoren, evenals remming van matrixmetalloproteïnase-2 zijn de belangrijkste voorgestelde mechanismen voor de veelbesproken neurologische effecten van deze plant. 

Moderne farmacologische studies hebben nu veel traditionele toepassingen van M. officinalis gevalideerd. De onderzoeken hebben aangetoond dat Melissa officinalis een potentiële bron is voor de behandeling van een breed scala aan ziekten, met name angst en enkele andere CNS-stoornissen.

Melisse is bij uitstek geschikt voor al die aandoeningen die we kunnen samenvatten onder het begrip 'vegetatieve dystonie': nerveuze hartklachten, neiging tot maag- en darmstoornissen, geestelijke vermoeidheid en neiging tot flauwvallen. Ook door zenuwachtigheid veroorzaakte en op migraine gelijkenis hoofdpijnen en vele vormen van astma, alsmede krampachtige menstruatiepijnen kunnen met melisse worden bestreden. Dat is een breed beeld van ziekten en symptomen, waarbij het wel gaat om een gemeenschappelijke achter- grond: een angstig-nerveuze spanning en/of de zogenaamde vegetatieve dystonie. Men zou kunnen zeggen dat melisse juist iets is voor de al te gevoeligen onder ons.

Heimweewandeling in de bossen van Breda

Met mijn kleinzoon en mijn dochter wandelen in de bossen van Breda. Herinneringen aan 50 jaar geleden. Illegaal wonen op een zolderkamer boven de slagerij. Heelder dagen dolen door de straten. Boekhandel in, boekhandel uit. Hippies en kabouters. Oranje vrijstaat. Leren leven. 

En over kabouters gesproken. Vandaag wandelen we met mijn kleinzoon langs kabouterhuisjes. Mijn kleinzoon, een echte kabouter met te veel verstand. We vinden een overvloed aan aardappelboleten, zwavelzwammen, elfenbankjes, tonderzwam en, en ... de grote stinkzwam. Niet allemaal eetbaar maar dan vinden we eindelijk eens het smakelijke eekhoorntjesbrood. We laten ze wel staan.

Over het eekhoorntjesbrood dan maar.

Ze zijn rijk aan voedingsvezels en bevatten weinig vet. Een portie van 100 gram verse B. edulis of porcini-paddenstoelen bevat bijvoorbeeld: 81,8 calorieën, 1,7 gram vet, 7,39 gram eiwit,  9,23 gram koolhydraten, 7,39 milligram ijzer,  11,95 milligram calcium. Het bevat ook vitamines B1, B2, B3, B5, B6, B9, C en E, evenals antioxidanten zoals bètacaroteen, lycopeen en andere flavonoïden. Ze zijn rijk aan mineralen zoals ijzer, calcium, magnesium, koper, fosfor, kalium, zink en selenium. 

Gezondheidsvoordelen van eekhoorntjesbrood

Boletus edulis / Eekhoorntjesbrood

Antioxiderende effecten.  Boletus edulis bevat veel polyfenolen of flavonoïden zoals lycopeen, bètacaroteen en tocoferol of vitamine E. Deze antioxidanten helpen schadelijke vrije radicalen te vernietigen, reactieve moleculen die uw cellen beschadigen en uw risico op chronische ziekten vergroten. Antioxidanten helpen schade door vrije radicalen te voorkomen en uw lichaam te beschermen tegen ziekten.

 Mogelijke antikankereffecten. Onderzoek toont aan dat Boletus edulis-extracten de groei van menselijke borstkankercellen kunnen verminderen. De antioxiderende effecten van bolete-paddenstoelen helpen cellen te beschermen tegen kanker en voorkomen dat kanker groeit. 

Preventie van constipatie. Bolete-paddenstoelen hebben een hoog vezelgehalte. Het eten van paddenstoelen kan helpen uw darmen gezond te houden en constipatie te voorkomen. 

Leverbescherming. Met antioxiderende eigenschappen hebben bolete-paddenstoelen ontstekingsremmende eigenschappen die uw lever beschermen tegen schade en ziekte. Een onderzoek bij muizen met door alcohol veroorzaakte leverschade toont aan dat de paddenstoel B. cereus leverbeschermende effecten heeft. De antioxidanten in de bolete-paddenstoel beschermen levercellen tegen oxidatieve schade.  De paddenstoel vermindert de niveaus van ontstekingsmoleculen en voorkomt ontstekingen in levercellen. 

Antimicrobiële activiteit. Bolete-paddenstoelen hebben verschillende bioactieve verbindingen die antibacteriële en antivirale eigenschappen vertonen. Fenolische verbindingen zoals homogentisinezuur, galluszuur, p-catechine en andere die aanwezig zijn in bolete-paddenstoelen vertonen antimicrobiële effecten. 

Bloeddrukregeling. Het lage natrium- en hoge kaliumgehalte zijn ideaal voor het controleren van de bloeddruk en het voorkomen van hartproblemen. Ook zijn boleten rijk aan vezels en antioxidanten, die helpen ontstekingen te voorkomen en uw hart gezond te houden.

Zie ook https://sites.google.com/site/kruidwis/zwammen-fungi

Over de Japanse duizendknoop. Een beetje geschiedenis.

De Japanse duizendknoop komt oorspronkelijk uit Oost Azië en werd voor het eerst beschreven in West-Europa in 1777 door de Nederlandse arts en bioloog Maarten Houttuyn in zijn 37-delige boekenreeks: Natuurlijke Historie of uitvoerige Beschrijving der Dieren, Planten en Mineraalen, volgens het Samenstel van der Heer Linnaeus, wat in navolging was van het werk van Carolus Linnaeus, de bedenker van de nomenclatuur.

Het eerste exemplaar werd in 1825 door de Horticultural society of London geïntroduceerd. dit was onder een andere Latijnse naam, dan zoals we hem nu kennen. de plant Houttuyania cordata was geplant in een moeras, wat op grondgebied van de Londense sociëteit lag. (Bailey & Connoly, 2000 p.96). Het was in 1848 de duitse kweker Phillip von siebold, specialist in de Japanse flora en fauna, die de plant begon te kweken en verkopen bij een kwekerij aan de Lage Rijndijk in Leiden onder de naam Polygonum sieboldii (de Groot & Oldenburger, 2011). Poly betekent veel en gonum betekent knopen. de plant stond dus bekend om zijn vele knopen, vandaar de Nederlandse naam Japanse duizendknoop. Von siebold prees de plant aan als echte sierplant en deze werd dan ook gauw massaal verkocht in Europa.

De plant deed in Groot-Brittannië zijn intrede in 1850, doordat Von Siebold materiaal verkocht aan Kew Gardens in Engeland. Vanuit hier is de plant wereldwijd verspreid. Zo werd hij in de Verenigde staten gebruikt voor landschappelijke sierplant, voedsel voor het vee, en bodemstabiliteit rond oude mijnen en spoorwegen (Dobrowolski & Stannard, 2004). In Nederland werd de plant vooral aangeplant in de particuliere tuinen.

Voor het eerst werd deze plant in 1886 aangetroffen in het wild. Halverwege de 20ste eeuw werd de plant in grote schaal aangetroffen in het wild. Het dumpen van tuinafval is vermoedelijk de oorzaak van deze extreme verwildering (Beeringen, 2012).

In Japan heet de plant Itadori, wat vrij vertaald ‘Pijntrekker‘ of ‘neemt de pijn weg‘ betekent. Hij komt aan deze naam door het gebruik. In Japan, Korea en China wordt hij van oudsher in vele medicijnen verwerkt tegen allerlei kwalen en ziektes. Hij zou ontstekingsremmend werken, laxerend, maar ook tegen hoge cholesterol en nierstenen (Nakazora; 2011). daarnaast zou hij ook een positieve uitwerking hebben op de bestrijding van de ziekte van Lyme. dit komt omdat de plant een hoog gehalte resveratrol bevat. Resveratrol is een natuurlijke verbinding die ontstaat in planten als reactie op schimmelinfecties, beschadigingen en UV-straling. Het kan dan ook wel gezien worden als een natuurlijke 'afweermechanisme'. Deze stoffen maken planten aan om hun gevoelige weefsel te beschermen tegen ziektes. In de natuurgeneeswijze wordt deze stof dan ook veelvuldig gebruikt tegen eerder genoemde ziektes en kwalen.  Resveratrol heeft naast het bevorderen van het immuunsysteem, ook de mogelijkheid de menselijke stofwisseling te veranderen, zodat er minder calorieën worden opgenomen. deze stof zit o.a. ook in pinda’s en rode wijn. (Harmans;2011).

Adaptogenen, planten voor harmonie

Vooral in China werden van oudsher plantenextracten gebruikt om de vitaliteit en weerstand tegen omgevingsfactoren te vergroten, maar er is in China weinig bijgedragen aan een theoretische farmacologische basis waarop de werking van deze extracten gebaseerd zou kunnen zijn. Russische onderzoekers, o.a. Lazarev et al., hebben enig pionierswerk verricht op dit gebied.

Lazarev definieerde de term adaptogenen als stoffen die in staat zijn het aanpassingsvermogen van een organisme tegen nieuwe belastingen, ongeacht welke, te verhogen. Dit is van belang, omdat wanneer een organisme niet geheel in staat is zich tegen bepaalde invloeden te beschermen, bijvoorbeeld stress kan ontstaan en dit tot de ongewenste gevolgen kan leiden zoals stress-ulcera, ontregelingen van het afweersysteem en depressies. De toestand waarin het lichaam door adaptogenen wordt gebracht werd omschreven als een staat van niet-specifieke verhoogde weerstand (SNIR = State of Non-Specifically Increased Resistance). 

Breckman formuleerde de volgende eigenschappen van adaptogenen: 

• a) Niet toxisch; 
• b) De werking moet niet-specifiek zijn. D.w.z. dat een adaptogeen de aspecifieke reactiemechanismen van het organisme beïnvloedt, die veroorzaakt worden door invloeden van fysische, chemische of biologische aard; 
• c) Een adaptogeen kan zowel stimulerend als remmend werken, afhankelijk van de uitgangssituatie van het organisme, m.a.w. de werking is amfitroop. 

In de literatuur wordt aan extracten van vele plantensoorten een adaptogene werking toegeschreven.

Plantensoorten met mogelijk adaptogene eigenschappen. 

• Eleutherococcus senticosus – Eleuthero, Siberische ginseng 
• Eleutherococcus obovatus / Aralia elata / 
• Bryophyllum pinnatum Celastrus paniculatus 
• Echinacea-soorten – Rode zonnehoed 
• Glycyrrhiza glabra - Zoethout 
• Rhodiola rosea - Rozenwortel
• Ocimum sanctum – Heilige basilicum 
• Panax ginseng - Ginseng 
• Panax pseudoginseng 
• Schisandra chinensis 
• Withania somnifera – Withania, Ashwaganda, Indische ginseng 

Helaas zijn in de westerse literatuur van lang niet alle plantensoorten onderzoeksresultaten bekend. Over de plaats van adaptogenen in de westerse medische wetenschap kan gezegd worden dat middelen ter verhoging van de aspecifieke weerstand nog relatief weinig aandacht hebben gekregen. Men verwacht in het algemeen dat een middel onderzocht en gebruikt moet worden bij één aandoening of enige verwante aandoeningen, terwijl adaptogenen altijd een niet specifiek, algemeen en preventief doel hebben. 

Adaptogenen zijn dus per definitie niet effectief tegen al aanwezige aandoeningen. Men moet voor de activiteit van adaptogenen relatief gezond zijn. Normaal gesproken worden geneesmiddelen in laboratoria onderzocht op hun specifieke farmacologische activiteiten in vitro en later in vivo. Aangezien adaptogenen alleen werkzaam zijn op systemen in intacte organismen wijken de onderzoeksresultaten af van de geijkte. Bij onderzoek naar de activiteit van adaptogenen worden gezonde organismen blootgesteld aan situaties waaraan ze zich moeten aanpassen. De inhoudsstoffen van mogelijk adaptogene extracten van verschillende planten kunnen sterk verschillen. 

Ondanks dat wordt toch verondersteld dat adaptogenen, indien gebruikt bij stress, toch allemaal invloed hebben op het AAS, algemeen adaptatiesysteem. Men kan zich afvragen hoe het mogelijk is, dat stoffen met zeer uiteenlopende structuurformules eenzelfde effect kunnen veroorzaken. Een verklaring hiervoor ligt mogelijk in het complexe karakter van het AAS. Alle processen binnen het AAS hebben onderling positieve en negatieve feedback. Het is dus voor de activiteit misschien niet zozeer belangrijk waar een adaptogeen aangrijpt binnen het AAS, maar wel dat het zorgt voor het evenwicht tussen de onderlinge processen. Als de theoretische onderbouwing voor adaptogenen klopt, zou je kunnen zeggen, dat het planten zijn die het midden houden tussen een geneesmiddel en een voedingsmiddel en lichaam en geest helpen om zo optimaal mogelijk te functioneren. In de kruidengeschiedenis zijn het ook altijd planten geweest die een grote reputatie hadden als versterkend middel, voor de gezondheid, om prestaties te leveren of als langleefkruid.

STRESS en AAS algemeen adaptatiesyndroom.

 Stress is een bepaalde conditie waarin een organisme kan verkeren. Deze conditie is getypeerd door de drang naar heraanpassing, oftewel adaptatie. Die drang wordt veroorzaakt door situaties (stressoren of stimuli) waarop het organisme zich nog niet heeft ingesteld en die daardoor een uitdaging vormen voor het welzijn van het organisme. Er is pas sprake van stress als de heraanpassing niet voldoet en systemen binnen het lichaam door overbelasting ontregeld raken. Hierbij speelt het principe van homeostase een belangrijke rol. Wanneer het hoeveelheid glucocorticoïden waarbij de balans tussen productie en afgifte van glucocorticoïden wordt verstoord. Bij langdurige stress is deze balans blijvend verstoord en worden glucocorticoïden geproduceerd en onmiddellijk afgegeven; 2) Bij de neurale controle is sprake van stimulatie door nerveuze stimuli die onder andere in het bijniermerg de produktie van catecholamines, waaronder adrenaline, veroorzaken. Adrenaline wordt afgegeven aan de circulatie en veroorzaakt allerlei effecten, zoals bloeddrukstijging en beïnvloeding van het immuunsysteem. Het immuunsysteem wordt niet alleen neuronaal beïnvloed (door het autonoom systeem) maar er is ook neuro-endocriene modulatie. Cellen van het immuunsysteem bezitten receptoren voor neurotransmitters, neuropeptiden en hormonen zoals bijvoorbeeld glucocorticoïden, substance P, ACTH, opioïde peptiden, groeihormoon en prolactine. Al deze stoffen kunnen dus het immuunsysteem beïnvloeden, wat de complexiteit van immuunmodulatie weergeeft. Het gehele complexe systeem, dat bij stress wordt geactiveerd, leidt tot een aantal effecten binnen het lichaam. Deze effecten worden "algemeen adaptatie syndroom" genoemd, omdat ze onafhankelijk zijn van de aard van de stressor. Maar naast deze aspecifieke respons kan iedere (fysische) stimulus ook een specifieke reactie oproepen. Zo'n specifieke reactie kan bijvoorbeeld zijn dat bij verblijf in het hooggebergte door de geringere zuurstof concentratie het hemoglobinegehalte en het aantal erythrocyten (witte bloedcellen) in het bloed stijgt. 

AAS  het algemene adaptatie syndroom. 

De gedachte dat stress, als niet-specifieke conditie, gekarakteriseerd kan worden door bepaalde fysiologische processen zijn we vooral te weten gekomen door het werk van Selye. Hij suggereerde het bestaan van een constant patroon van fysiologische responsen bij stress, onafhankelijk van de stressor. Deze veranderingen zouden gezamenlijk en niet los van elkaar optreden. Selye nam als gevolg van stress de volgende verschijnselen waar bij proefdieren: Vergroting van de bijnierschors; Atrofie van thymus, milt en andere lymfatische structuren in het lichaam; Ulcera (zweren) van maag en duodenum; Later werden door andere onderzoekers ook andere verschijnselen waargenomen: Verlies van lichaamsgewicht; Ontregeling van lichaamstemperatuur; Veranderingen in bloeddruk, ademhaling, spijsvertering, gehalte aan witte en rode bloedcellen en stollingsfactoren in het bloed. Al deze verschijnselen, de algemene niet-specifieke respons, worden aangeduid met de term "algemeen adaptatie syndroom" of AAS. Zogenaamde adaptogenen zouden aangrijpen binnen het AAS.

https://sites.google.com/site/kruidwis/fytotherapie/adaptogenen

Over duindoorn, nu te plukken in de duinen

De duindoorn is een winterharde struik die gele tot oranje kleine bessen vormt, van 6-8mm. Hij wordt 2 tot 5 meter hoog. De bladeren van de duindoorn zijn smal en zilverachtig tot grijs gekleurd. De kleine gele bloemen verschijnen in de lente, vóór de bladeren. De naam seabuckthorn heeft betrekking op de doornige struiken en bomen (het hangt van de grond en het klimaat af) die op zandduinen en langs de zee en stranden in Engeland groeien. Op dezelfde manier vind je de aanduiding in de Duitse naam Sanddorn terug en in het Nederlands de duindoorn. Allemaal verwijzingen naar de locatie waar je het kunt vinden. 

In de geschiedenis van de duindoorn komt zijn grote geneeskrachtige werking, maar ook zijn voedingswaarde steeds terug, vooral in Europa en Azië. De verklaring van zijn wetenschappelijke naam vindt zijn oorsprong in Griekenland. De plant en vruchten werden in het oude Griekenland gebruikt als voeding voor de paarden; het zou hun gezondheid verbeteren en glans geven aan hun vacht. Het laatste woord verwijst daar ook naar, en verklaart hiermee de betekenis van deze unieke plant: Hippophae rhamnoides: 'Glanzend Paard'.

 

Deze oude Griekse teksten worden toegeschreven aan Theophrastus en Dioskorides. Hoewel de Latijnse naam Hippophae rhamnoides is, staat de plant toch bekend als seabuckthorn. Deze benaming staat weer haaks op het feit dat de plant ook op 7000 meter hoogte gevonden wordt, o.a. namelijk in het Himalayagebergte. De Tibetanen die in het Himalayagebied leven, hebben van generatie op generatie de seabuckthorn gebruikt voor zijn ongelooflijke voedings- en versterkende krachten. In de Sibu Yidian, een klassiek Tibetaans medisch boek uit de achtste eeuw, worden maar liefst dertig hoofdstukken gewijd aan de geneeskrachtige werking en de voedingswaarde van seabuckthorn. De essentie uit deze hoofdstukken geeft duidelijk aan dat de seabuckthorn 'yin en yang' versterkt. Je zou het in deze moderne tijd ook kunnen vertalen als dat het ons lichaam volledig harmoniseert.

Ook andere culturen hebben de seabuckthorn gevonden, al dan niet met een uitgebreid werkingsgebied. In India wordt het wel gebruikt, maar is het niet echt een belangrijk deel van de traditionele Ayurveda. Ayurveda is het Vedische systeem van gezondheidszorg dat zich in India meer dan 5000 jaar geleden ontwikkelde. De plant wordt kort aangehaald als een fruit dat goed is bij longziekten, wat werd vastgelegd door de arts Charaka Samhita. In de Chinese farmacopee staat het daarentegen uitvoerig beschreven. De Chinese kruidengeneeskunde heeft een uitgebreide farmacopee die uitvoerig het gebruik en de toepassingen van de duindoorn beschrijft.

Leven met planten

Planten zijn voor mij meer dan sierlijke decoratie in de tuin of voedsel om op te eten. Het zijn levende wezens waar ik een persoonlijke relatie mee heb. Zoek daar geen esoterische of magische verhalen achter, het zijn eerder praktische ervaringen die mij in persoonlijk contact brengen met een plant. Een mooi voorbeeld daarvan is mijn kennismaking met de rozenwortel.

Mijn eerste theoretische kennismaking met de rozenwortel dateert van 1982. Ik las in het Duitse tijdschrift voor fytotherapie een artikel over adaptogenen. Adaptogenen zijn planten die zorgen dat een mens zich zowel geestelijk als lichamelijk beter kan aanpassen aan allerlei omstandigheden. Naast de klassieke ‘aanpassers' zoals Ginseng en Eleutherococcus (Siberische ginseng) werd in dat artikel ook Rhodiola of rozenwortel vermeld. Mijn nieuwsgierigheid was dan ook gewekt en ik wilde zo snel mogelijk weten hoe die plant er in levende lijve uitziet en of hij ook in Europa of nog liever bij mij in de buurt kon groeien. Door het snuffelen in plantenboeken kwam ik tot de conclusie dat de plant vooral in koudere noordelijke landen voorkomt, maar dat de plant boven de 2000 meter ook in de Alpen moest groeien. Dat stelde mij enigszins gerust, want zo kon ik hopen hem ooit eens in mijn geliefde bergen te ontmoeten. Toch kon ik hem de eerstvolgende jaren niet vinden, ook geneeskrachtige preparaten waren niet voorradig. Dus kon ik de rozenwortel niet levend zien en ook niet in tinctuurvorm gebruiken, daardoor begon ik hem wel wat te vergeten. Uit het oog is nu eenmaal ook uit het hart!

Totdat ik twee jaar later toch enkele hooggeprijsde Rhodiola-extracten ontdekte in een Nederlandse herboristerie en tezelfdertijd een heel boekje over Rhodiola vond bij boekhandel De Slegte. Toen was het hek natuurlijk van de dam en omdat de plant vroeger bij de Sedumfamilie werd gerekend en Sedum roseum werd genoemd, gingen we op zoek in de tuincentra om de levende rozenwortel te vinden. Ook dàt lukte niet zo direct, gelukkig maar, want om zo'n mythische plant zo maar in een plastic potje in een tuincentrum te vinden, zou toch maar een afgang geweest zijn. Gelukkig dus, want in het jaar 2001 op 29 augustus om dertien uur in de Italiaanse Gran Paradiso vond ik eindelijk de rozenwortel van mijn dromen en was mijn zoektocht naar deze mythische plant op de ideale manier afgerond.

Elk jaar trek ik nu enkele dagen te bergen in, om als een soort bedevaart, nieuwe Rhodiolaplekjes te zoeken. Zo een krachtplant zorgt er voor, dat ik geestelijk en lichamelijk gezond blijft, zelfs zonder dat ik hem op moet eten.

Een uittreksel uit mijn dagboek van dat moment: 29 augustus 2001

De ontdekking van de dag deed ik echter bij een verlaten refugio, gelegen aan de achterkant van het Lago S.. Deze onbemande hut ligt vastgeklemd tegen de rotswand en op de padkant boven de afgrond groeide volop een soort Hemelsleutel. De planten waren gedeeltelijk vertrapt, waardoor de wortels bloot lagen en sommigen zelfs helemaal afgebroken. Door de letterlijk luchtige, licht beangstigende omgeving was ik meer met mijn wandelpartners bezig dan met planten, totdat Nadine opmerkte dat het naar rozen rook. Nogal absurd op deze hoogte. Eerst dacht ik dat haar geurgewaarwording gestoord was door de angst, totdat ik aan al die gekneusde Sedums dacht. Dat ..... dat moesten mijn fameuze rozenwortels zijn! En inderdaad, de wortels roken duidelijk naar rozenwater. 

Als een relikwie stopte ik voorzichtig wat losliggende wortels in mijn rugzak. Terug in onze refuge rook mijn rugzak niet naar zweet maar aangenaam naar rozenwater. De wereld was weer even een gelukkig mens rijker.

Jiaogulan, kruid van onsterfelijkheid

Jiaogulan of Gynostemma pentaphyllum. De vroegste gegevens over deze plant dateren uit China rond 1400 na Christus. Een infusie van de zoetzure smakende bladeren wordt in de bergachtige streken van Zuid-China al eeuwenlang gebruikt als een verkwikkende, verjongende, dagelijkse thee. De algemene naam in dit gebied, ‘Xiancao’, betekent ‘kruid van onsterfelijkheid’, en de mensen daar zeggen: ‘Het werkt als ginseng, maar beter dan ginseng!’

In de provincie Guizhou wordt het bovengemiddelde aandeel mensen ouder dan 100 jaar toegeschreven aan de wijdverbreide consumptie van Jiaogulan-thee daar. In Japan heet de plant ‘Amachazuru’, wat ‘zoete theerank’ betekent, en staat daar ook wel bekend als thee- en groenteplant. Pas in 1976 – eigenlijk puur toeval – werden tijdens wetenschappelijk onderzoek dezelfde stoffen ontdekt waar ginseng beroemd om is geworden als kandidaat voor een nieuwe caloriearme zoetstof in Jiaogulan: de ginsenosiden.

De laatste jaren is dit kruid steeds populairder geworden als goedkoop alternatief voor ginseng, niet alleen in China en Japan maar ook in de VS. De ingrediënten zijn eigenlijk deels identiek aan die van ginseng. En Jiaogulan bevat zelfs een eigen klasse saponinen, de zogenaamde gypenosiden, die vooral verantwoordelijk zijn voor de gunstige effecten.

Jiaogulan (uitgesproken als “Dschiau-gu-lan”) is een makkelijk te kweken klimplant uit de pompoenfamilie. In goede grond groeit de plant snel en al na enkele weken kun je oogsten. Het trekt in de herfst naar binnen en ontspruit het volgende voorjaar opnieuw uit wortelstokken. Onze planten komen uit een plaats waar ze winterhard zijn tot minimaal -18°C. Maar binnen overwinteren kan ook, dan groeit hij het hele jaar door.
De thee die van de bladeren wordt gemaakt is lekker en kan zowel van gedroogde als van verse bladeren worden bereid, al smaken de verse bladeren gewoon lekkerder. Met de jonge, knapperige scheutpunten kun je salades verrijken met een aangename, exotische component. Als je de smaak van echte ginseng kent, zul je een zeer vergelijkbare, zoethoutachtige smaak op je tong hebben als je snoept van de verse scheutpunten van de plant, deze smaak komt voornamelijk uit de actieve componenten van de plant, de gypenosiden en de ginsenosiden. 

Als een echt adaptogeen heeft Jiaogulan bij gebruik geen bijwerkingen en heeft het altijd een balancerende werking. Het wordt ook wel vrouwenginseng genoemd omdat Jiaogulan beter verdragen wordt door vrouwen. Terwijl ginseng slechts ongeveer 20 saponinen bevat, kunnen er in Gynostemma meer dan 80 saponinen worden gedetecteerd. Deze saponinen zijn natuurlijke organische verbindingen die onder meer betrokken zijn bij de hormoonsynthese.

Hier is de indrukwekkende lijst met min of meer bewezen effecten:

1. Adaptogeen: Jiaogulan heeft een aantal balancerende saponinen, waarvan sommige chemisch identiek zijn aan die van ginseng (Panax ginseng), en waarvan sommige hun eigen klasse vormen, de gypenosiden. Voorkomt stressgerelateerde ziekten.

2. Antioxidant: Het is bewezen dat het het lichaamseigen enzym superoxide dismutase (SOD) stimuleert, wat een uiterst effectieve antioxidant is.

3. Harttonicum: Verbetert de pompprestaties van het hart en daarmee ook de algemene bloedcirculatie.

4. Tegen hoge bloeddruk: Net als bij ginseng wordt de bloeddruk binnen het normale bereik gehouden; een te lage bloeddruk wordt verhoogd.

5. Tegen te veel cholesterol: Jiaogulan verlaagt vooral het LDL-niveau en ook de triglyceriden. 

6. Tegen beroerte en hartaanval: Jiaogulan voorkomt dat bloedplaatjes samenklonteren, waardoor het risico op levensbedreigende bloedstolsels aanzienlijk wordt verminderd. Ook effectief als preventieve maatregel tegen trombose.

7. Versterkt het immuunsysteem: de activiteit van de lymfocyten wordt versterkt bij zowel zieke als gezonde mensen.

8. Bloedvorming: de vorming van witte bloedcellen wordt ondersteund. Nuttig voor herstel na chemotherapie of radiologische behandeling.

9. Tegen diabetes: Verlaagt de bloedsuikerspiegel en bloedvetten.

10. Antikanker: Ginsenoside Rh2 is een bijzonder tumorremmend glycoside dat in ginseng (Panax Ginseng) wordt aangetroffen in een hoeveelheid van 0,001%. Gynostemma pentaphyllum bevat precies dit glycoside, maar in een veel grotere concentratie.

11. Stressverminderend: Balancerende werking op het zenuwstelsel: Overspannen zenuwen worden gekalmeerd, zwakke zenuwen worden weer gestimuleerd. Het geheel van de effecten resulteert in een betere stresstolerantie van het organisme en, belangrijk voor atleten, een toename van de uithoudingsprestaties.

Jiaogulan werkt ook bij dieren. Dit is bewezen door klinische tests op ratten, konijnen en honden. Jiaogulan is daardoor eenvoudig toe te voegen aan het veevoer en is een makkelijk te kweken klimplant uit de pompoenfamilie. Je kunt ze bijvoorbeeld tegen schuttingen laten klimmen of als bodembedekker gebruiken. Het heeft kleine bessen die tijdens het rijpen van kleur veranderen van groen naar bijna zwart. In goede (voedselrijke) grond groeit de plant snel en al na enkele weken kun je oogsten. Hun ideale locatie is gedeeltelijk in de schaduw en beschermd tegen de wind. Voortplanting vindt plaats via zaden, stekken en wortelstokken. Binnen gehouden of in de herfst in huis gebracht, blijft hij groen en groeit hij het hele jaar door.

Recept: Jiaogulan mousserende wijn
Neem een ​​handvol of meerdere handenvol Jiaogulan bladranken, wring ze zo hard mogelijk uit, plaats de verfrommelde Jiaogulan in een glazen pot, vul aan met een fles goed gekoelde mousserende wijn en kneus de jiaogulan met een lepel. Het is belangrijk dat zoveel mogelijk blad- en stamcellen open te breken. Zet  het geheel 1-2 uur in de koelkast, pureer en giet het groene brouwsel door een fijne zeef in een karaf - klaar! Jiaogulan mousserende wijn heeft een zeer unieke smaak.