Herderstasje, bloedstelpend en goed voor de baarmoeder

Een onooglijker plantje dan het Herderstasje kunnen we ons nauwelijks voorstellen. Een schraal vuilgroen onkruid met aangevreten blad en minimale vuilwitte bloemetjes, groeiend langs slordige wegranden en akkers. Veel werk maakt het niet van zijn uiterlijk, alles lijkt op overleven afgestemd en daar is het dan ook een meester in.Het groeit, bloeit en vermeerdert zich snel en doet dat ook het hele jaar door. Altijd vind je wel hartvormige zaadjes aan de plant, met wat fantasie het enige aantrekkelijke aan deze Capsella.

Aan de vorm van de zaadjes heeft het dan ook zijn Latijnse en zijn Nederlandse naam te danken. Deze zaadjes zouden op een beursje of tasje van een herder lijken. Dus bursa pastoris, een pastorale beurs, ook de Engelse benaming is Shephard’s purse. Het voordeel voor een herborist is, dat Herderstasje overal te vinden is en in alle seizoenen te plukken is. Het nadeel dat het steeds op vervuilde en stoffige plaatsen groeit en dus wel erg verontreinigd is.

Het heeft altijd een zeer grote reputatie gehad in de volksgeneeskunde, dit staat in schril contrast met de onderwaardering in het wetenschappelijk onderzoek. Toch zijn er in het verleden wel wat onderzoekjes verricht naar de samenstelling van Capsella. Zo heeft men polypeptiden in de plant gevonden, stoffen die vooral in dierlijke organismen voorkomen, en die, net zoals het hormoon oxytocine, een stimulerende werking uitoefenen op de baarmoeder van ratten.

Mogelijk werkzame stoffen

• Aminen: acetylcholine, tyramine, choline 1 % die het parasympatisch zenuwstelsel activeren
• Looistoffen, die bloedstelpend zijn
• Flavonoïden: luteolin-7-rutinoside, quercitin-3-rutinoside, diosmine, die versterkend op veneuze vaatstelsel werken
• mineralen, vooral veel kalium, wat diuretisch werkzaam is

Medisch gebruik samengevat

Baarmoeder / menstruatie

• Metrorragie, baarmoederbloedingen, combineren met Vrouwenmantel en Duizendblad
• Menstruatieklachten, vooral te sterke bloedingen

Cardiovasculair

• Hoge en lage bloeddruk samen met bvb Meidoorn als thee

Uitwendig (bloedstelpend, looistofplant)

• Neusbloedingen vers sap of hele plant in neus stoppen

Wat de bloedstelpende werking betreft, zijn er altijd sterke verhalen verteld over Capsella. Zo zou het volstaan de plant in de hand te houden of aan de voeten te leggen om bloedingen te stoppen. Ja, zelfs er alleen maar naar kijken zou al werkzaam zijn. Deze vermeldingen vinden we al terug in de Hortus sanitatus van 1485, of de verstandige mensen van toen dat ook echt geloofden weet ik niet, maar het zal wel geholpen hebben om de toepassingen van zo een plant beter te onthouden. Een geheugensteuntje dus.

Een probleem bij het Herderstasje zijn de nogal wisselende resultaten die je verkrijgt, de ene keer helpt het snel en de andere keer helemaal niet. Deze nogal wisselende ervaringen met Herderstasje hebben waarschijnlijk te maken met het kwaliteitsverschil tussen de verschillende planten in de natuur en is mogelijk afhankelijk van de oogsttijd, de grondsoort en de aanwezigheid van een soort schimmel op de plant. Het best is dan ook de oogsttijd zoveel mogelijk te spreiden en planten te plukken die er fris en nog bloeiend bij staan.

Wetenschappelijk onderzoek uit monografie 'Dodonaeus opleiding'

Voor verdere studie vermelden we hier wat oudere maar wel interessante wetenschappelijke onderzoeken die geraadpleegd kunnen worden op PubMed.

• Cancer Res (1976 Jun) 36(6): 1900-3 Kuroda K Akao M Kanisawa M Miyaki K. Inhibitory effect of Capsella bursa-pastoris on hepatocarcino-genesis induced by 3-methyl-4-(dimethylamino) azobenzene in rats.
• Farmatsiia (1976 Jul-Aug) 25 (4):66-7 Kuroda K Akao M. Effect of Capsella bursa-pastoris on liver catalase activity in rats fed3'-methyl-4-(dimethylamino) azobenzene.
• Gann (1975 Aug) 66 (4):461-2 Kuroda K Akao M Kanisawa M Miyaki K. Inhibitory effect of Capsella bursa-pastoris extract on growth of Ehrlich solid tumor in mice.
• Shephard's Purse Iurisson SM. Vitamin content in shepherd's purse (Capsella bursa pastoris (L.)Medic.)
• Gann (1974 Aug) 65(4): 317-21 Kuroda K Kaku T. Pharmacological and chemical studies on the alcohol extract of Capsella bursa-pastoris.
• Life Sci (1969 Feb 1) 8(3): 151-5 Kuroda K Takagi K. Physiologically active substance in Capsella bursa-pastoris.
• Nature (1968 Nov 16) 220 (168): 707-8 Kuroda K Takagi K. Studies on capsella bursa pastoris. I. General pharmacology of ethanol extract of the herb.
• Arch Int Pharmacodyn Ther (1969 Apr) 178 (2): 382-91 Kuroda K Takagi K. Studies on capsella bursa pastoris. II. Diuretic, anti-inflammatory &anti-ulcer action of the herb.

Over het muizenoortje oftewel Hieracium pilosella en nu Pilosella officinarum

Muizenoortje? Muizeoor? Geen muis noch een oor. Wel een klein kruipend plantje dat ook in de winter zich nog wollig wil laten zien. Weinig bekend als geneeskruid en toch......

Laat ik voor de verandering prof. Binet eens citeren: 'De tijd is voorbij dat er geloofd werd dat sperwers muizeoor vraten om hun blik te scherpen, maar een waterig extract is wel goed bij onregelmatige, hoge koorts bij mensen en bij het vee tegen miskramen ten gevolge van runderpest'

De antibiotische werking van deze plant is getest en bewezen aan de hand van diverse cultures van Brucella. Wat een merkwaardige ontdekking om juist langs de paden waar vee graast een plantje te zien groeien dat werkzaam blijkt te zijn bij de behandeling van infectieuze miskramen die zoveel voorkomen bij runderen en schapen.' Toevallig' zeggen de sceptici. Misschien, maar het is dan wel zeer toevallig dat zo'n toeval zoveel voorkomt!

Er wordt tegenwoordig algemeen aangenomen dat muizeoor een gunstig effect heeft bij atheroma, d.w.z. verharding van de vaatwanden. Muizenoor wordt voorgeschreven bij de volgende klachten: waterzucht, niergruis, oedeem, gepaard gaande met hartklachten, koorts, levercongesties, geelzucht, galstenen.

Dit plantje is zeker diuretisch, decongestionerend, koortswerend, samentrekkend en bloedstelpend. Er wordt een afkooksel van gemaakt: 40 à 50 gedroogde plant, bladeren en bloemen op 1 liter water; 5 minuten koken; even laten trekken, 3 à 4 kopjes per dag tussen de maaltijden. In 1922 schrijft Dr. Leclerc "nous avons vu le volume de l'urine doubler et même tripler"

Botanisch en ecologisch

Bij ons in Nederland en België komt het muizenoor algemeen voor op droge, open velden en zanderige gronden. De hele plant wordt geplukt van mei tot september en in de schaduw gedroogd. Beter is de verse plant direct in alcohol te laten trekken om zo een tinctuur te maken. Volgens de Franse artsen-fytotherapeuten is de verse plant veel sterker werkzaam dan de gedroogde plant. Muizenoor heeft ovale blaadjes, behaard, van boven met lange haren, van onderen met zachte, witte haren; ook langs de randen en nerven zitten lange haren. De bladeren staan in een rozet waaruit citroengele bloemen opkomen en bloeien

Dodoens over muizenoor

Vandaag is het muizenoortje als medicijn bijna vergeten toch vind je het o.a bij Dodoens terug. Dese cruyden met hueren bladeren en wortelen ghesoden ende ghedroncken heylen ende ghenesen alle inwendighe ende uytwendighe wonden ende die ghescuertheyt. Die bladeren van den selven cruyden ghedroocht ende ghepoedert ende in die wonden ghestroyet/ moghen die selve ghenesen.

Tsap van die groote Piloselle in die ooren ghedaen gheneest die pijne ende die smertinghe der ooren. Tmiddel Piloselle gheten oft met spyse inghenomen verclaert het ghesichte/ ende gheneest die roode loopende ooghen.

Dodoens gebruikte het dus meer als wondgenezend middel, en voor de oren en de ogen, zal ik dat maar noemen. In de moderne Franse fytotherapie is het een zeer gewaardeerd middel voor nieren en urinewegen, vooral dan als diureticum bij oedeem, niergruis, jicht en hoge bloeddruk. Dr. Cazin was mogelijk de eerste die de urine- en gruisdrijvende werking beschreef "assez énergique pour faire rendre des graviers". Ondertussen is ook bewezen dat de plant door zijn hoog gehalte aan flavanoïden niet alleen een diuretische maar ook een anti-oxidatieve werking heeft.

Namen / Etymologie

• Hierácium pilosélla L. Pilosella officinarum
• Duits: Langhaariges Habichtskraut, Kleines Habichtskraut, Dukatenröschen, Mausohr, Mausöhrlein.
• Frans: Oreille de souris, Véluette, piloselle;
• Engels: Mouse-ear-hawkweed, mouse-ear; Italiaans: Pelosella, pelosetta.

De naam 'muizenoor' verwijst natuurlijk naar de behaarde vorm en gelijkenis van de blaadjes met een oor van de muis. De Engelse benaming hawkweed, maar ook de wetenschappelijke naam hieracium van het Griekse hiërax, havik en de Nederlandse naam van het plantengeslacht havikskruid, doelt op de reputatie van deze plant om sperwers en andere roofvogels een scherp zicht te verschaffen of is dit een verwijzing naar de waarde van muizenoor voor de ogen.

Referenties

• Antioxidant Activity and Total Phenolic and Flavonoid Contents of Hieracium pilosella L. Extracts
• Fundstelle: "Hierácium pilosélla L.
• Bishop, G. F.; A. J. Davy (March 1994). "Hieracium Pilosella L. (Pilosella Officinarum F. Schultz & Schultz-Bip.)". Journal of Ecology (British Ecological Society) 82 (1): 195–210.

Karwijkompres bij PDS

Het prikkelbare darmsyndroom (PDS) is een functionele darmaandoening. Kenmerkende symptomen zijn buikpijn en een veranderd ontlastingspatroon. De behandeling is symptomatisch, afhankelijk van de specifieke symptomen. Een kompres met karwijolie heeft zich bewezen als uitwendig middel. Het kompres is eenvoudig aan te brengen.

De werkzaamheid en veiligheid van het buikkompres werden ook wetenschappelijk onderzocht in een gerandomiseerde klinische studie. Achtenveertig patiënten namen deel aan de studie. Om de werkzaamheid te beoordelen, werd het kompres met karwijolie vergeleken met twee andere kompressen (een verwarmd kompres met olijfolie en een kompres op lichaamstemperatuur met olijfolie). De resultaten toonden aan dat het buikkompres met karwijolie duidelijk superieur was in het verminderen van symptomen. De auteurs concludeerden dat het buikkompres met karwijolie een effectieve behandelingsoptie is voor het prikkelbare darmsyndroom (PDS). 

Karwijoliekompres 

• een warmtekussen (kruik, warmtekussen)
• een theedoek
• een grote badstof handdoek,
• een mengsel van karwij- en olijfolie (2–10% karwijolie)
• een lepel.

Week de theedoek in heet water en wring hem goed uit. Neem een ​​theelepel van het oliemengsel en wrijf het met de klok mee over de buik. Leg vervolgens de warme, vochtige theedoek erover en dek alles af met de grote handdoek. Leg ten slotte het warmtekussen erop. Ga vervolgens een half uur met het kussen op uw bed liggen.

Nota: Controleer altijd vooraf de temperatuur van het kompres. Wees extra voorzichtig bij kinderen of ouderen. Voor een gevoelige huid kunt u de hoeveelheid karwijzaadolie verminderen of vervangen door venkel of anijs.Mochten er tijdens het aanbrengen bijwerkingen optreden (jeuk, roodheid), verwijder dan het verband en reinig de huid grondig met warm water. 

Andere mogelijkheden voor inwendig gebruik

Mentha piperita, vooral e.o. in capsulevorm

• + carminativa: Foeniculum, Anisum, Carum carvi, Matricaria
• + leverplant, bitterstofplanten: Cynara scolymus, Taraxacum
• + slijmstofplanten: vooral Linum (Lijnzaad)
• + kruiden voor zenuwstelsel: Hypericum, Melissa en eventueel adaptogenen?
• + FOS in voeding: aardperen, cichorei (darmflora verbeteren)

Literatuur

• Lauche R, Langhorst J. Onderzoek naar de werkzaamheid van buikkompressen met karwijolie bij patiënten met het prikkelbare darmsyndroom. Journal of Phytotherapy 2015; 36 (6): 244-246
• https://sites.google.com/site/kruidwis/fytotherapie/ibs