vrijdag, maart 22, 2013

Groot hoefblad en waterkers

Groot hoefblad vind je niet veel in Bretagne. Wel wat vreemd voor een landstreek met zoveel water. Ook in onze eigen tuin ondanks over-stromende rivier, moeras en poeltjes, helemaal zijn biotoop zou ik denken, is of moet ik zeggen was deze Petasites hybridus niet aanwezig.
Vorige jaar in volle zomer ontdekte ik dan toch, vreemd genoeg op een braakliggend terrein bij het oude station van Locmaria-Berrien een partij hoefblad. Vandaag ben ik even gaan kijken hoe ze er nu bij stonden en inderdaad massaal in mannelijke bloei en als bijkomende verrassing vond ik in de beek vlakbij, een veldje met echte waterkers. Ook daar droomde ik van om die in de tuin te kweken. Twee supergeneeskruiden, hier op een vreemde manier bij mekaar.


Groot hoefblad. Mannelijke bloei? Inderdaad en dat heeft niks te maken met zijn stevige groeiwijze. Normaal hebben planten tegelijkertijd mannelijke en vrouwelijke bloemen en dat is voor de bestuiving door bijen handig. Bij tweehuizige planten komen die mannelijke en vrouwelijke bloemen dus niet op één plant voor. En hier bij Locmaria gare groeien dus blijkbaar alleen mannelijke planten, de vrouwelijke hebben namelijk hoge witpluizige bloemen.

De wetenschappelijke naam, ‘Petasites’, komt  waarschijnlijk van het Griekse woord ‘petannumi’ dat ‘verspreiden’ betekent en verklapt het bijna woekerend groeien van de plant met zijn stevige wortelstokken.  Het tweede deel, ‘hybridus’, zou ontstaan zijn als gevolg van een vergissing van de beroemde plantkundige Linnaeus, omdat het groot hoefblad  tweehuizig is dacht hij met twee verschillende planten te maken te hebben. Die vrouwelijke vorm moest wel een hybride (‘bastaard’) zijn.

Meer over de naamgeving vind je op  http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/taal/25369-in-de-naam-van-groot-en-klein-hoefblad.html. De oude naam Dokkebladeren vind je bij Dodoens en is ook nu soms nog in gebruik, het duidde dikwijls op allerlei planten met grove, grote bladeren. Dokken zou dan van duiken komen, planten die vochtig groeien of in het water duiken. Mij lijkt het eerder dat deze naam overgenomen is uit het Engelse Butter dock, een bewaarplaats voor boter. Ook bij ons wordt wel vermeld dat de grote bladeren gebruikt werden om boter in te verpakken of fris te houden. En ik moet zeggen dat ikzelf het blad vroeger ook wel omgekeerd op mijn hoofd plaatste als een soort zonnehoed. Al wil ik mijn eigen kop niet vergelijken met een pakje boter....

Lees ook http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/gezonde-voeding/64702-witte-waterkers-etymologie-en-geschiedenis.html



donderdag, maart 21, 2013

Eikenkerkhof

Op zoek naar onze kater, ontdek ik langs de grindweg aan de overkant van ons Bretoense huis een oude steengroeve die jaren geleden volgestort werd met oude, eikenbomen. Een hallucinant zicht, tientallen stammen half weggerot en begroeid met mos liggen kriskras langs de helling. Een waterval van bomen! Alsof ik een oeroud dinosauruskerkhof ontdek. Een bomenkerkhof! 
Natuurlijk probeer ik dit te fotograferen, alleen is het bijna onmogelijk om het immens gevoel weer te geven die de plek om mij maakt. Halsbrekende toeren haal ik uit om de foto van mijn leven te maken, maar de levende plek is sterker dan mijn digitaal papier. Bij deze toch enkele foto's, en... ik blijf het verder proberen.





woensdag, maart 20, 2013

Venkel

Venkelthee is een traditionele remedie tegen darmproblemen, zoals buikkrampen en overmatige gasvorming. Het gebruik van venkel werd al opgetekend door de oude Egyptenaren en in Turkije is het vandaag nog een erg populair middel. Het waren dan ook Turkse artsen die enkele jaren geleden een opvallende bijwerking zagen en het in verband brachten met het gebruik van venkelthee.

Zo kreeg een 65-jarige vrouw plotseling terug menstruaties. Omdat de vrouw in kwestie voor de rest volledig gezond was, kwam venkelthee in het vizier van de artsen. De vrouw dronk sedert lange tijd venkelthee ...
De artsen vonden vier andere gevallen van onverklaarbare voortijdige thelarche (borstontwikkeling), bij twee 5-jarige meisjes, een 3-jarig meisje en een een baby van vijf maanden. Uit ondervraging van de moeders bleek dat de meisjes venkelthee hadden gekregen, tot twee à drie keer per dag gedurende vele maanden, om gasvorming en darmkrampen op te lossen. De kinderen hadden voor het overige geen andere afwijkingen, behalve dat de oestradiolspiegel veel hoger was dan normaal. De duur van inname van venkelthee varieerde van vier maanden tot 19 maanden. De thelarche verdween na stopzetting van venkelthee-inname.

Venkel is een veel gebruikt kruid zowel medicinaal als culinair. De component die de hormoonhuishouding beïnvloedt, zou anethol zijn, dat in de essentiële-oliefractie zit (60 %). Ook bij ratten werd een oestrogene activiteit van deze stof gemeld. De licht oestrogene werking was al langer bekend in de fytotherapie en kan natuurlijk ook gebruik worden bij menstruatieklachten. Alleen langdurig gebruik bij kinderen moet afgeraden worden. Enkele weken venkelthee drinken gemengd met pepermunt en echte kamille blijft wel een goed middel bij gasvorming en darmkrampen en kan zelfs gebruikt worden bij IBS (spastisch colon).

Referenties: 
J Pediatr Surg. 2008 Nov;43(11):2109-11. doi: 10.1016/j.jpedsurg.2008.07.027. A striking and frequent cause of premature thelarche in children: Foeniculum vulgare. Türkyilmaz Z, Karabulut R, Sönmez K, Can Başaklar A.
Effects of the herbal formulation ColiMil on upper gastrointestinal transit in mice in vivo. Raffaele Capasso, Francesco Savino, Francesco Capasso
Comparison of fennel and mefenamic acid for the treatment of primary dysmenorrhea. B Namavar Jahromi, A Tartifizadeh, S Khabnadideh [show abstract] International Journal of Gynecology & Obstetrics 03/2003; 80(2):153-7. · 

dinsdag, maart 19, 2013

Geen kat in het landschap


Nog even in de late namiddag gewandeld naar het gehucht Kerloaguen. Voor ons plezier natuurlijk maar deze keer ook een beetje hopeloos op zoek naar onze kater. Hij is al zowat 24 uur niet meer thuis geweest en dat ik zeker niet zijn gewoonte. Het landschap in de lage lentezon met de klassieke Bretoense wolken is zonder meer mooi, maar toch kijken we er met iets andere ogen in rond. Is er een spoor, een vlek van een kat in het weiland, op de weg of in het bos te bekennen? Van op de hoogte kijken we neer op het glinsterend waterlint van onze rivier de Aulne, in de verte zien we de oude brug en wit schuimend onze waterval. Maar hoe ver we ook kijken geen kater te bekennen.

maandag, maart 18, 2013

Ochtendstond

De ochtendstond heeft, nog altijd, goud in de mond. En ochtend hoeft niet om 6 uur smorgens te zijn, 9 uur 22 is goed en goud genoeg. 

Buiten in de tuin. nat en zon. Onze eik wordt als eerste omarmd door het licht, daarna is het de beurt aan de berk en aan een door klimop omgorde els. Tak voor tak wordt de hele tuin uit zijn nattigheid verlost. Dampen stijgen op alsof de zware aarde etherisch wordt opgelost. Ook dicht bij de grond worden speenkruid, sleutelbloem, narcis en valeriaan door de zon droog gewreven. Dauwtrappen doen zij en wij.


En dan citeer ik graag een tikkeltje bombastisch Hendrik Marsman:


De zon en de zee springen bliksemend open:
waaiers van vuur en zij;
langs blauwe bergen van de morgen
scheert de wind als een antilope
voorbij.




zondag, maart 17, 2013

Oude boeken en pompoen

Kruidenboeken! Er zijn er oude, nog oudere en erg oude. De nog niet zo oude, uit de jaren 1960 - 1970 waren voor mij de nieuwe kruidenboeken. De boeken die ik het eerst heb gelezen. Boeken van Mellie Uyldert en Jaap Huibers, maar ook vertaalde boeken van o.a. Richard Lucas en Dr. U. Bôhmig. Als ik ze nu opnieuw doorblader, merk ik dat er ook op kruidengebied veel veranderd is maar dat ook ik veranderd ben. Niet dat de boeken of ikzelf beter of slechter geworden zijn, alleen anders en dat is soms verontrustend maar dikwijls ook mooi en grappig. Het zorgt er vooral voor dat ik mezelf en de boeken ook wat kan relativeren.


Dit gezegd zijnde zomaar een citaat uit 'De natuur is uw medicijnkast' van Richard Lucas, een boek uit 1966, vertaald in het Nederlands in 1979. Over pompoen. In China is de pompoen het symbool van de vruchtbaarheid en de gezondheid en wordt de 'Keizer van de tuin' genoemd. Het woord pompoen is afgeleid van het Griekse woord 'pepon' dat 'gekookt in de zon' betekent..... Het zaad...zou als volksgeneeswijze al eeuwenlang gebruikt zijn, vooral om lintworm te verdrijven en urineringsstoornissen te genezen'.  En ja als wormdrijvend middel en tegen prostaathypertrofie (urineringsstoornis) gebruiken wij het nog steeds en is het wetenschappelijk ook enigszins onderbouwd.

Lucas citeert vooral ook weer oudere kruidenboeken en oude wetenschappelijke onderzoeken, informatie die moeilijk ergens anders te vinden is en dat is wel interessant. Zo vermeldt hij een onderzoek met wortelzaad van de natuurgeleerden Agarwal en collega's . Toen zij het extract uit probeerden op dieren, ontdekten zij dat het de ademhaling kalmeerde en dat het gladde spierweefsel van de ingewanden en de baarmoeder ontspande. Ze geloven dat het extract nuttig kan zijn bij bevallingen. Wat is er verder gedaan met dit soort onderzoeken, vraag ik me dan af?

https://sites.google.com/site/kruidwis/kruiden-a/cucurbita-sp-pompoen
http://www.boekwinkeltjes.nl/singleorder.php?id=104761475
http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/ziekten/25922-pompoen-en-de-prostaat.html

zaterdag, maart 16, 2013

Thuis in de tuin

Terug in Bretagne. Ook onze Bretoense kater moest van België terug naar zijn roots. Na een dagje in de auto opgesloten geweest te zijn, gaat hij de hele nacht op stap. s'Morgens komt hij nat en verwilderd aanwaaien. Gelijk heeft hij, zelf heb ik ook wel de neiging om na een dag autorijden, uren te dolen door de natte bossen. alleen bij mij blijft het meestal bij neigingen. Toch ga ik nu wel onze natte tuin verkennen, na 3 weken weg te zijn geweest, is er toch wel wat veranderd. De wilde narcissen volop in bloei, zelfs in de onverbiddelijke ruigte langs de rivier tussen opkomende brandnetel, wilgenroosje, moerasspirea, kleefkruid en rietgras bloeien onschuldig enkele narcissen. Narcissus kan zich hier echt narcistisch spiegelen in de waterplassen van de over-stromende rivier.

Op de dijk vind ik een afgebroken populiertak vol met maretakken. Altijd weer de vraag, doden de maretakken de bomen waarop ze groeien?Verstandig zou dat niet zijn, want dan gaan ze zelf dood. Of zouden maretakken anders denken?
valeriaan, look zonder, daslook, vogelmuur en veldkers

Veel eetgroen nu ook in de natuur, het vroege voorjaar is zo wie zo het beste moment om wild te eten. Veel jonge planten zijn dan minder taai en minder bitter. En zelfs giftige planten zijn dan veiliger eetbaar, al kun je daar spijtig genoeg nooit helemaal zeker van zijn. Goed eetbaar in elk geval zijn nu de ronde look-zonder-lookblaadjes, kleine veldkers, bloemen van de stengelloze sleutelbloem en natuurlijk de topper bij uitstek, daslook, die massaal in onze tuin groeit.

Ik pluk een handje vogelmuur, veldkers, daslook, look zonder look en zelfs valeriaan. En snipper ze allemaal in de kaassaus die over de witlof met zalm in de oven gaat. Het beste van 2 werelden, zwaar gecultiveerde en gebleekte witlof en bitter groen uit de ruigste natuur. Cultuur en natuur in harmonie, dat is echt mens zijn.

http://eten-en-drinken.infonu.nl/diversen/23905-wild-voedsel-eten-uit-de-natuur.html
http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/gezonde-voeding/39010-look-zonder-look.html

donderdag, maart 14, 2013

Bosplantsoen

De wereld heeft een nieuwe paus, mijn dochter heeft een flat gekocht en er is iemand jarig. Gebeurtenissen! Gebeurtenissen! Vandaag schaffen wij nog wat inheemse bosplanten aan om ze morgen naar onze uitheemse, Bretoense tuin over te brengen.

Het weer is woest, striemende Maartse sneeuwbuien wisselen af met een bescheiden zon. Bij Ecoflora snuffelen we in modder en sneeuw tussen linde, sleedoorn, sporkehout, gagel, duindoorn en vlier. De planten uit de blote, bijtende grond halen, dat laten we over aan een vriendelijke jonge man, het in de auto stoppen wil ik zelf nog wel doen.

Kale takjes zijn het maar, toch zijn ze ook allemaal verschillend. Bruine, zwarte en rode stokjes, dikke en magere knoppen en de vlier al enigszins in blad. Veel struikjes ook met stekelige takken, doornen dus: slee-, mei- en duindoorn dat zijn duidelijke namen. Mij valt nu vooral het bescheiden gespikkelde grijze hout van vuilboom op, vuil hout, zou daar zijn naam vandaan komen? Of zou het eerder komen van het sterk laxerend effect dat de schors van deze Rhamnus veroorzaakt? Of de geur?

Maar we gaan snel verder, echt genieten kunnen we nu niet van de overvloed aan nog grotendeels verborgen plantjes in hun potjes. Dat zal eerder voor 27 april zijn, als we met de cursisten hier een kruidenles hebben.

Lees over vuilboom http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/alternatief/35573-vuilboom-of-sporkehout.html
Ecoflora http://www.ecoflora.be/
Over de les kruidwis

dinsdag, maart 12, 2013

Wit

 Dus toch weer koud, sneeuw en ijzige wind aan zee. En zo laat nog, lente moet het worden! En toch, troost ik mij met de onnozele gedachte dat we de opwarming van de aarde zo een beetje kunnen tegenhouden. En stiekem vind ik die koude ook niet erg, zo puur en prikkelend. Ik probeer in de stuivende binnenduinen enkele los gewaaide wortelstokken van de rimpelroos mee te nemen, de koude en de stekels op de stengels prikken in mijn vingers. Prettige pijn en koude doet mij leven.

Van morgen in de polder, niet direct mijn geliefkoosd landschap, toch genoten van de verre vlakte, geploegde akkers met witte sneeuwlijnen, geknotte wilgen, zo woest en toch gewillig, een kapelletje. Voor een heiden en een bergmens zijn dat mooie contrasten. Zwart-wit, jin-yang, warm-koud....

Over de wilg
http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/aandoeningen/60804-wilg-voor-gewillige-gewrichten.html
http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/aandoeningen/35809-wilg-van-plant-tot-aspirine.html

zondag, maart 10, 2013

Senecio, ouderik!

Ik ben op weg naar de algemene ledenvergadering van de vereniging. Onderweg stop ik even om gezellig in mijn eentje, een koffie te drinken. Achter de grote dubbelglaswand van het café zit ik warm te wezen. Aan de andere kant, de gure buitenkant, een beetje beschut tegen de wand, groeien en bloeien zelfs nu al enkele kleine kruiskruiden. Bewondering voor deze onooglijke onkruiden overvalt me, des te meer als ik zie dat ze zelfs al zaad vormen. Overlevers zijn het tot en met, mooi zijn ze niet of mooi vinden we ze niet, maar wat wil je als je op elk moment van het jaar voor verse nakomelingen wil zorgen, dan heb je geen tijd om grote indrukwekkende bloemen te vormen om mensen te behagen.

Gewaardeerd wordt het kruiskruid op geen enkele manier. Lelijk zijn, overal maar groeien waar de mens wat wil doen, en dan nog gifstoffen bevatten die paarden kunnen doden en de lever van mensen kan beschadigen. Hoe durf je! Met wortel, beschimmelde blaadjes en onnozele bloempjes moet je uitgeroeid worden. Senecio, seniele ouderik, want dat is de naam die je van mensen ooit gekregen heb, grijsaard hoe moet dat verder gaan?

Senecio vulgaris, grijs kruid doe zo verder! Als herborist kan ik ook wat van je leren zonder je op te eten.

vrijdag, maart 08, 2013

Het kruidje dat er niet is.

Als je één keer per jaar en dat al meer dan 20 jaar, wandelt in het dolmendorp Weris, dan weet je zo langzamerhand waar alles groeit en bloeit. Echte verrassingen zijn er dan ook niet meer bij en eerlijk gezegd vind ik dat ook niet erg. Dezelfde planten, individuen, elk jaar eens opnieuw zien, vind ik juist zeer bijzonder. Zien of ze er nog zijn en of ze veranderd zijn. Goeie kennissen zijn het geworden.

Het is wel meestal winter als we hier in Weris wandelen, en dus zie ik vooral bladerloze bomen, bruine zaaddozen, en met wat geluk kiemplantjes of lichtgroene nieuwe scheuten. En soms zie ik helemaal niets, maar weet ik wel dat de planten ondergronds of bedekt met een laagje sneeuw aanwezig zijn.

Zo groeit er aan de rand van het dennenbos bij de menhirgroeve veel klaverzuring en dus scharrel ik wat in de sneeuw om ze te zoeken. Helaas geen klaverzuring te vinden, en zo ben ik vreemd genoeg over kruiden aan het vertellen die er niet zijn. Ook een manier om een kruidenwandeling te organiseren. En... een origineel idee: Een wandeling over planten die er niet zijn. Of de deelnemers dat zullen waarderen is wel af te wachten.

Over klaverzuring

In oude kookboeken worden zowel klaverzuring als zuring in de keuken en als medicijn gebruikt.Zo lezen we in 'Souvereyne remedies voor de keuken meyssen' uit de 'Nieuwe Belgische Keukemeyd of den verstandigen kok', 19de eeuw, dat klaverzuring gekauwd goed is tegen een 'stinkende mond'

Indien den mond stinkt.
Is het goed Savie, Hysop en Aluyn, op de
helft in wyn gezoden en daer mede gegorgeld,
ofte klaver zulker in den mond geknauwd,
aft met sap van wegbree-bladeren den mond
gewasschen, is ook onfeylbaer.
En aloë met honing en wyn warm in den
monde gehouden, is ook onfeylbaer.

Lees verder http://dier-en-natuur.infonu.nl/bloemen-en-planten/54066-klaverzuring-geen-klaver-noch-zuring.html

woensdag, maart 06, 2013

Licht, lente en serotonine

De lentegekte is vandaag in volle hevigheid losgebarsten. Het over-drijven begint zelfs wat pijn te doen aan ogen en oren. Het lijkt wel alsof mensen gedrogeerd geraken door de eerste lenteprik. Prik is misschien wel het goeie woord. Fysiologisch gezien zorgt extra licht voor extra aanmaak van serotonine, ons natuurlijk xtc. Het gelukshormoon geeft goesting om te lopen, te springen en nog veel meer.

Het is vooral het gebrek aan licht in de winter dat onze hormoonhuishouding verandert. Licht valt binnen langs onze ogen, achter die ogen bevindt zich de hypothalamus, de biologische klok die via de afwisseling van licht en donker ons dagritme synchroniseert. Lichtsterkte wordt uitgedrukt in lux, een mooie zomerdag levert zowat 10.000 lux, in de winter zelfs als de zon schijnt is dat maar 1000 tot 2000 lux, 5 tot 10 keer minder. En binnen is dat zelfs amper 500 lux. Het is dus van belang om ook in de winter buiten te komen, niet alleen om frisse lucht op te snuiven maar vooral wat extra licht op je netvlies te krijgen en zo je serotonine-niveaus toch wat op te krikken.

Kruiden kunnen enigszins helpen om het licht beter te benutten en zo de serotoninespiegel te verhogen. Het bekendst kruid in dat verband  is sintjanskruid, het heeft een zogenaamd positief fotosensibiliserend effect. Het bevat serotonine, maar het is eerder het efficiënter laten omgaan met de eigen serotonine dat het opwekkend effect veroorzaakt.
Veel serotonine maakt je enigszins high, het is dan ook niet verwonderlijk dat sommige natuurlijke drugs veel serotonine bevatten of invloed hebben op de serotonine in onze hersenen.
Evenmin verwonderlijk is het aanwezig zijn van voorstadia van serotonine (trytofaan, 5-HTP) in chocolade.

Serotonin is found in mushrooms, fruits and vegetables. The highest values of 25–400 mg/kg have been found in nuts of the walnut (''Juglans'') and hickory (''Carya'') genuses. Serotonin concentrations of 3–30 mg/kg have been found in plantain, pineapple, banana, kiwifruit, plums, and tomatoes. Moderate levels from 0.1–3 mg/kg have been found in a wide range of tested vegetables. Serotonin is one compound of the poison contained in stinging nettles (''Urtica dioica''). It should be noted that serotonin, unlike its precursors 5-HTP and tryptophan, does not cross the blood–brain barrier, which means that ingesting serotonin in the diet has no effect on brain serotonin levels.
However, tryptophan and its metabolite 5-hydroxytryptophan (5-HTP), from which serotonin is synthesized, can and do cross the blood–brain barrier. These agents are available as dietary supplements, and may be effective serotonergic agents.

^ Feldman, J. M.; Lee, E. M. (1985). "Serotonin content of foods: effect on urinary excretion of 5-hydroxyindoleacetic acid". Am. J. Clin. Nutr. 42 (4): 639–43. PMID 2413754.
^ Guillen-Casla, V.; Rosales-Conrado, N.; Leon-Gonzalez, M. E.; Perez-Arribas, L. V.; Polo-Diez, L. M. Determination ofserotonin and its precursors in chocolate samples by capillary liquid chromatography with mass spectrometry detection. J. Chromatogr. A. 2012, 1232, 158-165.
^ Tyler Jr, VE (1958). "Occurrence of serotonin in a hallucinogenic mushroom". Science 128 (3326): 718.Bibcode 1958Sci...128..718T.doi:10.1126/science.128.3326.718. PMID 13580242.

Voeding die de serotoninespiegel kan verhogen.

Flaxseeds/Flax Oil
Being high in both tryptophan and omega 3 fatty acids that make up a considerable proportion of brain nerve cells, some people like taking 1 - 4 tbsp flaxseeds or 1 - 2 tbsp flaxseed oil a day to treat bipolar depression, postpartum depression, violent behavior and other psychological problems.

Buckwheat
Buckwheat is a natural starch food which is rich in vitamin B and tryptophan which not only boost energy levels and mood but also banishes depression by raising the serotonin levels in the brain.

Wild fish and Seafood
Fatty fish and seafood including wild salmon, sardines and herring that are high in oils containing essential fats EPA and DHA and tryptophan, are well-known to calm the mood swings of bipolar disorder and to ease regular depression.

Banana
Being high in carbohydrates and surprisingly high in tryptophan, banana is another food that increases serotonin levels in the body.

Dark Chocolate
One of my personal favorite, cocoa and dark chocolate being high in sugar cause a sudden spike in the blood sugar levels after eating which improves the mood and relaxes the mind due to increase in the serotonin levels.

dinsdag, maart 05, 2013

Tijdschrift Phytothérapie


Een Frans fytotherapeutisch tijdschrift dat ik volg geeft in het februarinummer uitvoerig informatie over de wijnruit / Ruta graveolens. 
Phytothérapie February 2013, Volume 11, Issue 1, pp 22-30 Les rues: ethnobotanique, phytopharmacologie et toxicité V. Hammiche, M. Azzouz
http://link.springer.com/article/10.1007/s10298-013-0751-9

Les rues sont des plantes à fleurs jaunes, à odeur forte, véritable panacée de la médecine traditionnelle maghrébine. Elles ont en commun leur activité sur la sphère génitale féminine et leur phototoxicité. Les études phytochimiques indiquent la présence de divers composés: huile essentielle (cétones aliphatiques), coumarines (rutarine, furanocoumarines: psoralène, bergaptène, etc.), alcaloïdes (essentiellement: furoquinoléines et dérivés de l’acridone), flavonoïdes (rutoside). La détection et le dosage de ces composés font appel à diverses techniques chromatographiques (CCM, CG, HPLC, couplées à la masse), spectrométrie de masse (SM).

The Rues are plants with yellow flowers, strong smell, true panacea of Maghreb traditional medicine. The common properties are their activity on the female genital sphere and their phototoxicity. Phytochemical studies indicate the presence of various compounds: essential oil (aliphatic ketones), coumarins (rutarine, psoralen, bergapten, etc.), alkaloids (especially: furoquinolines and acridone derivatives), flavonoids (rutoside). For the detection and determination of these compounds are used various chromatographic techniques (CCM, GC, HPLC coupled to mass), mass spectrometry (MS).

Cet article fait l’objet d’un chapitre dans l’ouvrage: Victoria Hammiche, Rachida Merad et Mohamed Azzouz, Plantes toxiques à usage médicinal du pourtour méditérrannéen, pp. 197–226, Springer-Verlag France.

En ook een uitgebreid artikel over de medicinale werking van de Ui / Allium cepa

Phytothérapie February 2013, Volume 11, Issue 1, pp 6-11
Oignon — Allium cepa, bulbe D. Wuyts

L’oignon est particulièrement indiqué pour le patient pléthorique bouffi ou oedémateux, dyspeptique, diabétique, prostatique. Il exerce une activité anti-inflammatoire, antiallergique, et contribue à prévenir certains cancers. Son activité antiseptique et anticatarrhale le rend utile en cas de rhume. Son activité antiagrégante plaquettaire semble insuffisante in vivo. Il est aussi neuroprotecteur et freine l’activité ostéoclastique. On conseille de manger trois à six oignons par jour (30 à 50 g), de préférence crus.

Onions are specifically recommended for plethoric, bloated or oedematous, dyspeptic, diabetic or prostate patients. It has anti-inflammatory and anti-allergic properties, and helps to prevent certain types of cancer. Its antiseptic and anti-catarrhal properties are useful for fighting colds. Its platelet aggregation inhibition properties appear to be inadequate in vivo. It is also a neuroprotector and slows down osteoclastic activity. It is recommended that 3 to 6 onions (30 to 50 g) should be eaten per day, preferably raw.

zondag, maart 03, 2013

Weer in Weris

Een weekendje functioneel en recreationeel met de campingcar naar de Ardennen. Eerst op familiebezoek, dan, in den donkere, via Huy, Modave en verder naar Durbuy, Barvaux en uiteindelijk tot bij de dolmen de Weris waar ik geheim-zinnig overnacht.

Wat is er zo interessant? Smeerwortel?
Zondag afspraak aan een andere rituele plaats, de kerk. Altijd mooi, ergens op de wereld afspreken met mekaar en mekaar ook vinden. En dan communiceren al bewegend. In de voormiddag naar de menhirs en dolmen van Oppagne, maar eerst door velden en holle wegen, tussen sneeuw en ijs kleine kloeke plantjes, naakte bomen en verdroogde stengels van vorig jaar ontdekken. Vetplanten (huislook) en varens (eik- en steenbreekvaren) blijven hun groene zelve ook in de winter; stoere kastanjebomen zetten al dikke, plakkerige knoppen op en natuurlijk zijn er de maretakken. Perenbomen hangen soms barstensvol alsof het mistelbomen zijn.
Onderweg graven we bescheiden wat zwarte smeer-wortels uit. Sappig knakkend komen ze wit op zwart uit de vruchtbare grond. Mijn stukje met groene scheut zal volgende week helemaal meereizen naar Bretagne, anderen zullen er hopelijk ook wat tinctuur of zalf meemaken. Symphytum is voor uitwendig gebruik zonder meer een topper. Droge huid, winterhanden en voeten, eczeem, de slijmerige smeerwortel kan helpen.

Bij de verzonken dolmen van Oppagne tussen de eikenbomen is er toch altijd een moment van rust, bezinning soms, wat is er hier eeuwen terug ooit allemaal gebeurd?
De zon breekt nu ook langzaam door de wolken, in de verte glinstert Weris en nog verder op de heuvelkam de witte menhir, waar we in de namiddag naar toe willen. Op de terugweg zien we nog een oude meidoornstruik met veel maretakken, naar mijn gevoel een bijzondere struik, ook al door de combinatie van meidoorn en mistel. Twee planten die allebei ook hart en bloedvaten kunnen verzorgen. De struik blijft in mijn geheugen en op mijn digitale diskette geprent, ooit komen we hier wat van deze maretakken plukken. Tot volgend jaar, Viscum album en Crataegus laevigata, om het in de Latijnse, rituele priesterlijke taal te zeggen.

Wordt vervolgd!

http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/geschiedenis/95993-meidoorn-geschiedenis-van-geneeskracht.html
http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/mythologie/84425-maretak-spiritueel-en-rationeel.html
http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/natuurgeneeswijze/60984-smeerwortel-eerste-hulp-voor-elke-dag.html

donderdag, februari 28, 2013

Longkruid


Pulmonaria officinalis / Foto Maurice
In het vroege voorjaar heeft een herborist de neiging om de eerste bloemen uit de grond te staren. Op deze en andere blogs wordt een mens overstelpt met de eerste dit en de eerste dat. 
Ook nu weer zie ik het eerste schuchtere longkruidbloemetje gekruld uit de grond kruipen. Ze zien ook nog wat blauw van de kou en ik heb de neiging om er mijn eigen hete adem overheen te blazen. Het plantje dat ik nu beschrijf, groet niet in onze grote Bretoense bostuin maar onder de ligusterheg van ons klein Haanstuintje en ik heb het er zelf enkele jaren geleden geplant. Over enkele weken verhuist ook longkruid naar de royale bostuin in Bretagne. Een biotoop waar het thuis hoort en waar het zich hopelijk snel zal vermeerderen.

Longkruid gebruiken we medicinaal nog weinig. In de 16de een 17de eeuw werd het in Europa veel gebruikt bij aandoeningen van de luchtwegen. Het werd in die periode zelfs bij TBC gebruikt, wat echter wel wat teveel gevraagd was van deze plant. Het kruid  net zoals vele andere geneeskruiden is sterk in onbruik geraakt door de opkomst van antibiotica. Gevlekt Longkruid hoort bij de klassieke signatuurkruiden, men dacht een gelijkenis te zien tussen de gevlekte bladeren, de longen en zelfs de door TBC of emfyseem aangetaste longen.
Het gebruik heeft recenter helemaal een klap gekregen door de ontdekking in de plant van leverbeschadigende pyrrolizidine-alcaloïden. Stoffen die in de hele familie van de ruwbladigen te vinden zijn. Het gevaar is wel sterk overdreven om te beginnen zijn niet alle pyrrolizidines gevaarlijk voor de levercellen, er is ook geen gevaar op korte termijn en in longkruid zijn die stoffen in blad en bloem nauwelijks aanwezig.  Ik lees 'In leaves and inflorescenses, only trace amounts of PAs (below 0.4 ng/mg dry weight) could be detected' *. Een blaadje of bloemetje in een gemengde kruidenthee zal zeker wel gezond zijn voor nicotineverslaafden.

Longkruid groeit goed in iedere redelijk goede grondsoort, inclusief zware klei. Het plantje geeft de voorkeur aan een een schaduwrijke, humusrijke grond. De blaadjes verwelken als de plant teveel zonlicht krijgt. Het is een van de eerste nectarplanten voor bijen in het vroege voorjaar. Er zijn geweldig veel Pulmonariasoorten die onderling makkelijk kruisen. Gevlekt Longkruid kan men het beste in de lente zaaien in een kas, wanneer de plantjes groot genoeg zijn dan kan men ze oppotten in individuele potjes en verder laten groeien, zet ze pas in de late lente van het volgende jaar buiten op hun definitieve plek. Scheuren kan het beste in de lente (na de bloei) of de herfst. Kleinere plantjes kan men beter eerst oppotten en verder laten groeien in de koude kas tot ze groot genoeg zijn om in de late lente of vroege zomer uit te planten.
Mogelijk wel interessant is dat longkruid in de tuin kan gebruikt worden als anti-slakken plant. Het longkruid heeft aan de onderkant van de bladeren stijve haartjes en dat voelt ruw aan en daar houden de slakken niet zo van. Maar of dat genoeg is om ze weg te houden, betwijfel ik wel.

Gebruik samengevat uit een Canadese monografie http://www.hc-sc.gc.ca
Oral:
  • Traditionally used in Herbal Medicine as an expectorant to help relieve the symptoms of bronchitis and catarrhs of the upper respiratory tract (Wichtl 2004; Williamson 2003; BHP 1983; Remington et al. 1918)
  • Traditionally used in Herbal Medicine as a demulcent (Sayre 1917) to help relieve sore throat (Williamson 2003; Bisset and Wichtl 2001; BHP 1983).
  • Traditionally used in Herbal Medicine as an astringent and/or a demulcent (Sayre 1917) to help relieve diarrhoea (Wichtl 2004; Williamson 2003; BHP 1983; Lust 1974).
  • Traditionally used in Herbal Medicine as an astringent and/or a demulcent (Sayre 1917) to help relieve haemorrhoids (Williamson 2003; BHP 1983; Lust 1974).
  • Traditionally used in Herbal Medicine as a mild diuretic (Bisset and Wichtl 2001; Lust 1974).
Topical: Used in Herbal Medicine to aid in the healing of minor wounds and cuts (vulnerary) (Williamson 2003; BHP 1983; Lust 1974).
Dose(s): Preparations equivalent to 2-4 g dried leaves, 3 times per day (Williamson 2003; BHP 1983)

*Planta Med. 2002 May;68(5):480-2. Pyrrolizidine alkaloids in Pulmonaria obscura. Haberer W, Witte L, Hartmann T, Dobler S. Institut für Zoologie, Universität Freiburg, Freiburg, Germany.

dinsdag, februari 26, 2013

Over kruidenbundels


Ik lees in een oude HerbalGram 'I remember the precise moment I saw them for the first time. I was passing the only display case in the Bureau of Land Management (BLM) office in Moab, Utah, on my way to a meeting. It was as if someone tapped me on the shoulder to get my attention. While still in forward motion, my head turned and among the Anasazi pot and shards, dinosaur skull, and arrowheads, I saw roots, lots of old roots neatly lined up on a tattered piece of tanned hide in the rear of the dimly lit case. Roots, not corn, not rice grass seed, not yucca fiber, which one would expect to find. It was like meeting an old friend. "I know you," I thought, my heart leaping as I recognized a rootcrown of oshá (Ligusticum porteri J.M. Coult. & Rose, Apiaceae). I instantly knew two things: first, that I was looking at an ancient ancestor’s collection of plants, and second, that, if at all possible, I wanted to discover what plants the roots were from.  Merry Lycett Harrison in HerbalGram. 2002; 55:34-41

Bij vele volkeren droegen de medicijnmannen kistjes, bundels, kruidwissen, amuletten of andere verzamelingen van gedroogde kruiden bij zich als een soort kruidenapotheek om zichzelf en vooral anderen zowel lichamelijk als geestelijk te beschermen of te helpen. Wordt het niet tijd om deze oergewoontes terug in te voeren en de kruidengeneeskunde tot zijn essentie terug te brengen. Dan hoeven we ons ook niet meer druk te maken of verkeerde petities te ondertekenen over natuurlijke voedingssupplementen en over Europese wetgevingen.

Over de Patterson Bundle
The following is the inventory of my findings of the plant parts in or associated with the Bundle. The item numbers were assigned by the BLM to every item in the Bundle. I have separated the list into five categories: Herbs, Basketry Materials, Necklace and Trim, Wrapping, and Miscellaneous.

Herbs
Item #8 This is the largest grouping of assorted plant materials and, although there are many pieces, includes four plants: three roots and a leaf. They are wrapped together in one piece of leather and a small stone blade is with them.
Oshá (Ligusticum porteri L.M. Coult. & Rose, Apiaceae). Upon recognizing this root, I smelled it to see if there was any lingering scent of the telltale pungent smell of a freshly dug osha root. After nearly 600 years, there was not. Oshá is “one of the best treatments for viral infections”2 and is commonly given to help relieve respiratory problems brought on by the cold or flu. Oshá has many other applications and uses and is considered sacred by some indigenous cultures. The inclusion of a small stone blade with this grouping might suggest that the roots and leaf were scraped to create smaller pieces that could be ingested or used in an infusion.
Pleurisy root (Asclepias tuberosa L., Asclepiadaceae). This powerful plant is often used in cough remedies as an expectorant.3 It is also muscarinic, meaning that it can increase secretions and cause vasodilation, gastrointestinal stimulation and other parasympathetic effects.4
Balsam root (Balsamorhiza sagittata, (Pursh) Nutt., Asteraceae). This thumb-sized piece includes the crown. Stanley L. Welsh, Ph.D., curator of the Brigham Young University herbarium, co-author of Utah Flora, and who performed the botanical assessment of Mesa Verde, confirmed the identification. Michael Moore likens the usefulness of balsam root to that of Echinacea sp. from the Plains. It is an immunostimulant and inhibits respiratory viruses.4,5
Yucca leaf (Yucca sp., Agavaceae). Dr. Welsh identified this as the base of a yucca leaf. It is such a sturdy piece that it could have served as some kind of implement or utensil. I only know of the use of yucca root for arthritis, but in researching possibilities for medicinal use of the leaf, I came across a study that shows that yucca leaf protein exhibits antiviral activity.6 The Navajo used the leaves in a tea to help reduce vomiting.7

Item #3 Pleurisy root. This leather wrapping contains the tops of two of the same kinds of roots.
Item #9 Balsam root. This small, fringed pouch contains small pieces of the big balsam root. These fit like puzzle pieces to the bottom of the big root in Item #8. Why these fragments were stored separately from the mother root is a mystery.
Item #2 Stream Orchid, Helleborine (Epipactis gigantea, Zinn., Orchidaceae). This clump of multiple roots are all the same. They are wrapped in what looks like the heel of a worn-out moccasin. After examining many possibilities, I believe these roots most closely resemble the stream orchid. It is another powerful herb that has many uses (i.e., for tachycardia, migraines and poison ivy, to name a few).8 Michael Moore recommends using it in place of the rare lady slipper (Cypripedium parviflorum Salisb. var. pubescens (Willd.), Orchidaceae).

All of these plants are available within the close region I described. Most would have to be harvested at certain times of the year when they were available and the people were in the area where they grew, such as during a summertime hunting expedition in the mountains. Based on the strong physiological actions they can cause, I believe these few plants represent some of the most potent and effective plant medicine that the area has to offer.

Basketry Materials
There are four circles of uniformly stripped lengths of bark.
Item #53 Sumac (Rhus trilobata Nutt., Anacardiaceae).
Items #52, #54, and #55 Willow (Salix sp., Salicaceae). Some possibilities are: Salix amygdaloides, S. eriocephala, S. interior, S. lucida.
As for the other three categories, juniper seeds were used as beads in the “necklace and trim,” the “wrapping” was the juniper bark and the “miscellaneous” category listed the 16 small plastic bags that had fragments of plant material that looked like fragments of what has been mentioned here.

Lees ook http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/spiritueel/90464-amuletten-vroeger-en-nu.html


vrijdag, februari 22, 2013

Vlaamse en Franse sleutelbloemen

Primula de Bretagne
Ondertussen dus weer in België. In Bretagne dacht ik al even dat het lente was. Speenkruid, stengelloze sleutelbloem en wilde narcissen in bloei, in De Haan aan Zee (toch aan de kust) wel zonnig maar ijzig koud. Gelukkig trotseren ook hier de gele bloemen van mijn enige Primula vulgaris de enkele graden onder nul. Dezelfde plant als in Bretagne maar toch zien ze er wat anders uit. De bloemen zitten dicht bij het bladrozet, daar komt waarschijnlijk de naam 'stengelloze' vandaan, in Bretagne hebben de bloemen best nog lange stelen. Toch is het allebei Primula vulgaris of Stengelloze sleutelbloem. De soort heeft ook wel de neiging om zich aan een biotoop aan te passen. Ze is niet voor niks gebruikt geweest om nieuwe Primulacultivars te ontwikkelen.

Sleutelbloemen worden niet veel meer medicinaal gebruik, toch zijn het goede planten voor de luchtwegen, de saponinen werken slijmoplossend en de salicylzuurverbindingen wat koortswerend en pijnstillend.

Wat ik me afvraag is of de gecultiveerde sleutelbloemen dezelfde geneeskrachtige werking hebben. Dat ze een werking hebben, daar twijfel ik niet aan. Het kweken van planten kan hun werking wijzigen, maar dat kan ten kwade maar ook ten goede zijn. Het kan interessant zijn om dat eens verder uit te zoeken.

dinsdag, februari 19, 2013

Sleutelbloem

Morgen gaan we voor enkele weken terug naar Belgie. Vakantie zal ik het maar noemen. Ondertussen is het hier in Bretagne al 4 dagen mooi zonnig weer. De combinatie: lenteweer en enkele weken weg uit de tuin veroorzaakt enige zaaidrift. Dus ik in het wilde weg wat moederkruid, vrouwemantel en dergelijke in de open gaten op onze dijk uitgezaaid. De massa's zaad die we er vorig jaar gegooid hadden is niet echt succesvol geweest, hopelijk zal dat zaad dit jaar nog ontkiemen.

De dijk zou een bloemrijke, natuurlijke berm moeten worden met margriet (is er al massaal), eenjarige akkeronkruiden zoals klaproos, korenbloem en bolderik (bolderik was wel gelukt vorig jaar), stengelloze sleutelbloemen en speenkruid bloeien er nu al volop. Wat meer van dit moois mag en wat minder  brandnetel, ridderzuring en grassen. Met excuus aan de netel, maar die groeit hier al genoeg.

Over de wilde sleutelbloemen heb ik al meer geschreven, maar ja ik heb over veel planten al iets geschreven. En herhalen kan voor mij en hopelijk voor de lezer geen kwaad. Ook gefotografeerd heb ik al die planten al heel veel. alleen lukte het met de sleutelbloem, naar mijn gevoel, nooit echt goed om ze perfect in beeld te brengen. Onscherp, te bleek geel, te gewoontjes, zonder sfeer. Bloemen fotograferen is zo simpel waardoor het juist moeilijk wordt. Als je begrijpt wat ik bedoel! En nu...vind ik dat het mij toch goed gelukt is.

Dus verhalen over sleutelbloem of Primula. De Sleutelbloem gold, vooral in Frankrijk, als een orakel voor trouwlustige meisjes. Meerdere bloemen in een glas water kregen de naam van een aanwezig meisje. De bloemen, die rechtop in het water bleven staan, brachten het betreffende meisje geluk, de bloemen die snel verwelkten betekende ongeluk. In Bretagne zou het meisje, dat een Sleutelbloem met zeven (in plaats van vijf) kroonbladen vindt, nog in het zelfde jaar een man vinden. Een andere tijd zoals je hoort, trouwlustige meisjes, zijn die er nog?
In een andere volkssage werd de sleutelbloem gebruikt om in bergen de schatten, die er verborgen waren aan te wijzen. Dit steunt op de volksetymo­logie dat sleutelvormige bloemen de deuren van onderaardse schatplaatsen kunnen aanwijzen en openen. Mogelijk was dat ook symbolisch bedoeld, primula brengt geluk en de lente

Ook Jacob van Maerlant in zijn ‘Naturen Bloeme’, een boek waarmee we vroeger in het middelbaar onderwijs literair belast werden, dichte over deze bloem:

Primula dats een kruut
Tierste dat te lentin coemt uut,
Ende taleerst dat bloemen draghet.
Dit cruut,alsmen ons gewaghet,
Ghedronken met roeden wine,
Dats volmaeckte medicine
Ghedronken in alre noet
Jegent swaer evel goet.

http://dier-en-natuur.infonu.nl/bloemen-en-planten/70889-sleutelbloem-verhalen-en-legendes.html

zondag, februari 17, 2013

Over haver, crème d'avoine

Het graan tarwe lijkt bij heel wat mensen uit de gratie te geraken. Allergie voor de gluten zit daar terecht voor veel tussen, maar vandaag lijken ook veel andere mensen een afkeer van de tarwe te krijgen. Terecht en niet terecht, vind ik. En dus wordt er ijverig op zoek gegaan naar vervangers voor die veelzijdige tarwe.
Zelf ben ik nog steeds een echte tarwe-eter, brood, koek, stevig gebak vind ik niet alleen lekker maar voor mij ook zeer gezond. Toch probeer ik af en toe, om  eens een cake te bakken zonder tarwe. Hier in Bretagne is boekweit, vooral voor pannenkoeken een sympathiek en gezond graan. In de supermarkt vond ik ook  een geroosterd havermeel dat ik niet echt kende en dus heb ik dat uit nieuwsgierigheid ook eens gekocht. Maar... dan moet je er ook iets meedoen! In een wanhopig cakemoment heb ik een deeg gemaakt van half boekweitmeel en half havermeel, het met water-melk, één ei, een beetje suiker, koekkruiden tot een dik stroperig deeg gemengd, wat laten rusten en dan in de oven in een half uur ongeveer gaar gebakken.  Oh ja een pakje bakpoeder heb ik er ook bij gedaan, is ook wel nodig om meel zonder gluten wat fatsoenlijk te laten rijzen en droog te krijgen. En ja, het lukte zo maar. Het ziet er wel stoerstevig uit, maar smaakt toch licht, wat peperkoekachtig.

Op de verpakking staat:
La chauffe d'un four de briques réfractaires directement au feu de bois (le bois directement dans le four et non pas dans le foyer) pour griller de l'avoine est traditionnellement la seule façon qui allie deux avantages : 
- l'avoine enore protégé par son épaisse cosse conserve toutes ses valeurs nutritives ;
- la chaleur douce du feu de bois confère à la crème d'avoine un délicieux goût de noisette !

Over haver en een recept op de verpakking
Pour 2 coupes ou 4 ramequins
100g Chocolat Dardenne 71%
5 c. à soupe  Lait d'avoine
250g de crème d'avoine fluide
2 c. à soupe Sirop Agave (si besoin)
1 pincée Vanille de Bourbon
 
Faire fondre le chocolat dans une casserole avec le lait d'avoine sur feu doux, jusqu'à obtention d'une sauce homogène. Verser hors du feu, la crème d'avoine froide, le sirop d'agave (si besoin), puis la vanille.
Mélanger puis verser dans des coupes ou ramequins.
Mettre au réfrigérateur au moins 2 heures.
Ne me dite pas qu'elle est difficile à faire !

Lees ook http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/gezonde-voeding/96356-haver-voeding-en-medicijn.html


zaterdag, februari 16, 2013

Een plekje met bron en eik


Een mooie dag, zonnig zonder compromissen. Wel bijzonder voor deze Bretoense winter. Zonnig en dus stijgt de temperatuur richting 18 graden. Het moment om de fiets van stal te halen.
Het fietspad langs de Aulne zorgt ervoor dat ik rond de berg kan fietsen in plaats van er over. Stevig door fietsend zie ik plots een vreemd valleitje oplichten in mijn linkerooghoek. Ik stop en wordt als het ware  een vol groen begroeide veldweg in gezogen.

Vreemd gefilterd licht van de lage winterzon verlicht bemoste hazelaars, vreemde vlierstruiken en een oude eik. Zijn stam is dik bezet met mos en hogerop begroeid met tientallen eikvarens. Een mooi, onaards moment. Als er elfjes en andere immateriële wezens bestaan, moeten ze nu wel zichtbaar worden. Nu ja, niet-materiële wezens kun je natuurlijk niet zien, waarschijnlijk alleen maar aanvoelen. En dat aanvoelen lukt me aardig. Toch probeer ik ze stiekem nog te fotograferen, in de hoop dat ze later digitaal zichtbaar worden. Misschien ontdek jij ze wel op mijn foto's. Laat je me dan iets weten?

woensdag, februari 13, 2013

Over abrikozen, abrikozenpitten, blauwzuur en kanker

Vandaag onze fruitboompjes aangeplant, waaronder ook een abrikozenboom. Bretagne is niet direct het meest geschikte klimaat voor dat soort fruit, te nat en niet warm genoeg al zullen de boompjes hier van vorst ook niet veel last hebben.

Het ras dat we aanplanten noemt 'Polonais'. Ik lees 'L'abricot 'Polonais' est aussi appelé 'Orangé de Provence' dans le Sud de la France, d'époque tardive, Légèrement oblong et dissymétrique avec une suture marquée, l'abricot est orangé-clair avec quelques ponctuations rouges, la chair, de couleur orange, est de bonne qualité gustative et de fermeté moyenne.
Originaire de France l'abricot Polonais est une variété très ancienne. Son nom pourrait venir du Roi polonais Stanislas 1er Leszczynoski, Duc de Lorraine, grand amateur de cette variété.
De vigueur moyenne, l'abricotier Polonais a une floribondité moyenne d'époque assez tardive, il est autofertile. Encore très présent dans la moyenne Vallée du Rhône même si la variété Bergeron domine largement, on trouve aussi Polonais dans la région de Nyons, du Ventoux, mais se comporte moins bien dans les zones plus méridionales.

Abrikozen zijn vooral gezond door hun hoog gehalte aan vitamine A. Het is (was) ook het voedsel waarmee het mythische volk uit de Himalaya de Hunza's superoud worden (werden). Ook de abrikozenpitten zijn een tijd in de mode geweest als wondermiddel tegen kanker. Ze bevatten wel een hoog gehalte aan blauwzuurglycosiden, waaruit het zeer giftige blauwzuur kan vrijkomen. Gemiddeld bevatten abrikozenpitten 217 mg cyanide per 100 gram[1]. Een dodelijke dosis waterstofcyanide voor een volwassene is ongeveer 3,7 mg per kg lichaamsgewicht . In mijn geval zou 100 gram pitten dus al dodelijk moeten zijn. Er zijn verschillende gevallen van cyanidevergiftiging bij kinderen door het eten van abrikozenpitten beschreven in de wetenschappelijke literatuur[1][2].  De stof zit ten andere ook in appelpitjes en ander steenfruit.
Een eventueel medicinale werking tegen kanker van het in abrikozenpitten aanwezige glycoside amygdaline (laetrile) is nog in onderzoek. Amygdaline blijkt in vitro prostaatkankercellen te kunnen doden.[3] In klinisch onderzoek kon een anti-kankerwerking van behandeling met amygdaline echter niet worden aangetoond.[4][5]

In de jaren '70 heb ik in mijn kruidenzaak in Baarle Nassau nog even abrikozenpitten verkocht tegen kanker, ben daar wel snel mee opgehouden omdat ik het toch maar een dubieus middel vond. Niet goed onderbouwd en mogelijk nog gevaarlijk ook, lijkt me geen gezonde combinatie. We kunnen maar beter die gezonde vruchten zelf eten. En nu we toch van de hak op de tak aan het springen zijn. Abrikozenconfituur zelf maken en opeten is ook een goede manier om van die supervruchten te genieten. Doe eens wat van de gekraakte pitjes in de confituur, geeft een speciaal aroma en beschermt je mogelijk tegen kankerdemonen.

Sayre JW ea. Cyanide poisoning from apricot seeds among children in central Turkey. (1964) N Engl J Med 270:1113-1115. PMID 14121493.
(en) Rubino MJ, Davidoff F. Cyanide poisoning from apricot seeds. (1979) JAMA 241:359. PMID 758548.
(en) Chang HK, Shin MS, Yang HY, et al. Amygdalin induces apoptosis through regulation of Bax and Bcl-2 expressions in human DU145 and LNCaP prostate cancer cells. (2006) Biol Pharm Bull 29:1597-1602. PMID 16880611 gratis volledige artikel.
(en) Moertel CG, Fleming TR, Rubin J, et al. A clinical trial of amygdalin (Laetrile) in the treatment of human cancer. (1982) N Engl J Med 306:201-206. PMID 7033783.
(en) Milazzo S, Lejeune S, Ernst E. Laetrile for cancer: a systematic review of the clinical evidence. (2007) Support Care Cancer 15:583-595. PMID 17106659.

zondag, februari 10, 2013

Bos in het mos

Door de hoge luchtvochtigheid, de vele regen dus, lijken de bomen in de Bretoense bossen meer op supergrote mosorganismen .

Die krioelende, kruipende en hangende mosmassa's lijken wel mythische figuren uit de verhalen van de Ridders van de Ronde tafel. Dwalen de geesten van koningin Arthur, Merlijn de tovenaar, Gwyniver, en Lancelot nog altijd door het hoge bos, an Huelgoad.



De middeleeuwse verhalen rond de legendarische Koning Arthur, zoon van koning Uther Pendragon, heeft zich diep in het Bretoense bewustzijn geworteld. De avonturen van de koning en zijn ridders van de Ronde Tafel bleven niet beperkt tot de hoofse literatuur uit de middeleeuwen: ook later werden ze telkens weer vertaald, geschilderd, herschreven en verfilmd. Nergens lijken mythische verhalen zo te leven als in het Bretoense binnenland. De boekhandels liggen hier vol met romans, historische verhandelingen en spectaculaire stripverhalen  over het leven van Merlijn en vele andere mythische figuren. Dolende ridders, tovenaars en bosnimfen die je met enige fantasie in de geheimzinnige, mistige mosbossen van Huelgoat en de veenvlaktes van de Mont d'Arrée nog steeds kan zien ronddwalen.
En die je, nog steeds wat zinnigs te vertellen hebben.


We organiseren deze zomer ook een kruidenstage in  Bretagne zie kruidwis

zaterdag, februari 09, 2013

Notenbomen

Vandaag nog wat fruitbomen aangeschaft. Gelukkig hebben we vlakbij in Poullaouen nog een echte kweker van fruitbomen. Geen glad tuincentrum waar men meer meubels en gerief verkoopt dan planten. Integendeel, La Pépinière de Styvel huist in een onverwarmde hangar die vol ligt met grote en kleine bomen, abrikozenbomen, nefliers, pommiers.....modder voor de deur en planten zo uit de grond, zonder potjes en dus ook alleen in het seizoen te verkrijgen. Niet dat ik de Belgische tuincentra waar men zelfs koffie met gebak kan eten en drinken niet waardeer. Maar toch.

Wij kopen een abricotier 'Polonais', een amandier 'Texas', een cognassier 'champion', een nefflier (mispel), een noyer 'Franquette' (walnoot), een Mirabelle de Nancy een een kastanjeboom 'St Jean de Redon'. Een collectie van mooie namen is het ook, een Frans gedicht waardig. Nu nog groeien en opbrengst geven tijdens mijn leven.

Over Noyer 'Franquette'
 Arbre très vigoureux, très productif et rustique, qui est la variété de base des plantations intensives. Cette variété possède une mise à fruits rapide - 3 ans - pour un noyer. Elle redoute peu la sècheresse. La floraison est tardive et longue : en mai, des chatons mâles de couleur blanc verdâtre ornent l'arbre, tandis que les fleurs femelles sont plus discrètes. Les fruits sont des noix à coque dure, on les récolte précocement à partir du premier octobre. Ils sont de gros calibre, allongés, à forte pointe conique et base arrondie ; les parties comestibles, appelées cerneaux, sont de couleur blonde. Le goût est très fin, très agréablement parfumé.

Juglans regia ‘Franquette’ is een oude maar nog steeds erg gewaardeerde variëteit van de gewone walnoot deze soort wordt ook gebruikt voor commerciële teelt. Het is een productief ras en de noten zijn vrij groot met een dunne schaal en van uitstekende kwaliteit. In de Franse Dauphiné is 80% van de notelaars van het ras ‘Franquette’. Ook in Californië en in Australië is het een van de meest aangeplante commerciële notelaars. Het is een van de variëteiten die in de Franse Périgord beschikt over het label Apellation d’Origine Contrôlée (AOC) Noix du Périgord, en in de streek van Grenoble een AOC Noix de Grenoble heeft (samen met ‘Mayette’ en ‘Parisienne’).
Het is een sterke groeier die laat uitloopt en laat bloeit waardoor de knoppen en de bloeiwijze de nachtvorst ontlopen, en dus ook geschikt is voor koudere streken. Nadeel is wel dat er op dat ogenblik niet veel andere notelaars bloeien, waardoor kruisbestuiving soms moeilijk kan plaatsvinden en de vruchtzetting niet altijd goed is. Maar ‘Franquette’ is gedeeltelijk zelfbevruchtend.
‘Franquette’ werd in 1784 geselecteerd door de Franse kweker Nicoud-Franquet uit Notre-Dame-de-l'Osier in de Isère.

donderdag, februari 07, 2013

Onze holle weg


We hebben het geluk zomaar een dubbele struikenwal in onze eigen tuin te hebben. Die dubbele rij van vooral hazelaars vormen een soort holle weg begroeid met klimop en is in het vroege voorjaar belegd met duizenden speenkruidplantjes en bolgewassen. Deze holle weg is niet alleen mysterieus mooi maar ecologisch ook interessant. Struiken van hazelaar (Corylus avellana), sleedoorn (Prunus spinosa), vlier (Sambucus nigra) en krentenboompje (Amelanchier) verschaffen een schuilplaats en voedsel aan lieveheersbeestjes, zweefvliegen, spinnen en gaasvliegen. Natuurlijke vijanden van onder andere bladluizen, die onze groenten en fruitbomen belagen
De hazelaars krijgen vroeger in het seizoen last van bladluizen dan de fruitbomen. Hierdoor is de populatie van natuurlijke luizenbestrijders vroeger opgebouwd, waardoor de eerste luizen op de fruitbomen sneller bestreden kunnen worden.

We zijn de oude hazelaars ook aan het snoeien, waardoor de struiken zich kunnen verjongen en wij ons met het hout kunnen verwarmen. Sommige rechtopstaande dode stammen zijn, ondanks de regen, bijna droog en kan ik al na enkele dagen opstoken.
Tussen de hazelaars zijn we bezig met extra aanplant van meidoorn, veldesdoorn en krentenboompjes. Ook vlierstruiken moeten er wat meer komen. Vreemd dat die zichzelf zo weinig uitgezaaid hebben, het zou hier moeten stikken van de vlierstruiken. Zou de vorige eigenaar daar voor iets tussen zitten?

Pioenroos in Bretagne

Wilde pioenroos (foto Maurice Godefridi)
Met het vele verhuizen in mijn leven heb ik de neiging om belangrijke planten in potten te houden om ze makkelijk mee te kunnen nemen. Een ander voordeel van potplanten is, dat je ze beter in de gaten kan houden en verplaatsen als dat nodig is. Zo heb ik een wolfskers, een alruin en een wilde pioenroos aan de voordeur gezet beschut tegen de regen. De forse wortel van deze planten willen met de grote nattigheid gemakkelijk wegrotten, zeker ook als er nog wat vorst overheen gaat. En ik hoop altijd dat deze 'menselijke' planten met wat extra aandacht ook beter gaan groeien. Of is dat een illusie? Nu ja, met illusies zijn miljoenen mensen geweldig gelukkig.

Mijn wilde pioenroos heeft ten andere al heel wat reisjes achter de rug. Afkomstig uit de Franse Drôme, waar ze vrij veel in het wild groeien, is de plant meegereisd naar België om van daar uit terug de Franse grens over te steken richting Bretagne. Hij zal zeker wel geschrokken zijn, verhuizen van het droge en warme Zuiden naar het natte Bretagne is voor planten nog minder vanzelfsprekend dan voor mensen. Dus vertroetelen lijkt dan wel nodig.

Over de wilde pioen schreef ik enkele jaren geleden. Het waren voor mij té protserige zware pronkbloemen, die nauwelijks gedragen worden door hun ijle stelen. Tot dat ik, zomaar in de Franse Drôme in de onderbegroeiing van hellingbossen schitterende wilde exemplaren als een geestverschijning zag bloeien. In de Middeleeuwen was het niet alleen een geneeskrachtige maar ook een hogelijk gewaardeerde magische plant. Magisch in de edele betekenis van spiritueel en kunstzinnig. Een plant met religieuze allures

De pioen was eveneens een schutmiddel tegen de Mare of nachtmerrie: « Vijfthien oft sesthien swarte keernkens van Pioene / dat is / het saet selve / met Wijn / Meede oft ander nat ende ghemeynen dranck ghedroncken / worden seer goet bevonden teghen die swaere droomen oft overvallinghen der dampen die de herssenen pleghen te beswaeren / diemen gemeynelijck de Maere oft Nacht-merrie in ‘t Neerduytsch / oft Ephialtes ende Incubus in ‘t Griecks ende Latijn pleegh te noemen.

Als je een keer de bijzondere zaaddozen in levende lijve gezien hebt, kun je iets van de fascinatie begrijpen. Ook Dodonaeus werd er door aangesproken, 's nachts 'glinsteren ze als sterren', schrijft hij. De magische krachten die de plant bezat, waren zo belangrijk dat men de pioen zelfs een speciale beschermer toegedacht heeft, de specht. Deze behoedt en bewaakt de plant van de ochtend tot de avond en wee de mens die overdag een pioen durft te plukken of uit te trekken. De specht zal onmiddellijk toeschieten om de ogen van de snoodaard uit te pikken.

http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/mythologie/42158-pioenroos-magisch-medisch-en-eetbaar.html

woensdag, februari 06, 2013

Chapelle Saint Ambroise


Een woest weerdag. Koude wind, verwarde wolken en zon. Het gehucht Sainte Ambroise ligt op mijn weg naar mijn boodschappenstadje Huelgoat, in het terugkomen kijk ik steeds weer tegen het spitse torentje van chapelle Saint Ambroise aan. Ik was er nog nooit echt vlakbij geweest en nu met de mooie wolken en het licht van de lage zon, leek het mij het juiste moment om even het doodlopend straatje in te rijden en Saint Ambroise een bezoekje te brengen. Het kerkje is gesloten. Helaas zijn, ook in Bretagne, waar zelfs telefoonkabels gestolen worden, heilige plaatsen niet meer veilig. Maar ik moet ook niet binnen zijn, de plek buiten is nu heilig genoeg. De zon straalt als een super gouden monstrans, alsof god zelf de mis celebreert en de oude grillige perenbomen zijn de gelovigen en dansen samen met mij een heidens heilig ritueel.


.

En verder wat nuchtere historische info over de kapel. La chapelle construite au 17e siècle. Réseau de la baie du chevet remployé (16e siècle). Clocher probablement reconstruit au 19e siècle. chevet droit conserve un fenestrage du XVIème siècle remployé. On y voit plusieurs statues : celle de saint Ambroise, de la Vierge-mère, de saint Sylvestre et de saint Michel. « Le 14 septembre 1816, Nicolas Lamandé, cultivateur au village de Saint-Ambroise, restitua la chapelle sise dans un champ du même nom, à la fabrique de Loc-Maria. Dans la chapelle se voient les statues de Saint Ambroise et de Saint Sylvestre, Pape. En 1845, M. Le Moign, recteur, se plaint que, deux ans auparavant, on ait rétabli un pardon au dernier dimanche de l'année à Saint-Ambroise. " La chapelle, dit-il, contient à peine le tiers des paroissiens, et la saison ne permet pas qu'on reste au dehors entendre la messe ". Aussi songe-t-il à supprimer ce pardon, vu que, d'ailleurs, la procession se rend à cette chapelle le premier dimanche de la Fête-Dieu, et la messe y est chantée. Le même recteur ajoute que son prédécesseur est allé processionnellement, le second dimanche, à la mine et au Château de la Haye, habité par Mme de Pontavice. La chapelle de Saint-Ambroise est portée pour 2 livres sur le rôle des Décimes, en octobre 1788 » (Archives du diocèse de Quimper et de Léon) ;

zondag, februari 03, 2013

Een 'natuurlijke' dolmen

Grijs, miezerig, mistig weer. Het 'juiste' moment om door het veengebied van de Monts d"Arrée' te rijden. Wandelen zou nog beter zijn maar we willen nu bij Commana enkele dolmens bekijken, maar eerst moeten we ze natuurlijk vinden. Meestal worden menhirs en dolmens wel toeristisch aangeduid maar dat is niet altijd het geval. Er zijn hier ook zoveel rechtopstaande of op mekaar gestapelde stenen. En, niet aangeduid vind ik nog plezieriger, het geeft tenminste het gevoel dat je op ontdekkingstocht ben. Volgens de kaart moet er voorbij Commana richting La Garenne een soort dolmen zijn, en, hoera geen wegwijzer te vinden, dus wij ons een beetje oriënteren op de kaart en goed opletten of er grote stenen tussen de struiken liggen.
La Garenne
 Na nog even verkeerd gereden te zijn, komen we dan bij La Garenne. Vergis je niet, La Garenne is 3 romantisch vervallen huizen overwoekerd door bomen en struiken en ja, in de achtertuin van één van die huizen vinden we een rotsformatie prachtig begroeid met oude eiken en hulst. Het lijkt op een, door de eeuwen heen dichtgeslibde immense dolmen. Een prachtige plek maar het blijkt geen echte dolmen te zijn maar een natuurlijke rotsstapeling. Een 'echte' natuurlijke dolmen dus en dat vind ik wel heel bijzonder.

 Over La Garenne: La structure du hameau n'a que peu évolué depuis 1812. Les trois ou quatre exploitations agricoles qui le composaient ont été profondémment remaniées. Le logis 4 (17e siècle ?) possédait un escalier extérieur aujourd'hui disparu qui permettait de desservir les parties hautes abaissées. Logis 1 à avancée (17e siècle) agrandi au 19e siècle. Avancée du logis 2 (en ruine) datée 1838. Logis 3 reconstruit vers 1910 - 1920.http://fr.wikipedia.org/wiki/Commana