Knoflook en vampiers

Het Servische gehucht Zarozje wordt geplaagd door een vampier. Althans, dat zeggen bewoners van het dorp, dat is gelegen tussen groene berghellingen en spookachtige dichtbegroeide wouden. Geruchten dat de geest van een legendarische vampier is gewekt zaaien er angst en lokken toeristen.

De autoriteiten van Zarozje raden de dorpsbewoners aan altijd knoflook op zak te hebben en houten kruisen in hun kamers te plaatsen om vampiers te verjagen. Veel dorpelingen weten wel dat de verhalen over de beroemdste vampier van Servië Sava Savanovic slechts sprookjes zijn. Toch is het verstandiger de wijze raad in acht te nemen dan ten prooi te vallen aan de scherpe hoektanden van het monster.

De molen bij de rivier Rogatica

Legende

"Het verhaal over Sava Savanovic is een legende, maar er gebeurden vroeger vreemde dingen in deze streken", aldus Milka Prokic, die in zijn ene hand een streng knoflook, in de andere een houten staak vasthoudt. Op de omliggende heuvels stijgt mist op. "We hebben deze legende geërfd van onze voorouders en we houden haar levend voor de jonge generaties."

Sava Savanovic dronk volgens de legende het bloed van degenen die hun koren kwamen malen in de molen bij de rivier Rogatica. De molen stortte enkele maanden geleden in, tot woede van de vampier, die nu op zoek zou zijn naar een andere plek om zich te rusten te leggen.

En waar komt het verhaal vandaan dat juist knoflook vampiers kan verdrijven? De geur? De ontsmettende werking? De vorm van het teentje? Wie het weet mag het zeggen.

Mijn verhalen over knoflook

http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/gezonde-voeding/24857-ui-knoflook-en-onze-hormonen-een-familiegeschiedenis.html

https://sites.google.com/site/kruidwis/kruiden-a/allium-sativum-knoflook

Bingelkruid

In gedachte ben ik nog steeds op stap met mijn cursisten in het leuke steegje gelegen tussen de kerk van Wilsele en het kruidentuintje van herboriste Hilde. Ruigtekruiden vinden we hier vooral, kleine veldkers maar ook veel bingelkruid (Mercurialis annua), niet direct grote geneeskrachtige kruiden maar toch planten met een geschiedenis. De Latijnse naam Mercurialis kreeg de plant ter ere van Mercurius, de Bode der Goden. 'Plinius spreekt van een kruid dat zo genoemd is wat van de God Mercurius gevonden is geweest'. 

De plant behoort tot de familie der Euphorbiaceeën en groeit vooral op vuilnisbelten, woeste gronden of tegen de voet van fruitbomen in boomgaarden. De hoogte varieert van tien cm tot welhaast één meter.
Medicinaal wordt de plant niet veel meer gebruikt. De eigenschappen zijn urine-afdrijvend en laxerend. Soms werd bingelkruid wel toegepast om de stuwing van moedermelk te stoppen. Wel af te raden om dat uit te proberen. Mercury-honing was vroeger in gebruik als huismiddel. Het is helemaal geen honing maar een afkooksel van de plant om urinelozing te bevorderen. Toch moet het zelf bereiden van deze middelen omwille van de mogelijke giftigheid  afgeraden worden.
De oude kruidendokters gaven het sap van bingelkruid ter bestrijding van wratten. Niet verwonderlijk omdat ook veel andere planten met wit en geel melksap traditioneel tegen wratten gebruikt werden

Bingelkruid uit Flora Batava 

Bingelkruid werd ook in de tijd van Dodoens als laxeerkruid gebruikt vooral in de vorm van klysma‘s '....en daarin kan dat zeer veel doen om de overvloedigheden die in de darmen vast en te lang blijven steken en marren gemakkelijk af te vegen en uit te jagen. Die bingelkruiden in water gekookt en gedronken of anders met enig moeskruid of in spijs gegeten zijn ook zeer nuttig om de buik los en week te maken en daardoor niet alleen de drek en de dikke overvloedigheden, maar soms ook de dunnere slijmerige koude en ook de hete galachtige vochtigheden te zuiveren en uit het lijf te drijven'.

Straffe toepassingen vermeldt zelfs 'De zeer geleerde Costicus, die schrijft dat diegene die hun handen bestrijken met het sap van bingelkruid, met sap van witte heemst en met postelein vermengt gesmolten lood zullen kunnen pakken zonder er enig letsel van te voelen'. Planten die je dus vuurvast maken.

Zelfs in de keuken werd het bingelkruid gebruikt. Leaves - cooked. They were at one time quite popular, being used like spinach. The acrid principle is said to be destroyed by thoroughly boiling the leaves. The raw leaves are poisonous. It is probably wise not to eat the leaves of this plant.
http://www.pfaf.org/user/Plant.aspx?LatinName=Mercurialis+annua

En mogelijk nieuwe therapeutische toepassingen komen er aan. Folkloric anecdotal evidence and initial screening led us to investigate the cytotoxicity of Mercurialis annua L. (Euphorbiaceae) methanolic extract against a variety of cancer cell lines. In total, six different cell lines representing three types of common cancers were used to determine the potential antineoplastic activity of the plant extract. Our results show that the M. annua extract exhibited potent cytotoxic effect on both HRT-18 and T47D cell lines in a dose-dependent manner. HRT-18 is a colorectal adenocarcinoma cell line, while T47D is a breast cancer cell line.
Scientific Research and Essays Vol. 7(37), pp. 3218-3222, 20 September, 2012. Cytotoxic effect of Mercurialis annua L. methanolic extract on six human solid cancer cell lines

Gele en 'groene' gentiaan?

Veratrum album

Tijdens de les over bitterstofplanten bespraken we de gele gentiaan en werd er verteld dat er ook een groene gentiaan zou bestaan. Ik ken zelf geen groen bloeiende gentianen, en besefte pas later dat hier de klassieke en gevaarlijke vergissing gemaakt werd met een andere plant, de witte nieswortel (Veratrum album L.) ook wel wit nieskruid genoemd. Een giftige vaste plant die vroeger zelfs als pijlgif gebruikt werd. Deze 'groene gentiaan' groeit in vochtige Alpenweilanden, in hetzelfde biotoop als de gele gentiaan, Gentiana lutea, de plant waar likeur mee gemaakt wordt. Vroeger kwamen er dan ook regelmatig vergiftigingen voor omdat de Veratrum in plaats van Gentiana geoogst en gebruikt werd.

Gentiana lutea

Alle delen van de Veratrum zijn giftig. Planten op 700 m hoogte bevatten wel 1,5% alkaloïden, die op 2500 m hoogte nog maar 0,2%. Vooral in de wortelstok komen de alkaloïden protoveratrine en germerine voor.

Ondanks of dank zij de giftigheid werd de wortel ook in de vroegere kruidengeneeskunde gebruikt. Bij Matthiolus lezen we over de Weisser Nieszwurtz (1586)

Nieszwurtz in die Nasen empfangen, macht niesen, und reinigt das Haupt. Wie man mit Nieszwurtz Zâpffle zum Stulgang bereiten sol, ist oben im ersten Buch und Capitel, unter der Veilwurtz gemeldte.
Nieszwurtz in Essig gesotten, unnd denselbigen im Mund gehalten, benimpt das Zanwehe.
So die Weiber Nieszwurtz brauchen, wie sie wissen, bringts jnen jre zeit.
Diese Wurtzel wirdt auch zu den Geschwâren, Grinden, und alten Schâden, dieselbigen darmit zu reinigen und seubern, genûtzt.
Nieszwurtz gepulvert, und mit Weitzenmehl gemischt, darvon sterben die Meusz.
Nieszwurtz in Milch gesotten, und den Fliegen fûrgesetzt, so viel jhr darvon essen, mûssen alle geschwellen, und zerbersten.

Ouderwets vertaald klinkt dat ongeveer zo:
Nieskruid in de neus ontvangen doet niezen en reinigt dat hoofd.
Nieskruid in azijn gekookt en diezelfde in de mond gehouden beneemt de tandpijn.
Zo de vrouwen nieskruid gebruiken, zoals ze weten, brengt het hun tijd.
Deze wortel wordt ook voor zweren, schurft en oude schaden gebruikt, diezelfde daarmee te reinigen en te zuiveren genuttigd.
Nieskruid gepoederd en met tarwemeel gemengd, daarvan sterven de muizen.
Nieskruid in melk gekookt en de vliegen voor gezet, als zij daarvan eten, zullen ze opzwellen en barsten.

Tijm en de herboristen

Een herboristenopleiding kan en mag ook gezellig zijn. Samen op de middag in 'Het Vertier' eten, drinken en praten.
In de voormiddag zijn we begonnen met de kruiden voor de luchtwegen te bespreken. Tijm en salie, keukenkruiden maar ook bijzondere geneeskrachtige planten. Te gebruiken bij hoest, goed slijmoplossend en bacteriedodend. Om maar iets te noemen.

Ook in een ver verleden werd tijm al voor de luchtwegen gebruikt. Dodonaeus in zijn CruydtBoeck zegt over tijm: 'Thymus is geschikt om de plas en maandstonden te verwekken en voort te laten komen, laat de vrucht rijzen, zuivert het ingewand en is zeer nuttig om al hetgeen dat in de borst en longen steekt of verborgen ligt uit te halen en gemakkelijk te laten lossen.

Hetzelfde gewas, zo Dioscorides schrijft, met zout en azijn gedronken laat de slijmerige vochtigheid die pituita genoemd wordt met de kamergang af komen en uit het lijf ruimen.
Het water daar Thymus met honing in gekookt is geweest is zeer goed gebruikt diegenen die hun adem niet ophalen kunnen dan met rechte hals en die benauwd zijn en die de kuchhoest hebben.
Datzelfde afkooksel jaagt de wormen uit de buik, verwekt de maandstonden, laat de vrucht voortkomen en drijft de nageboorte af en laat plassen.
Thymus met honing vermengt als een Electuarium en dikwijls te likken gegeven ruimt de borst en laat de fluimen rijpen en rijzen en veroorzaakt het gemakkelijk uitspuwen en laat alle taaie slijmerigheid lossen en scheiden'
Voor de luchtwegen gebruiken we tijm in honing en als siroop nog steeds. Om de plas en de maandstonden te verwekken wordt het niet meer toegepast. Maar... mogelijk kan tijm als stimulerende plant de herboristen in spe ook helpen om al die informatie over kruiden te verwerken.

Meer over de geschiedenis van tijm
http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/geschiedenis/37883-tijm-en-zijn-verleden.html en http://wetenschap.infonu.nl/scheikunde/38543-tijm-de-vele-chemische-variaties-ofwel-chemotypes.html

Mandarijntje, een oervrucht

Uit onderzoek blijkt dat er maar drie ‘echte' citrussoorten zijn: de pomelo (Citrus grandis) , de mandarijn (Citrus reticulata) en de sukadecitroen of cedraat (Citrus medica) .

De kennis kwam eerst van botanici (die bij alle citrusvruchten naar details van vruchten, blaadjes en bloemen keken), later van genetici die eiwitten en stukjes DNA vergeleken. Het inzicht betekent een flinke opruiming in het soortenassortiment, want vroeger kon een kenner rustig beweren dat er 16, of zelfs wel 162 soorten citrusfruit bestonden.
De sinaasappel is dus in feite geen aparte soort. De Chinese biologen zochten in het genoom van de sinaasappel naar DNA-volgordes die overeenkwamen met hetzij pomelo, hetzij mandarijn. Dat driekwart mandarijn-DNA bleek, betekent dat pomelo eerst met mandarijn is gekruist, en een nakomeling van die kruising nogmaals met mandarijn. Toen was het een sinaasappel.

Zo'n kruising blijft bij citrusvruchten lang in stand. Uit pitten van citrusvruchten groeit van nature meestal geen kruising van vader en moeder, maar een kloon van de moeder. Door die vreemde vorm van ‘stekken' kunnen ook moderne gekweekte rassen oeroud blijken. De oudste vermelding van een sinaasappel, in Chinese literatuur, dateert van 314 v. Chr. Archeologische aanwijzingen voor de teelt van citrusfruit zijn er al uit 2100 v. Chr.
De gekruiste vruchten zelf hebben allerminst het imago van oervrucht. De mandarijn: makkelijk pelbare zoete kindervriend. En dan de pomelo, licht bitter weliswaar, maar toch: een glimmende sapbal van wel twintig centimeter doorsnee. In sommige botanische leerboeken, en in Van Dale, staat de pomelo nog beschreven als een veredelde pompelmoes.
De knobbelige sukadecitroen of cedraat is de onbekendste van de drie oercitrussen, maar is toch de eerste citrusvrucht die het Midden-Oosten en het Middellandse Zeegebied bereikte. Hij wordt er nog altijd geteeld, om sukade te maken van de schil. De sinaasappel werd pas in de zestiende eeuw in Europa geïntroduceerd, door de Portugezen. De mandarijn kwam in 1805.


Het mandarijntje, het lieflijk geurend kindervruchtje blijkt dus een stoere oervrucht te zijn. Al zal het oorspronkelijk mandarijntje er wel heel anders hebben uitgezien.

Over de naam “mandarijn” 
In China was de mandarijn vroeger heel belangrijk en werd als de vrucht van de rijken gezien. Ze stond net zo hoog in aanzien als de hoogste Chinese staatsambtenaren: de Mandarijnen. Vandaar mogelijk dat men de vrucht mandarijn is gaan noemen.
Anderen zijn van mening dat de naam is afgeleid van de naam van het eiland Mandara, het tegenwoordige Mauritius.

Kruidenteelt in Groede

Even onverwacht op bezoek bij een bijzonder kruidenbedrijf in Groede. Zomaar eind november met ruig weer, wilde wolken, regen zon en zelfs een volle regenboog. Op het veld vinden we nog stevige rijen met bloeiende venkel, naast forse decoratieve bladeren van kardoen of artisjok en de roestige resten van sint-janskruid. Ook enkele rijen met rosetten van een nieuwe ster aan het kruidenfirmament is er te bekijken: kaardebol.

http://www.biosfeergroede.nl/

Apocalyps

Zelfs in mijn leven is volgens grote en kleine doemdenkers de wereld al zowat twintig keer vergaan. 

Waarom willen mensen zo graag geloven dat de wereld vergaat?  Zou het zijn omdat we de aardbol vaak zien als een hele nare plaats, gevuld met onderdrukking, onrechtvaardigheid en de dreiging van de dood. Ondergangsdenken of apocalyptiek (mooi woord) vormt een krachtige, maar wel wat vreemde reactie daarop: de wereld is zo slecht dat deze niet hersteld kan worden, en dus wordt deze weggevaagd.

Het idee dat zo’n apocalyps verlossing brengt, komt uit tal van hoeken. Diverse godsdiensten spreken bijvoorbeeld over het vergaan van de wereld. “Het Jodendom, Christendom en de Islam voorspellen allemaal een apocalyps. Het einde van de wereld, vaak met een dag des oordeels en een Armageddon, reflecteert het verlangen om aan het bestaan te ontsnappen, de vijanden te bestraffen en gelijk gesteld te worden aan een hogere macht of transcendente realiteit. En.... de goeden die worden natuurlijk gespaard!

Varkensgras

Varkensgras vinden we nu volop langs wegkanten. Het staat er zelfs stevig en fris bij, voor zover je het onooglijke varkensgras fris kan noemen. Het is nu eenmaal niet moeders mooiste. Maar onder dat bestoft uiterlijk verbergt zich een aloude geneeskrachtige reputatie.

Volgens Dodonaeus in zijn cruijdeboeck/deel1/capitel064

• Tsap van Wechgras ghedroncken es goet tseghen dat bloet spouwen/ t bloet pissen/ ende tseghen alle bloet ganck/ ende helpt den ghenen die overvloedichlijck overgheven ende camerganck hebben.
• Tselve sap met wijn gedroncken es goet den ghenen die van fenynighen ghedierten ghebeten sijn.
• Tsap van Wechgras es oock goet tseghen die derdaechse cortsen een ure voor dat aencomen van den cortsen ghedroncken.
• De bladeren van Wechgras in wijn oft water ghesoden ende ghedroncken stelpen alderhande loop des buycx/ dat root melizoen/ der vrouwen overvloedighe cranckheyt/ tbloet spouwen ende alle bloetganck/ ghelijck dat sap.
• Tsap van Wechgras met een pessus in der vrouwen scamelheyt ghedaen stelpt die vrouwelijcke cranckheyt ende die overvloet/ in die nuese ghesteken stoppet dat bloeyen uut die nuesen/ in die ooren ghedruypt benempt die pyne ende gheneest dat ghesweer der selver.
• Tselve sap met huenich en wijn ghesoden gheneest die sweeringhe en heete swellinghen van den scamelijcken leden.
• Die bladeren gruen ghestooten sijn goet gheleet op die maghe die verhit ende onsteken es/ op alle heete sweeringhen ende apostumatien/ opt wildt vier/ ende op alle versche wonden.
• Dioscorides scrijft oock van Wechgras dattet urine en water doet maken en dat tgoet tseghen die droppelpisse es/ dat alleen waer es/ als die urine heet ende snijdende es.

Bloedingen, diarree, menstruatiebloedingen.... het is duidelijk dat ook in de tijd van Dodoens de looistofwerking van varkensgras al bekend was.

Ook in het boek Artseny-gewassen 1796-1813 vinden we de adstringerende werking terug:  'Door zijne samentrekkende hoedanigheid is het Sap of Afkookzel van dit Kruid, in Wijn of Water, uitwendig opgelegd, tegen Breuken, Bloedloop en andere Vloeijingen dienstig bevonden. Het bijna onzigtbaar kleine Zaad, van zelf op de Aarde verspreid, strekt 's Winters tot Voedzel voor het klein Gevogelte'.

En in de Flora Batava 1814 wordt vooral verwezen naar de plant als voedsel voor dieren en zelfs voor mensen. Het Zaad kan in tijden van gebrek tot voedsel voor Menschen dienen. (Mattuschka.) De Plant geschikt tot Blaauw-Verwen. (Thunberg.) Het Zaad wordt sterk door de Vogels gezocht, en is een voornaam Voedsel voor dezelven. Met de Bladen kan men Varkens mesten. De Plant is voor de Schapen nadeelig, als krijgende hierdoor verstopping. (Matt.) ook door Brugmans als schadelijk in Weilanden opgegeven. Wanneer het op den Akker sterk vermenigvuldigt, is het best door varkens uitteroejen. (Matt.)


Pigroot
Pigroot, Polygonum aviculare, from the 1000-knot family, is also known as swine’s grass, varkensgras, varkensknets, varkensstraat, varkenskruid, zwijnegras (NL) and herbe à cochons, renové des oiseau, aviculaire (F) and also vogelknöterig (G). Not only pigs but, apparently, according to the French and German names, birds love it as well. It is fed fresh, mainly to benefit a thick and shiny plumage (it contains a lot of silicic acid). This herb grows in every grassy verge, preferably on the path, just like plantain or waybread, with which it shares most of its uses. Dodoens says: it cools, helps stop blood-vomiting and –spitting, helps stop earaches, heartburn, and cures cholera; modern-day use mostly concerns enhancement of urine flow, regeneration of mucous tissue in the digestion track as well as in the respiratory track.

Meer te lezen op http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/aandoeningen/40083-varkensgras-verleden-en-heden.html

Duin- en strandwandeling

 Wandelen in De Haan aan Zee. Lesdag van de herboristenopleiding 'Dodonaeus'. Onverwacht mooi weer, wat wel te zien is aan de lange, donkere schaduwen die de deelnemers na laten op het strand. Wandelen en natuurlijk najaarsresten van planten bekijken, besnuffelen en beruiken. Een kleine opsomming: meidoorn, stinkende gouwe, nagelkruid, duizendblad, kaasjeskruid, kardinaalsmuts, kliswortel, maar ook miniscule bladrosetten van winterpostelein. Verder de vitaminerijke bessen van hondsroos, rimpelroos, duindoorn en gojibes. En dank zij de alerte observatie van de deelnemers vinden we ook nog wat bloeiende zeeraket en lepelblad.
Winterpostelein - Claytonia perfotiata. Frans: Claytonie perfoliée Duits: Kragen-Portulak (Winterpostelein), Engels: Springbeauty. Zijn witte bloemen met 5 kroonbladeren, ontluiken boven de 2 vergroeide bladeren. De bladeren ondersteunen de bloem en vormen een schoteltje. Ze bevolken in de lente de boorden van de wandelpaden en de schaduwrijke zoomrand van de duinbossen om in de zomer compleet te verdwijnen. Het is afkomstig uit Noord-Amerika en bij ons geïntroduceerd als groente tijdens de jaren '20. Ze kunnen geoogst worden in de winter, wat meteen hun naam verklaart. De blaadjes worden rauw gegeten als sla, bereid als spinazie of er wordt soep van gemaakt. Rauw bevatten ze een belangrijke hoeveelheid vitamine C.

http://dier-en-natuur.infonu.nl/natuur/24678-een-herborist-aan-zee.html

http://dier-en-natuur.infonu.nl/natuur/42126-een-herborist-aan-zee-het-duinbos.html

Kruidenwandeling

Een kruidenwandeling begeleiden, in een vreemd verwilderd volkstuingebiedje gelegen tussen huizen, hoogbouw en vele wegen in de krochten van Berchem.  Aan het eind van de Constant Jorislaan is onze afspraak.

De volkstuintjes zijn al een hele tijd verlaten, ze moesten plaats maken voor een ruilverkaveling, ondertussen verwilderen de tuintjes, groenten maken plaats voor de sterkste overlevers. Hier is dat vooral de Canadese guldenroede, maar ook wilde marjolein, vrouwenmantel en aardbeien houden stand. Bessenstruiken kunnen zich ook handhaven en echte superonkruiden zoals paardenbloem, brandnetel, weegbree, heermoes en basterwederik komen zich vanzelfsprekend zelf vestigen. Een bevreemdend, maar mij wel tevreden stemmend schouwspel. Natuur die zich opnieuw vestigt tussen huizen, hoogbouw en plastic afbakening van percelen. Geen stads park, maar mooie, lelijke woekering van menselijke natuur. Een echte speeltuin voor een herborist. Guldenroede die blaasontsteking kan genezen, vrouwenmantel voor vrouwenkwalen, heermoes tegen versleten gewrichten, weegbree voor allergische luchtwegen en basterdwederik voor de oude prostaat. Voor vrouw en man, voor jong en oud, voor stadse en boerse mensen. Voor iedereen een hulpje, een wilde steun en toeverlaat.

Netels en de prostaat

Mooie brandnetels vind ik zelfs nu nog  in de statige straten van De Haan aan Zee. Gewoon in de berm onder de geknotte populieren. Niet verwonderlijk, populierblad zorgt voor een overvloed aan bemestende stikstof, al zou het ook kunnen dat hier op de hoek van de straat honden uitgebreid de boom als pispaal gebruiken. Plukken zal ik dus maar niet doen.

Het is ten andere nu eerder de tijd om de gele wortels te oogsten. Je kan er een klassieke tinctuur mee maken, 20gr verse wortel op 100cc alcohol van 60°. Te gebruiken tegen goedaardige prostaathypertrofie, nu ja 'goedaardig', prostaatklachten kunnen best wel vervelend zijn.

In een grote studie met meer dan 600 patienten die gedurende 6 maanden brandnetelpreparaat gebruikten, bleek de Urtica radix significant de symptomen van goedaardige prostaathypertrofie te verminderen. De kracht van het plassen en de hoeveelheid urine die niet uitgeplast werd, verbeterden. In een tweede studie, met enkele honderden patiënten werd de combinatie van brandnetelwortel met Sabal (zaagbladpalm) getoetst op werkzaamheid en veiligheid. Ook hier bleek dat het combinatiemiddel positieve en statistisch significante effecten had op symptomen van benigne prostaathypertrofie.  In een Duitse studie bleek de combinatie even effectief te zijn als een regulier middel.

Safarinejad MR. | Urtica dioica for treatment of benign prostatic hyperplasia: a prospective, randomized, double-blind, placebo-controlled, crossover study. | J Herb Pharmacother. | 2005;5(4):1-11.

Lopatkin N, Sivkov A, Schläfke S, Funk P, Medvedev A, Engelmann U. | Efficacy and safety of a combination of Sabal and Urtica extract in lower urinary tract symptoms--long-term follow-up of a placebo-controlled, double-blind, multicenter trial. | Int Urol Nephrol. | 2007;39(4):1137-46. Epub 2007 Feb 15.

Engelmann U, Walther C, Bondarenko B, Funk P, Schläfke S. | Efficacy and safety of a combination of sabal and urtica extract in lower urinary tract symptoms. A randomized, double-blind study versus tamsulosin. | Arzneimittelforschung. | 2006;56(3):222-9.

Voordrachtig hart

Ik wandel door de straten van een donker, regenachtig Gent. Ben veel te vroeg voor mijn voordracht over ' Tien kruiden voor tijdelijke nood' bij Velt Damvallei. Ik dwaal wat doelloos door de lange Antwerpsesteenweg. Zoals vele stadse straten, heeft ook deze straat voor mij iets onwezenlijk on-menselijk. Vooral ook chaotisch lelijk: vervallen rijhuizen maar ook mooie oude villa's omgeven door grote, herfstige beukenbomen, een gladde hedendaagse, fel verlichte supermarkt er tussen, een rommelige nachtwinkel en kappers die nog volop aan het coifferen zijn. Ik kijk overal binnen. Menselijk leven op alle niveau's. Herinnering aan vroeger. Ook toen ik jong was dwaalde ik 'graag eenzaam' door donkere straten met een dubbel gevoel van angst en euforie, alsof ik zelf de aarde in de hand moest houden.

En verder....de voordracht verliep vlotjes. Zoals gewoonlijk, zou ik zeggen, al moet het ook wel wat spannend blijven. Verwondering blijft er gelukkig wel bij mij over al die ordinaire onkruiden, die toch zo bijzonder zijn. Paardenbloem, brandnetel, weegbree, maar ook vlier en meidoorn. Beter bestaat er niet.

Over meidoorn, de rode vruchten die er zelfs nu nog zijn, hoe goed die voor het ouderdomshart wel zijn. En dus spreek ik mijn bewondering ook uit over mijn eigen hart, dat ondertussen al 68 jaar klopt aan een gemiddeld ritme van 70 slagen per minuut, 24 uur per dag en ik vraag ik mij af hoeveel slagen dat dan wel mogen zijn in mijn 68 jaar.
En dus was er in het publiek een Pietje precies die dat dan ook even op zijn slimme telefoon voor mij  berekend had.
2 miljard 501 miljoen 856.000 hartslagen, knap van mijn hart en een beetje ondersteuning kan dat dan zeker wel gebruiken.

http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/geschiedenis/95993-meidoorn-geschiedenis-van-geneeskracht.html
http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/alternatief/23071-meidoorn-beschermer-van-hart-en-huis.html

Obamaherbs en Red Passion?

Barack Obama werd gelukkig herkozen als president van de United States. Als herborist vroeg ik mij af of mijnheer de president op een of andere manier ook iets met kruiden 'herbs' te maken heeft. Dus.... ik op zoek naar de Obamaherbs en die bleken wel degelijk te bestaan, maar niet zoals ik ze mij had voorgesteld. Op de site Obamaherbs wordt alleen maar reclame gemaakt voor 'Red Passion'. Red Passion is a researched and tested formula to tackle all the pressing problems of men- naturally and safely. This natural formula for male sexual enhancement is proven to be the safest, most effective and completely noninvasive method for increasing the girth and lengthening of your penis.
Een zogenaamd afrodisiacum maar wel met bijzondere planten, Epimedium, Cuscuta, Ginkgo, Panax ginseng, Crataegus, Serenoa repens, Catuaba en Muira pauma, allemaal kruiden met een versterkende, hormonale of circulatiebevorderende werking.

Een voorbeeld: Epimedium Leaf Extract

Epimedium is a genus of twenty-one related plant species. Epimedium has been used for thousands of years as a libido enhancer. It is also known as 'Horny Goat Weed' in US. After centuries of use in China, top medical doctors now report that Epimedium can be used to boost libido, improve erectile function, restore sexual power and increase sensation. Scientifically, Epimedium works by freeing up testosterone, which naturally increases sex drive and endurance. Another effect of Epimedium is that it allows more blood flow to the penis. It does this by allowing the nitric oxide levels to increase, relaxing smooth muscles.

http://www.obamaherbs.com/ingredients.html. Obamaherbs! Wat zou mijnheer de president hier van vinden?

Maar er is ook een echte White House herb garden en die vind je op http://greenliving.about.com/od/thegreenyard/fr/white_house_garden.htm

Back to nature? Yes, we can. It is the first vegetable garden of the White House in about 70 years:

America’s First Lady grows, in an area of the garden that surrounds the White House, vegetables, fruit and herbs. Everything is, of course, organic and healthy, surrounded by edible flowers along the path.

Interesting: One part of the crops is called “The Three Sisters:” it consists of corn, beans and squash planted together. The Native Americans gave them this name because they grow and thrive together: the beans grow up the corn plants for support and the squash gives shade to the base of the plants.

Rabarberwortel

 Het imposante ingesneden blad van Rheum palmatum begint langzaam zijn zomerse kracht te verliezen, hét moment om de knoestige wortel te oogsten. De meeste wortels probeer ik onder zachte dwang met een platte riek uit de grond te halen, maar deze rabarberknoest moet ik wel met een schop in stukken snijden. Ik hoor het oranje sap in mijn oren sissen. Ik vernietig niet de hele plant, stukken met een sterke bladknop stop ik na enig indrogen terug in de volle grond. De rest wordt aan touwtjes geregen om een soort amulet te maken.

De Latijnse naam Rheum van 'rhein', vloeiend, stroom, verwijst naar de vloeibaar-makende, laxerende werking van de wortel. Met 'Rabarbar werd de afkomst van de plant aangeduid, aangevoerd van ver weg, uit het land der barbaren.http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/natuurgeneeswijze/41645-rabarberwortel-mooi-en-machtig.html

Tijd! Tijd! Tijd!

Wat is er van de tijd geworden? De Griekse filosofen maakten een onderscheid tussen twee verschillende tijdservaringen; een sociale, meetbare tijd, die we met elkaar hebben afgesproken en op grond waarvan we klokken, agenda’s en kalenders kunnen maken. Behalve die tijd Chronos genoemd, is er ook nog een andere, meer subjectieve en niet meetbare of lineaire tijd, de Kairos geheten, die we alleen vanuit rust kunnen ervaren. Het is de tijd waarin je terecht komt als je je ontspant of je ergens diep op concentreert en de klok lijkt te zijn vergeten. Het is een tijd die niet opjaagt of rusteloos maakt, maar inspirerend en zelfs bezielend werkt. Luieren, mijmeren, dagdromen, naar muziek luisteren, wandelen, een boek lezen, mediteren, tuinieren, iedereen heeft zo zijn eigen ‘methode’ om die innerlijke tijd te ervaren, die, zo wist Plato ons al te vertellen, noodzakelijk en zelfs voorwaardelijk is voor onze creativiteit. Want alleen vanuit rust kan er een nieuwe gedachte of inzicht opborrelen.
We zijn echter al met al behoorlijk ver verwijderd geraakt van deze klassieke filosofische gedachte dat rust en nietsdoen de grondslagen van een beschaving zijn. Niet voor niets stamt het woord ‘school’ af van het Griekse woord ‘scholè’, dat onder meer rust betekent. Pas in rusttoestand, in de interval tussen twee handelingen, kunnen we tot bezinning en reflectie komen. Pas als we niets doen, opent zich de ruimte van het denken en van de creativiteit, verschijnselen die zich door geen vooropgesteld doel of economisch nut laten sturen of opjagen.

Herboristen en glucosinolaten

 Het eerste weekend van de herboristenopleiding. We bespraken vooral de werkzame stoffen in de plant: slijmstoffen, bitterstoffen, flavanoïden....

Tussendoor luchten we ons eigen even en waar kun je dat beter doen dan in het tuintje van een andere herboriste. En om bij het onderwerp van de dag te blijven, de nog zichtbare planten op de foto zijn citroenkruid, rode zonnehoed (polysacchariden), bieslook (glucosinolaten), bernagie (pyrrolizidine-alcaloïden), goudsbloem (flavanoïden), wijnruit, (rutine) wilde tijm (etherische olie).
Verder in de tuin zagen we nog een notenboom (juglon), een beetje bevroren doornappel (tropaan-alcaloïden), zeepkruid (zeepstoffen = saponinen), bevroren Oost-Indische kers (glucosinolaten = mosterdolieglycosiden).  Alles bij mekaar al een hele huisapotheek.

Over glucosinolaten. Het zijn de belangrijkste zwavelhoudende secundaire metabolieten in Brassica-gewassen. Een glucosinolaatmolecule bestaat uit een β-thioglucose, een gesulfoneerde oxime en een variabele zijketen afgeleid van een aminozuur (Fig 1). Er zijn meer dan 120 verschillende glucosinolaten beschreven (Fahey et al, 2001), waarvan slechts een 16-tal in cultuurgewassen voorkomen. Brassica-planten zijn vooral  koolgewassen zoals bloemkool, kool, broccoli, spruiten....
Epidemiologische studies hebben aangetoond dat glucosinolaten de gezondheid ten goede komen, vooral het risico op kanker vermindert (Talalay & Fahey, 2001).

In de landbouw
Bieden glucosinolaten een alternatief voor de klassieke chemische bodemontsmetting omwille van de insecticide, nematicide en fungicide eigenschappen van hun afbraakproducten, voornamelijk isothiocyanaten.
De toepassing van natuurlijk geproduceerde chemicaliën in de land- en tuinbouw (biofumigatie) zou het gebruik van synthetische bestrijdingsmiddelen aanzienlijk kunnen verminderen en zo zorgen voor een beter milieu en een duurzame landbouw.


Wat is het effect van bewaren en bereiden op de glucosinolaten?
Het snijden van kool heeft tot gevolg dat de groenten meer glucosinolaten aanmaakt. Twee dagen na het snijden kan de hoeveelheid glucosinolaten zijn verdubbeld of nog meer. Koken heeft een vermindering van glucosinolaten tot gevolg. Opslag en transport zijn geen belangrijke factoren voor de concentratie van beschermende stoffen. Thuisbereiding en industriële bereiding wel. Glucosinolaten lossen op in water. Onderzoek waarbij groenten 30 minuten werden gekookt had een vermindering tot gevolg van 65% tot 77%. Tien minuten koken leidde tot een vermindering van 40-50%, vijf minuten koken leidde tot een vermindering van 20-30%. Stomen, magnetronbereiding en wokken hadden nauwelijks effect op het glycosinolaat.

Groot hoefblad in het park

Mijn cursusboeken ophalen in Oostende, zon en wind over zee. Mijn auto staat geparkeerd bij het park en dan besef ik dat ik nog nooit in dat park ben geweest. Dus, er even doorheen wandelen.
Aftakelende, wilde kastanjebladeren en resten van groot hoefblad brengen mij in de sfeer. Een bloot bronzen beeld hoog ongenaakbaar op zijn sokkel, ziet er in nu in de herfst nog bloter uit dan het al is. Wind noemt het en ook dat past goed bij het jaargetij. Het beeld is een artistieke ode  van de kunstenaar aan zijn vroeg overleden dochter. Hier trotseert het al vele jaren de tijd en de elementen. Groot hoefblad zal er ook al wel enkele jaren zijn, al kruipt het in de winter wel in de grond om de elementen te trotseren. Op een vreemde manier hou ik wel van aftakeling, bij planten tenminste, mogelijk omdat ik weet dat ze volgend jaar weer in volle glorie en krachtig te voorschijn komen.

Als herborist ben ik vooral in de wortels geïnteresseerd. En dat is nu de tijd om te oogsten, alhoewel ik dat hier in het park niet kan doen.
Dodonaeus zegt over Petasites
'De wortel van dokkebladeren, te weten als ze gedroogd zijn, is warm en droog tot in de tweede graad en insgelijks is het dun van delen en geschikt om te laten zweten. Daarom is ze zeer nuttig gehouden tegen de pest en besmettelijke hete ziekten en tegen alle gebreken die door het zweten genezen kunnen worden, want ze drijft alle kwaad vuur en vergift van het hart als het poeder van die wortel in wijn gedaan en gedronken wordt.
Ze doodt de wormen en laat gemakkelijk plassen en de maandstonden voortkomen. Dan om het voor vermelde te doen zal men de schors van deze wortel nemen want dat is het beste en het krachtigste deel er van.
De bladeren zelf zijn zeer krachtig tegen de kwade naar binnen etende zweren en voortslopende zerigheden, van buiten er op gelegd zoals sommige verzekeren.


Meer lezen over groot hoefblad kun je op http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/taal/25369-in-de-naam-van-groot-en-klein-hoefblad.html en http://gezondheid-voeding.todio.nl/alternatieve-geneeswijzen/hoefblad-extracten-te-gebruik-bij-migraine-en-astma-1539.html

Herfst, bos en kastanje

Vandaag is voor mij de eerste herboristenlesdag van het nieuwe seizoen. Een herfstwandeling vooraf brengt me in de juiste stemming en zorgt ook voor enig lesmateriaal. Kastanje- en tulpenbomen, eik en Taxus. Niet dat deze bomen allemaal eetbaar zijn, maar genietbaar in elk geval wel. En is dat niet de grootste geneeskracht, genieten van geur en kleur in de levende natuur. 

Wel eetbaar is de tamme kastanje, Castanea sativa, gepoft, als meel in brood en koekjes of als kastanjepuree.  Een recept: 500 gram kastanjes, 1 liter melk, 1 koffielepel kristalsuiker, 100 ml room, witte peper en zout naar smaak.
Medicinaal is de kastanje weinig gebruikt geweest toch vinden we de vrucht terug in oude kruidenboeken.

Petrus Nijlandt in zijn 'Herbarius' vermeldt wat een aantal van zijn beroemde voorgangers gezegd hebben.
Tegen bloedspuwen: Neem van kastanjemeel zoveel als nodig is en meng dit met gezuiverde honing, laat hiervan vaak gebruiken. Galenus.
Tegen gezwollen borsten van de vrouwen: Neem kastanjemeel, gerstemeel en van elk zoveel als genoeg is, maak hiervan met azijn een papje dat ge op de gezwollen borsten leggen zal. Dodonaeus.

Tegen buikloop en bloedspuwen: Neem van de bruine schors van de kastanje een halve hand vol en kook die in water tot een half pintje, als dit doorgezeefd en met suiker zoet is gemaakt gebruikt het in twee maal. Matthiolus.
Tegen de witte vloed van de vrouwen en allerhande bloedgang: Neem het binnenste velletje dat de kastanje bedekt en gebrand ivoor, van elk een vierendeel lood, stamp dit tezamen tot een fijn poeder en geef dit met wat nat in twee malen in. Matthiolus.


Volgens Pfaf database zijn sweet chestnut leaves and bark are a good source of tannins and these have an astringent action useful in the treatment of bleeding, diarrhoea etc. The leaves and bark are anti-inflammatory, astringent, expectorant and tonic. They are harvested in June or July and can be used fresh or dried. An infusion has been used in the treatment of fevers and ague, but are mainly employed for their efficacy in treating convulsive coughs such as whooping cough and in other irritable conditions of the respiratory system. The leaves can also be used in the treatment of rheumatism, to ease lower back pains and to relieve stiff muscles and joints. A decoction is a useful gargle for treating sore throats. The plant is used in Bach flower remedies - the keywords for prescribing it are 'Extreme mental anguish', Hopelessness' and 'Despair' .http://www.pfaf.org/user/plant.aspx?latinname=Castanea+sativa

Fitoterapia. 2000 Aug;71 Suppl 1:S110-6. Antibacterial and allelopathic activity of extract from Castanea sativa leaves. Basile A, Sorbo S, Giordano S, Ricciardi L, Ferrara S, ea
Food Sci Technol Int. 2010 Jun;16(3):209-16. Epub 2010 Aug 12.Antioxidant potential of chestnut (Castanea sativa L.) and almond (Prunus dulcis L.) by-products. Barreira JC, Ferreira IC, Oliveira MB ea

Terug van mijn 'landgoed' in Bretagne. Dan kijk je weer met andere, verse ogen naar je mini-tuintje aan zee.

Genepi / Artemisia sp.

Rozenbottels van de hondsroos worden zichtbaar tussen de verkleurende en krimpende bladeren van de vijgenboom. Onrijpe, groene vijgen en rode bottels. Zou daar ook in de keuken samen iets mee te maken zijn? Misschien toch maar eens allebei in een kookpot gooien, wat suiker erbij en tot een vreemde confituur laten inkoken.

Wat er mooi grijs bij ligt, is mijn genepi-alsem, die in plaats van hoog in de bergen over de ruwe rotsen te kruipen, zich hier tevreden moet stellen met een betontegel onder zijn stengels. Het lijkt de plant niet te deren, ook niet het feit dat hij hier op zeeniveau in plaats van op 2000 meter moet groeien.

Boven de genepi groeit de kerryplant zonder problemen. Ondanks het feit dat de plant als niet winterhard bekend is, staat hij hier al jaren zomer en winter in de volle grond. wel tegen het huis aan en natuurlijk aan zee. Er naast bloeit nu zelfs een hangende rozemarijn Rosmarinus prostratus.

Verder valt vooral Ginkgo biloba in pot op. De plant is maar een metertje hoog, ondanks zijn leeftijd van 10, 11 jaar. Hij groeit dus nauwelijks. Volgend jaar hopen we hem te bevrijden uit zijn pot. Zal hij dan hard gaan groeien? Genieten kunnen we nu wel van zijn geel-oranje verkleurende, gespleten blaadjes.

Er is nog een lievelingsplant in grote pot, die wacht op zijn verhuis naar Frankrijk. De monnikenpeper Vitex agnus castus. Hij wil zelfs nu nog wat bloem vormen. Moedig maar tot zaad zal hij wel niet geraken. En het zijn juist de zaden die medicinaal gebruikt worden.

http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/mythologie/36507-genepi-een-mythische-plant.html
http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/mythologie/32316-vitex-agnus-castus-in-de-naam-vanmonnikenpeper.html
http://dier-en-natuur.infonu.nl/natuur/59887-ginkgo-geschiedenis-van-de-geheugenboom.html

Van Bretagne naar België

Van Pont ar Gorret richting België, St Brieuc, Dinan, Dinard, St Malo, Avranches tot Villedieu les Poeles, allemaal in de buurt van op de autoweg. Bij Aire de la vallée de la Vire (Gouvets) stoppen en overnachten we. We zijn al rond 6.30 ter plaatse. Stevige regenbuien afgewisselend met zon, wilde wolken boven Bretoens en Normandisch landschap. In de verte Le Mont Saint Michel. La Manche, noemt het Normandisch schiereiland, waar Cherbourg het uiterste punt van is. Wij zitten hier aan de rand nog altijd dicht bij Mont St Michel.  Het gebied heeft zijn grootste bekendheid te danken, nu ja te danken aan Utah Beach, de plaats waar Amerikanen en anderen Europa kwamen bevrijden in 1944. Het jaar dat ik geboren werd maar daar hebben de Amerikanen of de oorlog niks mee te maken.

Morgen rijden we verder naar De Haan aan Zee. Voor M. is het zowat een half jaar geleden, ik ben er tussendoor nog 2 keer geweest. Nieuw is dat we een kat als gezelschap hebben. Aan komen waaien in ons huis in Bretagne, en snel van wild geweldig tam geworden en dan...wat nu. We konden ze (hem) toch niet aan haar (zijn) lot overlaten dus mee naar Belgie.