zaterdag, januari 19, 2013

Speenkruidritueel

Weer mijn eerste speenkruidbloemen gezien en nog wel in eigen tuin. Het wordt een jaarlijkse gewoonte, een ritueel om daar even bij stil te staan en er wat over te schrijven.

3 maart 2000 schreef ik:
Vandaag mijn eerste speenkruidbloempjes van het nieuwe jaar gezien. (Dus toen wel erg laat. De opwarming van de aarde?) Het kruid van de dag dus, deze Ficaria verna. In het verleden werd het nog al eens vergeleken met de stinkende gouwe, zo noemde Dodoens het Kleine gouwe, een oude franse benaming is Petite chelidoine en een engelse naam is Lesser-celandine. Niet verwonderlijk die vergelijking, want het zijn allebei planten die vroeg, fris groen zijn en geel bloeien.

In 1644 schreef Dodoens: 'dat de wortelkens met aanhangende greynkens van het Speencruydt te ghebruycken zijn om de speenen te genesen: want de speenen oft anbeyen met het sap van dit cruydt met wijn oft pisse van den krancken (ja, je leest goed) ghemengelt zijnde, dikwijls gewassen ende ghenet, worden kleynder ende in een getrocken ende verdroogen heel. 
Kommentaar: een kruid laten trekken in urine van de persoon in kwestie vind ik een bijzonder idee. Een kruidenthee met urine in plaats van met water!

Een oude interessante naam voor het Speenkruid is Haneklootjes, de mensen zagen in de langwerpige verdikte wortels een gelijkenis met de teelballen van een haan. Dat lijkt mij beter getypeerd dan de overeenkomst met aambeien. Volgens de signatuurleer (het uiterlijk van een plant geeft aan voor welke ziekte het kruid gebruikt kan worden) zou speenkruid dus niet alleen goed moeten zijn tegen aambeien maar ook tegen klotenwalen of, met enige fantasie, tegen te zwak zaad. Oude kruidenboeken lezen prikkelt misschien niet direct het lichaam maar in elk geval de geest.

In een ander oud kruidenboek Flora Batava wordt  speenkruid 'Eene zuiverende, Pisdryvende Plant, genoemd, dienstig tegen scorbut. De Wortel is voedzaam. (Bergius) egter inwendig geheel buiten gebruik. — Uitwendig aangelegd, wordt zy als een blaartrekkend middel aangeprezen: het afkooksel der Wortelen of het gekneusde Kruid, wordt tegen de Aambeyen aangeraden door Boerhaave.

De Wortelbolletjes, welke zo lang de Plant niet bloeit scherp en schadelyk zyn, verliezen na het bloejen der Plant alle hunne nadeelige eigenschappen, en kunnen by schaarsche tyden tot voedsel voor Menschen dienen, terwyl ook hier van zekere Styfsel kan bereid worden. (Parmentier.) De Plant eerst uitspruitende, en ook de jonge en tedere Bladen als Salade of onder Moeskruiden te gebruiken, (Mattuschka, Kerner,) en worden ook volgens Schwencke hier toe, in ons Vaderland, in plaats van Molsalade of Paardenbloem (Leontodon Taraxacum) in het Voorjaar verkogt. — In Upland worden de Bladeren als Moeskruiden gekookt, op andere Plaatsen ook met Zuiker, Wyn, of Azyn ingemaakt. (Kerner) — De Bloembotten met Azyn ingelegd, als Kappers te gebruiken. (Suckow.)

Het jonge blad blijkt boordevol vitamine C en flavonoïden te zitten. De waardering voor de voedingswaarde is af te lezen uit de Duitse benaming: ‘Scharbockkraut’ of te wel ‘kruid tegen scheurbuik’. Vroeg in het voorjaar is dit jonge blad uitstekend te verwerken in salades. Het smaakt goed en is gezond. Zodra de bloeiperiode begint, is het beter om hiermee te stoppen. Vanaf dat moment namelijk worden in het blad steeds meer giftige stoffen aangemaakt. Het blad gaat dan ook bitter smaken. Voor vee voldoende reden om speenkruid in de wei links te laten liggen. Desondanks blijkt blad van speenkruid een prima middel voor een gezichtsbehandeling. Het recept hiervoor: een handvol blaadjes een paar minuten koken in een halve liter water. Daarna afkoelen en zeven. Dit kooknat reinigt de huid, het heeft een ontsmettende en samentrekkende (looistof) werking. Poriën sluiten zich. Rimpels zouden als sneeuw voor de zon verdwijnen. Een tip die het uitproberen waard is. Alhoewel.... ‘behaalde resultaten in het verleden, bieden geen garantie voor de toekomst’.

Ook nu dus, in het jaar 2013 is er weer speenkruid, meer speenkruid dan ooit in onze bostuin. Duizenden glimmende blaadjes en nu al de eerste glimmende bloemetjes. 

https://sites.google.com/site/kruidwis/planten-van-a-tot-z/ficaria-verna-speenkruid

3 opmerkingen:

Juffrouw Waardvleugel zei

Speenkruid, altijd weer mooi als zo'n geel tapijtje weer tevoorschijn komt. Voorjaar, maar hier nog niet, berekoude wind, vijg goed ingepakt. Groeten!

KruidWis zei

Ja, verschillen moeten er zijn.

H. zei

Inderdaad, hier nog geen speenkruidtapijt maar wel een fantastisch sneeuwtapijt van enkele centimeters dik. Ook wel meer dan de moeite waard want dit komt niet elk jaar voor. Het speenkruid zal hier nog wat geduld moeten hebben ...

Hilde.