Hildegard en entheogenen

De donkere dagen na kerst zijn zowiezo het moment om planten wat anders, wat fantastischer te bekijken. Om bijvoorbeeld de mogelijke relatie tussen religie en rituele planten te bestuderen. Al eerder werd door verschillende schrijvers een verband gelegd tussen het ontstaan van religies en en het gebruik van hallucinogenen, Vandaar ook de naam van entheogenen (de god in onzelf) in gebruik voor planten zoals doornappel, bilzenkruid, alruin... en paddenstoelen zoals de vliegenzwam. Ook de Heilige Hildegard Von Bingen en haar visioenen wordt in verband gebracht met het gebruik van hallucinogenen. Aanwijzingen voor het gebruik van entheogenen door Hildegard vinden we ook in het boek ‘De geheimen van Hildegard von Bingen’van Gerrit Jan Keizer,

Keizer als mycoloog, kreeg interesse  in Hildegard toen hij de miniatuur ‘Die Seele und ihr Zelt’ van Hildegard von Bingen onder ogen kreeg. In die miniatuur is aan de linkerkant een diabolische figuur te zien die een bruine paddenstoel in een schaal met kazen verstopt. De Duitse kunsthistorica Claudia Müller-Ebeling interpreteerde dit als een bewijs van mycofobie, angst voor het aanraken of consumeren van (giftige) paddenstoelen en zwammen. Deze angst zou volgens haar in Duitsland opkomen in de tijd van Hildegard. Alle overige symbolen in de miniatuur verwijzen echter naar het ceremonieel gebruik en de verering van de vliegenzwam. Toen Keizer er vervolgens op werd gewezen dat de miniatuur ‘Das Weltall’ overduidelijk een yoni oftewel (orgastische) vagina weergeeft, besloot hij het leven en de werken van Hildegard aan een nader onderzoek te onderwerpen.
De resultaten van zijn onderzoek zijn verwerkt in zijn boek 'De geheimen van Hildegard von Bingen' en het hoofdstuk 'Hildegard of Bingen. Unveiling the Secrets of a Medieval High Priestess and Visionary' in 'Entheogens and the Development of Culture. The Anthropology and Neurobiology of Ecstatic Experience' van John A. Rush (North Atlantic Books, 2013).

Keizer vond een aantal aanwijzingen voor Hildegards gebruik van paddenstoelen die psychoactieve stoffen bevatten, zoals de vliegenzwam en planten zoals de doornappel, de alruin en het bilzenkruid. Volgens Keizer valt dit bijvoorbeeld op te maken uit de beschrijvingen van haar openbaringen op tweeënveertigjarige en zestigjarige leeftijd en het karakter en de inhoud van haar visuele en auditieve hallucinaties. Volmar, haar secretaris en ervaringsdeskundige is getuige van de eerste ‘openbaring’. Dit wijst erop dat de hallucinatie niet spontaan optreedt, maar dat er sprake is van een geleide, danwel door Volmar geïnitieerde en begeleide ervaring, die na oraal gebruik van mogelijk de vliegenzwam tot stand kwam. Het neerdalen van de ‘vlammen’ oftewel van de Heilige Geest vanuit het plafond is ook een aanwijzing voor het binnenskamers gebruiken van entheogenen.

Zowel Volmar als Richardis zijn aanwezig bij de eerste ‘Schau’ van de laatste tien visioenen, wat opnieuw wijst op het niet spontaan, maar op afroep en onder invloed van entheogenen ervaren van een ‘visioen’. Richardis ‘knipoogt’, terwijl zij getuige is van het ‘visioen’. Dit geeft aan, volgens Keizer, dat er sprake is van ‘inner vision’ en/of een gedeeld geheim, danwel van ‘een oogje dichtknijpen’ voor het door Hildegard gepleegde bedrog. Opvallend hierbij is dat dit keer de uitstorting van de Heilige Geest plaatsvindt vanuit een venster met geopende luiken in een boven haar cel zwevende wolk.

Bilzenkruid in de Queyras

In verschillende miniaturen worden de ‘rivieren van ‘levend’ water’ weergegeven, oftewel het hergebruik van muscimol bevattende urine en de met de fontein des levens geassocieerde ouroboros, het symbool van de cirkel van het leven.

Verder zijn in vele miniaturen psychoactieve planten en paddenstoelen door symbolen en kleuren weergegeven. In ‘Das Weltall’ bijvoorbeeld is een orgastische yoni te zien - het gevolg van het aanbrengen van klompjes witte bolletjes met vurige rode tongetjes tussen de grote en kleine schaamlippen. In ‘Das Ende der Zeiten’ verschijnt een diabolisch monster in de schaamstreek van Hildegard als de gekroonde Heilige Maagd, hetgeen mogelijk het gebruik van heksenzalf impliceert. In de rand van de miniatuur is bilzenkruid afgebeeld.
In ‘Physica’ schrijft Hildegard over de gedeeltelijk zelf ervaren effecten van entheogene planten, waaruit kan worden opgemaakt dat ze bekend en vertrouwd was met het gebruik van geestverruimende middelen. En uit de vele ontmoetingen met koningen, keizers, edelen en hoge geestelijken, waaronder de privéconsultatie van Barbarossa in zijn keizerlijk paleis, kunnen aanwijzingen voor haar dealerschap of het optreden als ‘pigmentarius’ voor de elite worden afgeleid.
Fantasie of werkelijkheid? Wie zal het ons echt zeggen?

Entheogenen en religie

• Gerben Hellinga en Hans Plomp - Uit je Bol
• Wasson, R. Gordon, Hofmann, Albert en Ruck, Carl A.P., The Road to Eleusis: Unveiling the Secret of the Mysteries. New York, 1978.
• Aldous Huxley, The Doors of Perception, diverse uitgaven sinds 1954/1956.
• Entheogens And The Future Of Religion. Edited by Robert Forte. San Francisco, 1997. (ISBN 1-889725-01-3)
• Schultes, Richard Evans & Hofmann, Albert, Plants Of The Gods – Their Sacred, Healing and Hallucinogenic Powers. Rochester/Luzern, 1992.
• Terence McKenna, Food of the Gods: The Search for the Original Tree of Knowledge – A Radical History of Plants, Drugs and Human Evolution (1984/1992/1999)
• Ton Lemaire, Godenspijs of duivelsbrood - Op het spoor van de Vliegenzwam. Baarn, 1995.