Bladerend door mijn bomen van vele jaren, vind ik mijn verleden terug

La montagne de Glandasse, appelée plus communément le Glandasse, est située à l'extrémité sud du massif karstique du Vercors, dans le département de la Drôme.

Il s'agit d'un vaste plateau bosselé, d'une altitude moyenne de 1 850 mètres, dans la continuité de celui du Vercors. Son sommet, le Dôme du Pié Ferré, avec ses 2 040 mètres, est le troisième du département de la Drôme, juste après le Rocher Rond (2 456 mètres) et le Jocou (2 051 mètres).

Surplombant de sa masse volumineuse la vallée de la Drôme et le Diois, il attire chaque été une foule de marcheurs avides de découvrir ses beautés cachées. Outre l'attrait du paysage, sa faune et sa flore sont remarquables. Entièrement comprise dans la Réserve naturelle des Hauts Plateaux du Vercors, la montagne de Glandasse est un paradis pour les mammifères sauvages les plus variés tels les bouquetins et les chamois qui abondent à flanc de coteau, ou les marmottes et autres rongeurs qui attendent les randonneurs sur les hauts plateaux. Les sous bois sont peuplés d'une multitude de passereaux. Il arrive de croiser quelques tétras lyres, et de voir dans le ciel gypaètes barbus ou choucas.

Bladerend door de bomen uit mijn verleden, kwam ik deze foto tegen. Dode boom ondersteunt levende boom. Mooi symbool: dood doet leven. Het is al weer even geleden, hoe even weet ik niet meer, in elk geval het vreemde, winterse bos op het plateau van de Vercors kan ik mij nog goed herinneren. Het bos trok mij aan, maar stootte me ook af. Het deed me denken aan een slagveld, aan dood, maar ook aan leven in de dood, aan kracht en schoonheid van ouderdom. Ouderwijsheid, onthechting, eeuwigheid.

http://reizen-en-recreatie.infonu.nl/reisverhalen/58414-wandelen-op-de-glandasse.html

Oertekens uit de natuur

We zijn nog even in België. Ondertussen raast storm en regen weer op volle kracht over Bretagne en dreigt het water van de Aulne opnieuw uit zijn oevers te treden. Machteloos blader ik in een oude HerbalGram, die reeds nat geworden was bij de overstroming in december. In dit kruidentijdschrift vind ik afbeeldingen van de natuurkunst van Solomon, collages met wortels, blad en andere resten uit de natuur. Mythische sculpturen die mij bezwerend aanstaren, alsof ze me willen beschermen tegen de onverbiddelijke krachten van water en wind. Is dit een initiatie, stelt de natuur mij op de proef? 

Over Richard Solomon

"Seed Shaman" Richard Solomon brings a passion for the plant world to his photographs and organic sculptures. Combining roots, grasses and the beauty of seeds, Solomon creates windblown compositions and mysterious knotted clumps which dance between abstraction, botanical reverence and the medicine bundles of traditional healers.
"Plants are a living tribe, an indigenous tribe. Plants see life differently. They have different customs. They speak another language. My art is an attempt to translate their language so that the true story of the planet can be told. Each seed, root or pod contains the earth's history."

There is a deep reverence for the Earth and its many wonders in Solomon's work. Where spiritual beauty was once integrated into daily life, Richard Solomon's art finds a way to inspire us through the calligraphy of seeds and natural fibers despite a modern context of industrial consumerism.
His work suggests that somehow the magic of nature may somehow even transcend the art

Bekermos

Op wandel bij de Zoete Waters langs de vijvers, de hellingbossen met prachtige beuken en in de holle wegen. We vinden ook wat bekermossen. Niet echt zeldzaam maar wel tot de verbeelding sprekend van herboristen. Bekermossen groeien, net als andere korstmossen, vooral op voedselarme gronden.

Het uiterlijk van deze mossen doet al vermoeden waar de naam vandaan komt. Aan dit korstmos zijn namelijk een soort van ouderwetse mini-bekers te zien. Er zijn vele soorten korstmossen en deze die we in de holle weg aan de Zoete waters vinden, is groen van kleur en dus waarschijnlijk groen bekermos of Cladonia fimbriata. Een bekermos behoort tot de korstmossen, wat een samenlevingsvorm (symbiose) is tussen schimmelcellen en algen. In de algen vindt fotosynthese plaats, waardoor de schimmel van voedsel wordt voorzien. De schimmel houdt onder andere water vast, waar de algen weer gebruik van maken. Korstmossen planten zich voort door middel van sporen. Wanneer er een druppel water in een beker van het bekermos valt, neemt deze druppel een aantal sporen in zich op. Wanneer er nu een nieuwe druppel in de beker valt, schiet de eerste druppel (met sporen!) eruit. En zo zorgt dit bekermos voor zijn verdere verspreiding.

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20645771

Wortels rooien

Ruscus / Muizedoorn

Wortels verzamelen om zaterdag siroop, tinctuur of zalf te maken.
Hier in Bretagne groeit veel muizedoorn. De wortels zijn vochtafdrijvend maar ze worden vooral gebruikt voor het veneuze vaatstelsel. Ik trek er met riek en plastic zak op uit om wat van die wortels te oogsten, terloops neem ik ook wat navelkruid mee, een in Belgie zeer zeldzame plant die hier in Bretagne massaal groeit.

In de tuin oogst ik wat valeriaanwortel, met de sterke stroming en overstroming van de rivier zijn ze los gespoeld en dus gemakkelijk uit de grond te halen. Verder rooi ik nog wortels van moerasspirea, daslook (wat een geur) en de merkwaardige maar zwaar giftige dodemansvingers.

Oenanthe / Dodemansvinger

Dodemansvinger of Oenanthe crocata. En inderdaad de knolachtige wortels lijken wat op opgezwollen, gekreukelde vingers van een dode man. Al heb ik vingers van dode mannen in de natuur nog niet echt gezien. Gevaarlijke plant is die dodemansvinger in elk geval wel. Het aanraken van de wortels zou al problemen kunnen geven, lees ik bij Madaus. ' Eine Berührung der frischen Wurzeln mit den Händen kann einen heftig juckenden Ausschlag verbunden mit einer Schwellung des Gesichtes, Fieber usw. zur Folge haben'. Voorlopig heb ik er geen last van, toch wat voorzichtig zijn bij mijn gevoelige cursisten. En het zal wel duidelijk zijn dat we van de Oenanthe geen tinctuur maken.

Een veel vriendelijker plantje, die nu al voorzichtig begint te bloeien, de sleutelbloem neem ik ook mee. De wortels ruiken enigszins zoet naar salicylzuur. Nog wat groen waterkers plukken in de beek en dan kan ik met gerust gemoed morgen naar Belgïe afreizen.

Over https://sites.google.com/site/kruidwis/planten-van-a-tot-z/ruscus-muizedoorn

Denken over de natuur: tussen wildernis en Arcadië / tussen paradijs en hel

 Al in de derde eeuw voor Chr. werd de lieflijkheid van het Griekse pastorale landschap bezongen door de dichter Theocritus. Arcadië is als het ware in Griekenland uitgevonden. Hoewel Arcadië vele gezichten heeft gehad in de loop van de tijd – het Italiaanse bucolische landschap in het werk van Boccaccio, het landschap van de Hollandse meesters uit de 17de eeuw, het landschap van Jac. P. Thijsse – is het tot in onze tijd verbonden gebleven met ervaringen van harmonie, schoonheid, rust en vrede.

De wildernis
De wildernis, het landschap buiten de menselijke maat en buiten de menselijke tijd, riep daarentegen vaak heel ander gevoelens op. De Grieken en Romeinen ervoeren in haar een afschuwwekkende wanorde. De middeleeuwer zag haar als een wereld vol duivelse krachten. Ze was de woonplaats van de 'wildeman': het harige, reusachtige, seksueel omnivore, mensetende beestmens. Ongedoopte kinderen en zelfmoordenaars, die verstoken geacht werden van Gods genade, werden dan ook vaak begraven aan de rand van de onontgonnen wildernis. En jagers moesten op hun hoede zijn voor de waanzin die zich van hen meester kon maken als ze in aanraking kwamen met het bloed van 'zwart wild', dat wil zeggen wilde zwijnen en wolven. Want deze beschouwde men als de voortbrengselen bij uitstek van de woeste natuur.

In de 17de eeuw, de tijd waarin orde en regelmaat tot ideaal verheven werden, keerde de klassieke huiver voor de chaos van de wilde natuur weer terug. Een woordenboek voor dichters dat rond 1650 in Engeland verscheen, gaf als bruikbare typeringen voor bos: "vreeswekkend, somber, woest, verlaten, eenzaam, naargeestig, onbewoond, wemelend van beesten". Een twintigtal jaren later beschreef een reiziger het grensgebied van Schotland en Engeland en het Lake District als vol "vreselijke hoogvlakten, afgrijselijke woestenijen, walgelijke watervallen, verschrikkelijke rotsen en gruwelijke afgronden". Bergen werden gezien als "misvormingen van de aarde", "wratten" of "puisten”, “monstrueuze uitstulpingen”, “afval der aarde” of  “schaamdelen van de natuur”.

In die perioden echter, waarin de menselijke omgeving  - of dat nu het hofleven, het stedelijke milieu of de industiële cultuur was - als benauwend ervaren werd, trad de wildernis als beelddrager van het oorspronkelijke en onbedorvene op. In Shakespeare’s toneelstuk  As you like it wordt een hertog uit zijn domeinen verbannen en in het dichte woud van Arden neemt zijn leven een nieuwe wending. Daar in "die ontoegankelijke verlatenheid onder het dak van sombere takken", doorziet hij de ijdelheid van het hofleven en vindt hij waarheid, liefde, vrijheid en rechtvaardigheid. Enkele eeuwen later werd de romantische ziel hevig bewogen door de wilde natuur. "Zwervend van dag tot dag" schreef de Engelse dichter William Wordsworth, in een wereld waarin "wouden, bomen en rotsen het antwoord geven dat de mens zoekt." De schilder, medicus en filosoof Carl Gustav Carus stelde: "Ga dan omhoog naar de top van het gebergte, kijk uit over de lange heuvelrijen, beschouw de weg van de stromen en alle heerlijkheid die zich aan je blik voordoet, en welk gevoel overvalt je? ..... Je verliest jezelf in onbegrensde ruimten, je hele wezen ondergaat een stille loutering en reiniging, je ik verdwijnt, je bent niets, God is alles."

Waar in de Middeleeuwen de wildernis verbonden werd met het goddeloze, kreeg het oerlandschap in de Romantiek een goddelijke dimensie. "Elke boom schijnt te zeggen: heilig, Heilig", schreef Wordsworth. En zijn Amerikaanse literaire broeders stelden dat de oerbossen “de eerste tempel Gods” waren.

In de laatste decennia van de 20ste eeuw, waarin verstedelijking en industrialisatie het landschap in zeer hoge mate gaan bepalen, komt de mythe van de maagdelijke wildernis opnieuw sterk naar voren. Met de echte wildernis is het echter niet meer zo best gesteld. In sommige dichtbevolkte landen van Europa is zelfs helemaal geen ongerepte natuur meer overgebleven. En dan begint een geheel nieuwe fase in de omgang met de natuur. De mens gaat wildernis maken. In zogenoemde natuurontwikkelingsprojecten begint men aan de reconstructie van het oerlandschap.

Tekst uit een voordracht: http://stichtingtijd.nl/nl/?option=com_content&view=article&id=157:tekst-le-roy-lezing-2013-van-matthijs-schouten&catid=12:nieuws&Itemid=113

Onderweg: eenden en oude tijdschriften

Onderweg dus weer. Even naar Bretagne. Grijs druilerig weer bij Calais en omgeving. Mijn vaste stopplaatsen heb ik hier al. Aire Baie de la Somme. Dressée comme un sémaphore, l’éolienne située à hauteur de Sailly-Flibeaucourt, entre les sorties 23 et 24, est un signe de ralliement pour les usagers de l’autoroute A 16 en route vers le littoral. Elle vous invite à faire escale sur l'aire de la Baie de Somme. Rustig zitten, koffie drinken achter glas met zicht op water en op een troep gezellige eenden. Vogels die ondertussen wel weten waar het voedsel te halen is. Ze wachten gelaten bij de grote glazen deur en komen, als ik gehurkt een foto wil maken, waggelend op mij afgelopen. Maar ze beseffen zeer snel dat een fototoestel niet eetbaar is. Voedsel zal voor de volgende keer zijn, beloof ik hen.

Savonds in ons 'schoon' gespoelde huis. Boeken liggen op de Tulikivikachel. Ideale temperatuur om boeken en tijdschriften te drogen. Bladerend in oude, nu sterk verkreukelde nummers uit 1990 van het Amerikaanse tijdschrift HerbalGram kom ik vreemde en zelfs spectaculaire wetenschappelijke onderzoeken tegen. Onderzoeken waarvan ik me afvraag waarom er, nu bijna 25 jaar later, niks mee gedaan is. Moet ik dat ook mezelf verwijten?

Een artikel over 'Natural Oral Contraceptives' waarbij een preparaat samengesteld uit oa Embeliabessen, wilde peenzaden en pepervruchten afhankelijk van de dosering voor 90 tot 100% effectief bleek te zijn.
In andere onderzoeken was tuinkers (Lepidium sativum) bijzonder werkzaam om botbreuken versneld te genezen of werd een werking van Hartgespan / Motherwort op hart en bloedvaten aangetoond.

Als gedroogde herfstbladeren knispert het gekruld kwetsbare papier van die oude HerbalGram tussen mijn vingers. Verwondering en bewondering, ook voor de mens, overvalt me. We kunnen wat, we doen wat, meer dan overleven. En morgen is er weer een mooie dag.

http://www.baiedesomme.fr/fr/aire-autoroutiere-de-la-baie-de-somme

Ontmoeting: 20 jaar leven even vertellen.

Een onverwachte ontmoeting in De Haan. Hey Maurice, hoor ik bij het verlaten van het café. Een, mij op het eerste zicht onbekende vrouw kijkt me enthousiast aan. Vee Crikemans zegt ze. O.. ja...ja.. de naam komt me nog bekend voor.

Zowat 20 jaar geleden een van de eerste herboristenopleidingen in Weelde Statie, daar hoorde deze mevrouw bij en nu herken ik ook de lach, vaag het gezicht van vroeger, herinneringen komen boven, wandelingen, kruidenweekends...zoveel mooie ogenblikken en hoe mensen komen en gaan en 20 jaar later weer even te voorschijn komen. Mensen en hun kruiden, De frêle Vee maakte een eindwerk over een ruige boom de paardenkastanje. Bomen die langer leven dan mensen, bomen die gebruikt worden tegen versleten bloedvaten. Even weer kennis maken, 20 jaar leven even vertellen, samenpersen in 10 minuten en dan weer verder. Tot over 20 jaar of halen we dat niet meer?

https://sites.google.com/site/kruidwis/kruiden-a/aesculus-paardekastanje

Geordende chaos in mijn hoofd

Door het grote raam zie ik reusachtige windmolens wilde wind ordenen tot energie. Ik denk aan tere, liefhebbende gedichten van vroeger, aan Neeltje Maria Min en lees ondertussen met horten en stoten 'Blijf jong' van de gezondheidsgoeroe Andrew Weill. Gedachten gaan en komen, ongeordend chaotisch of toch niet? Zijn wilde gedachten zoals wind die door de hersenmolen geordend worden?

Hoe zou het zijn met Neeltje Maria Min? Is het meisje van toen ook ouder geworden? Ik kan het nauwelijks geloven. Met het wonderlijk web kom ik er snel achter en ontdek dat Neeltje nog leeft en zelfs even jong en oud is als Maurice. En dan... het gedicht van toen, dat ik nooit heb vergeten.

Neeltje Maria Min debuteerde in 1966, 22 jaar jong, met de dichtbundel: Voor wie ik liefheb wil ik heten. Het werd een van de succesvolste Nederlandse dichtbundels uit de twintigste eeuw. Inmiddels zijn er ruim 80.000 exemplaren van verschenen, in meer dan 20 drukken. En die eerste dichtbundel heb ik ook gekocht in 1966 en moet ik ook ergens nog in mijn bezit hebben. Hopelijk is hij (de dichtbundel) niet verzwolgen door het wilde water van de Aulne.

Winterwandeling in een warm Hoegaarden

We wandelen dus weer in Hoegaarden. Voor mij is het wandelen 'in de webbe der tijden'. Ik wacht op kruidige wandelaars bij de indrukwekkende Rococokerk, daar waar ik ooit gedoopt werd, mijn plechtige communie deed, mijn zusjes en broer getrouwd zijn en we, mijn vader en moeder ten grave gedragen hebben. 

Vandaag is er veel leven, kruidige mensen van overal, het doet mij goed en hopelijk doet het ook hen goed. We kuieren eerst door de toontuinen achter het kapittelhuis, langs de oude linde en kastanjebomen. Geneeskrachtige planten zeker wel, ook de knoppen worden in de gemmotherapie gebruikt, al denk ik dat gewoon de bomen zien of er even aankomen het gezondste van allemaal is. Verderop vinden we ondanks de winter nog Acanthus, Euphorbia en Helleborus in volle glorie.Ze behoren niet direct tot de klassieke geneeskruiden toch zijn er over deze planten uitgebreide verhalen te vertellen, wat we nu niet doen anders zouden we niet verder dan 100 meter wandelen. Dus verder, we vinden onder de bomen nog veel schaduwplanten, grondbedekkers die juist in het voorjaar de mens veel genoegen verschaft. Ik noem maagdenpalm, longkruid en Epimedium, deze laatste is altijd aanleiding om over afrodisiaca te praten, ook zijn Nederlandse naam geil geitenkruid spreekt tot de verbeelding.

We ontsnappen uit de tuin om terecht te komen in de Hoegaardse akkers en holle wegen, richting Zétrud Lumay. In de verte het Hoegaardse kerkhof, in stilte groet ik al de overleden familieleden die daar liggen. Op de velden vinden we resten van geel koolzaad, maar ook nog bloeiende akkerviooltjes en de nieuwe rozetjes van klaproos. In de zomer zullen zij, als duivels uit een doosje, rood ontploffen in het landschap. Juist dit jaar, honderd jaar na het begin van de eerste grote oorlog krijgen de poppies veel aandacht.

In Flanders fields the poppies blow
Between the crosses, row on row,
That mark our place; and in the sky
The larks, still bravely singing, fly
Scarce heard amid the guns below.

We are the Dead. Short days ago
We lived, felt dawn, saw sunset glow,
Loved and were loved, and now we lie
In Flanders fields.

Take up our quarrel with the foe:
To you from failing hands we throw
The torch; be yours to hold it high.
If ye break faith with us who die
We shall not sleep, though poppies grow
In Flanders fields.

Ondertussen draaien we weer richting Hoegaarden en richting kerkhof, en ondanks winter, overstromingen en ander onheil is er overal in de natuur veel groen leven te bespeuren. Kiemend kleefkruid overal, glimmend speenkruid en eetbare akkerkool. We mediteren nog even bij een vreemde wilg met verdorde eikenbladeren onder zijn kroon. Een wilg die eik wil zijn? Mooi symbool, willen wij mensen niet allemaal zowel eik als wilg zijn?

http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/natuurgeneeswijze/47700-helleborus-het-stinkend-nieskruid.html

http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/relatie-en-huwelijk/71264-geil-geitenkruid-een-afrodisiacum.html

http://dier-en-natuur.infonu.nl/bloemen-en-planten/71848-klaproos-botanisch-poetisch-en-medicinaal.html

De stilte der natuur heeft veel geluiden

Al meer dan honderd jaar geleden schreef H. Roland-Horst het volgend gedicht, vreemd dat toen al volgens de dichteres, veel mensen al vervreemd waren van de natuur. ....er zijn er veel, die dit geluid nooit horen... dichtte zij.

De stilte der natuur heeft veel geluiden
en is toch vol van rust voor ziel en zinnen
die druppelt zacht en ongemerkt naar binnen
tot in ons hart een zilv'ren toon gaat luiden
gelijk met haar. Als we dan weer beginnen
te denken aan wereld-dingen en ze te duiden
merken we dat een kracht, als die van kruiden
in ons gekomen is en ons kalm doet minnen.

Er zijn nu veel, die dit geluid nooit horen:
zij missen het aandachtige en het tere
als wie als kind geen moeder heeft gehad.

Maar de tijd die komt zal mensen weer leren
gelukkig te zijn onder haar akkoorden
en drijven uit hun bloed de koorts der stad.

De nieuwe geboort (1903)
Henriëtte Roland Holst-van der Schalk

Overstroming en Viktor Schauberger

Net nu vind ik ook een oud nummer van het maandblad 'Vruchtbare Aarde'. Het nummer dateert al van 1994 en heeft als thema 'De rivier als levensader'. Je begrijpt dat met de recente overstroming van ons huis in Bretagne het gedrag van een rivier mij ten zeerste interesseert.

In dat nummer vind ik een artikel over de Oostenrijkse natuurwetenschapper, uitvinder, filosoof en boswachter Viktor Schauberger. Dankzij zijn uitstekend waarnemingsvermogen en intuïtie begreep hij hoe sterk dieren, planten, stenen, water en bodems met elkaar verbonden zijn. Schauberger was de eerste wetenschapper die begreep hoe forellen tegen watervallen kunnen op zwemmen.
Water in een natuurlijke staat laat ons zien hoe het wil stromen. We moeten die wens respecteren,' aldus Viktor Schauberger (1885-1958).

Schauberger schrok van de gevolgen van de ontbossing. Hij zag dat de vruchtbare bosbodems door neerslag, lawines en aardverschuivingen van de berghellingen afspoelden, waardoor herbebossing voorgoed onmogelijk werd. Ze werden 'wild', zoals Schauberger dat noemde. Waterplanten werden ontworteld en afgevoerd en het mos spoelde weg. De beken en rivieren konden niet langer voor zichzelf zorgen. Kiezelsteentjes, modder en zand hoopten zich op in de beddingen, met overstromingen als gevolg. Rivieren braken na een heftige regenbui uit hun oevers en bedreigden landbouwgebieden en steden. Andere momenten in het jaar droogden de rivieren juist op. Schauberger had dit nog nooit gezien: een gezonde rivier droogt in principe nooit op en stroomt ook nooit over.

http://www.implosie.nl/Inleiding.php

Over ossetong, zwartgalligheid en rampspoed

Een zeer vreemd boek, ook al daterend uit 1621 en geschreven door een zekere Robert Burton noemt 'The Anatomy of the Melancholy. Ik bezit er een zeer verkorte versie van uit 1969 met de titel 'Melancholie der Liefde'. Het is een standaardwerk over de liefdeszwartgalligeid. Robert Burton was predikant van de St. Thomaskerk te Oxford en er ook werkzaam als bibliothecaris. Hij bracht een voor die tijd ongeziene verzameling van duizenden boeken bij een.

Burton zag kans om vrijwel alle boeken die zijn imposante bibliotheek herbergde ook te lezen en er commentaar op te schrijven. Deze aantekeningen vormen de bouwsteentjes voor zijn standaardwerk over de liefdeszwartgalligheid.
In zijn denkwereld heeft zo’n beetje alles schuld aan een melancholische stemming, een vorm van depressie wat blijkbaar dé ziekte van die tijd was. Oorzaken waren verkeerde eetgewoonten, laster, angst, een stuk of wat fysiologische oorzaken, politieke malaise, reizen, ouderdom, lelijkheid, jaloezie én de sterrenconstellaties. Op zijn grafsteen prijkt: “Hier rustDemocritus junior, weinigen bekend, aan nog minder onbekend. De melancholie schonk hem leven en dood.”

Voor een herborist is dit boek interessant omdat het vol staat met de merkwaardigste kruidenrecepten.
In die receptuur nemen bernagie en ossetongkruid de belangrijkste plaats in. Ossetongkruid is heet en vochtig en daarom geschikt voor het verdrijven van de zwartgalligheid en het opvrolijken van het hart, zeggen Galenus en Dioscorides. Plinius zwaait deze plant alle lof toe. Het kan op allerlei wijzen gebruikt worden; in wijn, soep, siroop, enz. Het is zulk een majesteitelijk kruid, dat, naar Diodorus, Plinius en Plutarchus aannemen, dit het beroemde Nepenthe was, dat Polydamna, de vrouw van Thonis, destijds Koning van Thebe in Egypte, aan Helena zond als een geschenk, van zulk een kracht, dat wanneer men deze innam, na in wijn te hebben ondergedompeld, men geen droefenis zou voelen noch een traan zou laten indien vrouw en kinderen, vader en moeder, broeder en zuster en alle dierbare vrienden ter plaatse zouden worden afgeslacht. Deze aan Helena aanbevolen kruidendrank om het hart op te vrolijken had naar de meeste onderzoekers menen geen ander ingrediënt dan Ossentongkruid.

Honingbladbalsem heeft, indien in wijn gedompeld, een bewonderenswaardige kracht om Zwartgalligheid te genezen, en volgens Matthiolus purgeert het alle zwartgallige dampen van de levensgeesten. Men zegt dat het de hersenen reinigt en alle zorgelijke gedachten en angstige verbeelding verjaagt. Hetzelfde zeggen Avicenna, Plinius, Simon Sethi, Fuchsius, Lobel, Dèlcamapius en elke Kruidendokter, er gaat niets boven het onderdompelen van deze Balsem en Ossetongkruid in de dagelijkse drank.

Het vorige schreef ik in december 2013 net voor we geconfronteerd werden met de rampspoed van een overstroming, het moment dus waarop ik allerlei planten tegen zwartgalligheid goed kon gebruiken. Ossetongkruid gebruik ik nu niet, maar rozenwortel, sintjanskruid en citroenmelisse kunnen ook wel helpen om rampspoed het hoofd te bieden. En ja, benieuwd naar de werking van dat ossetongkruid ben ik wel.

Weed wife......

Ik ben weer enkele dagen terug in Belgie, nog vreemder nu na de verschrikkelijke zondvloed in Bretagne. Een heel ander leven leid ik hier: alleen en toch veel mensen zien, rond rijdend in Ardennen, Antwerpen, Leuven, De Haan, in huis de radio aan luisterend naar serieuze gesprekken, snel koken ook.......
Het koken zelf doe ik nu even snel als het op te eten en dat hoeft niet ongezond te zijn. Vandaag bijvoorbeeld. Nog wat gekookte rijst over van gisteren. Even opbakken met sjalot, wat paprika en.... stukjes gerookte haringfilet, een witloof salade met wat gesprokkelde winterpostelein erbij en klaar. In 10 minuten gekookt en in 10 minuten opgegeten.


Een mooi, onverwacht geschenkje lag hier op mij te wachten. Weed wife. Nee, nee....geen verkeerde conclusies trekken. Een tekening, kunstwerkje, afbeelding van een vrouwelijke herboriste omringd door de, ook door mij meest geliefde onkruiden: duizendblad, vrouwenmantel, toorts, klaproos, weegbree, paardenbloem......

Rima Staines is an artist using paint, wood, word, music, animation, clock-making, puppetry and story to attempt to build a gate through the hedge between the worlds.
Rima's inspirations include the world and language of folktale; peasant and nomadic living; the art and music of Old Europe; magics of every feather; wilderness, plant-lore; the margins of thought, community and spirituality; and the beauty there is to be found in otherness.
http://intothehermitage.blogspot.be/2013/07/weed-wife.html

Kruidige yogastage

Eens wat anders dan natte kaarten, natte boeken en een nat huis. Het water heeft niet alles weggespoeld. Vooruitzichten voor hopelijk een droge zomer. Ik organiseer niet alleen een kruidenstage in de Drôme en in Bretagne, maar begeleid ook de wandelingen op een kruiden-yogastage, die wordt georganiseerd door Ilse Simoens.

Kruiden, wandelen en yoga in de Haute-Provence 
.

Alpes de Haut Provençe, waar Alpen en Mediterrannée elkaar ontmoeten, is een uitgestrekte regio met een zeer gevarieerde natuur. Het is het ideale startpunt voor prachtige kruidenwandelingen. De heuvels in dit landschap zijn begroeid  met wilde lavendel, pittig bergbonenkruid en tijm waarvan aroma van plant tot plant verschillend is. De verblijfplaats omringd  door deze rustgevende natuur maakt van de yogasessies iets uniek.

Tijdens deze stage begint de dag met Hatha flow yoga. Na het ontbijt wandelen we in de omgeving, gaan op zoek naar kruiden  en plukken de nodige kruiden voor onze bereidingen. In de namiddag, na de lunch maken we tincturen, likeuren, siropen en  meer met de geplukte kruiden. 's Avonds komen we tot rust met Yin-yoga.

Begeleiding: 
Maurice Godefridi is herborist en sinds tientallen jaren actief in dit vak. Hij is dagelijks bezig om goede informatie te verschaffen over de gezondheidswaarde van planten. Dat doet hij door het geven van opleidingen, cursussen, het organiseren van kruidenstages, het begeleiden van wandelingen en het schrijven van artikels over kruiden. http://kruidwis.blogspot.be/ De kruidenwandelingen en de verwerking van de geplukte kruiden zijn praktisch georiënteerd, waardoor je met verschillende aspecten van het herboristenberoep kennis maakt (verzamelen, oogsten en verwerken).

Ilse Simoens behaalde na 5 jaar intensieve yogapraktijk haar Yoga lesgeefster diploma in 2011. Sindsdien geeft zij verschillende yogalessen per week. Hatha flow yoga is een vitaliserende yogavorm, waar je begint met ademhalingsoefeningen en een reeks groeten aan de zon, vervolgens ga je verder met de asana’s die elkaar dynamisch opvolgen en eindig je met een volledige ontspanning.
Yin-yoga is een diep inwerkende yoga-vorm die je gewrichten verlengt en je geest verstilt. Om de gewrichten op een veilige, effectieve manier te stimuleren blijf je veel langer in elke houding. Om geen spierkracht te gebruiken zijn de houdingen steeds zittend of liggend.

Meer informatie: 
 Wanneer: van zaterdag 26 juli 2014 tot donderdag 31 juli 2014.
 Het verblijf bevindt zich in het pittoreske bergdorp Peyresq, in het hart van de Haute Provence. Dit dorp had men in de jaren vijftig verlaten en was volledig vervallen. Over 30 jaar tijd heeft men het in zijn volledig authenticiteit heropgebouwd met alle charme van toen. Nu wordt dit dorp gebruikt voor het organiseren van workshops en stages die een relatie hebben met de natuur. Een prachtig en inspirerend kader.
 Kamers: de prijs is gebaseerd op een tweepersoonskamer, een eenpersoonskamer kost 675 euro.
 Maaltijden: Je krijgt drie maaltijden per dag die ter plaatse wordt bereid met lokale producten. Men kan kiezen tussen vegetarische of maaltijden met vlees.
 Prijs: 615 euro (alles inbegrepen)
 Bereikbaarheid: Met de wagen tot Peyresq of met de trein (www.trainprovence.com) tot Anot met een overstap in Nice of Digne (www.sncf.fr). In Anot kan men worden opgehaald, na afspraak.
 Meer informatie en inschrijving: ilsesimoens@gmail.com 0478.88.08.02

Natte kaarten

Nog maar eens over nattigheid. Nu over natte kaarten. Topografische kaarten van Gran Paradiso, Vanoise, Mont-Blancgebied, Vercors en nog veel meer zijn ook niet ontsnapt aan de woede van het Bretoense water. En niet zo maar kaarten, meer een soort dagboek met routebeschrijvingen van de vele bergtochten die ik al zowat 30 jaar in de Alpen onderneem. De laatste dagen is mijn hele leven in boeken, kaarten, dagboeken en foto's aan mij voorbij getrokken. Het is zoals dood gaan, alleen minder erg want ik leef nog.

De kaart van de Verçors bijvoorbeeld herinnert mij aan de vele kruidenvakanties die we in de buurt van het stadje Die vele jaren georganiseerd hebben. Herinneringen aan de vele bijzondere planten die we daar ontdekt hebben, en zeker ook herinnering aan de vele bijzondere, lieve en minder lieve mensen die we daar ontmoet hebben.

Dit schreef ik over een wandeling op de Verçors: Op de kaart kijkend zie ik niet alleen wegen, paden en dorpen, maar ook eigen notities. Een dag in juli 1973 lees ik, vertrokken in Archiane om op te klimmen naar de haut plateaux du Verçors en dan weer af te dalen naar onze toenmalige verblijfplaats Abbeye de Valcroissant. Wat een afstand om op één dagje af te leggen en dan sleepte ik ook nog wat onervaren kruidenliefhebbers achter mij aan. Maar we deden het. 


....Een groene deuk in de rechte rotsen markeert de afdaling naar Valcroissant. Rechtsaf dus, als we rechtdoor wandelen zouden we in Chatillon en Diois uit komen. Wat ook niet mis is, maar wel ver van huis. Dus 1200 meter naar beneden, soms spectaculair onder de rechte rotsen door, indruk-wekkend zonder gevaarlijk te zijn. Soms, vooral lager, dalen en dwalen we in de mysterieuze hellingbossen onder de eeuwenoude, kronkelige Buxusbomen. Die palmboompjes, wat een verschil met de geciviliseerde buxusbolletjes bij de deftige Vlaamse villa's. Is het dat wat de mens van de natuur verlangt, dat die zich fatsoenlijk gedraagt? Deftig decor voor beschaafd vertier. Ondertussen daveren wij driftig de helling af, testosteron okselzweet, knikkende knieen en overbelaste spieren doen ons voelen dat we lichamelijk leven. Met je lichaam in het landschap!

http://reizen-en-recreatie.infonu.nl/reisverhalen/58414-wandelen-op-de-glandasse.html
En ik heb zelfs een website waar je meer over wandelen kan lezen: https://sites.google.com/site/kruidigwandelen/

Verzopen smudgesticks

Ook onze smudgesticks zijn helemaal doorweekt uit het water te voorschijn gekomen. We drogen en verbranden ze dan maar op de houtkachel. Het is ook wel het goede moment om wat reinigingsrituelen uit te voeren. Doorweekte salie, hysop en bijvoet kunnen zo toch nog nuttig zijn. Vooral smeulende hysop geeft ons een goed gevoel.  Hysop komt in de Bijbel geregeld voor. Toegepast in ceremoniële reinigingsrituelen, maar ook om er een kwast van te maken om bloed te strijken of water te sprenkelen. Niet alleen de Joden, maar ook de oude Egyptenaren en Grieken gebruikten hysop in hun religieuze riten.

De bijbelse hysop was waarschijnlijk wel een andere plant. Israëlische botanici wijzen erop dat Hyssopus officinalis vroeger in Israël en de Sinaï niet voorkwam. De Bijbel bedoelt mogelijk de Syrische hysop (Origanum syriacum). Een plant die ook behoort tot de familie van lipbloemigen. Deze soort groeit vanouds wel in Kanaän en komt ook in de Sinaïwoestijn voor. De Europese hysop kreeg de Latijnse naam Hyssopus officinalis. De Syrische hysop werd door zijn afwijkende bloemkenmerken in het geslacht Origanum geplaatst.

Het Hebreeuwse woord ”ezov” is later in het Grieks vertaald met hysop. Hysop was in de oudheid een symbool van zuivering. Onder meer Egyptenaren en Grieken gebruikten de plant om tempels en heiligdommen te reinigen. Wanneer je de sterk behaarde scheuten met een scharlaken draad omwindt kun je er gemakkelijk een kwast van maken.

Ook de Israëlieten gebruikten de plant. Mozes beveelt hen in Exodus 12:22 om in de nacht voor de uittocht uit Egypte om met een bundeltje hysop het bloed van het paaslam aan de deuropening te strijken. De hysop wordt ook genoemd in de wet voor de reiniging van melaatsheid (Leviticus 14). Hier wordt geboden dat er twee levende reine vogels genomen moeten worden met cederhout, scharlaken en hysop. Waarschijnlijk moest hiervan een kwastje worden gemaakt waarmee het bloed van de vogel gesprenkeld moest worden op de melaatse.

Als hedendaagse mens vind ik al deze rituelen wel wat vreemd, maar nu in onze natte huis voel ik mij toch een beetje Mozes na de zondvloed en kunnen rituelen wel helpen om de weergoden te bezweren.

Verzopen boeken

De Bretoense zondvloed, die ons huis heeft overstroomd, zorgde ervoor dat vergeten en nu verzopen boeken wat meer aandacht krijgen. De boeken die volledig doordrenkt waren, heb ik met mijn ogen dicht op de boekencomposthoop gegooid.

Enkele andere, hopeloos natte, maar unieke werken probeer ik toch nog de redden o.a mijn Frans apothekersboek van 1900 'L'Officine'. Ik rij er al dagen mee rond in mijn motorhome, waar dit bijzondere boek dicht bij de verwarming krullend op kan drogen. Het ziet er nu nog antieker uit en vreemd genoeg blijkt oud papier minder aan mekaar te plakken dan glimmend modern papier.

Ook het standaarwerk over kleurstofplanten van Dominique Cardon 'Le monde des teintures naturelles' probeer ik nog te redden, al is dat zo goed als hopeloos. Arbre à campeche ou bois d'Inde, pagina 209 kan ik nog net open krijgen. Ik lees 'D'abord exploité par les Espagnols dans toute la moitie est de la baie de Campeche....' Het kernhout van deze boom uit Midden- en Zuid-Amerika levert een blauwe kleurstof. Het duurt zowat 10 jaar voordat deze boom de kleurende bestanddelen heeft aangemaakt. Deze stof, haemateine, wordt ook gebruikt om wijn te kleuren. Het hout heeft een goed herkenbare smaak en een geur die enigszins aan viooltjes doet denken. En ja, nat en verkleurend campêchehout vond ik ook terug in een van de vele papieren zakjes met gedroogde kruiden, die door onze rivier de Aulne verzwolgen werd. Eén immense kruidenthee.
http://www.editions-belin.com/ewb_pages/f/fiche-article-le-monde-des-teintures-naturelles-6627.php

Zondvloed

Regen ruist rustig op het metalen dak van de motorhome. Onschuldige, vruchtbare druppels krijgen hier bij ons natte huis een dreigende dimensie. Vruchtbaar wordt vernietigend, kabbelende beekjes worden verwoestende stromen. 

Ons huis is in woonkamer en keuken één grote chaos maar de tuin lijkt ongeschonden zijn eigen weg te gaan. Speenkruiden zijn overal aan de groei, uitgespoelde knolletjes laten wel iets vermoeden van de voorbije waterkracht, ook plat geslagen grassen wijzen de richting aan van het weg getrokken water. In de kruidenborder gaan de valeriaan ‘phu’ en de platte peterselie uitbundig groen groeiend de rest van de winter in. Plantenonschuld? Hopelijk hebben zij geen geheugen voor rampspoed. Hopelijk wordt ook ons geheugen mettertijd gedeeltelijk op non-actief gesteld.

Over het speenkruid dan maar, troostend symbool van 'het nooit opgeven'. Zich onverwoestbaar blijven verspreiden met bolletjes en knolletjes. Ooit werden de jonge blaadjes vroeg in het voorjaar veel gegeten, daar getuigen ook de vele oude namen van. In de Franse Haute Marne werd speenkruid zelf ‘epinard des bucherons’ genoemd. In Roemenie was het ‘salata de cimp’ veld-salade of salbatica, wilde sla, in Duitsland grassalat of hinkelsalat. Scharbockskraut of scheurbuikkruid verwijst naar het vitamine C in de blaadjes. Maar het meest bekend is toch zijn gebruik tegen aambeien. Speenkruid in het Nederlands, maar ook erba di barrugo in de Provence. In de ME werd het zelfs hemmoroidum herba genoemd.

Hier bij ons huis groeit het ijverig speenkruid in overdaad bij de woeste rivier. Misschien helpt het ons om niet op te geven.

Mijn boekenleven een beetje verdwenen

Vandaag wat boeken proberen te redden uit ons verzopen huis. Ik begin maar met de echt verloren boeken te bekijken, de grotere exemplaren die onder in de boekenkast en dus in het water stonden. 
Enkele standaardwerken over kruidengeneeskunde oa Teedrogen van Wichtl en Groot handboek geneeskrachtige kruiden van Verhelst, maar ook een dure facsimile uitgave in 2 delen van Fuchsius De Historia Stirpium… En duur is dan nog niet mijn eerste criterium, de gevoelswaarde is heel wat belangrijker, boeken die ik al veertig jaar bezit en gebruik zoals Systematische fytotherapie van apotheker Meere… of zeldzame literatuur ooit gekocht in een muf ruikend boekenwinkeltje,
het Franse apothekersboek uit 1890 ‘L’Officine’ van Dorvault. Dit standaardwerk van duizend doorweekte bladzijden probeer ik toch nog te redden. Het is wel goed nat maar blijkbaar plakt dit honderd jaar oud papier minder aan mekaar dan hedendaags papier, waardoor het nog wel te redden lijkt.  Dus den ouwe Officine in de motorhome terug mee naar België.

En verder, het leven gaat verder 
mijn leven gaat verder, beter verder, anders verder, verder verder. Verzopen boeken roepen herinneringen op, krijgen terug aandacht, worden weer waardevol, terwijl ik sommige boeken al jaren niet meer had ingekeken, laat staan gelezen.
Ik leg den Dorvault dicht bij de loeiende verwarming van de motorhome en probeer bezwerende taal te spreken. Kan ik de natuur betoveren?

Boeken een meter hoger in de kast, zijn aan de zondvloed ontsnapt. Veel, heel wat mindere belangrijke werkjes, maar ik ben toch dankbaar dat Bloemen op ‘t bord, Een leven lang jong en Bijzondere groenten in uw moestuin aan de verdrinkingsdood zijn ontsnapt.
Ook ‘Geneeskracht uit het oerwoud’ van Maxwell hoort bij de gelukkigen. Naar dit boek was ik enkele weken geleden nog op zoek geweest. Want in welk huis, doos of kast was dat ook weer opgeslagen? De Haan, Bretagne, mijn motorhome, een doos bij Syntra Leuven of toch achtergelaten bij de lost generation books bij 'De druïde' in Leuven.

En de tuin overleeft
We kunnen nog niet veel opruimen, we wachten op de verzekeringexpert, dus drentel ik wat door de tuin, volg de richting van het nu verdwenen water, plat gestroomde graspollen wijzen mij de weg, een dun donker lijntje op de muren van het huis geven de waterhoogte aan, ook de plat geslagen eucalyptusboom wijst de waterrichting aan. Ik probeer de al zowat 4 meter hoge boom opnieuw recht te zetten, opnieuw naar de lucht te laten wijzen. Enkele andere afgewaaide takken helpen mij daarbij, als stut en toeverlaat. Het lukt voorlopig, al is de doorweekte grond geen echt houvast voor de oppervlakkige wortels van deze Eucalyptus….Alles lijkt een droom en dromen zijn toch niet waar.

Toch nog ochtend

Enkele dagen na de overstroming. 
We worden wakker in onze motorhome bij het meer van Huelgoat. 
Dampen stijgen op uit het meer, 
wolkjes en witte zwanen drijven geluidloos voorbij....

De natuur ontwaakt, onschuldig en angstaanjagend...

Het is gebeurd. Zondvloed.

We wonen in onze motorhome vlakbij ons eigen stenen huis. Een huis dat enkele dagen geleden door storm en ontij overspoeld werd. Gelukkig waren we niet aanwezig of was het juist ongelukkig dat we er niet waren? Had ik het wel willen zien? Hadden we de natuur tot de orde kunnen roepen? Hadden we…..?
Alleen de sporen zijn nu nog zichtbaar, in huis, in tuin en natuur. De hoge, oude populieren met immense maretakken staan nog overeind. Takken met grote bollen en blinkende bessen liggen her en der verspreid in de tuin, we hoeven niet meer in de hoge boom te klimmen om met een gouden sikkel de heilige mistels te plukken. De onverbiddelijke wind heeft zelf maretakken gesneden en wij hoeven nu, o noodlot, alleen nog te oogsten. En ja, we waren toch van plan om rituele voorwerpen te maken en wat kun je dan beter gebruiken dan oude maretakken. Ze moeten toch geluk brengen, wordt gezegd en zeker rond kerst en nieuwjaar. O noodlot!

December, ook tijd voor wierook

Het woord wierook betekent 'gewijde' of 'heilige' rook en het branden van wierook speelt in de rituelen van vrijwel alle religies en spirituele stromingen over de gehele wereld een belangrijke rol.
Het branden van wierook kent al een heel lang gebruik. Behalve als offergave en als medium waarmee gebeden naar de goddelijke wereld worden gedragen, wordt wierook ook gebrand vanwege de reinigende, ontsmettende werking en de stimulerende eigenschappen van de geur, die een krachtig effect hebben op lichaam en geest.
Wierook kan helpen een kamer of ruimte in huis te zuiveren van negatieve energieën, het kan een hulpmiddel zijn om een bepaalde toestand van bewustzijn te bereiken, het kan worden gebruikt als remedie bij lichamelijke ongemakken of simpelweg, en niet in de laatste plaats, om een aangename geur te verspreiden.

In het boek De betoverende wereld van wierook gaat Eva Sawada in op al deze aspecten van wierook en wordt de lezer geïntroduceerd in de betoverende wereld van de wierook: van de geurige mirre en wierook als geschenk voor het kindje Jezus te Bethlehem tot de gloeiende bundels salie, copal en lavendel die door de Noord-Amerikaanse medicijnmannen ter ontsmetting worden gebrand, van de Tibetaanse wierook voor medicinaal gebruik tot de reusachtige 'wierookstokken' die voor Chinese tempels worden aangestoken.

In algemene zin is wierook een harsachtige stof, die bij het verbranden in rook op gaat en een welriekende geur verspreidt. Kenmerkend is, voor vrijwel alle culturen het eeuwenlange gebruik van geurige gewijde rook ten behoeve van bepaalde riten en erediensten. De wierook wordt gebrand als offer aan goden en godinnen om bescherming af te roepen. De auteur schetst in kort bestek de geschiedenis van het gebruik van wierook, de wijze van branden en de bestanddelen. Zij geeft speciale voorschriften voor het samenstellen van wierookmengels die op houtskool moeten worden gebrand. Het instructieve gidsje, dat rijk geillustreerd is, wordt afgesloten met een overzicht van de soorten wierook die het best passen bij de planeten van het zonnestelsel, de chakra's, de grote arcana van de tarot, de kabbala en de dierenriem.

En daarna, kerstavond gebeurde het. Via mail kwam het afschuwelijke bericht binnen, dat ons huis in Bretagne overstroomd werd door de rivier. URGENT INONDATION.

Kruiskruid in de winter

Bewondering heb ik wel voor al die onkruiden, die zich ondanks de bestrijding door de mens toch kunnen handhaven in de natuur. Klein kruiskruid is zo'n onooglijk plantje dat zelfs nu in december nog kan bloeien en zaad vormen. Vroeger werd de plant zelfs gewaardeerd als medicijn. Opeten zou ik het nu niet te veel meer doen, want niet echt smakelijk en daarenboven bevat het ook nog alcaloïden die de lever kunnen beschadigen.

De geslachtsnaam Senecio is afkomstig van het Latijnse senex: grijsaard! Wat verwijst naar het overdadig en grijs zaadpluis dat verschijnt direct na de magere bloei. Of zoals Fuchsius het in oud-Nederlands al zei: “een graw oft wit wolleken/ dat is ees oudts mans graw oft grijs hayr ghelijck”. 
De soortnaam - vulgaris - betekent “gewoon”. Het is een algemeen  voorkomend plantje, dat overal opkomt: op net omgewerkte akkers en  tuingronden, op composthopen en akkerland. Het is een lastige gast; elk jaar ontstaan er meerdere generaties, het blijft aan de gang en als je het weg wilt, blijf je zelf ook aan de gang…. En juist daarom heb ik een grote bewondering voor deze gewone grijsaard.

De Nederlandse naam kruiskruid zou te maken hebben met de  kruisgewijze bladstand. Maar deze mening vindt niet veel bijval. Eerder denkt men dat de naam ontstaan is uit een gehoorfout. Het Duitse Kreuzkraut  zou op dezelfde manier ontstaan zijn: uit Greiskraut. Bij Heukels werd ooit over grijskruid gesproken en dit is waarschijnlijk ook een vertaling uit het Duits. Deze verbastering moet uit de vroege middeleeuwen dateren, want al in de elfde eeuw kom je Kreuzkraut tegen in de Codex Bonnensis.
De naam kruiswortel, op vele plaatsen in ons land gebruikt, vinden we al  bij Dodonaeus: “Dit cruyt is hier te lande Grindtcruydt ende Cruyscruyt  ende van sommige oock Cruyswortel gheheeten: in Hooch Duytschlant reuzwurtz ende Grindtkraut”.

Ook de naam kanariekruid, komt naast vogeltjeskruid voor: groenvoer voor kooivogels dus. Ook in andere landen. is het een gewaardeerd vogelvoeder, hetgeen blijkt uit de volksnamen Vogelkraut (Duitsland), Canary seed en Chickenweed (Engeland) en Seneçon des oiseaux (Frankrijk). Dit  Seneçon houdt natuurlijk verband  met de Latijnse naam Senecio. In (Zeeuws-)Vlaanderen en de eilanden ontstonden legio verbasteringen: van sencioen, tot sentse of saense juin en sinksenkruid en zelfs eksuun en ekejuun (Schouwen). In Engeland komen Sencion en Sinsion voor.

Interessant is de volksnaam grindkruid (al bij Dodonaeus: Grindcruyt). Grind was schurft! Dat kon je er dus mee bestrijden. Maar  het gebruik van kruiskruid voor dit doel was hier te lande geheel onbekend! Trouwens, duivekervel, knautia en ridderzuring werden met dezelfde naam aangeduid!

Geneeskruid? 
Men vertelde dat het sap goed was bij koorts, rillingen en woedeaanvallen  (gepaard gaande met een rood opgeblazen hoofd, wat men “dicken Kopf”  noemde) en in het algemeen ter afkoeling van gezwollen lichaamsdelen.  Het zou ook met het opgezwollen bloemhoofdje te maken kunnen hebben  en zo met de sympathie- of signatuurleer om het sap ter genezing van gezwollen ledematen of een gezwollen hoofd te gebruiken. In de oudheid was het echt een gewaardeerd geneeskruid, dat men bij  allerlei ziekten en kwalen aanwendde. Het sap en het blad werden als  verkoelend middel gebruikt bij ontstekingen en gezwellen. Plinius ziet  het haast als universeel middel!
In Waterland sprak men zelfs van heidens wonderkruid. Dit kan een  verbastering van wondkruid zijn, maar zou ook ontstaan kunnen zijn  omdat het in de oudheid immers als een universeel geneeskruid gold.  P. Nylandt schrijft: ‘Voor heete geswellen van het Fondament, ende  schamelijcke Leden om de Wonden te heelen, voor Graveel ende Steen.  Om de maendt-stonden te verwecken, ende voor Geel-sucht. Voor loopende Oogen. Voor pijn der Mage. Voor pijn in de Lenden en voor Podagra.‘
In Winschoten werd het plantje volgens Van Hall in de vorige eeuw nog  als huismiddeltje gebruikt bij stuipen. Het uitgeperste sap van de verse  plant werd dan op de polsen van het patiëntje gesmeerd. Ook werd het plantje vroeger wel in de wieg gelegd tegen beheksing van kleine kinderen.

Eetbaar?
Volgens Dodonaeus is de plant wel eetbaar! Hij schrijft:  ‘Cleyn Cruyscruyt wort hier in Nederlant met ander cruyden ghelijck  salaet met olie en Edick (azijn) in de wintersche maenden gegeten: ende  en is geen quade/ onliefflicke oft ongesonde spijse.’
Aan dit laatste twijfelt men nu echter sterk! Bij Gerhard Leibold lees je:  kruiskruid bevat stoffen, die bij hoge dosering giftig zijn voor de  lever... Volgens hem is de juiste dosis gezond voor de lever en helpt het  kruid ook bij menstruatieklachten...  Het plantje bevat inderdaad pyrrolizidine alcaloïden, die lang ingenomen levercellen kunnen beschadigen. Af en toe een beetje eten is niet gevaarlijk, maar smakelijk is het zeker niet.

De tijd van de maretak

Elk jaar, weer opnieuw, winterwandelen we in Wéris. Rechtopstaande stenen wachters uit een andere wereld, kruidenresten van een voorbije zomer en geelgroen oplichtende maretakken kruisen ons pad. Niet verwonderlijk dat Wéris nog steeds tot de verbeelding spreekt.

Bestaan er filosofische planten? Planten die je een les leren? Vele zogenaamde giftige planten zoals Bilzekruid, Doornappel en Alruin zijn een soort leraars, die ons spiritueel kunnen begeleiden. Niet alleen of zelfs niet in de eerste plaats door ze op te eten, maar door ze te ontmoeten in de natuur of er uitwendig gebruik van te maken. Bijvoorbeeld door er creatief mee om te gaan. Er amuletten, kettingen of collages mee te ontwerpen of ze gewoon in huis op te hangen.

Maretak is zo’n plant met een symbolische betekenis. Als groenblijvende halfparasiet groeiend in de kale populieren roept hij om geplukt te worden. Mooi is ook, dat je er echt een inspanning voor moet leveren, hij laat zich hoog in de bomen, niet zomaar plukken. De inspanning wordt dan een soort ritueel, krijgt emotionele betekenis. Dat is misschien ook de reden waarom ik me al de geplukte maretakken uit mijn eigen leven nog kan herinneren.

... de maretak uit Wéris in de schemering, de maretak zo groot als mijn kleine dochter, de hoog onbereikbare mistel die zomaar voor mijn voeten viel, de vogellijm in de oude appelboom uit de Voerstreek en de overdaad aan maretakken in de oude en hoge populieren.......

Volgens de druiden moest de plant geplukt worden in den zesden dag van de nieuwe maan na de winterzonnewende (21 december). Een opperpriester in een wit gewaad sneed de plant met een gouden sikkel af en ving haar op in zijn kleed. Hierna werden twee witte stieren geofferd. De drank, die uit de bessen bereid werd, bleef altijd haar kracht behouden en genas die ziektes, die men door betovering gekregen had, zoals pest, kanker, vallende ziekte, slangenbeten, vergiftiging en krampen.
Dioscorides en  Plinius adviseerden de maretak tegen steriliteit en epilepsie. En Lobelius schrijft ‘Maretakken die op d’eycke-boomen wassen zijn d’alderbeste, maer worden soo selden gevonden’.. Men kon er ook mee waarzeggen en de alchimisten begeerden de plant zeer, maar zegt Lobelius ‘mysterien ende secreten den ghemeynen lieden niet en behooren gheopenbaert te worden’. Een plant dus die zoals vele magische planten alleen door ingewijden (deskundigen?) gebruikt kan worden.

In de flora wordt de Viscum album heel wat nuchterder beschreven: Kleine, in omtrek bolvormige struik, die in de kroon van bomen op zwaardere takken groeit. Stengel gaffelvormig vertakt. Bladen langwerpig-spatelvormig, leerachtig, altijdgroen. Tweehuizig. Bloemen eindelings, zittend, in hoofdjes. Bloemdek geelachtig-groen. Vrucht besachtig, bolrond, wit, glanzig, met slijmachtig, taai vlees.

Samenstelling of werkzame stoffen in de plant

• Polypeptiden o.a. viscotoxine (cardiotonisch)
• Biogene aminen: choline, acetylcholine, histamine, tyramine
• Flavonoïden: vooral quercetine
• Fenylpropaanderivaten: syringin (cardiotonisch)
• Glycoproteïne: lectine
• Polysacchariden: galacturonanen, arabinogalactonen

Farmacologie of algemene fysiologische werking van Viscum

• Hypotensivum door activiteit aminen, fenylpropaan-derivaten, flavonoïden o.a.: door verwijding perifere bloedvaten o.i.v.de parasympaticus
• Anti-tumoraal (peptiden zoals lectine)
• Ontstekingswerend (triterpenen)
• Diureticum en ureumuitscheiding (saponosiden)
• Spasmolyticum
• Nevenwerkingen: Geen bij orale inname in normale doseringen, wel bij parenterale toedieningen (koorts, hoofdpijn, allergische reacties), geen bessen gebruiken of alleen in homeopatische verdunningen.

Indicatie, medisch gebruik vooral voor de bloedvaten, menstruatie en kanker

• Hypertensie en subjectieve klachten zoals hoofdpijn, duizeligheid, vage hartklachten
• Vaatkrampen tijdens menopauze en in geriatrie (samen met Cimicifuga)
• Atherosclerose met Knoflook, Meidoorn, Artisjok en anderen
• Tumoren (Iscadorinjecties uit de antroposofie) Alleen professioneel te gebruiken bij kankertherapie om onder andere de weerstand te verhogen
• Vroeger ook gebruikt bij: epilepsie, St. Vitusdans, hysterie, zeg maar ‘duivelse ziekten’, spirituele werking ook als amulet?

Lees meer op http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/mythologie/84425-maretak-spiritueel-en-rationeel.html

Wandelen in Wéris: Pierre Haina

De twee en twintigste winterwandeling van de herboristenopleiding in Weris. Het dorp, het landschap, de maretakken, de stenen, de dolmens, Pierre Haina, de moderne druïde en de mensen die mee wandelen. Ze blijven wel tot mijn verbeelding spreken. 

Over de witte menhir

De Pierre Haina, soms ook Witte Menhir genoemd, is een natuurlijke rots in het dorp Wéris, gemeente Durbuy. Het is een van de legendestenen in het gebied, naast het Duivelsbed en de Pas-Bayard. De rots heeft een opvallende vorm: hij steekt als een stenen pilaar uit boven de onderliggende rotsmassa. Op die manier vormt de rots een natuurlijke menhir, de steen is vermoedelijk ooit bewerkt geweest. De Pierre Haina bevindt zich op 1,5 kilometer ten oosten van de Dolmen van Wéris en een kilometer ten noordoosten van het dorp Wéris. De rots bevindt zich op een heuvelrug aan de oostzijde van de vallei. In deze vallei liggen twee dolmens en een aantal andere menhirs. De verschillende megalieten in de omgeving zouden verschillende alignmenten met elkaar gevormd hebben.
Voor het megalithische systeem in de vallei was de Pierre Haina een belangrijk vizierpunt. De hoog gelegen uitstekende rots is goed zichtbaar vanaf verschillende van de megalieten. De rots werd jaarlijks met een equinox wit gekalkt, waardoor die nog meer zichtbaar was vanuit de omgeving.
Het rotsblok heeft een hoogte van ongeveer drie meter en staat schuin met een hellingshoek van 60 graden.

http://reizen-en-recreatie.infonu.nl/reisverhalen/44322-weris-menhirs-en-magische-verhalen.html
http://reizen-en-recreatie.infonu.nl/reisverhalen/29284-winterwandeling-in-weris.html

13 - 12 - 13

Het getal 13 wordt al eeuwenlang als een ongeluksgetal beschouwd. Mogelijk heeft het te maken met het heilige getal 12, dat er net voor komt en dat deelbaar is door 1, 2, 3, 4 en 6. Terwijl 13 niet deelbaar is en dus fout. Wiskunde dus? Ook de Romeinen zagen al in het getal 13 een symbool van dood, verwoesting en ongeluk.

De angst voor het getal 13 heet officieel triskaidekafobie. Verschillende verhalen vertellen ons waarom dertien ongeluk zou brengen.

Zo zou het getal twaalf door God persoonlijk goedgekeurd zijn, er zijn bijvoorbeeld twaalf stammen van Israël. Dertien? Dat is er eentje te veel en is des duivels. Aan het laatste avondmaal zaten dertien man (Jezus en de twaalf apostelen) en niet veel later werd Jezus verraden.
Maar er zijn mogelijk ook andere redenen waarom dertien een ongeluksgetal is geworden. Zo werden op vrijdag de dertiende in 1307 alle Tempeliers opgepakt. En er is een Noorse sage waarin de duivelse god Loki als dertiende gast op een feest komt en de aarde in rouw dompelt.
Zo zijn er natuurlijk steeds meer verhalen ontstaan over de gevaren van vrijdag de dertiende. Bijvoorbeeld Victor Hugo schreef in zijn dagboek dat hij op 13 februari 1871 met een rijtuig, waarin 13 passagiers, een reis maakte naar Bordeaux, daar logeerde hij in een huis dat het nummer 13 droeg. Op 13 maart zat hij bij het teruglezen van deze notities te piekeren over het steeds terugkerende getal 13, toen hij vernam dat zijn zoon plotseling was overleden.

Trouwens, het woord ongeluksgetal zelf bestaat uit dertien letters. En hoe is het gesteld met magische of andere  planten die uit dertien letters bestaan?

Meldertbos en zijn mammoetbomen

Meldert, deelgemeente van Hoegaarden. Als kind kwam ik hier veel vooral om mijn tante en nonkel Jen te bezoeken. Het bos was toen een geheimzinnig, donker en ontoegankelijk gebied. 

Nog veel vroeger was het eigendom van de Heren van Meldert. Nadat het kasteel gebruikt werd als kazerne voor de Duitse troepen in de tweede wereldoorlog, is het kasteeldomein in 1957  overgegaan naar de Aalmoezeniers van de Arbeid, die er een college van maakten. Het kasteelpark verwilderde volledig en sinds 1986 werden stelselmatig delen aangekocht als natuurreservaat. Sinds 2002 staat Natuurpunt in voor het beheer van het park.

Ik wandel door de verroeste, ooit statige toegangspoort het bospark in. Het pad is betegeld met herfstbladeren, een mooiere 'tapis plain' kan ik mij nauwelijks voorstellen. De lage winterzon scheert rood langs de toppen van de kale bomen. Het natte, glibberige pad naar omhoog leidt mij richting kasteel. In het bos zelf, halverwege de centrale dreef, staat een groep indrukwekkende mammoetbomen. Vreemd genoeg vielen ze mij pas op toen ik er vlakbij stond. Eerst werd mijn aandacht getrokken door een onnozel struikje met rode bessen, kardinaalsmuts, verstopt onder die reusachtige Sequoia's.

Zo ben ik wel, met mijn neus als een hond snuffelend over de grond wordt ik één met de kleine natuur totdat plots de immense bomen als reuzen over mij heen vallen. Overdonderend, indrukwekkend. Klein duimpje in sprookjesland.

In de verte doemt het vierkante kasteel op uit de mist. Ik sta zo perplex van de magie, begin te zweven en vergeet mijn voeten op te tillen, waardoor ik, gevangen door een braamstengel pardoes plat voorover in de modder val. Terug naar de werkelijkheid. Bemodderd maar wel intact kom ik overeind. En ik die vanavond nog de 'jury' ter verdediging van de eindwerken opleiding herborist, moet voor zitten.

In de gemmotherapie wordt de knoppen van Sequoia gigantea (Sequoiadendron giganteum / Mammoetboom) vooral gebruikt voor ouderen, de boom geeft nieuwe krachten zowel fysiek als mentaal. de knoppen herstellen de corticosteroïdenwaarden in het bloed. Deze werking verwondert mij helemaal niet, alleen al er naar kijken, doen de rillingen over je rug lopen. Een geweldenaar maar wel met een zachte huid. Stoer van binnen en teer van buiten. Het middel is aangewezen, lees ik, bij seniele aftakeling, ouderdomsklachten en prostaataandoeningen. Als ik honderd jaar ben zal ik deze reus onder de bomen wel kunnen gebruiken zeker?

http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/alternatief/25392-geneeskracht-van-knoppen-gemmotherapie.html

Sint-janskruid, juist in de winter

Les over de kruiden voor het zenuwstelsel. Vooral sint-janskruid besproken. Bloeien doet de plant nu zeker niet, maar de donkere dagen voor kerstmis zijn wel het goeie moment om deze euforiserende plant te gebruiken. De taak van sint-janskruid, licht brengen in de duisternis. Een plant die traditioneel geoogst wordt rond 21 juni, de langste licht dag van het jaar is ideaal om te gebruiken tijdens de kortste, de donkerste dag van het jaar. Hét kruid tegen winterdepressie.

Sankt Johann ist dies Kraut geweiht
Es bluht zur hochsten Sommerzeit
Es hilft den Christen wie den Mohren
dank sein blattdurchsichtigen Poren
Den kranken Haut ist’ s eine Wonne,
dem dunklen Geist wird er zur Sonne.

En zoals het vroeger tegen duivels, die in de mens waren gevaren, gebruikt werd, zo wordt het nu tegen gelijkaardige kwalen met de naam depressie en stress voorgeschreven. Het is het licht van het zonnekruid tegen de duisternis van de depressieduivel.
Vooral in de Middeleeuwen werd Hypericum als een ‘fuga daemonum’ beschreven, een jaag-den-duivel zoals het zelfs nu nog bekend is. Vele oude namen zoals Teufelsflucht en Walpurgisnacht, maar ook uitspraken van Dodonaeus “...de bloeme van Sint-Janscruydt... ‘t welek goet gheacht wordt om alle toverijen en de quade belesinghen krachteloos te maecken”, verwijzen naar de anti-demonische of somberheidsverdrijvende krachten van het Sint-janskruid.

http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/alternatief/22817-sint-janskruid-een-zonnekruid-tegen-de-donkerte-van-de-ziel.html
http://dier-en-natuur.infonu.nl/bloemen-en-planten/24915-in-de-naam-van-sint-janskruid.html

Ik, een deel van de wereld, de wereld een deel van mij

Inter-net. Door internet wordt de hele wereld een deel van mij, kennis, gevoel, recht en onrecht wordt mij, soms prettig soms onverbiddelijk, voorgeschoteld. Ik moet het allemaal weten.  En vluchten kan niet meer.

De hele wereld wordt een deel van mij, en ik wordt een deel van de wereld. Mijn foto's, woorden, gedachten en gevoelens kan iedereen wereldwijd zien en lezen. Ik kom mezelf tegen op Google, op plaatsen waar ik het zelf niet had verwacht. Hoe moet dat aflopen? Is dit het holisme waar we naar op zoek zijn?

Mijn contact met de wereld en met jou: vlaamseherboristen@gmail.com

Kerstmarkten en wintergreen

Weer op bezoek bij mijn dochter in Breda. Op zondag bezoeken we het tuincentrum Intratuin. Gemengde gevoelens heb ik altijd bij dit soort winkelbezoeken. Plantencentum is het niet echt meer, nu vooral kerstmarkt, glinsterende bollen, kerstbomen in het echt, in plastic en zelfs in pallethout, recyclagekerstbomen zeker. Veel volk en weinig planten, meubels, kaarsen en .... kopen dat er gedaan wordt. Karren vol. Vreemd en verwonderd bekijk ik al dat geglinster. En nog vreemder, ik voel geen enkele behoefte om wat dan ook aan te schaffen, wat voelt het goed om niks nodig te hebben. De wereld draait door en ik wil er zelfs niet af.


En om het toch maar over een plantje te hebben. Een lieveling tijdens de kerstdagen. Bergthee of Gaultheria procumbens DC, groen glimmend blaadje, stevige rode bessen maar het geheim voor de herborist schuilt in de scherpzoete geur van gekneusde bes of blad. Methylsalicylaten, een soort aspirine geschikt om in massageolie pijnlijke spieren en gewrichten te vertroetelen. Mrs Grieve schrijft over wintergreen: Tonic, stimulant, astringent, aromatic. Useful as a diuretic and emmenagogue and for chronic mucous discharges. Is said to be a good galactogogue. The oil of Gaultheria is its most important product. It has all the properties of the salicylates and therefore is most beneficial in acute rheumatism, but must be given internally in capsules, owing to its pungency, death from inflammation of the stomach having been known to result from frequent and large doses of it. It is readily absorbed by the skin, but is liable to give rise to an eruption, so it is advisable to use for external application the synthetic oil of Wintergreen, Methyl Salicylate, or oil from the bark of Betula lenta, which is almost identical with oil of Gaultheria. In this form, it is a very valuable external application for rheumatic affections in all chronic forms of joint and muscular troubles, lumbago, sciatica, etc. The leaves have found use as a substitute for tea and as a flavouring for genuine tea. The berries form a winter food for animals, partridges, deer, etc. They have been used, steeped in brandy, to produce a bitter tonic taken in small quantities. The oil is a flavouring agent for tooth powders, liquid dentifrices, pastes, etc., especially if combined with menthol and eucalyptus.

Salicylaten komen in de natuur in verschillende vormen voor, en het is zelfs moeilijk om planten te vinden die helemaal geen salicylaten bevatten. Bekende voorbeelden zijn wilg, populier, moerasspirea en driekleurig viooltje. Maar bergthee bevat in zijn etherische olie waarschijnlijk het hoogste gehalte aan salicylaten. Zijn deze stoffen een troost voor eenzame mensen tijdens de kerst?

Les geven, over muizedoorn of butcher's broom

Onderweg. Net les gegeven bij Syntra Leuven. Planten voor het veneuze vaatstelsel besproken. Paardenkastanje natuurlijk, toverhazelaar, muizedoorn, cypres maar ook duizendblad en boekweit....Over muizedoorn, vreemde naam voor een plant. verstevigt bloedvaten en haarvaten, wordt vooral gebruikt om veel voorkomende aandoeningen als spataderen en etalagebenen te behandelen. Verder ook tegen aambeien. Uit een in 1999 uitgevoerd (niet blind) klinisch onderzoek, blijkt een statistisch significant positief resultaat bij de behandeling van aambeien en vermindering van de veneuze insufficiëntie in enkele andere studies.

Wat geschiedenis over muizedoorn. The common name “butcher’s broom” came from Europe, where butchers would bundle the shrub into a broom to sweep and cleanse their cutting blocks, due to the stiffness of the material.3 (It was later discovered that the essential oil in the plant is antibacterial.) Europeans have been using the shrub as a laxative and diuretic for almost 2,000 years. Many cultures soaked the rootstock in water or wine to help alleviate abdominal complaints. In the first century CE, Greek physicians used butcher’s broom to treat kidney stones. In the 17th century, the English herbalist Nicholas Culpepper used butcher’s broom to help the healing of fractured bones. He recommended that patients take a decoction of the root (made by boiling the plant’s woody parts) orally along with spreading a poultice of the berries over the fracture.

Verdere info 
http://kruidwis.blogspot.be/2013/01/zon-na-3-weken-regen_7.html
https://sites.google.com/site/kruidwis/planten-van-a-tot-z/ruscus-muizedoorn