Kastanje

Castanea sativa in Dodoenstuin

Veel te oogsten is er nu wel in de natuur. Vooral vruchten, noten, bessen. Zo ook de tamme en de wilde kastanje. De gewone of tamme kastanje (Castanea sativa) is familie van de beuk. Oorspronkelijk is de boom afkomstig uit Zuid-Amerika, Noord-Afrika en West-Azië, hij werd vermoedelijk door de Romeinen in onze gewesten geïntroduceerd.
De oudste nog levende kastanje bevindt zich in Sicilië, op de flanken van de Etna. Hij heeft een omtrek, de takken meegerekend, van 62 m en zijn leeftijd wordt op 600 jaar geraamd. Tamme kastanjes worden tot de noten gerekend maar ze bevatten weinig vet en eiwit en veel meer koolhydraten dan noten en dat droge proef je er wel aan. Je kan dan ook met het kastanjemeel brood bakken, in de Franse Cevennen is dat brood traditioneel te koop.

Gepofte kastanjes
En dan zijn er natuurlijk ook de gepofte kastanjes. Een recept, nu ja recept. Maak met een mes een kruis in de bovenkant van de kastanjes. Anders ploffen ze uit elkaar, wat natuurlijk ook wel eens leuk is..
Verwarm de oven op 200 graden Celsius en leg de kastanjes 15 minuten in de oven tot ze openspringen. Of smelt in een pan wat boter, doe de kastanjes er in en laat ze, met de deksel op de pan, op niet te hoog vuur in circa 20 minuten poffen, schud ze af en toe om.

Over kracht en werking van Castanea schrijft Dodoens
Onder alle wilde vruchten zijn de kastanjes de geschiktste en beste om te eten, ze voeden het lichaam redelijk maar zij verteren niet gemakkelijk en maken harde toiletgang.
Van kastanjemeel dat met honing vermengd is waar een suikerwerk van gemaakt wordt is goed voor diegene die hoesten en bloed spouwen. Item, kastanjes verpoederd en met gerstemeel en azijn vermengd genezen de gezwollen vrouwenborsten als het als een pleister daarop gelegd wordt.
De bruine, effen schors van de kastanjes die gekookt en gedronken wordt stopt de loop van de buik, rode loop en alle bloedgang.

Castanea medicinaal
Castanea wordt medicinaal niet veel gebruikt, de knoppen worden wel in de gemmotherapie toegepast om de lymfecirculatie in de benen te verbeteren. Te gebruiken bij : spataderen, veneuze stuwingen en cellulitis.

Toch blijft de tamme kastanje ons verrassen, uit wetenschappelijk onderzoek blijkt de plant, niet alleen de vrucht, indrukwekkende geneeskrachtige eigenschappen te bezitten. Citaat: 'Castanea sativa has numerous medicinal uses, some of which have been in use for thousands of years whereas others have only recently been discovered. Capable of preventing oxidative stress, inhibiting bacterial quorum sensing, eliminating bacteria and parasites, protecting the heart, stopping cancer and relaxing muscles, sweet chestnut shows tremendous potential as both a medicinal food and as a source of novel 
medicines. Due to its high concentration of phenolic compounds, including hydrolysable tannins and condensed tannins, C. sativa displays extraordinary antioxidant capabilities that establish its importance as a medicinal food that promotes general health by preventing causes of disease. 
Numerous other properties, such as its anticancer, cardioprotective and antibacterial activities, warrant further study and show promise in the development of pharmaceuticals using chestnut compounds to improve human health and treat illnesses. Considering the wide breadth of traditional uses that have not been validated, there may be other medicinal applications of C. sativa found in future studies. Sweet chestnut’s excellent taste and health benefits deserve a place in the diet of all seeking to maintain and improve their health, and its potent ability to treat several diseases could dramatically improve our well being and recovery from disease'.

Lees ook

http://dier-en-natuur.infonu.nl/bloemen-en-planten/86106-kastanje-of-castanea-sativa.html
https://sites.google.com/site/kruidwis/planten-van-a-tot-z/castanea-sativa-tamme-kastanje

Geduindoornd

Hippophaea rhamnoïdes is de moeilijke wetenschappelijke naam van duindoorn dat betekent zoiets als ‘wegedoorn voor glimmende paarden’. In de oudheid plantte men deze struik al aan als voer voor de paarden, de huid van de dieren ging er van glimmen. Volgens sommige literatuur werden de bessen vroeger wel meer gegeten. Die oranje bessendingetjes groeien aan de vrouwelijke struiken, want duindoorn is een tweehuizige plant.

De struiken groeien massaal in de duinen. Dus lijkt plukken een fluitje van een cent. Helaas. De duindoorn heeft zijn naam niet gestolen, het is wel degelijk een doorn in de duinen en stekelig bij het plukken. Daarbij zitten de besjes zo strak tegen de takken aan waardoor ze tussen de vingers geplet worden in plaats van zich braaf te laten plukken. Enkel met een schaar of zoiets laten ze zich proper los maken. Je heb dus al vlug een uur nodig om een kilo te plukken. Maar dan heb je wel iets supergezond en ook nog bijzonder van smaak, tenminste als je er confituur van maakt. De confituur heeft een oranje kleur en de smaak is....vreemd lekker. Het intense zuur combineert goed met de suiker. De schillen geven hun eigen pectine. Voor wie de moed niet heeft om zoveel bessen bijeen te plukken, ook met een tiental procent duindoorn, gemengd met makkelijker fruit (rode besjes), is de smaak nog altijd heerlijk.

Herfstige salade met geitenkaas, sinaasappel en duindoorndressing

• 2 sinaasappels
• 100 gram jonge slablaadjes gemengd
• plakjes geitenkaas met honing
• kiemgroenten
• 2 eetlepels walnotenolie
• 1 eetlepel mosterd
• zout en peper naar smaak
• 4 eetlepels duindoornbessen in siroop

Snijd de sinaasappels en haal de sinaasappelpartjes uit de vliezen. Schik de sla op bordjes en garneer met de kaas, de sinaasappelparten en de kiemgroenten.
Klop de walnotenolie, de mosterd, het zout en de peper tot een dressing. Sprenkel op het laatst de dressing en de besjes over de salade.

Duindoornlikeur voor 2 flessen

• 700 duindoornbessen (het komt op geen besje aan)
• 1 fles wodka
• 1 liter water
• 500 gram suiker

Doe de bessen in een goed schoongemaakte en gesteriliseerde weckfles of grote pot. Giet er de wodka op en sluit goed af. Laat de pot 1 maand staan zodat smaak en kleur in de alcohol trekken. Zeef de wodka en doe een er paar besjes bij als decoratie. Kook de suiker met het water al roerend tot de suiker is opgelost en laat helemaal afkoelen. Meng de wodka met de suikersiroop en vul er de flessen mee.

http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/gezonde-voeding/67370-duindoorn-wonderbesje-van-bij-ons.html

Verlokkelijke Gelderse roos

In de randen van bossen, maar ook in struwelen en hagen vind je de  Gelderse roos, Viburnum opulus, Ook in onze gesnoeide tuinhaag, maar dan wel in een doorgeschoten stuk, glimmen de scharlaken rode vruchten mij tegen. Deze vruchten worden pas gegeten als de vorst er over heen is gegaan. En dan nog. De smaak is bitter en zelfs de vogels mijden ze. Ze hangen dan ook vaak nog in de winter aan de struiken. Pas wanneer het gevroren heeft worden ze soms door lijsters en pestvogels gegeten. Deze vruchten bevatten cumarinen, diterpenen en glycosiden die spijsverteringsklachten kunnen veroorzaken. De bessen veroorzaken, rauw gegeten, braken en diarree, maar zijn gekookt ongevaarlijk.

In de Flora Batava (1800...) worden ze wel nuttig geacht. Deze heester kan tot levendige heggen dienen, en wordt ook veel in tuinen gezocht. Het hout is taai, en kan tot pennen voor de schoenmakers en tot wevers-kammen gebruikt worden; het geeft een goed brandhout, en kan ook houtskool voor kleine smederijen opleveren. — De beziën, schoon bitter en scherp van smaak, worden door de Russen genuttigd, en ook de vogels azen hierop. — De bladen worden gegeten door runderen, Schapen en Geiten.... Die Russen toch...zijn blijkbaar altijd rare mensen geweest....

Ook herboristen zijn 'rare' mensen, want zij laten de verlokkelijke, glimmende bessen hangen en gebruiken de schors om zijn spasmolytische werking. Een merkwaardig verhaal over de bloemen van de Gelderse roos kun je lezen op http://dier-en-natuur.infonu.nl/bloemen-en-planten/58256-viburnum-met-vaginale-geur.html

Ajowan

Ajowan (Trachyspermum ammi) een specerij uit India, kocht ik vandaag op de Bretoense markt in Huelgoat.  De plant is oorspronkelijk afkomstig uit Zuid-India, maar wordt gekweekt in heel Midden-Azië, Noord-Afrika en Ethiopië. Ajowan is botanisch verwant aan karwij, komijn en selder, dus een schermbloemige en dat zie je ook aan het zaad.  Het zijn ook de zaden die als specerij gebruikt worden, ze smaken naar tijm maar zijn iets scherper met de typische thymolprikkel op de tong.
In Afbeeldingen der artseny-gewassen met derzelver Nederduitsche en Latynsche beschryvingen 1796-1813 wordt de plant Steeneppe  of Ammi verum genoemd. Ammi verum is de officinelle naam dezer Plant. Alleen het Zaad van dezelve was in vroegeren tijd, of alleen, als ingredient der Sem. quat. cal. maj. Androm. in gebruik. Het heeft eenen bitteren en kruidachtigen smaak. Het extract is vlug en kruidachtig. Het Cretische wierd voor het beste gehouden. Derzelver krachten zijn zweetdrijvend en pijnstillend. Galenus heeft het in Maagziekten en die der Urin-weegen gebruikt. Ook word het bij verstopping der Maandstonden, der Urin, bij Colijk en Baarmoederpijnen, opgezetten Maag enz. geroemd, en in plaats van Daucus Creticus toegediend. Te voorbaarig heeft het Mathiolus in de onvruchtbaarheid aangepreezen. Echter roemen het na hem sommige tot inspuitinge in de Baarmoeder. Hopelijk volgen de hedendaagse herboristen niet alle adviezen van beroemde voorgangers op.

The essential oil (2.5 to 5% in the dried fruits) is dominated by thymol (2-isopropyl-5-methylphenol, 35 to 60%); furthermore, α-pinene, p-cymene, limonene and γ-terpinene have been found.
In the essential oil distilled from aerial parts (flowers, leaves) of ajwain grown in Algeria, how­ever, iso­thymol (50%) was found to be the dominant con­stituent before p-cymene, thymol, limonene and γ-terpinene. Note, however, that the name iso­thymol is not well defined and might refer to both 2-isopropyl-4-methyl­phenol and 3-isopropyl-6-methyl­phenol (carvacrol). (Journal of Essential Oil Research, 15, 39, 2003)

Propriétés :

• antifongique et antiparasitaire 
• anti-virale et stimulante immunitaire
• anti-bactérienne à très large spectre et à action puissante 
• tonique et aphrodisiaque 
• antalgique percutanée (atténue la sensation de douleur)
• carminative, anti-nauséeuse, facilite l'élimination des gaz

Indications :

• Toutes les infections parasitaires, virales et microbiennes, même sévères : infections parasitaires intestinales (amibiases, ascaris, taenia,...), infection virales et bactériennes digestives : colite infectieuse, diarrhées
• infections parasitaires cutanées (gale, teigne,...), mycoses cutanées, unguéales et gynécologiques
• infections ORL : rhinites, bronchites
• rhumatismes articulaires et musculaires      

Usage externe:

• en friction, toujours diluée à 20 % dans de l’huile végétale. 7 à 8 gouttes du mélange par jour en regard de l’organe concerné
• en application locale, diluée, pour les infections cutanées 

Abcès dentaire (Dr Zhiri):

• HE Ajowan : 1 goutte
• HV Calendula : 3 gouttes localement 5 fois par jour jusqu'à amélioration

Panaris (D. Baudoux) :

• HE Ajowan : 2 gouttes
• HE Palmarosa : 2 gouttes
•  HE Lavande vraie : 2 goutteslocalement au besoin

Lees verder https://sites.google.com/site/kruidwis/planten-van-a-tot-z/ajowan

Gegeten.

Recept: Gekookte aardappelen, pompoen (butternut) en ui in beboterde overschotel, wat parmezaanse kaas en 3 opgeklopte eieren met peterselie en fijngesnipperde netelblaadjes er over heen. In de oven 15 minuten bakken en even grillen. Opdienen met een salade of in boter en olijfolie gebakken ui met tofu. Oh ja, wat zout en peper of plantaardige bouillon zit er ook in.

Geschiedenis van het pompoengebruik

Op grond van archeologische vondsten lijkt het er op dat pompoenen al 5000 jaar voor onze jaartelling in Peru en Mexico gekend waren. De echte Cucurbita pepo, als Amerikaans gewas, is bij ons natuurlijk pas bekend geraakt na de ontdekking van Amerika. Maar voor die tijd zijn er wel Kalesbasachtigen in gebruik geweest in Europa. Reeds Dioscorides vermelde de fleskalebas als groente. Uitwendig adviseerde hij het vruchtvlees als kompres om de koorts te verlagen, tegen gezwellen en tegen jicht. Walahfrid Strabo (808 – 849) bezong in zijn ‘Hortulus’ de vrucht van de kalebas als middel tegen nier- en blaasproblemen. Misschien de eerste aanwijzing voor ons hedendaags gebruik. En ook Hildegard (1098 – 1179) prees haar ‘Kurbesza’ aan als een gezond gewas. Platearius ‘Book of Simple Medicines", circa 1470 wordt geciteerd in Liber de natura rerum door Thomas van Cantimpré , ‘Cucurbita, ut dicit Platearius, frigida est et humida, sed satis in hiis qualitatibus temperata, is koud en vochtig, maar vrij gematigd in deze eigenschappen. Het is een kruid dat in het bijzonder in warme gebieden voorkomt......tegen verstopping van de lever, tegen abcessen van het ademhalingsapparaat in de borst en van andere ledematen helpt kalebas gekookt in scherpe stoffen of ook wel geroosterd.

https://sites.google.com/site/kruidwis/kruiden-a/cucurbita-sp-pompoen

http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/ziekten/25922-pompoen-en-de-prostaat.html
http://kylenorton.healthblogs.org/2011/12/10/the-world-most-healthy-foods-vegetable-squash-cucurbita-health-benefits-and-side-effects/
http://thelowhistaminechef.com/antihistamine-butternut-squash-souffle-paleo-low-oxalate/ '..Butternut squash suppresses IgE antibody production, thereby exerting antihistamine qualities. Also possesses anti-ulcer, anti-inflammatory and antidepressant action'.

Markt in Huelgoat

De wekelijkse markt in Huelgoat. We beginnen iedereen een beetje te kennen. 

De phytologue- herboriste van Terre feuillantine, de vriendelijke bio-boerin met haar courgettes, prei en wortels en soms ook met wat vreemde, wilde groenten. Verder de kleinschalige kruidenkweker met levende plantjes in potjes, de pizzaman met zijn alternatieve oven, de biobakkerboer.... Het lijkt wel of in heel Bretagne alleen bioproducten aan de man en vrouw gebracht worden.  En natuurlijk zijn er naast de handelaars gelukkig ook bezoekers, kennissen, ook Vlaamse en Nederlandse kennissen en ook daar komen we voor. Of komen we daar juist voor?  De markt is hier nog een ontmoetingsplaats: tomaten, kruiden, un café, Ria en Guy , Marianne, handjes schudden, kuskus (ja, links en rechts), een gesprek en een glunderende cafébaas. Geluk is hier (soms) nog heel gewoon.

Bernagie, blauwe bernagie, de vader van het zweet

Veel planten van de Borago officinalis hebben we dit jaar niet de tuin. Nochtans is het een zeer makkelijke zaaier, maar ook planten gaan hun eigen weg. Al maakt dat ene bloemetje, in tegenlicht gefotografeerd, voor mij veel goed. Een wonder van lichtheid. Het ver-wondert mij dan ook niet dat bernagie vroeger tegen zwaarwichtigheid of te wel melancholie gebruikt werd.

Naam
De naam bernage, bernagie en het frans bourrache zijn afkomstig van het middeleeuws latijn borrago en van arabisch abū ʽaraq, de vader van het zweet; de plant werd gebruikt om het zweten te bevorderen. Plinius noemde het Euphrosynon omdat het vrolijk maakt. En Dodonaeus zegt 'Van dit kruid en van zijn bloemen schrijft men dat als je ze in wijn legt en daarvan drinkt dat het de mensen vrolijk en blij maakt en alle droefheid, zwaarmoedigheid en melancholie verdrijft'.

Veel wetenschappelijk onderzoek naar het medicinaal gebruik van de plant is er niet en dat onderzoek is dan nog negatief ook, het blad bevat pyrrolizidine-alkaloïden die lange tijd ingenomen levercellen kunnen beschadigen. Alleen de vette olie uit de zaden is de laatste jaren bekend geraakt omwille van de aanwezige omega-6-vetzuren, o.a goed voor de huid.

Ik geloof zelf wel, ik zeg geloven, in de 'vrolijkmakende' werking van de bernagie, misschien kunnen we alleen de blauwe bloemen gebruiken om er een soort verdunde tinctuur mee te maken. Zijn er sombere mensen die het eens willen uitproberen?
http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/leven/40934-bernagie-tegen-melancholie.html
https://sites.google.com/site/kruidwis/planten-van-a-tot-z/borago-officinalis-bernagie

Wie eet onze hazelnoten?

In de tuin geniet ik van een dubbele rij oude hazelaars die een holle weg omzomen. Mysterieus en bijzonder, alleen van de hazelnoten zelf kan ik niet genieten. Nootjes genoeg maar schijn bedriegt want in het harde omhulsel bevindt zich geen zachte inhoud. Leeg. De dader van dienst zou volgens deskundigen de hazelnootboorder moeten zijn. Een kever met als wetenschappelijke naam Balaninus nucum.
De kever zet in de maand Mei een eitje af in de jonge hazelnoten. De witte bruinkoppige larven vreten de vruchten hol. De vruchten vallen vroegtijdig af en de larven overwinteren twee tot drie jaar in de grond tussen de wortels van de struiken.

Hoe kan ik nu zorgen voor gezonde, gevulde hazelnoten?  Verzamel en vernietig de aangetaste (afgevallen) noten, lees ik. Ik zie me al bezig onder die honderd struiken duizenden hazelnoten op te rapen en te vernietigen.
Kippen laten scharrelen onder de struiken, is al een beter advies. Maar toch.... Op lange termijn zou de schade ook te beperken zijn door het gebruik van aaltjes/nematoden (Heterorhabditis bacteriophora). In juli zou ik dan aaltjes moeten strooien. Eerlijk gezegd zie ik dat soort ingrepen helemaal niet zitten. Zouden die kevers niet vanzelf verdwijnen en waarom komen die aaltjes niet op die lekkere maden af?
Ik ben een aantal van die oude hazelaars aan het snoeien, mogelijk verdwijnen de kevers dan vanzelf. En.. heb ik mooi hout voor onze Tullikivikachel. En verder blijf ik natuurlijk genieten van die hazelaar holle weg.

Meer over de hazelaar op https://sites.google.com/site/kruidwis/planten-van-a-tot-z/coryllus-avellana-hazelaar

Kruidenstage: Daoulas en hallucinogenen

Zaad verzameld bij Daoulas. Bessen van de wolfskers, zaad van bilzenkruid, ashwaganda, white sage, Epazote (chenopodium ambrosoïdes), dragonafrikaantjes en nog veel meer....

Natuurlijk komen de bezoekers naar Daoulas om de Romeinse ruïnes van de abdij te bezoeken en om de kapel en de fontein te bewonderen ... Maar wij komen vooral voor de kruidentuinen. Op twee niveaus vinden we hier niet minder dan 250 soorten therapeutische, aromatische en exotische kruiden .. Naast de klassieke en goed verzorgde kruidentuin vinden we een terras hoger een collectie zeldzamere, magische of zoals je wilt giftige planten. Deze echte heksenkruiden staan mooi bij mekaar, maar worden hier zeker niet als hallucinogeen of giftig aangekondigd. Maar ...wij weten wel beter, wij worden al high van ze te zien alleen. Belladonna met blote, donkere en verleidelijk glimmende bessen, de bescheiden rijpe zaaddozen van het bilzenkruid en natuurlijk ook de stekelige zaaddozen van de doornappel. Maar er is meer, we zien de klimmende winde met zijn blauw verlokkende bloemen bekend bij Zuid Amerikaanse volkeren om zijn 'spirituele' werking. Olioliuqui of Turbina corymbosa wordt hij genoemd. Het mexicaanse "ololiuqui" verwijst naar de zaden.

Ololiuqui

Een van de eerste beschrijvingen en illustratie van ololiuqui is afkomstig van Francisco Hernandez, een Spaanse arts die tussen 1570 en 1575 in opdracht van Philip II uitgebreid onderzoek deed naar de flora en fauna in Mexico. In zijn beroemde 'Rerum medicarum Novae Hispaniae thesaurus, seu plantarum, animalium, mineralium mexicanorum historia' uitgebracht in 1651 in Rome, beschreef en benoemt Hernandez ololiuqui in het deel "De Oliliuhqui, seu planta orbicularium foliorum".In zijn werk beweert Hernandez dat priesters de ololiuqui aten en in een delirium raakten, waarin ze berichten uit het bovennatuurlijke ontvingen en communiceerden met hun goden. Volgens hem kregen de priesters visioenen en kregen ze onder invloed van het middel de vreselijkste hallucinaties.
Als we de schrijvers van destijds mogen geloven, zou ololiuqui veelvuldig gebruikt geweest zijn in de valleien van Mexico, voordat de Spanjaarden arriveerden. De plant lijkt zelfs van groter belang te zijn geweest dan peyote of psilocybine-paddenstoelen. Ook werd het veel toegepast voor medicinale doeleinden. Ololiuqui werd gebruikt om winderigheid te genezen, als medicijn tegen geslachtsziekten, als pijnbestrijding en om tumoren te laten verdwijnen. Er werd aangenomen dat Ololiuqui een spirituele energie bevat, waardoor de plant wonderen kon verrichten. En dat soort planten staat hier zo maar te pronken in de abdijtuin van Daoulas.

Over Daoulas en zijn abdij
Un cloître roman unique en Bretagne et sa vasque remarquable, la fontaine et l’oratoire du 16e siècle, l’abbatiale du 12e siècle : l’ensemble témoigne de la splendeur initiale du site.
Ancien monastère, régi à partir du 12e siècle par les chanoines réguliers de l’ordre de Saint-Augustin, l’Abbaye de Daoulas domine la petite ville de Daoulas, autrefois port stratégique entre le Léon et la Cornouaille.
L’origine de l’abbaye remonterait, selon la légende, à l’an 510 mais les premiers documents connus, datés du 12e siècle, attestent de sa fondation en 1167 par le vicomte du Léon. Après une longue période de prospérité, les bâtiments, vendus à la Révolution, tombent dans le domaine privé, hormis l’abbatiale devenue église paroissiale.
L’Abbaye de Daoulas possède le privilège, rare, de cumuler les centres d’intérêt : le charme des jardins et leur diversité botanique, la grande qualité patrimoniale du site et la découverte des cultures lointaines ou disparues à la faveur d’expositions centrées sur l’ailleurs, thème sensible depuis toujours en ce pays de voyageurs.

Over Ololiuqui https://sites.google.com/site/kruidwis/hallucinogen/turbina
Over de abdij http://www.cdp29.fr/fr/presentation-daoulas

Saint Michel de Brasparts, heide en duivelsnaaigaren

We wandelen tijdens onze kruidenstage naar het hoogste punt van Bretagne in de Mont d'Arrée: de Saint Michel de Brasparts.

Het is hier heidegebied zo ver als we kunnen zien met in de verte het stuwmeer van Saint Michel. De bloeiende dophei zet de hele omgeving in een rooie gloed. We beklimmen de berg naar de kapel, maar snuffelen ondertussen wel tussen de heide door naar andere mini-plantjes en zo ontdekken we ook ogentroost en warkruid. Hoogst waarschijnlijk is het hier klein warkruid (Cuscuta epithymum) met rode, zeer fijne wriemelende draden. De plant heeft geen bladgroen en zoekt zijn voedsel dan ook op andere planten. Wanneer deze plantjes in het voorjaar ontkiemen, bevat de kiem nog enig bladgroen. De kiemplanten gaan echter zo gauw mogelijk op zoek naar een waardplant, winden zich om de stengel en dringen met boorwortels het vaatstelsel van de gastheer binnen. Vanaf dat ogenblik is de plant een parasiet en ‘steelt’ hij zijn voedingsstoffen. Eigen bladgroen is dan niet meer nodig. Vandaar die roze tot rode stengels. Hij kan zich nu optimaal ontwikkelen, vertakt zich, bloeit met kleine roze bloemetjes die in een soort bolletje bij elkaar staan en zet zaad. De zaadverspreiding gebeurt via regenwater, of via de maag en uitwerpselen van dieren die van de waardplant eten.

Als herborist zoekt ik natuurlijk naar het gebruik van planten door de mens. Warkruid wil ik niet echt gebruiken. Te weinig opbrengst maar vooral te zeldzaam om zo'n kleinood te plukken. Toch werd het reeds bij Dioscorides vermeld onder de naam epithymon. De Latijnse soortnaam van het Klein warkruid, epithymum is gevormd uit epi: op, en thymus: tijm; dus een op tijm woekerende plant.
Vele volksnamen gelden vaak voor meerdere soorten van een geslacht en zo duidt men met Duivelsnaaigaren alle soorten van Cuscuta aan. Een plant die ogenschijnlijk bestaat uit draadvormige stengels moest wel iets te maken hebben met de duivel, temeer omdat zij nog ten koste van een andere plant leven. Wat was eenvoudiger dan in de stengels het naaigaren van de duivel te zien? Ook Dodonaeus noemde Warkruid: Duyvelsnaeygaren en zelfs Schurft.

Medicinaal vinden we onder meer de Warkruiden vermeld als goed om de urine af te drijven en als purgeermiddel, en zelfs bij vallende ziekte, zwaarmoedigheid, hondsdolheid. Dodonaeus raadt het Klein warkruid aan bij gebreken van de milt en het Groot warkruid ‘om de ghebreken van de lever te ghenesen.’ Interessant is ook dat hij er dezelfde werkingen aan toeschreef als die van de waardplant. 'Schurft is goed tegen de oude koortsen en tegen de geelzucht, vooral diegene die op het hoppekruid of in het vlas groeit. Andere schurften zijn van werking net als de kruiden waar het op groeit'.

Over warkruid: https://sites.google.com/site/kruidwis/planten-van-a-tot-z/cuscuta-sp-warkruid
http://www.bretagne-vakantie.com/ideeen/beleef-een-bretonse-ervaring/bij-zonsopgang-op-de-toppen-
Over een vorige stage: http://plazilla.com/page/4295072704/dagboek-herborist-kruidenstage-bretagne

Chaos de Saint Herbot

Toch nog eens op zoek naar de chaos de Saint Herbot, een chaos van rotsblokken waar de Ellez-rivier onder en over vloeit. 
Een geheime plek, ook al omdat het hele gebied afgesloten is, eigendom van de elektriciteitsmaatschappij EDF en dus 'défence d'entrée'.

Een magische plek, ooit ontheiligd door de aanleg van een kleine stuwdam maar ondertussen toch weer in bezit genomen door de natuur. Ik stop bij het ondoordringbare ijzeren hek, gelukkig is er naast het hek een gemakkelijke doorgang en verder zelfs een breed grindpad naar boven. Na een kwartier wandelen en boven gekomen hoor ik het dreigend maar toch lokkend geraas van water. Het geluid wordt steeds sterker maar er is nog steeds geen water te zien en dan als een spookverschijning diep onder mij tussen het gebladerte van kastanjebomen en eiken het schuimbekkend water, de rotsen, het glimmend groen.  La cascade de Saint-Herbot.

Romantische afbeelding van de chaos de St Herbot

Onésime Reclus décrit ainsi la cascade en 1899 : « L'Éllez, quittant tout à coup le plateau supérieur, la brande et bouillie de Saint-Michel, s'emprisonne dans un bousculis de roches granitiques ; elle cesse de couler, murmurante à peine, pour bondir en grondant et s'affaler de 70 mètres, tantôt cascade et tantôt rapide, du haut en bas d'une dégringolade de roches monstrueuses, les unes chauves et à peine ombrées de mousse, les autres sylvestres ou tout au moins enlierrées et broussailleuses. »

Charles Le Goffic la décrivit ainsi dans Croc d'argent en 1922 :
"J'évoque Saint-Herbot au pied de sa cascade,
Le cancel dont un ange a ciselé l'arcade,
La table aux crins, naïf hommage des pastours,
Le Rusquec et ses bois, et sa vasque, et ses tours,
Et le val d'Éllez, plein d'odorantes bouffées,
Où l'on marche ébloui dans un conte de fée."

Une légende explique ainsi la présence des innombrables rochers que l'on voit au niveau de la cascade de Saint-Herbot : un géant auquel le seigneur du Rusquec, ennemi de saint Herbot, avait rendu service, voulut le remercier ; il prit tous les blocs qui couvraient la montagne du Rusquec et les jeta dans la rivière qui passait devant la demeure de l'ermite, pensant qu'ils y formeraient une cascade bruyante qui couvrirait sa voix .

Uhel varr, Viscum album in de Bretoense mythes

Nog op zoek naar mythische verhalen over planten in Bretagne kom ik via vele internetomwegen ook terecht in de merkwaardige kapel van Saint Herbot en zijn leespupiter met de afbeelding van een jongeling 'sous une sorte de verrière, ornée avec des branches de gui'.  Gui, Uhel varr, maretak wat anders, de meest mythische plant in het mythische Bretagne.

Un lutrin de la chapelle de Saint Herbot. Le premier de ces figures est celui d'un jeune homme se tenant sous une sorte de verrière, ornée avec des branches de gui.

Le mythe du rameau de gui.
Si le Breton moderne nomme le gui "uhel varr": "haute branche", les autres langues celtiques, comme l'Irlandais ou le gaélique d' Ecosse ont gardé dans le vocabulaire populaire la tournure "qui guérit tout"

On ne trouve pas de gui sur les pommiers et les peupliers au Huelgoat mais à Poullaouen ,il est très peu endémique dans le Finistère.

Le rameau d'or est à rapprocher du rameau vert, qui est un symbole universel de régénérescence et d'immortalité. Le rameau d'or est la branche de gui, dont les feuilles vert pâle se dorent à la saison nouvelle. Aussi. sa cueillette coïncide-t-elle avec la naissance de l'année. Au gui l'an  neuf\

Le nom même des druides se compose des deux racines dru-vud. Qui ont le sens de force et de sagesse ou de connaissance, et qui sont représentées par le chêne* et le gui*. Le druide est donc le gui et le chêne, c'est-à-dire la sagesse unie à la force, ou  l’autorité sacerdotale investie d'un pouvoir temporel. La conjonction gui-chêne indique que les deux venus demeurent indistinctes dans le même individu. Guénon a incidemment remarqué que ce symbolisme était exactement semblable à celui du sphinx égyptien, tête humaine et corps de lion, symboles de sagesse et de force

Bien que la tradition gréco-romaine n'ait pas connu de modèle du rameau d'or, Virgile place un tel rameau dans la main d'Ênée. Pour la descente aux Enfers: Un rameau, dont la souple baguette et les feuilles d'or, se cache dans un arbre touffu, consacré à la Junon infernale. Tout un bouquet de bois le protège, et l'obscur vallon l'enveloppe de son ombre. Mais il est impossible de pénétrer sous les profondeurs de la terre avant d'avoir détaché de l'arbre la branche au feuillage d'or... Ènée. guidé par deux colombes, se met à la recherche de l'arbre au rameau d'or dans les grands bois et soudain le découvre dans des gorges profondes. (Enéide, chant VI 01. traduction de A. Bellesson).

Muni de ce précieux rameau, il pourra désormais visiter les Enfers. Jean Beaujeu note à propos de ces textes de  l’Enéide que  la mythologie du gui, très pauvre en Italie était riche dans les pays celtiques et germaniques ;le gui passait pour avoir une puissance magique: II permet d'ouvrir le  monde souterrain, éloigne les démons, confère l'immortalité et, détail propre aux Latins, est inattaquable au feu. Tout « passe comme si Virgile avait adopté un thème de son pays natal (la plaine du  Pô avait été occupée pendant plusieurs siècles par les Celtes), en lui donnant un caractère latin par la consécration à Proserpine.

Un rite de la cueillette du gui est à observer: le rameau ne devait pas être coupé avec un tranchant de fer. L'usage du fer est interdit dans la plupart des rites religieux, car il est censé chasser les esprits ; il ôterait au rameau de gui ses propriétés magiques. Aussi les druides ne le cueillaient-ils qu'avec une faucille d'or.

Le rameau d'or est le symbole de cette lumière, qui permet d'explorer les sombres cavernes des enfers sans péril et sans y perdre son âme. Force, sagesse et connaissance.

Dictionnaire des symboles ( Mythes, rêves, coutumes, gestes, formes, figures, couleurs, nombres Alain Gheerbrant, Jean Chevalier)
http://an-uhelgoad.franceserv.com/lutrin.htm#lutrin

Rode zonnehoed en de gehakkelde aurelia

Rode zonnehoed en de gehakkelde aurelia. Het zou de titel van een sprookje kunnen zijn. En een sprookje dat is het ook. Zomaar in eigen tuin. En namen van vlinders, Spaanse vlag, Morgenrood, Argusvlinder, Landkaartje lijken al even fantasierijk en sprookjesachtig als namen van planten. 

Over de gehakkelde aurelia dan maar. De rupsen leven op de bovenkant van de bladeren, waar ze niet opvallen... omdat ze net op een vogelstrontje lijken. Die vlinders toch, ook al slim met hun mini-hersentjes en ze hebben ook nog een letter C op hun vleugels. De Nederlandse naam Gehakkelde aurelia dankt de vlinder aan de merkwaardige, wat slordige gekartelde vleugelrand, alsof boze beesten er in gebeten hebben. Aurelia betekent goudkleurig dus toch nog iets om trots op te zijn.

En verder alleen maar genieten van een foto te maken of van een foto te bekijken. Lang te bekijken, hoop ik.

Cimicifuga in de overgang van de seizoenen

Cimicifuga racemosa, Zilverkaars bloeit met een meer dan manshoge witte aar. In de schemering onder de oude eik is het alsof de witte bloemen gloeiend hun gedacht zeggen. Praten doe ik nog steeds niet met mijn planten, toch vertellen ze me wat, al weet ik niet altijd wat ze bedoelen. Is er een rationele, rechtstreekse en duidelijke communicatie met planten mogelijk of is dat een contradictie in terminis? Signatuurleer, is dat de taal die planten spreken. Sprakeloos, zonder woorden.

Vrouwenwortel noemden de Noord-Amerikaans Indianen de zilverkaars (black cohosh. bugbane, black snake root). In het najaar groeven ze de wortels op en maakten er medicijnen van die vrouwen verlichting gaven bij pijnlijke menstruatie en geboorte weeën. Tegenwoordig worden extracten uit de wortels voor dezelfde doeleinden gebruikt, maar bovendien bleek zilverkaars een van de nuttigste planten om overgangsklachten bij vrouwen te verhelpen. Toch zijn de extracten in opspraak gekomen omdat ze mogelijk na lang gebruik ook levercellen zouden kunnen beschadigen. Onterecht vind ik, van belang is, voor de werking en de mogelijke bijwerkingen om gestandaardiseerde extracten te gebruiken, ze tijdelijk en afwisselend 2 maanden wel, 1  maand niet, te gebruiken. Veel geneeskruiden worden in de hedendaagse snelle geneeskunde veel te hoog gedoseerd, waardoor er bijwerkingen ontstaan en het vertrouwen in de plant verloren gaat. Spijtig voor de gebruiker en spijtig voor de reputatie van de plant.

En ondertussen doet de zilverkaars onder de eik zijn eigen ding. Groeien en bloeien. Misschien moet de mens alleen maar genieten van zulke krachtige planten om genezen te geraken.

Lees ook: http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/aandoeningen/53434-zilverkaarswortel-ook-bij-osteoporose.html
http://huis-en-tuin.infonu.nl/tuin/121618-zilverkaars-in-de-tuin.html
http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/aandoeningen/35088-zilverkaars-in-de-overgang.html

Monarda bloeit en geurt

Ochtend in de tuin. Zon verdrijft de koelte van de nacht. Bergamotbloemen beginnen te geuren. Alle natuurelementen warm, koud, droog, nat komen harmonieus samen in dit ochtendmoment. Even nog wachten en dan de droge bloemen van bergamot, bee balm oogsten.
Van nature is de bergamotplant inheems in Noord-Amerika.  Het is een sterk geurende, vaste plant, die bijen, andere bestuivende insecten en zelfs de mens naar de tuin lokt. Deze stevige vaste plant combineert in de geneeskrachtige border bijzonder goed met rode en andere zonnehoeden, kaasjeskruiden, heemst en alsem. Zo krijg je een mooie bloeiende en gezonde border in augustus.

Monarda
De Latijnse naam van de plant Monarda verwijst naar een Spaanse dokter uit  Sevilla, Nicolas Monardes, die in 1569 een boek schreef over geneeskrachtige planten uit de nieuwe wereld.

De bloemblaadjes kunnen ook in salades worden verwerkt en de gesnipperde bladeren geven fleur en geur aan confituur en siroop. Vers blad in limonade of wijn geeft je drankje een frisse toets. Verder kan je thee maken van bloemen en/of bladeren, waarbij de bloemen een fijne en de bladeren een meer kruidige smaak geven

Long recognized as a powerful woman’s herb by Native peoples and old time doctors, Monarda was considered an excellent reproductive tonic in the 19th century and was given as a traditional gift to young brides to regulate and improve their cycles. Combine Monarda infused (not essential) oil with Mugwort or American Pennyroyal infused oil and apply to the lower abdomen to ease menstrual cramps or other cyclical discomforts.

Monarda tegen eczeem
Monarda fistulosa essential oil characterized by pronounced therapeutic effects is proposed for the treatment of seborrhea. Studies of its antibacterial, antimycotic, and antiinflammatory activities showed that it inhibits microorganism growth and is superior to hydrocortisone in combination with vitamin B6 by its anti-inflammatory activity. Bull Exp Biol Med. 2009 Oct;148(4):612-4. Study of Monarda fistulosa essential oil as a prospective antiseborrheic agent.

In its general influence monarda punctata is a pure active stimulant of a diffusible character; a few drops of the oil on the tongue will produce a stimulation which will be felt at the tips of the fingers in a few minutes. It stimulates the nervous system and increases the heart's action, taking the place of alcoholic stimulants to a great extent. The essence, tincture or infusion are all prompt in their action. It soothes nervous excitement when due to exhaustion, promoting sleep and rest. Finley Ellingwood, 1919
Weer te veel van het goede, maar waarschijnlijk is Monarda toch goed voor spijsvertering (upset stomach), verkoudheid, kalmerend, menstruatieklachten en voor een vette huid.

Oxymel
Een oxymel maken met Monarda. Oxymel is een oude en mooie bereidingswijze, een mengsel van appelazijn met honing waar dan een kruid, in dit geval Monarda in gemacereerd wordt. These sweet and sour preparations are specific to the respiratory system and can be used for bronchial complaints, especially when there is a lot of mucous present - such as coughs that are thick with mucous.
William Cook, a Physiomedicalist of the 1800s preferred vinegar as a menstruum for issues of the respiratory system. He felt that it concentrated the herb’s actions to the respiratory system.

Nota foto: En op de bergamotbloem zit zo maar een Euplagia quadripunctaria of te wel een Spaanse vlag,  een dagactieve nachtvlinder zoals dat zo mooi gezegd wordt. Opvallend is de vleugeltekening. De bovenvleugels zijn zwart met een kenmerkende tekening van roomwitte strepen. De achtervleugels zijn oranjerood met enkele zwarte vlekken. Deze zijn slechts te zien wanneer de vlinder vliegt. Door zijn felrode vleugels is hij dan een opvallende verschijning, hoewel hij op het moment dat hij gaat zitten slechts met moeite weer terug te vinden is.

Courgettes in de regen

Nog eens een dagje regen in Bretagne. Niks uitzonderlijk, toch was zo'n miezerige dag nu toch al even geleden. Maar voor de tuin mocht het wel. Als mens dan maar wat meer binnen bezig zijn, schrijven en koken. Koken om de overschot aan courgettes te verwerken. M. maakt er soep van en ik maak een courgette-soufflé.

Recept courgettesoufflé

Een te grote courgette in blokjes snijden en met 2 aardappels, curcuma, peper, zout, peterselie en bieslook gaar koken. De courgettepap met 2 opgeklopte eieren voorzichtig mengen, een lepel boekweitmeel er door, wat blokjes harde kaas (kies zelf maar, misschien is roquefort wel lekker, heb ik zelf niet geprobeerd). Alles in een beboterde ovenschotel, nog een laagje maizena of iets dergelijks en parmezaanse kaas er over heen en in een half uurtje in de oven luchtig gaar laten worden. Wij aten het samen met spercieboontjes uit de tuin.

Over courgette
Het Nederlandse woord courgette komt natuurlijk uit het Frans. Het is een verkleinwoord van courge, wat merg betekent.
Le terme « courgette », qui désigne les fruits récoltés avant maturité de certaines variétés de courge, n'est apparu dans la langue française qu'en 1929. Au Québec, sous l'influence des anglophones qui l'ont adopté tel quel dans leur langue, on a tendance à employer le vocable italien zucchini.
Le terme « pâtisson », qui est apparu au XVIIIe siècle, vient de l'ancien français pastitz, qui l'a emprunté à l'italien pasticum, « pâte ». En Europe, on l'appelle également « artichaut d'Espagne » et « bonnet de prêtre ».
L'expression « courge d'été » englobe la courgette, le pâtisson, la courge à cou tors et tous les autres fruits des variétés de courges que l'on récolte avant leur pleine maturité.
Originaire d’Amérique, la courgette a probablement été domestiquée au Mexique et ailleurs en Amérique centrale, il y a environ 9 000 ou 10 000 ans. Au gré des échanges entre les peuples amérindiens, elle s’est rapidement disséminée vers le nord, si bien qu’à l’arrivée des conquérants espagnols, sa culture était largement répandue sur le continent.

Typiquement américaine
La courgette est américaine. Surprenant, non? Qui pourrait imaginer que les légumes les plus populaires de la cuisine italienne – la courgette, la tomate et l’aubergine – ne viennent pas de ce pays? La courgette était absolument inconnue en Europe avant le XVIe siècle.
Elle appartient à la même espèce botanique que la citrouille, du moins certaines variétés, et les courges décoratives, trop amères pour être consommées. C’est dire l’important travail de sélection qui a été mené sur cette espèce, au fil des millénaires, pour en arriver à obtenir des fruits aussi différents les uns des autres.
Pendant longtemps, les fruits de cette espèce étaient cultivés soit pour servir de récipients, soit pour leurs graines nutritives. Ce n'est qu'assez récemment que l'on a sélectionné des variétés cultivées pour leurs fruits immatures. La courgette, qui appartient au sous-groupe des courges dites « à moelle », a probablement été sélectionnée par les peuplades du sud du Mexique, tandis que le pâtisson et la courge à cou tors l'ont été par celles de l'est des États-Unis.
Plus que toute autre, la courge à moelle a enthousiasmé les Européens lors de leur arrivée en Amérique. Au cours des 400 années qui ont suivi sa découverte, ils ont sélectionné des centaines de cultivars dans le but d'obtenir une floraison hâtive, des plants compacts et des fruits uniformes. La courgette est devenue dès lors un incontournable de la cuisine du sud de l'Europe. Les États-Unis, la Chine, le Moyen-Orient et l'Amérique du Sud ont également produit des cultivars adaptés à leur cuisine et à leur climat respectifs.

De courgette werd in de zestiger jaren voor het eerst geintroduceerd in ons land onder de naam "kussa".  Destijds werd de groente geen succes.  De telers lieten de vruchten te lang doorgroeien.Het was een grote uitgegroeide courgette die wel een gewicht van 15 kilo kon bereiken. Het vruchtvlees was sponzig en flauw van smaak. De gebruikswaarde was nihil. Pas toen er rassen kwamen die jong geoogst werden, kwam de consumptie op gang. Eind 1970 kwam het product weer op de markt onder de Franse naam courgette. En met de hulp van wat gerichte reclame werd ook de courgette uiteindelijk populair, ook al omdat de plant zo makkelijk te kweken is.

Zen-nig

De magie van een avond. Na een dag grijze wereld en miezerige regen klaart het 's avonds even op, net genoeg om de aarde op te warmen en de ganse natuur te laten verdampen. Nevel nodigt mij uit om de aarde anders te bekijken. Rivier verdwijnt in de verlossende verte, groot hoefblad lijkt op stap te gaan, stoere eik  wordt vloeibaar, verlangens lossen op in de grote leegte. Een ogenblik, even alles ondergaan.

Moet je aan planten vragen of ze geplukt willen worden?

Een vraag die mij regelmatig gesteld wordt: Moet je aan planten vragen of ze geplukt willen worden?

Antwoord: Aan planten vragen of je hen mag plukken, lijkt mij nogal schijnheilig. Je weet toch op voorhand dat je geen antwoord, geen ja of nee krijgt. Ten minste, ik heb nog nooit antwoord gekregen. En ja, ik ga er van uit dat planten niet graag kapot gemaakt worden, dus hun antwoord is, wat mij betreft 'nee'. Het enige wat ik kan doen is planten met respect benaderen, niet meer plukken dan nodig is en bij het plukken zorgen dat de plant niet vernietigd wordt. Oogsten is dikwijls ook een vorm van snoeien waardoor planten, vooral heesterachtigen zoals tijm, salie en lavendel juist steviger gaan groeien. Zelfs het rooien en scheuren van wortels zorgt voor het vermeerderen van planten. In zekere zin kunnen planten door het scheuren en snoeien zich verjongen. En uiteindelijk, ondanks alle mooie woorden blijft het leven ook een 'struggle', een eten of gegeten worden.

Bij dit artikeltje dan maar een afbeelding van de zonnedauw, een klein lief plantje met glinsterende haartjes maar die haartjes blijken grijpgrage tentakels te zijn die insecten kunnen vangen en volledig verteren.  Verschrikkelijke vleesetende plantjes dus die zonnedauwtjes. Of ben ik nu met menselijke maatstaven aan het meten?

En verder over de zonnedauw, ooit en af en toe nog in gebruik als hoestwerend middel voor menselijk gebruik. De naam Drosera komt van het Griekse drósos en droseros, dat "dauw" resp. "bedauwd" betekent en betrekking heeft op de uitscheiding van de aan de bladrand staande klierharen. In de oude kruidenboeken heeft de plant de Latijnse naam Rosa solis, dat "dauw van de zon", dus zonnedauw betekent. Het Latijnse rotundifolia betekent "rondbladig".

De raadselachtige dauwdruppels, die ook in de zon niet verdampen, hielden de fantasie van de mensen behoorlijk bezig. In de dertiende de eeuw probeerden alchemisten uit dit vocht goud of een levenselixer "ad longam vitam suam" te maken. Bij de Romeinse geneeskundigen schijnt de plant onbekend geweest te zijn. De plant werd in de Middeleeuwen wel medicinaal toegepast, vooral bij hoesten, longziektes, kinkhoest en tering (= tuberculose).
In Zweden werden Droserasoorten samen met proteolytische enzymen gebruikt om verse melk in zogenaamde taai- of langmelk om te zetten. Daarbij ontstaat een verfrissende, zuur smakende, slijmerige drank met een lange houdbaarheid.

Lees ook http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/taal/39562-in-de-naam-van-zonnedauw.html

Wilgenroosjes en wederiken

In ons overstromingsgebied langs de rivier groeien en bloeien overvloedig veel harige wilgenroosjes, een plant die samen met de andere wilgenroosjes en de basterdwederiken een bijzonder efficiënt middel is tegen goedaardige prostaatvergroting. 
Een probleem waar juist mensen van mijn leeftijd last van krijgen. Een voorrecht van de ouderdom zou je kunnen zeggen, net zoals grijs haar en rimpels. De oplossing voor deze problemen is gewoon vroeg dood te gaan, maar daar doe ik niet aan mee. Gelukkig zijn er goede planten om dat vreemde kliertje rond de plasbuis tot de orde te roepen. Naast de Epilobium species zijn ook de brandnetelwortel, pompoenzaad en de tropische palm Serenoa repens een hulp bij BPH.

Vandaag dus de bloeitoppen van het harig wilgenroosje geoogst, een makkelijk werkje al moet ik eerst door manshoge brandnetels, engelwortel en koninginnenkruid waden, maar ook dat is geneeskrachtig. Ik droog enkele bussels van het hele kruid en maak verder een tinctuur van de mooiste bloeitoppen. Er zitten naast bloem, steel en blad ook al groene zaaddozen tussen. Persoonlijk denk ik dat die zaaddelen het meest geneeskrachtig zijn, al wordt dat in wetenschappelijk onderzoek niet specifiek vermeld. Zou nog eens verder onderzocht moeten worden.  Thee van het verse kruid is ook te gebruiken, smaakt zelfs enigszins zoet, alleen na langer trekken begint het wat adstringerend (looistoffen) aan te voelen. Werkzame stoffen zijn naast fytosterinen mogelijk ook de looistoffen die ik proef. Ik lees 'ellagitannins from E. hirustum extract were proven to be transformed by human gut microbiota into urolithins. Urolithin C showed the strongest activity in the inhibition of cell proliferation (IC50  = 35.2 ± 3.7 μM), PSA secretion (reduced PSA secretion to the level of 100.7 ± 31.0 ng/ml) and arginase activity (reduced to the level of 27.9 ± 3.3 mUnits of urea/mg of protein). Results of the work offer an explanation of the activity of Epilobium extracts and support the use of Epilobium preparations in the treatment of prostate diseases. Dus.....

Voor verder onderzoek zie https://sites.google.com/site/kruidwis/planten-van-a-tot-z/epilobium-basterdwederik

Thuis in de tuin, hartgespan

Terug in Bretagne. De planten in de tuin zijn flink gegroeid. Zo gaat dat met planten, ze groeien, gelukkig, ook zonder mijn hulp. De nieuwe border staat er groen bij. Mooi rechtop staand hartgespan in bloei, aartsengelwortel royaal in blad, duizendguldenkruid zoals ik ze nog nooit eerder heb gezien en verder moederkruid, puntwederik, Vietnamese koriander, wede, Russische rabarber.....

Hartgespan is wel de meest opvallende plant op dit moment. Het is niet direct een door mij een veel gebruikte plant, toch begeleidt hij mij al een leven lang. Van Baarle, naar Weelde, Keerbergen, Bellegarde over De Haan naar Bretagne. Zo worden planten zwijgzaam gezelschap, genezend door hun aanwezigheid.

Deze Leonurus cardiaca vindt je nauwelijks nog terug in kruidenmengsels of voedingssupplementen, toch heeft hij al een lange geschiedenis van gebruik achter zich en ook wetenschappelijk is er wel wat aandacht aan besteed.

Oorspronkelijk komt de plant uit Siberië. Er bestaat ook een soort die Siberisch hartgespan noemt. De plant is al sinds de Romeinse tijd een belangrijk hartkruid. De oude Grieken gebruikten Leonurus om de angst van jonge moeders te verlichten. Het woord “Leonurus” komt van het Griekse “leoon”, wat “leeuw” betekent; “oura”is ook afkomstig van het Grieks en betekent “staart”. De plant heeft vermoedelijk deze naam gekregen omdat men vond dat de bladrijke bloeistengels op leeuwenstaarten leken! In de Middeleeuwen gebruikte men de plant bij “degenen die aan het baren zijn”.  Nicolas Culpeper meldde in 1653 “er is geen beter kruid om melancholische dampen uit het hart weg te nemen, het hart te versterken en de ziel vrolijk, opgewekt en blij te maken”. Ontspannend voor het hart vinden we ook terug in de Nederlandse naam en ook het tweede deel van de officiële naam 'cardiaca' verwijst naar het hart, niet te verwonderen dat ook wetenschappelijk onderzoek daar enige bevestiging van geeft. Met in vitro studies toonden wetenschappers een cardiotonische werking aan. Volgens Van Hellemont is Leonorus cardiaca een hartsedativum. Door gebruik van deze plant zou de diastole toenemen, de polsslag vertragen en een licht bloeddrukverlagend effect optreden.

verdere info zie https://sites.google.com/site/kruidwis/planten-van-a-tot-z/leonurus-cardiaca-hartgespan-1

Laserpitium in de Drôme en de Alpes de Haute Provençe

De forse schermbloemige Laserpitium is een vertrouwde plant voor mij. In de droge, stenige hellingen van de Franse Drôme kom ik hem regelmatig tegen. En nu hij ook als geneeskrachtige plant herontdekt is kan ik hem als herborist natuurlijk nog meer waarderen. De plant lijkt, oppervlakkig bekeken, wel wat op venkel en ook medicinaal heeft hij mogelijk dezelfde kwaliteiten oa gasverdrijvend en spijsverteringbevorderend, maar ook voor huid bezit de etherische olie verjongende eigenschappen. Tegen rimpels dus. En dat kan ik wel gebruiken.

Verder blijkt uit onderzoek van Tirillini et al. focused our investigation on the antifungal activities of Laserpitium garganicum subsp. garganicum(Ten.) Bertol essential oil. L. garganicum subsp. garganicum (Ten.)Bertol. (=Laserpitium siler L. subsp. garganicum (Ten.) Arcangeli) isa perennial herb belonging to the Apiaceae family. This plant is described as a subspecies of L. siler or a species of Laserpitiumin the Flora Europaea and the Flora d’Italia, respectively. Tirillini etal. tested L. garganicum subsp. garganicum essential oil against some phytopathogens and opportunistic human fungi. A few studieshave reported the biologically a ctive components isolated from L. siler,mainly sesquiterpene lactones, and one refers to sesquiterpene lactonesfrom the roots of L. garganicum. Tirillini et al. [27] identified fifty-sixcompounds in L. garganicum essential oil, representing 92.3% of the total oil.

Tirillini B, Pagiotti R, Angelini P, Pintore G, Chessa Ml, et al. (2009) Chemical composition and fungicidal activity of the essential oil of Laserpitium garganicum from Italy. Chem Nat Comp 45: 103-105.

Fournier says about this herb that its root which is bitter and a bit pungent, and even more the seeds which have a smell of anis mingled with that of coriander, have been reputed as diuretic, emmenagogue and stomachic. the seeds have been used as a substitute to fennel or caraway. In alpine Austria they made with its essential oil, which is of a blue color, an aromatic liqueur. The mountain people sometimes ate the root as a vegetable.

http://www.pfaf.org/user/Plant.aspx?LatinName=Laserpitium+siler
http://www.google.com/patents/WO2014030117A2?cl=en

Peyresq, paddenstoelen, mensen en andere planten

Vandaag een bijzondere wandeling gemaakt in de Alpes de Haute Provençe. We vertrekken vanuit ons verblijf in Peyresq 1550 meter naar het Plan du Rieu 2054 meter ocharme maar 500 hoogtemeters. Eerst langs de rechte witte rotsen die het dorp domineren, dan door de hellingbossen met vooral grove den. Eens stevig doorstappen is altijd weer een vreemd genot, eens minder met planten bezig zijn, al zie ik ze in mijn ooghoeken altijd wel voorbij paraderen. Onderweg wordt er in de groep nog uitgebreid gepraat, wel wat vreemd voor mij dat yogamensen zich niet concentreren op het yogawandelen. Maar ook dat moet kunnen. Bijna boven, langs de kam komen we weer in het open landschap en genieten van de vergezichten, van de kale bergen maar ook van de kleine plantjes. Verder stappend komen we in een groener, wat vlakker landschap waar we tot onze verbazing enige en daarna vele reuzenchampignons en reuzenbovisten ontdekken. Het is alsof we in een sprookjeslandschap terecht zijn gekomen. Een stripverhaal over gemuteerde, radioactieve paddenstoelen, Kuifje in de bergen. Ik moet in mijn armen knijpen om te beseffen dat dit echt is. Nog nooit gezien en dat in de maand juli, midden in de zomer.

Mogelijk is het de Reuzenchampignon (Agaricus augustus), die heeft een hoed tot 25 centimeter breed met aanliggende dicht opeen staande schubben, geelbruin tot donkerbruin op een lichtere ondergrond. De witte steel heeft een brede afhangende ring en is van de ring tot de basis vlokkig geschubd. Het witte vlees verkleurt geel tot licht oranjebruin bij doorsnede en ruikt zwak tot sterk naar noten of anijs. De paddenstoel is eetbaar, maar de smaak is niet opvallend.
Het kan ook de Grootsporige champignon (Agaricus urinascens) zijn, die heeft hoeden tot 30 centimeter doorsnede met uitschieters tot 50 centimeter! Het is een soort van graslanden en grazige bermen op nitraat- of kalkrijke bodems. Nog maar eens verder uitzoeken.

Maar we zijn nog niet aan het eind van onze ontdekkingen, snuffelend tussen het gras op het plateau van Rieu ontdekken we mini-mini ogentroostjes, Euphrasia species, wel in bloei maar nauwelijks zichtbaar. Het plantje heeft zijn naam niet gestolen, want inderdaad goed voor de ogen. En je moet goede ogen hebben om het te vinden.
Een plant goed voor pezen en spieren vinden we ook, de bloeiende Arnica montana, het Valkruid. Eerst tot mijn blijde verrassing ééntje en daarna tot mijn verrukking hele velden. Arnica in de gloria. We verpozen en rollen even tussen deze kracht uitstralende vrolijke planten, plukken voorzichtig wat bloemblaadjes en kunnen dan tevreden de rest van de tocht afleggen. Terug naar Peyresq, terug naar de bloeiende lavendel en het bergbonenkruid.

http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/natuurgeneeswijze/34569-arnica-of-valkruid.html
http://wetenschap.infonu.nl/scheikunde/45758-arnica-inhoudstoffen-en-werking.html 

About Peyresq

Peyresq (from le pays des pierres, or the land of stones) is a French village in the commune of Thorame-Haute in France, perched on a rocky outcrop of the Alpes-de-Haute-Provence at 1,528 metres above sea level.

The village first appears in charters of 1042 as Petriscum, referring to its rocky surroundings.
Peyresq (then spelled Peiresc) gave its name to the famous humanist Nicolas Claude Fabri de Peiresc - he was its lord, but never set foot there. After the French Revolution, the village came to be spelled as Peyresq, and in November 1964 it was merged with the village of La Colle-Saint-Michel to create a new commune called Saint-Michel-Peyresq. That commune was in turn absorbed by the municipality of Thorame-Haute in March 1974.

Reconstruction and renaissance
In 1952, Georges Lambeau, director of the Académie des Beaux-Arts at Namur, was searching the region for a site for a holiday camp for his students and found Peyresq almost completely abandoned and almost all its houses in ruins. Falling in love with the village's charm, he decided to reconstruct it in his own image. His friend Toine Smets, an entrepreneur from Brussels, decided to finance the project. According to the historian Louise Sgaravizzi, in 1953 of 53 houses 24% were habitable, 40% needed restoration and 16% were in ruins (the majority on what is now called the cour des Métiers). The access route to the village was paved in 1953. In 1954, the last farmer stopped farming in the fields at the foot of the village.

In 1954, the young architect Pierre Lamby joined the project. At the same time, Toine Smets revealed Peyresq to Lucien and Jane Jacquet, who founded the association Pro Peyresq, soon joined by Jacques Waefelaer and his wife Jacqueline, respectively treasurer and "responsable de l'intendance" (économat).

Peyresq en de planten

Nog altijd in de Alpes de Haute Provençe. He bijzondere Peyresq. Planten bij Peyresq. Veel absintalsem, echte lavendel in bloei. Oude vlierstruiken, bijna bomen met gedraaide knoestige stam, Nepeta nepetella, echte gamander (Teucrium chamaedrys) maar ook Teucrium montanum, verder is vooral bergbonenkruid massaal aanwezig en al wat in bloei.
In het dorp en directe omgeving vinden we de klassieke stikstofminnende planten zoals brandnetel, zuring en brave hendrik. Planten die graag bij de mensen groeien en die, toevallig of niet, ook goed eetbaar zijn.
Zeldzaamheden naar Belgische normen zijn oa Hypericum coris, een sierlijk familielid van sint janskruid. Van deze Hypericum kunnen we geen olie maken, de plant bevat geen rode hypericine, het geneeskrachtig bestanddeel van sint janskruid, Hypericum perforatum. Ook bijzonder en zeldzaam is de Laserpitium, een schermbloemige waar recent ook etherische olie uit gewonnen wordt. Planten genoeg dus. Wordt de verzadiging ooit bereikt?



Over Laserpitium
Dodonaeus vermeldt de plant Laserpitium onder de naam Seseli. Hij schrijft Tsaet ende die wortelen van Seseli sijn werm ende drooge tot in den tweeden graedt/ ende subtijl van substantien.
Tsaet van Seseli met wijn ghedroncken sterckt ende verwermt die maghe/ het doet die spijse verteeren/ het versuet dat crimpsel ende weedom in den buyck/ het gheneest die coude huyverachtighe cortsen/ ende es seer goet tot die corticheyt van den adem ende langduerende verouderden hooft. In somma tes seer goet tot alle inwendighe leden.
Tselve saet doet oock die urine lossen ende es goet tseghen die droppelpisse ende coupisse/ het verweckt die natuerlijcke cranckheyt der vrouwen/ iaecht af die doode vruchten ende doet die moeder die opclimt sincken ende in haer plaetse keeren.
Tsaet van Seseli es oock goet ghebruyckt den ghenen die met eenige vallende sieccte besmet sijn.
Die reysende man die saet van Seseli met peper ende wijn drinckt en sal gheen coude over wech crijghen.
Tsaet van Seseli es oock goet den gheyten ende andere viervoetighe ghedierten te drincken ghegheven/ om lichtelijck haer ionghen te worpen. Tselve werck doen oock die bladeren alsmense den vee teten gheeft.

Herinnering

Ik ben in Castellane, aan de ingang van de gorges du Verdon. De kruidenstage is achter de rug. Verslagjes daarover volgen hopelijk later. Castellane is ook jeugdsentiment. Jeugdsentiment, dat krijg je als je 70 jaar oud ben en nog veel ouder wil worden. Meer dan 40 jaar geleden beleefde ik hier mijn eerste vakantie. Planten zoals lavendel, rozemarijn, tijm en bonekruid zag ik toen voor de eerste keer in de wilde natuur. Niet toevallig allemaal opwekkende lipbloemigen die er er voor zorgen dat je gezond en vitaal blijft.

Warm, droog en geurig, toverwoorden voor tijm en rozemarijn.
Droomlandschappen zo licht als lucht etherisch als hun olie.
Van Drôme tot Provence wandel ik in verwondering.
Wie wandelt met me mee?

Het verbranden van tijm heeft al een zeer lange traditie, de naam thymus zou van het Griekse ‘thumos’ komen, hout met aangename geur als het brandt, en van het werkwoord ‘thuô’ de goden een offer schenken’. Het hedendaags barbecue is misschien nog een fletse afspiegeling van die rituelen. Kruiden branden kan nog zeer goed op of in de houtkachel, in open haard of zelfs op de centrale verwarming als vervanging van de vele spuitbussen. Niet alleen voor de geur maar ook als ontsmetter van onze leefruimte. Het branden van kruiden heeft trouwens een veel diepere betekenis, zowel symbolisch, magisch als religieus. Denk maar aan de wierook in de kerk. Of de heksenrituelen rond een kampvuur, waar bilzekruid en doornappel verbrand werden om in extase te geraken.

http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/alternatief/23302-tijm-de-stimulerende.html

Daar gaan we weer.

Daar gaan we weer. Onderweg. Van Bretagne naar de Drôme voor onze kruidenstage, daarna Rhodiola oogsten in de Alpen en verder een yoga-kruidenvakantie begeleiden in Peyresq. Werken zou ik dat moeten noemen. En dus doe ik dat maar. Magische internetsignalen stuur ik nu vanuit de aire Les Monts de Gueret. Een eco-aire, waar de beplanting zonder herbiciden onderhouden wordt en in de winkel stapels boeken liggen van een Franse herborist Bernard Bertrand.

Voor de motorhomisten is er ook een Aire de services. Aire de stationnement nocturne. Vidange eaux grises - vidange cassette WC - robinet temporisé pour rinçage cassette - robinet pour remplissage eau potable - poubelles sur le site. Vidange WC et eaux usées gratuites, fourniture eau potable payante. 2euros pour 100 litres d'eau - Wifi gratuit. Espace paysager de grande qualité qui s'insère dans l'environnement de bocage des Monts de Guéret. En ja, voor die wifi gratuit, de boeken en de omgeving wil ik hier wel eens meer langskomen.

En over Bernard Bertrand. Bernard Bertrand est né au sein d’une famille d’agriculteurs. À la sortie d’un BTS Protection de l’environnement (une des toutes premières promotions de Neuvic, en Corrèze), il s’installe avec sa compagne près d’un petit village de la Haute-Garonne. Au début des années 1990, ils décident de transformer leur exploitation, déjà très atypique, en ferme de découverte nature. Parmi les outils qu’ils créent pour atteindre cet objectif, un jardin botanique extraordinaire, le jardin des Sortilèges, et une collection de livres d’ethnobotanique, pour "partager l’expérience accumulée".
Ce sera "Le Compagnon végétal", fantastique collection de monographies sur les belles sauvages oubliées, qui marque un véritable renouveau de l’édition ethnobotanique en France.
Aujourd’hui, il continue d’écrire et d’éditer ses livres du fin fond des Pyrénées. Il parcourt la France pour défendre la richesse et les vertus des "mauvaises herbes" et milite pour que tout un chacun puisse se réapproprier toutes ces connaissances. Il est notamment président de l’association des amis de l’Ortie.

Een mens dus waar maurice godefridi een beetje jaloers kan op zijn.

Hertshooi in onze tuin

Ik ontdek dat naast het Sint-Janskruid / Hypericum perforatum er op zijn minst één andere Hypericumsoort in onze tuin groeit en dat die andere soort ook rode hypericine bevat. Waarschijnlijk is het Hypericum maculatum, gevlekt hertshooi en dan mogelijk de ondersoort kantig hertshooi.  Verder bestaat er ook nog het Frans hertshooi (Hypericum x desetangsii) wat een kruising is van Sint-Janskruid en Kantig hertshooi. Nogal ingewikkeld niet, ja de botanici maken er soms ook een potje van. Omdat onze tuinsoort ook hypericine lijkt te bevatten en omdat we in Bretagne zijn, zou ons plantje natuurlijk ook dat Franse hertshooi kunnen zijn

De naam hertshooi betekent " hard hooi" . De plant heeft die naam te danken aan de harde, houtige stengels. Hypericum komt van het Griekse hypoen Erica (onder of tussen heide). Sommigen beweren dat Hypericum verwijst naar de god Hyperion, vader van de zon in de Griekse mythologie, omdat de bloemen zonnegeel zijn en rond de langste dag van het jaar bloeien. Maculatum betekent " gevlekt" , obtusiusculum " met stompe vormen"

En of deze hypericum nu ook dezelfde werking heeft als Sint-Janskruid, zou ik wel willen weten. Dus toch maar eens een tinctuur maken en uitproberen? Meestal wordt alleen Sint-Janskruid medicinaal gebruikt en daar hou ik mezelf ook aan, toch vind je bij Dodonaeus ook toepassingen van andere Hypericumsoorten.

Het zaad van Ascyrum (hertshooi) dat een half lood zwaar met honingwater een lange tijd gedronken wordt geneest jicht, dat is de pijn van de heup. Het gestampte kruid is goed om op de verbranding te leggen. De wijn waar de bladeren in gekookt zijn heeft kracht om de wonden te helen als je ze daar dikwijls mee wast.

http://dier-en-natuur.infonu.nl/bloemen-en-planten/24915-in-de-naam-van-sint-janskruid.html

Manoir de Saint-Pol-Roux

Eens een dagje toerist gespeeld in Bretagne. Of ik kan het ook deftig prospectie noemen voor onze kruidenstage in augustus. Naar Cameret sur Mer, de nabijgelegen ruige rotspunt Pointe de Pen-hir, de alignement van Lagatjar en de ruïne-manoir van de dichter Saint-Pol-Roux.
En dit alles op enkele kilometers van mekaar. En dat heb ik het nog niet gehad over de planten. Blaas- en andere wieren op de rotsstranden, strandbiet, zeevenkel en gewone wilde venkel die zich blijkbaar in de zoute zeelucht op zijn best voelt.

Maar nu toch maar even over de ruine-manoir, die vandaag vooral onder die wilde wolkenluchten immens tot mijn verbeelding spreekt en dan het verhaal van een dichter in een immense manoir die dichterlijk-dramatisch ten onder ging. À quelques mètres des alignements de Lagatjar, se trouvent les ruines du manoir de Pierre Paul Roux, alias Saint-Pol-Roux, alias Le Magnifique.
Immense poète, reconnu dès ses débuts par Mallarmé, précurseur du mouvement surréaliste, il tourna le dos au milieu littéraire parisien et vint s'installer en juin 1905 avec femme et enfants dans ce manoir qu'il fit construire sur la falaise de Pen Hat. Son isolement volontaire était néanmoins relatif : il était très impliqué dans la vie quotidienne camarétoise, et nombre de ses amis venaient régulièrement lui rendre visite ici (Victor Ségalen, Max Jacob, Pierre Mac-Orlan, André Breton...).

Juin 1940: Un soldat allemand pénètre dans le manoir, tue la gouvernante, blesse Saint-Pol-Roux et sa fille Divine, et s'enfuit. Ils sont emmenés tous les deux à Brest, à l'hôpital. Quand il revient, il découvre le manoir pillé et tous ses écrits déchirés, brûlés, envolés... Le choc fut grand. Il tomba rapidement malade et mourut quelques jours plus tard. Il est enterré dans le cimetière de Camaret.
En 1944, le manoir, occupé par les allemands, fut bombardé par l'aviation alliée.

"J'ai fait inscrire sur un entablement de mon manoir ces mots orgueilleux peut-être : Ici j'ai découvert la vérité du monde."

Omgevallen wilg

Een rivier. De Aulne. Onze rivier, altijd in beweging. Zichtbaar en onzichtbaar. Mooi maar ook meedogenloos. Vannacht waren de wortels van een grote wilg langs de oever genoeg los gespoeld, om de boom te laten omvallen. Niet dood maar op zijn ouwe dag is hij nu rustig gaan liggen, totdat hij met de volgende vloed verder drijft naar andere oorden.

De omgevallen wilg maakt plaats voor andere planten, moeras-en waterplanten, die nu meer licht en ruimte krijgen en daardoor beter kunnen groeien. Plaats dus voor grote kattestaart, dotterbloem, genadekruid, wederik en andere vrolijke planten.

Geneeskrachtige border

Wild werken in onze Bretoense tuin. Bijna 2 maand weg geweest. De planten in de nieuw aangelegde border waren flink gegroeid. Stevige engelwortels krachtig in blad, veel glimmend groene bladeren van de wede, bijna klaar om te oogsten, kaasjeskruid, ooievaarsbek en hartgespan in volle bloei. De planten snoepen van de verse voedselrijke grond, ze snoepen zelfs iets te veel waardoor ze te groot worden en dreigen om te vallen. Gelukkig staan ze dicht bij mekaar, en geven zo mekaar wat steun, want stokken en stellingen plaatsen om de planten te ondersteunen vind ik lelijk en filosofisch ook niet verantwoord.

Opvallend toch hoe veel wilde planten, vertroeteld door de mens juist beter groeien. Bekijk de valeriaan maar, glimmend blad en stevig stengel met aan het uiteinde witte bloei en daarna tintelende zaadpluisjes. Of het duizendguldenkruid, minirosetten die ik in het voorjaar uit een akker gered heb en die nu in mijn border 40 cm hoog fleurig roze staan te bloeien.

Niet dat groter en glimmender altijd beter is, maar gezond zien ze er in elk geval wel uit. Ook de geur van de valeriaan en de bittere smaak van duizendguldenkruid blijken volledig in orde te zijn en dat is toch ook een norm voor de kwaliteit van deze geneeskrachtige kruiden.
Het duizendguldenkruid oogst ik normaal pas in augustus, de hele bovengrondse bloeiende plant, dit jaar kan ik dat nu al doen.
In de oude apothekersboeken werd duizendguldenkruid Fel terrae of 'Eertgalle', genoemd naar de bittere, galachtige smaak. De plant is een van de bitterste geneeskruiden, hij hoort bij de zogenaamde amara pura samen met een familielid de gele gentiaan. Deze planten zijn vooral eetlustopwekkend, spijsverteringbevorderend en leverstimulerend, ze worden vooral gebruikt bij gebrek aan eetlust, anorexie, en in het algemeen om aan te sterken, vroeger voor bleekzuchtige magere kinderen die geen eetlust hadden. De prettigste en de meest efficiënte manier om bitterstofplanten te gebruiken is als aperitivum, gewoon duizendguldenkruid met bvb anijs laten trekken in alcohol van ongeveer 45 %, eventueel wat suiker of andere zoetstoffen toevoegen en van dit drankje voor het lekkere en voor de gezondheid van maag en darm dagelijks een klein glaasje drinken. Dus, echt op je gezondheid!

http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/geschiedenis/36412-in-de-naam-van-duizendguldenkruid.html
https://sites.google.com/site/kruidwis/planten-van-a-tot-z/centaurium-minus-duizendguldenkruid