Origanum, Bastin en de bijbel

Bij kruidenkwekerij Bastin in Aalbeek een hele dag rond gesnuffeld samen met enkele cursisten van de herboristen opleiding. Veel plantjes gezien en geroken maar weinig gekocht, dan toch de mythische Za atar of de hyssop uit de Bijbel aangeschaft. Deze zogenaamde hyssop was waarschijnlijk Origanum syriacum. De hysop-oregano dus, in offerbloed gedoopt, was het zinnebeeld van de reinheid der ziel. Zelfs bijbel-leken kennen wel de tekst uit psalm 50:8 ‘Besproei mij met hysop en ik zal gezuiverd worden, was mij en ik zal witter worden dan sneeuw’. 

Waar een bezoekje aan een plantenkwekerij allemaal toe kan leiden. Zou het omgaan met planten voor mij en anderen dan toch religieuze dimensies aannemen. Ja, soms lijkt het gebogen drentelen langs de plastic kruidenpotjes wel op een bedevaart, het biddend prevelen incluis. Vitex agnus castus, Capsela bursa pastoris, Salvia divinorum, Mandragora officinarum....... zorg dat ik eeuwig blijf leven, amen.

Dus over de Origanum syriacum

Zelfs Dodonaeus vermeld deze Origanum en verwijst ook weer naar Dioscorides. Dese Marioleyne wordt nu ter tijt ghehouwen voor dat cruyt van Dioscorides in Griecx Maron In Latijn Marum gheheeten wordt/ ende es hier te lande Engelsche Marioleyne ghenaempt.
Van noch een andere Marum scrijft Galenus libro de Antidotis primo/ dat met sijnen goeden rueck/ die edele Marioleyne te boven gaet/ dat noch ter tijt onbekent es.
Over de Cracht ende werckinghe zegt hij Marum es van natueren/ crachten ende werckinghe der watermunte als Dioscorides scrijft seer ghelijck/ ghestooten oft ghewreven eest seer goet gheleyt op die voorts etende sweeringhen/ ende dient seer wel tot alle coude ghebreken. 

Word vervolgd!

http://bastin.nl/

Moederkruid

Ook moederkruid Tanacetum parthenium kan nu geoogst worden . Het is de hele bloeiende plant die gebruikt wordt om tinctuur of extract te maken. Dit mooi en makkelijk sierplantje is hét kruid tegen migraine en hoofdpijn.

Reeds in de tijd van Dioscorides werd de plant gebruikt tegen menstruatieklachten en hoofdpijn. In de Middeleeuwen werd het als hoofdpijnmiddel gekweekt in de kloostertuinen. Ook als koortswerend kruid was de Feverfew toen bekend. Vooral in Engeland werd het Moederkruid populair door de publicatie van de beroemde herbalist John Gerard ‘Herball’ (1597). Hij schreef ‘gedroogd en verpulverd, twee drachmen vermengd met honing of zoete wijn, verdrijft het flegma en zwaarmoedigheid, het is goed voor allen die draaierig in het hoofd zijn, of die de duizelingen hebben, genaamd vertigo’.

http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/ziekten/24126-moederkruid-en-migraine.html

http://www.phcogrev.com/article.asp?issn=0973-7847;year=2011;volume=5;issue=9;spage=103;epage=110;aulast=Pareek

Feverfew (Tanacetum parthenium L.) (Asteraceae) is a medicinal plant traditionally used for the treatment of fevers, migraine headaches, rheumatoid arthritis, stomach aches, toothaches, insect bites, infertility, and problems with menstruation and labor during childbirth. The feverfew herb has a long history of use in traditional and folk medicine, especially among Greek and early European herbalists. Feverfew has also been used for psoriasis, allergies, asthma, tinnitus, dizziness, nausea, and vomiting. The plant contains a large number of natural products, but the active principles probably include one or more of the sesquiterpene lactones known to be present, including parthenolide. Other potentially active constituents include flavonoid glycosides and pinenes. It has multiple pharmacologic properties, such as anticancer, anti-inflammatory, cardiotonic, antispasmodic, an emmenagogue, and as an enema for worms. In this review, we have explored the various dimensions of the feverfew plant and compiled its vast pharmacologic applications to comprehend and synthesize the subject of its potential image of multipurpose medicinal agent. The plant is widely cultivated to large regions of the world and its importance as a medicinal plant is growing substantially with increasing and stronger reports in support of its multifarious therapeutic uses.

Duizendblad

Onze grootste onkruiden lijken ook onze grootste geneeskruiden te zijn. Noem maar op: brandnetel, paardenbloem, weegbree en duizendblad. Niet alleen zijn er veel succesvolle geneeskrachtige ervaringen met deze planten, ze worden ook steeds meer wetenschappelijk onderbouwd en daarbij groeien ze overal en kunnen dan ook makkelijk geoogst en gebruikt worden. Doe het zelf dus, maar wel op een verstandige manier. Het is nu bijvoorbeeld het moment om duizendblad te oogsten.

Duizendblad werd in het verleden op de slagvelden gebruikt als bloedstelpend en wondgenezend middel. Een oude legende verhaalt hoe Sint Jozef, die timmer­man weet je, zich verwondde en dat Jezus, die in zijn nabijheid speelde, de wond genas door er duizendblad op te leggen. Ach, het zijn legenden ... of ze waar ge­beurd zijn weten we niet en zullen we ook nooit te weten komen. Een ding is echter wel zeker, won­den aan handen, voeten en onderbenen genezen, zeker bij oudere men­sen, soms heel slecht. Een wond aan het onderbeen kan bij een bejaard iemand soms het begin van het einde betekenen. Niet zo vreemd, als we ons realiseren dat de doorbloeding van de extre­miteiten afneemt naarmate we ouder worden. En voor de circulatie en als wondgenezend middel, daar is duizendblad nu juist bijzonder goed voor.

Duizendblad bij Bellegarde

Maar duizendblad is nog voor veel meer goed. Als bitterstofplant is het spijsvertering bevorderend, als etherische olieplant met azuleen is het krampwerend en dus te gebruiken bij menstruatiepijn. Samen met echte kamille en zoethout bijvoorbeeld is ook te gebruiken bij maagpijn en maagzweren. Voor deze toepassing zijn er zelfs enige wetenschappelijke aanwijzingen. Een recent voorbeeld.

Potrich FB, Allemand A, Silva LM, Santos AC, Baggio CH, Freitas CS, Mendes DA, Andre E, Werner MF, Marques MC. Antiulcerogenic activity of hydroalcoholic extract of Achillea millefolium L.: Involvement of the antioxidant system. J Ethnopharmacol 2010 Apr 23.

ACHILLEA MILLEFOLIUM: L. is a member of the Asteraceae family that is commonly referred to as "yarrow" and has been used in folk medicine against several disturbances including skin inflammations, spasmodic and gastrointestinal disorders, as well as hepato-biliary complaints. AIM OF THE STUDY: In the present study, we evaluated the efficacy of a hydroalcoholic extract from the Achillea millefolium (HE) for gastroprotective properties and additional mechanism(s) involved in this activity.
MATERIAL AND METHODS: Rats were treated with HE and subsequently exposed to both acute gastric lesions induced by ethanol P.A. and chronic gastric ulcers induced by 80% acetic acid. Following treatment, glutathione (GSH) levels and superoxide dismutase (SOD) activity were measured. The activity of myeloperoxidase (MPO) and histological and immunohistochemical analysis were performed in animals with acetic acid-induced gastric ulcers.
RESULTS: Oral administration of HE (30, 100 and 300mg/kg) inhibited ethanol-induced gastric lesions by 35, 56 and 81%, respectively. Oral treatment with HE (1 and 10mg/kg) reduced the chronic gastric ulcers induced by acetic acid by 43 and 65%, respectively, and promoted significant regeneration of the gastric mucosa after ulcer induction denoting increased cell proliferation, which was confirmed by PCNA immunohistochemistry. HE treatment prevented the reduction of GSH levels and SOD activity after acetic acid-induced gastric lesions. In addition, HE (10mg/kg) inhibited the MPO activity in acetic acid-induced gastric ulcers.
CONCLUSIONS: The results of the present study indicate that the antioxidant properties of HE may contribute to the gastroprotective activity of this extract.

http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/aandoeningen/48126-duizendblad-tegen-winterhanden.html

http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/taal/23556-in-de-naam-van-duizendblad.html

http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/alternatief/26235-achillea-millefolium-l-inhoudstoffen-werking-en-gebruik.html

Klap roos

Klaprozen! Het is alsof ze van uit het niets zomaar 
plotsklaps betoverend te voorschijn komen. Toch 
is er een lange periode van groene groei aan voorafgegaan. 
Ontkiemen en blauwgroene blaadjes vormen, dat hebben sommigen klaprozen al voor de winter gedaan

Klaprozen plots klaps
komen en gaan.

Huivering voor een ogenblik

Klaprozen even  
Waan?

http://dier-en-natuur.infonu.nl/bloemen-en-planten/71848-klaproos-botanisch-poetisch-en-medicinaal.html

Madonnalelie vandaag

Dag, nieuwe dag. De morgen geurt me tegemoet. De rijksweg ruikt naar rozen. En in mijn krant de Morgen zijn New Yorkse kamermeisjes solidair met slachtoffer van DSK, is er weer vals alarm over EHEC bacterie en wint VDB zijn eerste wielerwedstrijd. Een wereld vol genot, geweld en afkortingen, maar in mijn tuintje bloeit blank en onschuldig de maagdelijke madonnalelie MM. De idiale wereld, het aardse paradijs lijkt nog ver af, is mogelijk nog altijd in de maak. God heeft wel veel tijd nodig om het af te werken.

Dus maar over de madonnalelie wat schrijven. Zelfs zo'n onschuldige bloem is blijkbaar door herboristen gebruikt geweest. In een farmacopee uit 1747 lees ik 'deszelfs bolachtige wortel wort, om gezwellen te verzachten en rijp te maken, geprezen'. en Dodoens op autoriteit van Dioscorides schrijft 'Olie daar de bloemen in te weycke gestaan hebben maakt harde gezwellen morw ende is nut om de verbrantheydt te genezen'. 

En ik moet bekennen dat ik zo'n lieflijke bloem zelf al eens op olie heb laten trekken. Je krijgt dan een zoete, zeer aromatische olie, alleen veranderde de geur al na enkele dagen muffig onaangenaam.

Lees meer op http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/beauty/31702-madonnalelie-mooi-en-geneeskrachtig.html

Madonnalelie in mijn tuin

The Madonna lily has a long history of herbal use, though it is seldom employed in modern herbalism because of its scarcity. The bulb and the flowers are astringent, highly demulcent, emmenagogue, emollient and expectorant. The plant is mainly used externally, being applied as a poultice to tumours, ulcers, external inflammations etc. The bulb is harvested in August and can be used fresh or dried. The flowers are harvested when fully open and used fresh for making juice, ointments or tinctures. The pollen has been used in the treatment of epilepsy.

Wat verder wetenschappelijk onderzoek
Antiviral activity of ethanol extracts of Ficus binjamina and Lilium candidum in vitro.
Ludmila Yarmolinsky, Michele Zaccai, Shimon Ben-Shabat, David Mills, Mahmoud Huleihel in New biotechnology (2009)
Constituents of Lilium candidum L. and their antioxidative activity
P Mucaji, M Haladová, E Eisenreichová, F Sersen, K Ubik, D Grancai in Ceska a Slovenska farmacie casopis Ceske farmaceuticke spolecnosti a Slovenske farmaceuticke spolecnosti (2007) 'Ethanolic extracts of Lilium candidum L. were found to possess antifungal and anti-yeast activity. Selected compounds were tested for antitumoractivity'.
Sterols in Lilium candidum L.
P Mucaji, M Haladová, E Eisenreichová, M Budĕsínský, K Ubik in Ceska a Slovenska farmacie casopis Ceske farmaceuticke spolecnosti a Slovenske farmaceuticke spolecnosti (2000)
Potential carcinogenic and inhibitory activity of compounds isolated from Lilium candidum L.
A Vachálková, E Eisenreichová, M Haladová, P Mucaji, B Józová, L Novotný inNeoplasma (2000)
Steroidal saponins from the bulbs of Lilium candidum.
Y Mimaki, T Satou, M Kuroda, Y Sashida, Y Hatakeyama in Phytochemistry (1999)

Wandeling Belvaux

Een kruidige wandeldag in Belvaux bij Han sur Lesse. Mijn lievelingswandeling maar ook een lesdag, seizoensdag van de herboristenopleiding. Voorlopig alleen maar wat foto's  en verder zomaar botweg een opsomming van de voornaamste planten die we gezien, gevoeld, geroken en geproefd hebben. Niet waar, proevers van dienst?

in de helling bij toorts en vogelmelk

En verder dalen, klimmen, kruipen, snuffelen en gekrast worden

op mijn magische rots

Wilde weit

Een inventarisatie (wat een onvriendelijk woord)  van de planten, met dank aan de ijverige secretaresses (nog een onvriendelijk woord).
adderwortel : Polygonum bistorta (rose wortel, looistofplant)
akkerviooltje : Viola arvensis
amandelwolfsmelk : Euphorbia amygdaloides
aronskelk : Arum
bedstro : Galium odoratum
bosaardbei : Fragaria vesca
bosanemoon : Anemone nemorosa
bosbingelkruid : Mercurialis biennis
bosviooltje : Viola riviniana
bosvogelmelk : Ornithogalum pyrenaicum (zeldzaam)
cypreswolfsmelk : Euphorbia cyparissias
daslook : Allium ursinum (voor de bloedvaten)
engbloem : Vincetoxicum hirundinaria
erwt : Pisum sativum
fraai hertshooi : Hypericum pulchrum
gamander : Teucrium chamaedrys
gele dovenetel : Lamiastrum galeobdolon
gewoon nagelkruid : Geum urbanum (kruiden voor de darmen)
glad walstro : Galium mollugo
grote klis : Arcticum lappa (kruid voor huid en haar)
guichelheil : Anagallis arvensis
helmkruid : scrofularia nodosa (kruiden tegen aambeien)
hertswortel : Libanotis montana(zeldzaam)
hondsroos : Rosa canina (vitamine C rozebottel)
jeneverbes : Juniperus communis
kalkaster : Aster linosyris (zeldzaam)
koningskaars : Verbascum thapsus
korenbloem : Centaurea cyanus
kruisbladwalstro : Cruciata laevipes
luzerne, alfalfa : Medicago sativa  (eetbare scheuten)
meidoorn : Crataegus (kruid voor het hart)
moerasspirea : Filipendula ulmaria  (kruid voor de gewrichten)
muurpeper : Sedum acre
rapunzelklokje : Campanula rapunculus
reuzebalsemien : Impatiens glandulifera (niet inheems)
salomonszegel : Polygonatum
sint-janskruid : Hypericum perforatum
sleedoorn : Prunus spinosa
echte sleutelbloem : Primula species
springzaad : Impatiens balsamina
tripmadam : Sedum rupestre, Sedum reflexum
trosvlier : Sambucus racemosa
vrouwenmantel : Alchemilla vulgaris (kruid voor de vrouw)
wilde tijm : Thymus serpyllum
wilde weit : Mélampyrum arvense (zeldzaam)

En dan toch maar wat info over die exclusieve hertswortel op zijn magische rots.

Nederlandse naam: Hertswortel
English: Moon Carrot (Mooncarrot)
Français: Libanotis des montagnes
Deutsch: Heilwurz
Wetenschappelijk: Seseli libanotis (Libanotis montana)
Familie: Schermbloemenfamilie, Apiaceae
Hij groeit op zonnige, meestal vrij open plaatsen op droge, kalkhoudende grond. Heeft in Belvaux zowat zijn meest Noordelijke groeiplaats door de gunstige ligging op onze warme rots.

Verwonderlijk is wel voor ons herboristen dat deze hertenwortel en verwanten al door Dodonaeus in zijn CruydtBoeck uit 1554 uitvoerig vermeld werd.

Libanotidis genus alterum, swerte Herstwortel(e)
1644 Vlaams: Libanotis (Tweede vruchtbaere) [Herstwortele (Swarte)]
1616 Latijn: (Libanotis fructifera altera)
1554/1557: Herstwortel [= Hertswortel] (swerte), Hirtzwurtz (schwartz), Libanotis, Libanotis alterum genus, Rosmarin, RosmarinusDat ander gheslacht heeft eenen hooghen gheknoopten steel ghelijck die Venckel/ daer aen wassen bladeren/ den Kervel oft Scheerlinc bladeren schier gelijck maer meerder/ breeder/ ende dicker/ op tsop van den stelen wassen die croonen voortbringhende witte bloemkens/ ende als die vergaen zoo volghet welrieckende saet naer dat breet es den sade van Angelica schier ghelijck. Die wortel es van buyten swert van binnen wit/ met hayr boven becleet van ruecke ghelijck herfst oft wieroock/ rieckende

Dese gheslachten van cruyden met hueren saden ende wortelen sijn werm ende drooch tot in den tweeden graedt/ verdeylende/ sceydende ende afvaghende van natueren.

• En ook 'Cracht ende werckinghe' blijken bijzonder uitgebreid te zijn:
• Die wortelen van Libanotides met wijn ghedroncken/ doen water maken/ ende verwecken die natuerlijcke cranckheyt der vrouwen/ sy ghenesen die pijne ende weedom in den buyck ende helpen den ghenen die van slanghen ende fenijnnighen ghedierten ghebeten sijn.
• Tsaet van Libanotis es oock tot den selven gebreken goet/ ende daer en boven dienet seer wel tot die vallende sieckten ende alle verouderde coude ghebreken van der borsten/ het gheneest oock die geelsucht met peper ghedroncken/ sonderlinghe dat saet van den tweeden gheslachte/ want dat ander saet dat Cachrys heet en es niet goet van binnen inghenomen aenghesien dattet met sijn heete scerpicheyt die keele rouw maeckt.
• Die bladeren van desen cruyden ghewreven stelpen dat bloeyen van die speenen/ versueten die cloven ende sweeringhen ontrent tfondament/ ende maken rijp ende morwe alle coude oude herde gheswellen daer op gheleyt.
• Tsap van den cruyde ende wortelen met huenich vermenght maeckt het tghesichte scerp/ ende verclaert die duyster ooghen daer in ghedruypt.
• Die drooghe wortelen met huenich vermenght suyveren die vuyle sweeringhen ende doen die herde ghezwellen sincken ende sceyden.
• Tsaet met olie vermenght es goet den ghenen die den cramp hebben oft verreckt sijn/ ende doet sweeten om tlichaem ghestreken.
• Tselve saet met meel van dravick ende azijn vermenght versuet die pijne van tfledercijn daer op gheleyt.
• Tselve saet gheneest ende suyvert oock die quade witte drooghe scorfticheyt/ met seer scerpen azijn vermenght ende daer op ghestreken.
• Dat saet dat Cachrys heet/ beneempt dat loopen ende vloeyen van den ooghen opt voorhooft ghestreken.

Hemelvaart aan zee

Hemelvaart vandaag. Vreemd feest over een mens die uit de dood verrijst en ten hemel opstijgt. Ik blijf nog even met mijn voeten op de grond. Aan zee is het, zoals gewoonlijk op zo'n feestdag, extra druk. Vreemde mensenexemplaren, nog vreemder dan mezelf, versperren 'mijn' voetpad. Ik probeer het allemaal wat filosofisch te bekijken.
Voor de rest knutsel ik vandaag wat vreemde kruidenartikels in mekaar. Over 19de eeuwse kruidenmensen, over volkse middelen tegen wratten en over verschrikkelijke ziektes zoals epilepsie. Tussendoor verspeen ik nog wat gelukte zaailingen, plantjes natuurlijk, ook al vreemde exemplaren zoals Leuzea, Verbena en Stevia. Een mens kan er maar plezier aan beleven.

http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/aandoeningen/74251-volkse-middelen-tegen-wratten.html
http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/geschiedenis/74276-volksgeneeskundige-boeken-en-hun-auteurs.html

Na de stage, alleen in Bellegarde

Elke dag wordt het groepje kleiner. Vandaag breng ik de laatste cursisten naar het station van Luc, maar eerst nog even de wilde pioenrozen bewonderen in het geheime valleitje bij Establet . We zijn nog maar net de vallei ingedraaid of daar glinstert ons al de eerste rode bloem tegemoet. Toch wil ik, hoger op, het mij bekende pioenplekje bekijken. Helaas waren de bloemen daar al uitgebloeid. Niet te verwonderen met de regen en wind van gisteren. Op de grond vind ik nog de vlammende resten van de rode blaadjes. Dus terug om beneden de enige nog bloeiende bloem te bewonderen. Een symbolische afsluiting van een prachtige week.

Dus weer alleen in Bellegarde. Nu ja alleen Marijke, Michael en zelfs de nieuwe eigenaar van ons oude huis zijn aanwezig. En ook mijn 'werk'mens Geert houd mij gezelschap in de tuin. We hakken er weer lustig op los, storten de borders en de paden vol met kruidenafval van Herbier du Diois en zaaien en planten. Peterselie, rode zonnehoed, ook wat smalle zonnehoed probeer ik over te planten. Dat lukt meestal niet zo goed omdat deze Echinacea angustifolia een lange penwortel heeft. Dus moeilijk uit de grond te krijgen is, en kapotte wortels met weinig haarwortels kunnen nu eenmaal moeilijk weer aan de groei geraken.

Echinacea paradoxa

Verder in potjes voor gezaaid, Echinacea paradoxa, een geel bloeiende zonnehoed die blijkbaar dezelfde werking heeft als de andere soorten. Immunmodulerend dus.

Ook gezaaid, een naar citroen geurende lipbloemige met de verschrikkelijke naam Dracocephalum moldavicum. Geen passende naam voor zo'n bescheiden fris geurende eenjarige. De naam doet me denken aan de moldavische Dracula, maar naar bloed proeft hij zeker niet.

In de grote, nog kale groentetuin zaaien we bloemen voor het hotel en voor Michael en Marijke. Lavatera en gemengde bloemen maar omdat het toch gemengd is, doe ik er stiekem wat spannender plantenzaad van eigen kweek bij. Zo worden ze incognito verzorgd als ik er niet ben. Wat zijn spannender planten? Zwarte komijn, Datura ferox, Physalis en wat andere, onduidelijke zaadresten. Zonnebloem met verfkwaliteiten zaten er ook tussen. En nu terug naar België, ik kom pas terug in juli en hoop dat het kiemwonder dan weer is geschied.

http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/mythologie/42158-pioenroos-magisch-medisch-en-eetbaar.html

Nyons, Bleu Provençe en aromatuin

Zaterdag. Toch nog naar het stadje Nyons. Onderweg in Remuzat is er weer markt, toch rijden we verder en stoppen daarna even bij de Eygues om enkele vale gieren te bewonderen, die hun zweefvlucht houden bij hun rots.

Mooi blijft het hier wel in de vallei en de kloof van de Eygues. De eerste olijfbomen, de rechte rotsen, het village perchée St May. Zelfs vanuit de motorhome is het genieten.

In Nyons rookt de schouw van de
distilleerderij Bleu Provençe helaas niet, en dat betekent dat er geen kruiden gedistilleerd worden. Toch is er wat te zien. Men bouwt een volledig nieuwe distilleerderij, de roestvrij stalen buizen glinsteren langs alle kanten.

En...... er is een nieuwe winkel met lavendelsnuisterijen, met etherische olie en andere ambachtelijke producten. http://www.distillerie-bleu-provence.com/

Op het plein is er een middeleeuwse markt en andere historische activiteiten. We eten en drinken daar natuurlijk.

En dan naar onze aromatuin. Hier vinden we nog steeds de gesnoeide, geurige Abrahamsbomen en ook de mooie myrte is nog fijntjes aanwezig. Alles is hier zo vanzelfsprekend voor mij, geur van Vitex, vertrouwde struiken, vele saliesoorten zelfs eentje met eucalyptusgeur en ons rozemarijnbankje.

Al wordt dat pronkstuk, het rozemarijnbankje bedoel ik, ook al wat jaren ouder, net zoals ik. Wie heeft er hier ondertussen al niet allemaal geposeerd en naar mijn verhalen geluisterd. Je hoort het, ik word er zelfs wat weemoedig van.

http://www.provenceweb.fr/f/drome-provencale/nyons/nyons.htm

https://sites.google.com/site/kruidwis/

Oogsten en distilleren

We oogsten in mijn jardin de simples smeerwortel, alant en heemst, de wortels wel te verstaan. Griekse alantwortel met zijn kamferachtige geur groeit hier uitbundig en dus hou ik mij wat meer bezig met deze oude geneeskrachtige plant. 'Gebruik mij' zegt de Griekse alant, Inula helenium. 

Twee bereidingswijzen van alantwortel, die ik interessant vind en die ook al bij Dodoens in 1554 vermeld worden, zijn gemakkelijk te maken: 'Die selve wortel met huenich vermenght ende gheleckt suyvert die borst/ doet die taeye fluymen rijpen ende rijsen/ ende es seer goet tot den hoest ende corticheyt van adem. Alantwortel gheconfijt es der maghen goet ende bequaem ende doet die spijse verteeren'.

http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/natuurgeneeswijze/64757-griekse-alant-geschiedenis-en-verhalen.html

Ook bloeitakken van meidoorn, bloem met beetje blad, wordt geoogst en in een gewichtsverhouding van 200 gram plant met 1000cc ethanol van 45% gemengd (1:5) en laten we de eerstvolgende 14 dagen op kamertemperatuur trekken. Deze maceraten zullen nog wel een autorit van 1000 kilometers, helemaal naar België moeten doorstaan. Zou het schokken de kwaliteit verbeteren of verslechteren?

In de namiddag hebben we een afspraak om een mini-distillatie te doen bij Marie Odile in La Motte.

We gebruiken gedroogde lavendel van vorig jaar, ongeveer 1 kilo die we in een koperen distillatieketel stoppen met zowat 1,3 liter water en laten dit  3 kwartier distilleren om iets van een 10 cc etherische olie te verkrijgen.
http://www.accueilpaysandrome.com/?Ferme-Saint-Aries

Van vrolijke vrouwenschoentjes en sombere mossenbossen

Wel een topdag vandaag en zeker niet alleen omdat ik jarig ben, maar vooral omwille van de activiteiten. We bezoeken de distillerie - herboristerie Solaure van Claire en Etienne en zien hoe de etherische olie van thymus vulgaris 'linalol' gewonnen wordt. We worden ook bijzonder vriendelijk ontvangen en zien zelfs hoe rozenwater gedistilleerd wordt. http://www.solaure.fr/

In de namiddag naar de abdij van Valcroissant, voor de wandeling in de flanken van de Glandasse. Deze wandeling is mijn eigen verjaardagskado, een kruidige tocht niet alleen bijzonder omwille van het wandelen of de planten, maar ook om de herinnering aan de vroegere verblijven in de abbeye de Valcroissant. De rijkdom van planten is hier in Mei bijzonder. We zien een hele plek dansende vrouwenschoentjes zomaar in bloei. Om nooit te vergeten.

Een hele plek 
dansende vrouwenschoentjes 
zomaar in bloei

 En op een uitspringende rotspunt vind ik ook terug, want enkele jaren geleden bevroren, de witte affodil in bloei. Alsof we ergens op een Afrikaanse savanne rond dwalen. Een droom.

En de droom is nog niet voorbij! We wandelen van uit het licht en de warmte van de savanne naar de koele donkerte van de mysterieuze buxusbossen met hun grillige gedaanten van hangende mossen. De afdaling naar de oude abdij. Zijn hier de geesten van de verdwenen paters onder de palmbomen blijven zweven?

De inspanning, de plantengroei, de grote contrasten. En dan rustig genieten van het geweldige uitzicht.

http://reizen-en-recreatie.infonu.nl/reisverhalen/58414-wandelen-op-de-glandasse.html
http://reizen-en-recreatie.infonu.nl/reisverhalen/23739-wandelen-in-de-drome-een-droom-van-een-wandeling.html

Info over de affodil / Asphodelus albus
De nederlandse naam is Affodil, familie van de Liliaceae. De bloemkleur is wit en de bloeitijd is van ca. mei tot en met juni. De bladeren zijn grijsgroen en ongeveer 30 cm. hoog. De volwassen hoogte van deze vaste plant is ca. 100 cm. Verdraagt een temperatuur tot -20 gr. C. en blijft de gehele winter groen.
Deze plant kan ook in België gekweekt worden voor 'de tuin op het zuiden'. Verlangt een zonnige, warme plek op niet te arme grond en buiten de schaduwzone van bomen en heesters. U kunt haar ook gebruiken in de rotstuin en de stapelmuur. Deze plant heeft in de winter bescherming nodig tegen overvloedige regen en sneeuw.

En tot mijn verwondering wordt de plant ook besproken bij Dodonaeus. 'Die wortelen sonderlinghe van dat ierste gheslacht van Affodillen ghesoden ende gedroncken/ doen water maken ende die urine lossen/ ende verwecken die natuerlijcke cranckheyt van den vrouwen.
Die selve wortel een vierendeel loots/ met wijn inghenomen/ es goet tseghen die pijne van der sijden/ hoest/ crimpinghe van den senuwen/ ende spanninghe ende treckende van den leden/ ende tseghen die ghescuertheyt'.

Rozen, vlier en het stadje Die

Woensdagmarkt in het stadje Die. Claire van Solaure is deze keer zelf  aanwezig. Ze heeft goed nieuws, we kunnen morgen toch de distllatie van Thymus linalol meemaken. Claire heeft ook een zak met rozenblaadjes bij. Ze laat ons even ruiken, in de namiddag zal ze er rozenwater uit distilleren. Het is een Rose de Provins.

Rose de Provins is een Rosa gallicasoort met grote rode bloemen (8 cm!), die niet alleen een hele oude geneeskrachtige plant is (vroeger heette hij R. officinalis), maar ook een cultuurplant, die de mens al vanaf de vroegste oudheid heeft vergezeld. De Rosa gallica is de stammoeder van een groot aantal gekweekte rozenstruiken o.a. de roos van Provins, Puteaux, La reine Bourbon, de houtachtige roos en nog veel meer, Het aantal verschillende cultivars liep al in de honderden in de tweede helft van de 19e eeuw.

Dodonaeus in zijn CruydtBoeck beschrijft ook de Rosa gallica 'Tderde gheslacht wordt gheheeten hier te landen Provinsche Roosen/ In Hoochduytsch Liebfarbighe Rosen/ ende dese sijn by aventueren die van Plinius Prenestinae Rosae gheheeten sijn.
En naast vele andere toepassingen vermeldt hij ook 'Die wijn daer drooghe Roosen in ghesoden zijn es goet tot die pijnen van den hoofde/ ooghen/ ooren/ tantvleesch/ blase/ ersderm/ ende van den vrouwelijcken leden daer aen ghestreken'.

http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/gezonde-voeding/39984-rosa-is-een-roos.html

Een zeer eenvoudige rozensiroop kun je maken door een laagje bloemblaadjes van de rimpelroos om en om de bestrooien met suiker, ongeveer 1 week in een glazen bokaal op kamertemperatuur te laten trekken en dan uit te zeven. Je krijgt dan een zeer aromatische, wel nogal vloeibare siroop, die een licht ontsmettende en samentrekkende werking heeft en dus tegen keelpijn en heesheid werkzaam is. Maar natuurlijk kan hij ook als lekkernij op pannenkoeken of in nagerechten gebruikt worden.

Maar wij zijn nog steeds in de Franse Drôme en het stadje Die. En ter afwisseling maken we nog maar eens een korte wandeling aan de rand van de stad. Een akker- en rempartwandeling, waar we zomaar de zeer zeldzame akkeronkruiden Spiegelklokje en Naaldekervel vinden.
http://reizen-en-recreatie.infonu.nl/steden/23803-wandeling-in-het-stadje-die-tussen-natuur-en-cultuur.html

En we weten niet van ophouden. we rijden met de hele groep in de motorhome naar de Marignac- en de Quintvallei. Hier wordt in plaats van ordinaire mais of bieten, zomaar korenbloem, citroenkattekruid, citroenmelisse en tijm gekweekt om er later etherische olie en hydrolaat van te maken. Aan het eind van de vallei bezoeken we dan nog de kruidentuin van Ste Croix. De planten stonden er wel wat er zielig bij. Te droog, te slordig overgeplant, zelfs de smeerwortel hing er serieus slap bij. Gelukkig stonden er wel enkele mooie rozelaars zoals Rosa gallica en Rose de Provins in bloei. En een stevige Arbutus unedo, aardbeiboom en oude Vitex. Wat kruiden betreft is dat wel genoeg voor vandaag.

Alhoewel, we plukken nog wat vlierbloesem om er savonds kruidenthee mee te maken. Als thee heeft het toch een vreemde geur en smaak, wat citroen en een beetje suiker of honing kon de smaak verbeteren. Toch is het niet echt smakelijk in tegenstelling tot vliersiroop of vlierlimonade. Oorzaak? Het warme water of de Franse vlier?
http://eten-en-drinken.infonu.nl/bereiding/35746-bloemen-in-mijn-bord-vlierbloesem.html

Herbier du Diois en anderen

Op bezoek bij de kruidengroothandel Herbier du Diois. Importeur van gedroogde kruiden en specerijen van over de hele wereld. Een mooi en volgens sommigen een lelijk voorbeeld van hoe kleine bedrijven groot worden.

 Tonnen kruiden verspreiden hier hun gemengde geuren, van geelwortel, anijs en steranijs tot tijm en brandnetel. Een voorbeeld van hoe kruiden ook wetgeving, administratie en organisatie vereisen. Hier zie ik ecologie en commercie mooi samen gaan. Hoopgevend?

Op de middag dwalen we door het middeleeuwse Chatillon en Diois, we maken ook een korte, gedeeltelijk nieuwe wandeling in de flanken van de Vercors. En daarna bezoeken we een heel ander kruidenbedrijfje, de kwekerij van Stéphanie, waar ze druk bezig zijn met het stekken van oregano.

We kopen mondjesmaat wat plantjes, ik koop 1 kruidje, maar wat voor een, 'Basilic religieuse', de heilige basilicum. Er word alleen geen officiële Latijnse naam vermeld en ik hoop dan maar dat het Ocimum sanctum is.
 75 21 89 77 / 06 
Pépinières Biotop
Stéphanie Allegret Hameau de Luzerand 26410 Menglon. 04 75 21 89 77 / 06 82 61 94 431 94 43
Multiplication de plantes aromatiques et médicinales en série sur commande ou au détail (en fonction des disponibilités) : Mélisse, Lavandes, Lavandins, Romarins,thyms, Sauge, Menthes, Camomille romaine, Sarriette, Marjolaine, Hysope....

Hier gegevens van Stéphanie  over de plaatselijke tijmsoort met geur van linalol. Fiche technique Thymus vulgaris 'linalol'

DESCRIPTION : Sous-arbrisseau pouvant atteindre 40 cm de hauteur. Tige très ramifiée, ligneuse dans sa partie inférieure. Feuilles petites, sessiles, roulées sur les bords, parfumées et de couleur vert gris. Les fleurs rosées sont réunies en épis à l'extrémité des branches.
HABITAT ET CULTURE : Le thym commun est une variété cultivée du thym sauvage, originaire d'Europe du Sud. Il est aujourd'hui cultivé dans le monde entier, sur les sols calcaires.
CONSTITUANTS :
Huile essentielle aux composants variables (linalol, carvacrol, cinéol, boméol)
Flavonoïdes (apigénine,lutéoline)
Tanins
MODE DE REPRODUCTION : Par bouture au printemps et à l'automne.
TYPE DE SOL : Le Thym croît spontanément dans la garrigue pauvre et sèche. Un sol léger, humifère et calcaire est une aubaine pour cette petite plante. Le Thym peut rester en place pendant 6 ans.
EXPOSITION : Une exposition en plein soleil convient le mieux..
MALADIES ET RAVAGEURS : Les insectes les plus menaçants qui attaquent et perforent les feuilles sont des noctuelles dont les chenilles peuvent provoquer de véritables dégâts. Les larves de la Sésie perforent les tiges du Thym. Des cicadelles peuvent également, par leurs piqûres, occasionner des dégâts importants. On peut encore observer des punaises pouvant affaiblir les plantes, des thrips, des lépidoptères, des géomètres, des pyrales et des altises. On parle également de pucerons et d'escargots qui déprécient la récolte... Les maladies cryptogamiques peuvent attaquer le Thym. On parle également de dépérissement de certains Thyms clonés.
Comme toutes les labiées il craint les larves d'Arima marginata.
IRRIGATION : Irriguer seulement lors de la reprise ou en cas de sécheresse exceptionnelle.
PLANTATION : La plantation a lieu d'avril à mai ou d'août à septembre. Les espacements sont de 0,25 sur le rang et 1,50 à 2 m entre les rangs selon les largeurs d'outils tracteur. Soit une densité d'environ 20 000 plants /ha.
RECOLTES ET RENDEMENTS : Récolter les sommités en début de floraison lorsqu'elles sont particulièrement riches en principes actifs. Couper les deux tiers de la repousse vers mars/avril et en fin d'automne.

Morgen zullen we bij een andere herboriste Claire het distilleren van deze tijm mee maken.

L'Oule, femme battu en spekwortel

We wandelen weer door het water van de Oule, maar eerst nog een echte kruidenwandeling van het dorpje Cornillon tot aan het begin van de kloof. Op dit stukje weg zien we veel planten en moet ik, onder impuls van de leergierige deelnemers, er ook veel over vertellen. In de schaduw zien we al snel een stinkende ballote, een sombere donkergroen kruid met een roetachtige geur, in deze Provençaalse streek verwachten we eerder vrolijke en fris geurende planten met veel etherische olie en die zijn er natuurlijk ook.

Bergsteentijm en echte tijm bijvoorbeeld en ook borstelkrans vinden we hier in de warme grinderige bermen. Beneden bij de rivier in de kale helling groeit de gele hoornpapaver, een echt papaverbloempje, de hoorn in de naam verwijst naar de de lange gekromde zaadpeulen, die nu ook al aanwezig zijn. Ook echte lavendel en de wollige teucrium vinden we bij het begin van de kloof. Nu komt het verfrissende gedeelte van onze wandeling, de route door de rivier de Oule en daarna het avontuurlijke gedeelte, de klim naar de geheime grot hoog in de rotsen, waarwe ons kunnen laven aan een bron. De bron?

Naar planten kijken in deze spannende omgeving doen we nu wat minder, toch vinden we hier overvloedig veel Venushaar en in de helling tussen de Canne de Provence slingert zich zowaar een spekwortel. 

Het wortelsap van deze Tamus communis bezit ontstekingsremmende eigenschappen. In de volksgeneeskunde werd hij vroeger gebruikt tegen kneuzingen en blauwe plekken; vandaar de Franse naam „herbe aux femmes battues“ (kruid voor de geslagen vrouwen). Misschien hebben we straks na onze 'gevaarlijke' afdaling de kwaliteiten van deze plant wel hard nodig.

Referenties over Tamus communis

•  R. J. Schmidt, S. P. Moult: The dermatitic properties of black bryony (Tamus communis L.). Contact Dermatitis. 1983 Sep;9(5):390-6. 
•  N. Mascolo e.a.: Local anti-inflammatory activity of Tamus communis. J Ethnopharmacol. 1987 Jan-Feb;19(1):81-4. 

Voorproefje van de kruidenstage

De eerste dag van de kruidenstage. We hebben geluk. Er is een Fête des chiens de bergers en nog wel vlakbij op de col van Prémol. Daar kunnen we zelfs te voet naar toe. De gelegenheid ook om de plantengroei uit de buurt te verkennen. Langs de steile trap voorbij het mooie huisje van Elske wandelen we naar het oude dorp en langs ons labyrint dat nog altijd goed zichtbaar is en zelfverzekerd uitkijkt over de wijde omgeving. De tuin, het dorp, Montlahuc en Passol.

Lindebomen, bloeiende en zoetgeurende brem, struikkroonkruid en jeneverbes decoreren de kam. Wat verder komen we terug op de verharde weg naar de col ook hier groeien nog 'berm'planten genoeg, van gewone weegbree en varkensgras tot ongewone gentianen en forse orchideeën. Zo'n eerste dag in een onbekende streek is altijd weer een bijzondere kennismaking met al die nieuwe planten.

Maar we moeten verder anders missen we de herdershonden en het feest. En feest is het. De anders zo rustige col krioelt nu van mensen, honden en vooral van veel schapen. Echte schapen bedoel ik en zelfs hier en daar een zwart schaap. Er is ook een soort openlucht theater- en circusoptreden met 3 mensen en 2 paarden. Een intermezzo voor ons kruidenliefhebbers.

Na wat eten en drinken ruilen we het rumoer van de col weer in voor een stevige natuurwandeling terug naar Bellegarde, maar wel langs geheime paadjes en ruige hellingen in de flanken van de Praloubeau, langs de ruine van Chante labri. Verzadigd en vermoeid voelen we ons dan ook veilig in de vrede van ons verblijf Le Prasada.

bij Chante labri

Die, Bar-a-Die, bernagie

Markt in Die. Café de Paris. Samedi a Die. De markt is de plaats waar ik verschillende herboristenkenissen in één klap kan ontmoeten en eventueel afspraakjes voor onze kruidenstages kan maken. Gesproken met Veronica Mantel uit de Quintvallei. Ook Etienne van Solaure was zoals gewoonlijk aanwezig, hun boekje over hydrolaten is verschenen.

Ik zit onder de lindebomen bij café de Paris te dromen. Ook mensen uit Bellegarde en omstreken koesteren zich hier in de zon. Vreemden die een beetje vertrouwd zijn. Ook Frank Debus wandelt bescheiden voorbij. Hij en ik knikken beleefd. Bescheidenheid langs beide kanten.

Verder bezoek ik bakker, boekhandel en apotheek. Iedereen en alles is hier nog. Alles gewoon, al is het 8 maand geleden. Nogmaals vertrouwd en vreemd.

Zon, witte wolken, wind en opwaaiende zomerjurken. Bar à Die. Krant en krantje van Diois. Kleintje koffie, zomers zoet en pastis. In de verte uit de hoogte daalt de mythische berg Glandasse naar beneden. Alsof bergen mij beklimmen. A bientôt il dit. Aardbeien, fraises vier bakjes voor 10 euro.

Naar Intermarché, naar tuincentrum met stevia en andere dure kruiden. Ik koop niets. Ook geen zaad. Al wou ik wel, onnozel weg, een zakje bernagiezaad kopen.  Maar dat moet in mijn Bellegardetuin toch vanzelf ontkiemen? Nog even afwachten dus. Bernagie tegen melancholie!

Ondertussen is de dag al ver gevorderd en kan ik aan het station van Luc-en-Diois mijn cursisten uit België ophalen. Welkom in deze wonderlijke wereld.

http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/leven/40934-bernagie-tegen-melancholie.html

Drômeplanten

Dit duurt nog even. Ik blijf nog 14 dagen in de Franse Drôme.Voormiddag weer tuinwerk in Bellegarde. Wat stukjes grond zaaiklaar maken en kleurstof-zonnebloemen zaaien, crosne verplant, en nog steeds wieden en hakken.

In de namiddag rij ik naar La Motte. Afspraak gemaakt voor een mini-distillatie bij Marie-Odile Ehringer en verkennend gewandeld bij Cornillon om een nieuwe route rond mijn grotberg te vinden. 

Ik ontmoet natuurlijk weer oude bekende planten: jeneverbes, bijenblad, Coronilla emerus net in bloei, gewone brem in volle bloei en volle geur, de eerste bloemen van een felroze bloeiende kattedoorn Ononis fructicosa

Een lijstje

• Thymus vulgaris 'linalol / Echte tijm chemotype linalol
• Dorycnium hirsutum / Faux thyme / Behaarde bakkeklaver
• Bergwondklaver / Anthyllis montana
• Astragalus monspeliensis / Tragacant
• Centrantus ruber / Rode spoorbloem
• Ononis fructicosa / Kattedoornstruik
• Gouden regen / hier kleurrijk in de hellingen aanwezig

Thymus vulgaris chemotype linalol

Bieslelie / Aphyllanthus monspeliensis

In mei juni massaal en opvallend aanwezig met zijn blauwe bloemen, wat gelijkend op vlas. In juli uitgebloeid, is er alleen nog taai gras te zien. Het Griekse ‘aphyllanthus’ betekent dan ook bloem zonder blad. De aromatische bloemen werden door de schaapherders gegeten. Na de tweede wereldoorlog werden de wortels gebruikt als ‘brosses a chiendent’.

Dorycnium pentaphyllum – Valse tijm – La blanqueta.

Lijkt op tijm en groeit ook op dezelfde plaatsen, maar heeft witte bloemen en behoort tot de familie van de Vlinderbloemigen. Werd aan de zijderupsen gegeven om hun cocons te versterken.

Melittis melissophyllum – Bijenblad.

De honingdragende. Vrij zeldzame plant die in de lichte schaduw onder struiken kan groeien. Vroeger veel gebruikt als medicinale plant net zoals citroenmelisse. Kalmerend maar weinig wetenschappelijk onderzocht.

http://dier-en-natuur.infonu.nl/bloemen-en-planten/29117-dromeplanten-gebruiksplanten-uit-de-drome-provencale.html

Verfstofplanten

Coreopsis tinctoria

Nog altijd in mijn Franse Jardin des Simples. Het hoekje van de verfstofplanten verkend. Hier werden vorig jaar vooral eenjarigen gezaaid, die zich nu gedeeltelijk en tegen mijn verwachtingen in, al zelf uitgezaaid hebben. Vooral Coreopsis tinctoria en Cosmos sulfureus ontkiemen zonder problemen. Misschien toch maar overplanten volgende week, naar een beter gecontroleerd stukje tuin. Ook de tweejarige wouw, Reseda luteola, begint al door te schieten en bloem te vormen.

Verder vind ik nog resten zaad en zaaddozen van saffloer, zegekruid en 2 soorten doornappels. Doornappels kunnen zich royaal uitzaaien, alleen doen ze dat pas eind Mei als de temperatuur hoog genoeg is. 

Het standaardwerk over kleurstofplanten is zondermeer het Franse boek van Dominique Cardon Le monde des teintures naturelles.

http://dier-en-natuur.infonu.nl/natuur/55069-wouw-of-reseda-luteola.html

Wedetuin

Woensdag, de eerste tuinwerkdag voor mij in mijn Franse jardin des simples. Gisterenavond was ik nog even in de tuin. Er was al heel wat werk verzet. De labyrintvorm werd weer zichtbaar, maar het was vooral de wede die opvallend oplicht in de langzaam donker wordende omgeving.

De wede blijft bekoren. Dank zij de hulp in de tuin van Hilde en Geert is het werk plezierig, te overzien. Ik moet en mag alles weer opnieuw ontdekken. Hoe was het ook weer? Wat had ik gezaaid en geplant? Zijn de Leuzea's, de rozenwortel en rode zonnehoeden nog aanwezig? Ja, het is ook al 8 maand geleden dat ik hier nog was. En alle planten lijken er nog te zijn, al herinner ik mij alleen maar wat ik zie. Wat verdwenen is zal ik pas morgen of overmorgen achter komen. De tuin is mijn geheugen. Is mijn geheugen ook een tuin?

http://dier-en-natuur.infonu.nl/bloemen-en-planten/58818-wede-meer-dan-pastel.html