maandag, september 30, 2013

Zagen, spitten, planten en tinctuur maken

Tussen het hout zagen door, even onze groentetuin spitten, verder wat jonge planten die her en der opkomen een plaatsje gegeven in onze nieuwe border. Een mooie afwisseling van zwaar, woest zaagwerk met verfijnd verzorgen van kwetsbare jonge planten. Zo moet het leven zijn!

Zaden van aartsengelwortel ontkiemen enthousiast in het najaar, liefst de zaden niet bewaren tot in het voorjaar, want dan ontkiemen ze nauwelijks nog. Ik plant er enkele over in potjes en enkele naar de nieuwe border. Verder scheur ik wilde marjolein, een roze bloeiende ooievaarsbek en valeriaan. Alle drie gemakkelijk te vermeerderen planten door het splitsen van de wortelstok. Veel wortels en wortelstokken kunnen nu niet alleen gebruikt worden om planten te vermeerderen maar ook om te drogen of een kruidentinctuur te maken.

Valeriaantinctuur
De sterk verstrengelde wortels van valeriaan moeten wel goed schoon gemaakt worden. Ze enkele keren kort in een emmer water soppen. Verse wortels fijn hakken en snel met ethanol overgieten. Best is een gewichtsverhouding van 1 op 5 aan te houden, dat betekent 10 gr wortel laten trekken in 50 cc ethanol van 45°, op kamertemperatuur afgedekt 3 weken laten trekken. Dan zeven en uitpersen. Afvullen in donkere flesjes. Te gebruiken bij stress en slapeloosheid.

http://wetenschap.infonu.nl/diversen/37426-valeriaan-botanisch-en-farmacologisch.html
http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/mythologie/27853-valeriaan-vreemde-namen-en-verhalen.html

zaterdag, september 28, 2013

Over de natuur van tuinieren

Onze tuin
'Mijn tweede natuur. Leven met een weerbarstige tuin' is de titel van een al ouder boek van Michael Pollan. Het is het verhaal van Pollans leerschool in de tuin. Zijn tuin in kwestie bestaat eigenlijk uit twee tuinen, de ene min of meer denk­beeldig, de andere opdringerig echt.

De eerste is de tuin uit boeken en herinneringen, dat gedroomde utopische buiten, waar altijd alles in bloei staat, waar de natuur aan onze wensen tegemoet komt en waar wij denken thuis te horen. Het aards paradijs dus.
 De tweede tuin is echt, aards en weerbarstig en bestaat bij Pollan uit twee hectaren rotsige, onhandelbare heuvel in de stad Cornwall in Connecticut, waar hij al vele jaren op zwoegt. Er ligt een wereld van verschil tussen deze twee tuinen, maar elk jaar breng hij ze een beetje meer met elkaar in overeenstemming.
Beide tuinen, de droomtuin en de echte,  hebben Pollan een hoop geleerd, en niet al­leen over tuinieren, zoals gebleken is. Want hij ook besefte en ons een beetje wil bijbrengen is, dat tuinieren niet alleen betekent in de grond ploeteren maar ook nadenken over je eigen plaats in de natuur.

Heb ik het recht, zegt hij,  om de marmotten die de hele lente mijn moestuin hebben geplun­derd te doden? Hij schrijft over de vage grenzen tussen natuur en cultuur; en over de ruimte-ervaring, de morele implicaties van landschapsarchitectuur en nog wat andere vragen waar de wens om een paar lekkere tomaten te oogsten hem niet op had voorbereid.
Misschien ligt het in mijn aard, zegt hij, om de dingen onnodig ingewikkeld te maken, om te zoeken naar grote betekenissen in kleine dingen, maar het leek toch of er veel meer ge­beurde in de tuin dan ik had verwacht. Ik begon met tuinieren om dezelfde redenen als de meeste mensen: om de voldoening van een bosje worteltjes uit je eigen tuin; het ver­langen een lapje grond gastvrijer of productiever te maken; de drang om een plaats uit je jeugd terug te halen; en de pure noodzaak te zor­gen dat het bos je huis niet verzwelgt.

Dit boek hoort in de categorie leesboeken van tuineigenaren, die vaak met een knipoog hun ervaringen beschrijven. Voorbeelden zijn 'Mijn hartstocht de tuin' van Christophe Lloyd, 'Buiten de perken. Tuinieren met gezond verstand' en 'Tuinieren gaat niet over rozen' van Romke van der Kaa, Natuur inschakelen, natuur uitschakelen van Louis Leroy, 'Tuinieren tussen de regels' van Paul Geerts en 'Mijn tweede natuur. Leven met een weerbarstige tuin' van Michael Pollan.

Mijn jardin des simples in Bellegarde
‘Natuur’ wordt in dit verband gezien als een kwaliteit: het spontane, zelforganiserende van niet-menselijke oorsprong, dat in meerdere (het meest in wat wij ‘wildernis’ noemen) of mindere mate aanwezig is, maar als het ‘meer dan menselijke’ nooit afwezig is. Ook en zelfs in sterk door mensen vormgegeven landschappen zijn er ‘randen’ en overgangen, ‘vergeten’ plekken. In de vormgeving van het wonen kunnen mensen inspelen op de natuur en het tuinieren bijvoorbeeld vormt een overgangsgebied tussen menselijk vormgeven en een ‘meer dan menselijke’ dimensie, gedeeltelijk beheersbaar. Goed tuinieren vraagt om aandacht, voor de bodem, voor kleine verschillen in bodemgesteldheid, voor het weer, voor milieu-eisen van de planten, de seizoenen, zon en schaduw op een bepaalde plek........
Het blijft een kwetsbaar, risicovol geheel, er zijn veel dingen die je eenvoudigweg overkomen. Voor het ervaren van de macht van de natuur hoef je niet naar de wildernis te gaan. Tuinieren maakt bescheiden, de aarde komt dichterbij. Je kunt zo ervaren dat je een deel van de aarde bent, op de eenvoudigste en meest concrete manier – in de tuin behoor ik tot een veelsoortige gemeenschap van bepaalde planten, insecten en andere dieren …….. en kan ik mezelf ervaren als deel van grotere gehelen, in en door het eigen lichaam.

zaterdag, september 21, 2013

Brunel in de tuin

Gewone brunel is zijn officiële Nederlandse naam. Gewoon is hij wel, zoals hij uitbundig groeit langs wegranden, in het gras of tussen het grind op stenige hellingen. Een sterke, kruipende lipbloemige, met blauwe bloemen die in een korfje bij mekaar zitten. In onze Bretoense tuin groeien ze vooral tussen de grotere vaste planten. En ik laat ze ook wel een beetje hun gang gaan, vooral sinds ik weet dat de plant wel meer geneeskrachtige waarde heeft.

Prunella is van oudsher bekend om zijn bloedstelpende en wondgenezende werking. En zoals andere looistofplanten kunnen de bloemhoofdjes dan ook gebruikt worden voor de huid maar ook als gorgelmiddel voor mond- en keelholte.

Nieuwe wetenschappelijke onderzoeken brengen Prunella opnieuw in de running als ‘Heal all’. De plant en meer bepaald een lignine is werkzaam tegen HSV-1 en HSV-2 virus, de veroorzakers van herpes labiales en herpes genitales. De verbinding zou het binnendringen van de virussen in de gastcel verhinderen. Bij een screening van 472 kruiden naar werking op herpes virussen was Prunella bij de 10 meest actieve planten, waaronder voor ons onbekende planten zoals Pyrrosia lingua, Rhus chinensis en Taraxacum mongolicum. En nog sterker, na een screening van 204 kruiden naar werking op HIV virus, kwam een heet waterextract van Prunella samen met Lithospermum erythrorhizon er als het sterkst werkzaam uit. Werkzame stof is een triterpenoïde ‘prunelline’ met een stimulerende werking op witte bloedcellen, de zogenaamde macrofagen.

We plukken de hele bloeiende plant, drogen hem, en maken dan thee (kokend water opgieten en minimum 10 minuten laten trekken ofwel laten we de verse plant trekken op alcohol van 45°. Zowel de thee als de tinctuur kunnen we gebruiken voor de huid als eerste hulpwondmiddel of bij beginnende mondblaasjes, in beide gevallen kun je het ook goed combineren met Hypericum perforatum (Sint janskruid) en of Matricaria recutita (Echte kamille)

https://sites.google.com/site/kruidwis/planten-van-a-tot-z/prunella-vulgaris-brunel

woensdag, september 18, 2013

De wet van de zaden. En..... zaden zijn ook mooi.

Moederkruid / Tanacetum parthenium
Zwartmoeskervel  / Smyrnium olusatrum
Oogsten van zaden is één van mijn nuttige genoegens in het najaar. De winter is in aantocht maar de planten geven zaden en vruchten om volgend jaar een nieuwe generatie te vormen.
De natuur heeft mij niet nodig om in leven te blijven, toch verleiden sommige planten mens en dier om mee te helpen aan het verspreiden van hun zaden.
Zelf verzamel ik al 40 jaar, bewust en onbewust, zaad van wilde planten om ze voorzichtig uit te zaaien in eigen tuin of om ze onvoorzichtig, wild te verspreiden in de natuur.
Mensen hebben door de eeuwen heen zaden geoogst om de planten als groente of als medicijn te gebruiken. Deze nuttige zaden worden ook steeds meer gemanipuleerd of zelfs gepatenteerd.

Zaden staan aan het begin van onze voedselketen en liggen aan de basis van  onze beschaving. Daarom zou het logisch moeten zijn dat ze democratisch  beheerd worden en als gemeenschappelijk bezit worden beschouwd. Of nog mooier, zaden zouden van niemand mogen zijn. In de huidige landbouwsituatie is dat echter niet het geval. De positie van boeren en consumenten wordt ondermijnd en multinationals beheersen ons landbouwmodel, gericht op monoculturen.
De huidige wetgeving heeft dit model alleen maar aangemoedigd, en ook in de nabije toekomst lijkt daar weinig aan te veranderen. Onder het mom van  productiviteit en voedselveiligheid wordt een beperkt aantal geregistreerde  en gecertificeerde zaden toegelaten, wat nefast is voor de biodiversiteit en  de gevoeligheid voor ziektes vergroot. Daardoor blijft de greep van de agro­business en agrochemische sector op onze voedselproductie groeien.

In het boekje 'De wet van de zaden' maken Vandana Shiva en andere auteurs een analyse van de huidige situatie en ontwierpen met een groep experten De Wet van de Zaden, gestoeld op  de principes van biodiversiteit, democratie, bescherming van natuurlijke rijkdommen en het welzijn van toekomstige generaties. Het huidige systeem van voedselproductie kan op lange termijn niet overeind blijven. Op de vraag  hoe we de wereld kunnen voeden, biedt enkel kleinschalige landbouw volgens  agro-ecologische methodes het antwoord.
Lees De wet van de zaden http://www.vilt.be/application/vilt_live/public/upload/37/default/37105.pdf

En........ zaden zijn ook mooi!

Planten en overplanten

Tijd om aardbeien te planten. Gekochte planten ras Gento, een doordragende aardbei die de smaak van bosaardbeien zou moeten benaderen. De smaak van bosaardbeien is dat goed?
Miezerig weer maar mooi om nog meer vaste planten te verplanten. Natuurlijk is het nog wat te vroeg, beter is in oktober en november maar met die nieuwe, pas gespitte, blote border kan ik het toch niet laten.
Veel nieuwe wedeplantjes (Isatis tinctoria) zijn al flink aan de groei in de kleurstofborder, die mogen, moeten nu wel verplant worden, later is de penwortel te lang om nog gemakkelijk uit te graven. Ook een drietal muskaatsalies zijn stevig aan de groei en ze staan op de verkeerde plaats. Dus overplanten maar.
Deze planten hebben al een avontuur achter de rug, 3 dagen in de motorhome onderweg geweest van de Drôme, mijn tuin in Bellegarde, naar Bretagne. Hier in Pont ar Gorret zal een kleine verplaatsing met de nodige verzorging dus geen problemen opleveren.

Fraisier 'Gento'
Cette variété est très appréciée pour son goût authentique de fraise ! Fraises de couleur rouge-brillant, de gros calibre, à la chair sucrée, juteuse et parfumée ! Idéales à déguster fraîches, en salade, pâtisserie, confiture…Le fraisier Gento nova est remontant : c’est-à-dire qu’il produit régulièrement des fraises du mois de juin, jusqu’aux gelées. Son rendement est constant. Cette variété est rustique.

Aardbeien
bevatten per 100 gram 60 mg vitamine C, daarmee relatief meer vitamine C bevattend als een sinaasappel.
hebben een hoge voedingswaarde, daarbij een zeer hoge concentratie vitamine C (meer dan citrusvruchten, vezels en zijn bovendien caloriearm. Verder bevatten aardbeien allerlei mineralen zoals magnesium, calcium, ijzer, selenium, foliumzuur, natrium en vitaminen zoals vitamine B1 en B2. 100 gram aardbeien bevatten 31 gram water.

Wetenschappelijke referenties vind je op mijn website https://sites.google.com/site/kruidwis/planten-van-a-tot-z/fragaria-species-aardbei

Effect of fruit extract of Fragaria vesca L. on experimentally induced inflammatory bowel disease in albino rats. Indian J Pharmacol. 2011 Feb;43(1):18-21 Authors: Kanodia L, Borgohain M, Das S
Ulcerative colitis and Crohn's disease are chronic recurrent inflammatory bowel disease (IBD) of unknown origin. Oxidative stress is believed to be a key factor in the pathogenesis and perpetuation of the mucosal damage in IBD.
http://www.foodhealthinnovation.com/media/5637/berries_august_2012.pdf


maandag, september 16, 2013

Over eten en Acmella

Elke dag eten! Of sla je wel eens een dagje over? Of vergeet je wel eens te eten? Als ik onderweg ben, met mijn eigen benen of met de motorhome vergeet ik wel eens te eten. Vanmiddag heb ik wel gegeten, maar eerst gekookt natuurlijk. Gewoon spaghetti, niet echt mijn lievelingskost maar af en toe met een dikke, tomaten- en groentesaus, kan ik het wel waarderen. Mijn saus, eerder een groenten- en kruidenmengsel was nu speciaal omdat ik er ook eens het modieuze ABC kruid doorgedraaid had. De scherpe, prikkelende smaak doet wat aan peper denken, maar toch anders. Eigenlijk proef je alkylamiden, klinkt niet smakelijk, geneeskrachtige stoffen die we ook in rode zonnehoed terug vinden. En die dan ook een immuunmodulerende werking hebben. In mensentaal, ze prikkelen niet alleen het gehemelte en tong maar ook ons immuunsysteem waardoor we ons beter kunnen verdedigen tegen binnenwaaiende bacteriën en virussen. En ja, dat zit nu allemaal in die spaghettisaus.

Acmella oleracea (Spilanthus)  has been widely cultivated for horticultural, medicinal,  insecticidal, and culinary purposes (Jansen, 1985b; Lee,  1994; Hind and Biggs, 2003). In particular, this species is famous as a folklore remedy for toothache and for throat  and gum infections, earning it the English nickname, the “toothache plant.” It has been long known that chewing the capitula of Acmella oleracea will numb the mouth and its application for this is still widespread in Taiwan (Chung, 1997; Chiu and Chang,1998) and many other parts of the world (Hind and Biggs, 2003).

Lees zeker ook
https://sites.google.com/site/kruidwis/planten-van-a-tot-z/spilanthes-abc-kruid
https://sites.google.com/site/kruidwis/planten-van-a-tot-z/acmella-oleracea
Afbeelding; Spilanthes oleracea L. Wight, R., Icones Plantarum Indiae Orientalis, vol. 3: t. 1109 (1846)

zondag, september 15, 2013

La motte féodale

La motte féodale "Castel ar Valy" . Een verweerd en bemost bord. Ik fiets er regelmatig langs op weg naar Huelgoat. Een heuvel op de samenvloeiing van Aulne en rivière d'Argent. Defense d'entrée, staat er vermeld, wel wat vreemd, want er lijkt niets te zijn om in te treden. Een bult met bos.

Vandaag een wat herfstige dag, te veel binnen gezeten, in de late namiddag krijg ik het op mijn heupen en beslis dan maar om even dat mottekasteel te veroveren. Ik kan wel stoer doen, want er zijn geen ridders of rovers meer in de buurt, alleen in de verte knallen wat jachtgeweren.
Niet gevaarlijk maar wel geheimzinnig, veel clair obscuur licht, gefilterd door eiken en door langzaam bruin verkleurende adelaarsvarens.
Dat hier een middeleeuws mottekasteel gestaan heeft, moet je wel weten, maar toch wel vreemd al die geulen en begroeide aarden wallen die hier 900 jaar geleden aangelegd geweest zijn en er nog steeds staan.

Située le long de l'ancienne voie ferrée Carhaix-Morlaix, la motte (ancêtre du château-fort), lieu important de l'économie médiévale, est la plupart du temps placée le long des voix de communications de l'époque, en l'occurrence, à proximité de la rivière d'argent. Bâtie au début du XIè siècle, elle fît office de forteresse dans la période du XIè au XIIè siècle, elle est ensuite devenue la fortification du baron Kéraliou de Loscoat qui régnait sur un domaine de 346 ha. Artificiellement construite avec une basse cour qui servait de refuge à la population en cas de troubles, était couronnée d'un donjon de bois. Le fossé qui l'entourait assurait une défense supplémentaire. En de fossé is echt nog duidelijk zichtbaar.

Een mottekasteel! Ja, de naam wordt blijkbaar ook in het Nederlands gebruikt. De meest voorkomende vorm bestond uit twee gedeelten, een hoofdburcht en een of meer voorburchten. Ze waren gebouwd op kunstmatige heuvels die meestal waren omgeven door een gracht en een houten omwalling die later vaak werd vervangen door een stenen muur. Op de hoogste motteheuvel (de opperhof) werd een donjon, een kasteel, een burcht of een ander verdedigingswerk aangelegd. De motteheuvel met zijn toren vertegenwoordigde het residentiële en militaire karakter van de plaats. Verder bestond het mottekasteel uit een of meer lager gelegen voorburchten (de neerhof). Hier stonden de nutsgebouwen met soms een kapel of het eigenlijke woonhuis van de heer in het geval dat de donjon enkel als noodverblijf werd gebruikt. De neerhof vertegenwoordigde dan het dagelijkse leven.

Op een herfstige dag in september dwalen door de resten van la motte féodale. Adelaarsvarens, bemoste eiken, zacht licht en fluisterend geluid in de verte. Bretagne op zijn best.



zaterdag, september 14, 2013

Een nieuwe border

Veel gras, gazon zou je het kunnen noemen, hebben we wel in onze tuin. Gazon is anders bijna een scheldwoord voor mij. GA_ZON! Gelukkig is het mooi golvend en afgewisseld met echt gras dat mag bloeien, een soort weiland en dat bevalt me eigenlijk wel. Maar toch willen we meer vaste en geneeskrachtige planten in de tuin en dus heb ik een stuk gras omgespit om een nieuwe border te maken. Spitten is niet direct mijn idee van tuingenot, maar dit keer heiligt het doel de middelen. Het wordt een vrij grote golvende border in de vorm van een nier. Nierkruiden zouden hier dus wel op hun plaats zijn. Misschien een idee om een medicinale tuin aan te leggen. In de vorm van menselijke organen.
Onze nieuwe nierborder zal wel meer soorten planten bevatten. Grote, stevige planten, kleurrijk maar dan wel in harmonie en in eerste instantie toch ook veel planten die we al in voorraad hebben. Zoals Acanthus, een stevige statige vaste plant, mooi in contrast met hoog en ijl opgaande aarereprijs bijvoorbeeld. Wat hebben we nog meer in voorraad: hartgespan, kattekruid, wede, balsemwormkruid, rode zonnehoed en bergamotplant....En nu nog aanplanten, dat is dan mijn grootste genot.

woensdag, september 11, 2013

Duivelsbeet langs de weg

Ik was er al enkele keren met de auto langs gereden. Een grote groep van blauw bloeiende planten tussen het gras. 
Vandaag met de fiets richting Huelgoat, bergop, dus heel wat trager dan met de auto en dus de gelegenheid om te stoppen bij die wiegende planten en ja het was wel degelijk Blauwe knoop
De Nederlandse benaming verwijst naar de blauwe kleur van de bloemen en het bolvormige bloemhoofdje dat doet denken aan een ouderwetse knoop. Het vreemd afgebroken uiteinde van de wortelstok heeft haar de naam van Duivelsbeet bezorgd. Deze benaming was reeds in de middeleeuwen bekend. Ook de Latijnse naam was vroeger Morsus Diaboli. De naam schurftkruid kreeg de plant omdat zij gebruikt werd tegen de deze huidziekte. Ook haar vroegere Latijnse naam wijst daar nog op, Scabiósa succísa.  Scabiosa betekent schurft, scabies.
In een Farmacopee uit 1747 werd de plant nog aanbevolen tegen ontsteking van de keel, bij hoest, kinderpokken en mazelen en verder: ‘Uitwendig geneest het de Schurft en alle Huits-gebreken, als ook de pyn der aambyen.’ 

Ook Dodoens, hoe kan het anders, doet zijn zegje: Dit cruyt wordt gheheeten in die Apoteke Morsus Diaboli/ in Hoochduytsch Teuffels abbisz/ in onser talen Duyvels beet/ in Franchois Mors de diable. Van sommigen nu ter tijt in Latijn Succisa/ ende anders gheene namen en sijn noch ter tijt bekent.
Duyvels beet met den wortelen in wijn ghesoden ende ghedroncken es goet tot alle sieckten ende ghebreken daer Scabiose goet toe es/ ende voor die pestilentie.
Duyvels beet oock in wijn als voor ghesoden verdeylt ende doet sceyden dat bloet dat in tlichaem van stooten vallen etc. gheronnen es.
Duyvels beet gruen met den bloemen en wortelen ghestooten maeckt rijp ende gheneest die pestilentiale clieren en apostumatien daer op gheleyt.
Die wortelen in wijn ghesoden ende ghedroncken sijn goet tseghen die pijne ende weedom der moedere/ ende tseghen alderhande fenijn.
Duivelsbeet dus, toch wel een mooie naam, die we maar weer opnieuw moeten invoeren.

Hedendaags wetenschappelijk onderzoek vinden we nauwelijks. In de Pfaff database staat 'The herb is anthelmintic, demulcent, depurative, slightly diaphoretic, diuretic, emmenagogue, mildly expectorant, febrifuge and stomachic. It makes a useful tea for the treatment of coughs, fevers and internal inflammations and is also a popular application externally to eczema and other cutaneous eruptions. A tincture of the plant is a gentle but reliable treatment for bruises, aiding quick re-absorption of the blood pigment. The whole herb is collected in early autumn and dried for later use. Good results have been achieved by using a distilled water from the plant as an eye lotion to treat conjunctivitis'.


Toch een interessante plant, er valt nog veel over te vertellen. Maar nu fiets ik verder, de dolende fietser in het mythisch bos van King Arthur, Lancelot en niet te vergeten Queen Guinevere.



maandag, september 09, 2013

Ochtend aan de Aulne


Na vele dagen warm en zonnig weer, nu een nachtje regen. De hele natuur fris gewassen, alsof ze net naar de stomerij geweest is. 

Dauwdruppels dansen op braambessen en teunisbloemen. De wereld wordt gedistilleerd. Ik spring op de fiets en rij de dampen tegemoet.

Met de zon in de rug rij ik de oude Romeinse brug over, de eik filtert het lage licht, het lijkt wel alsof ik op wolken rij. Ik draai het fietspad op, glimmende braam- en vlierbessen begeleiden mij. Waar de rivière d" Argent in de Aulne vloeit, ademt de ochtend over het water. Reusachtige koningsvarens houden hier al vele jaren de wacht. Eeuwig is een ogenblik.

http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/natuurgeneeswijze/39848-teunisbloem-geschiedenis-en-gebruik.html

Hortensia

In Bretagne zijn de klassieke hortensia's niet weg te denken uit de tuinen. Vooral bij de natuurstenen huizen en bemoste manoirs horen ze helemaal thuis. Ze vleien zich als het ware tegen de verweerde muren aan. Wij hebben ook wat hortensia's staan, maar dan de 'moderne' pluimhortensia's.
De pluimhortensias (Hydrangea paniculata) verschillen van andere hortensiasoorten door de lange, puntige bloeipluimen en zijn verticale groei. Hij kan beter tegen vorst en droogte dan andere soorten. De pluimhortensia bloeit in de nazomer, dan verkleuren de bloemen van wit naar heel licht roze. Dit type voelt zich goed in de volle zon, op voorwaarde dat de grond niet te droog is. Wil je de plant compact houden, dan kun je het beste snoeien in maart en april. Overigens is snoeien niet echt nodig; zelf ben ik geen enthousiaste snoeier, de struik zal dan wel meer bloemen produceren maar de afzonderlijke bloemen blijven dan wel wat kleiner.

Adviesjes
  • Plant een hortensia nooit te dicht bij een boom. Boomwortels zijn dominant en dit gaat ten koste van de voeding voor de hortensia.
  • Hou je van droogbloemen? Knip dan de bloem af als het hoogtepunt van de bloei bijna voorbij is. Zet deze in een vaas met een bodempje water. Niet meer bijvullen! De bloem droogt langzaam op, met behoud van kleur. Zo heb je altijd een mooi boeket op tafel.
  • En ja, er zijn zelfs hortensia's die eet- of drinkbaar zijn, de Amacha of Hortensia serrata.

zondag, september 08, 2013

Pardon........de Sainte Ambroise

Vanmorgen van op een afstand de pardon van Sainte Ambroise meegemaakt
Het Pardon is een bedevaartprocessie die op vele plaatsen in Bretagne wordt gehouden.  Op 1,9 km afstand van onze woning vond vanmorgen ook een bescheiden pardon plaats.

Het herinnerde mij aan mijn jeugd in Hauthem bij Hoegaarden, waar ik, met korte broek, brilletje en groot vaandel mee in de processie mocht of moest lopen.


"Pardons", vergiffenis vragen dus voor onze begane zonden. Gezondigd werd er blijkbaar vroeger nog veel of werden er zonden in onze schoenen geschoven. En zondigen de Bretoenen meer dan de andere Fransen? In Bretagne hebben deze godsdienstige plechtigheden, waarbij bedevaartgangers in processies, vaandels, relikwieën en kruisbeelden meedragen, toch ook nog iets van heidense oerfeesten, waarbij vuren wordt ontstoken en rituelen opgevoerd.

Ambrosius is de patroonheilige van de imkers. Een legende vertelt dat boven de wieg van Ambrosius een zwerm bijen vloog. De bijen druppelden honing in de mond van de baby, vandaar dat men zegt dat de redevoeringen van deze heilige "zoet zijn als honing". Hopelijk hebben de hedendaagse, bedreigde bijen er ook wat aan.


Raket op de fiets

Ik moet bekennen. Soms heb ik de neiging om voor mijn blog zomaar een ontmoeting met planten te verzinnen. Het is zo dat ik op dit blog alleen maar schrijf over wat er die dag ook echt gebeurd is. Mijn ontmoetingen met planten dus.

Zo bestudeerde ik vandaag de kwaliteiten van een oud en vergeten geneeskruid, de Raket en dacht daar moet ik op mijn blog nog eens iets over schrijven maar dan moet ik die plant ook eerst gezien en geoogst hebben. Een ontmoeting verzinnen zou dan een oplossing zijn of... zo maar gaan fietsen of wandelen. Dus ik het fietspad op, de raket had ik hier in de omgeving nog nooit gezien en...  je kunt het raden, bij de vroegere gare de Locmaria, op een plek waar men wat afval had verbrand, stonden verschillende raketplanten in bloei. Voorzichtig heb ik 4 stijve bloeitoppen geplukt en mee naar huis genomen om er niks mee te doen. Maar ik mocht er nu wel dit verhaaltje over schrijven.

En meer tekst over de raket vind je op http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/aandoeningen/40132-raket-of-zangerskruid.html en op mijn website https://sites.google.com/site/kruidwis/planten-van-a-tot-z/sysimbrium-officinale-raket-velar

dinsdag, september 03, 2013

Pont Mikaël en braambessen

Braambessen plukken om wijn en confituur te maken. Ook een excuus om eens flink te fietsen. Het fietspad op richting Berrien en dan de verharde weg naar Huelgoat in de vallei van Rivière d'Argent. Ik stop even bij de gebroken brug Pont Mikaël, waar ik mijn eerste braambessen pluk. Wel veel struik maar weinig bes, maar ondertussen maak ik wat foto's van de rivier en de resten van de brug (dat was ik al eerder van plan).

L'ancien pont Mikael sur la rivière d'Argent, c'était le pont  sur le chemin qui permettait de rejoindre les deux mines de plomb-argentiféres de Poullaouen et de Berrien.

Zo zagen de resten van de brug en de omgeving er vroeger uit. Een golvend landschap met weinig of geen bomen, nu een bosrijke vallei. We denken dikwijls dat er vroeger overal meer bomen en bos was, ook in de Alpen zie je soms oude postkaarten in een kaal landschap waar het nu vol staat met bomen.

Maar ik was aan het fietsen en braambessen aan het plukken. Over de nieuwe pont Mikael draai ik rechts een grindweg op, ik fiets nu aan de overkant van de rivier terug naar Pont ar Gorret.  Het grindpad wordt wel snel graspad, goed om te wandelen, minder gemakkelijk om te fietsen maar ik heb een mountainbike dus dat moet kunnen. Bramen met bessen zijn er hier genoeg, alhoewel de kwaliteit wel wat te wensen over laat.

Achter het weiland bij ons huis groeien er wel super mooie maar die heb ik al geplukt en ja ik wou ook fietsen. Dus...hier romantisch plukken is ook wel wat waard en... zouden de kleine besjes hier in deze mysterieuze omgeving meer krachten bezitten. Ik ben benieuwd. Energie heb ik nu wel wat nodig, het pad slingert steil naar boven en in plaats van bij de moulin d'Argent uit te komen, beland ik hoger in de hameau Rouzoucon. Vier huizen staan er, groeien wou ik bijna schrijven, en hier woont ook een oude man van mijn leeftijd, die ik al enkele keren kort gesproken heb. Hij lijkt thuis te zijn, de oude wasmachine staat buiten en de deur is open, al staat die deur misschien wel altijd open. Ik wandelfiets toch maar verder en kom via een andere hameau Kersaliou en dan een steile holle weg naar beneden, terug op het officiële fietspad en vlot weer thuis. Wel met ocharme 650 gram braambessen maar wel met veel wandel- en fietsgenot.


Over braam: https://sites.google.com/site/kruidwis/kruiden-a/rubus-fructicosus-braam

zondag, september 01, 2013

Guldenroede op zondag

Ondertussen 1 september. 's Morgens is het hier in Bretagne al best fris, maar gelukkig verdrijft de opkomende zon al snel de kilte uit de fris gewassen natuur. Nog even naar bakker en supermarkt, ook in Frankrijk zijn de bakkers de hele zondag en de supermarkten zondag voormiddag open. In de terugweg pluk ik nog wat bloeiende echte guldenroede, wel wat laat, maar ze stonden er nog zo mooi bij, dat ik niet aan de verleiding kon weerstaan om, niet alleen wat bloeitoppen te plukken maar ook enkele planten met wortel en al te oogsten om in de tuin te planten. Ook dat is natuurlijk niet het goeie moment, maar ik weet uit ervaring dat, goed terug gesnoeid, de stevige wortelstokken weer vlot nieuwe planten vormen.

Naast zijn klassiek gebruik bij blaasontsteking en reumatische klachten, lijkt guldenroede ook een cardioprotectief effect te hebben. Interessant is dan om guldenroede en meidoorn te combineren. Lees http://godefridi.blogspot.fr/search?q=solidago

Herbal remedies based on goldenrod (Solidago virgaurea L.) have been well-tried for centuries in the treatment of urinary tract diseases. Investigations in molecular pharmacology could show new mechanisms responsible for the biological effect of natural product from goldenrod extracts. The use of such herbal preparations with a rather complex action spectrum (anti-inflammatory, antimicrobial, diuretic, antispasmodic, analgesic) is especially recommended for treatment of infections and inflammations, to prevent formation of kidney stones and to help remove urinary gravel. This therapy is safe at a reasonable price and does not show drug-related side-effects. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15638071

dinsdag, augustus 27, 2013

Mont Dol, de kastanjeberg


De Mont-Dol lig op drie kilometer van de stad Dol de Bretagne.  Het is een granieten rots van 65 meter hoog die, zoals dat gaat in Bretagne, tot veel legendes heeft geïnspireerd. De alom tegenwoordige Saint-Michel zou hier met de duivel hebben gevochten. De klauwen van de duivel, maar ook de afdruk van Saint-Michel, zichtbaar op de rots, getuigen nog van deze legendarische strijd. De Mont Dol is een oude, mythische plek die ook hier weer door de katholieke kerk werd ingepalmd, onder andere door het bouwen van een kapel en het plaatsen van een lelijk groot Mariabeeld boven op een toren. Van op die toren heb je wel een 'point de vue' over de baai, van Cancale tot aan Granville met de Mont-Saint-Michel in de verte.


Mont Dol is ook bekend als paleontologische site, overblijfselen van tientallen dieren, waaronder mammoeten, neushoorns en zelfs beren werden er gevonden.  Maar wat mij hier het meeste opvalt zijn wel de oude, indrukwekkende, levende kastanjebomen. Vol met energierijke vruchten maar energie geven doen ze al door er gewoon naar te kijken.

Over Castanea sativa
Castanea sativa Mill., also known as sweet chestnut, belongs to  the Fagaceae family. Additionally known by the common  names of marron, European chestnut, Spanish chestnut, and  Portuguese chestnut, C. sativa fruits are a popular food item on nearly every continent. A mid-sized tree that originated in  the Mediterranean areas of Europe over ninety million years  ago, C. sativa has spread throughout the rest of the continent  and into parts of western Asia and northern Africa (Lim,  2012). Archeological evidence indicates that the sativa species  surfaced in Asia Minor where it was first domesticated. The  advent of the Roman Empire shortly thereafter greatly  expanded the species’ range into areas of western and  northern Europe where it became a prominent food source for  rural populations. Thus, European populations have relied on  sweet chestnut for their nutritional value for nearly 3,000  years, and its popularity has migrated across oceans and over  mountains to both Asia and America where high consumption  occurs. Although edible, chestnuts are infrequently eaten raw,  and most often the nuts are cooked, boiled or baked in order  to enhance the taste, modify the texture, and increase nutritional value (De Vasconcelos et al., 2010).

Despite this widespread use as a food source, sweet chestnut  also harbors several medicinal properties that greatly benefit  human health. As early as the first century, C. sativa was used  for its astringent and antitoxic capabilities evidenced in the  works of an early pharmacologist, Pedanius Dioscorides (De Vasconcelos et al., 2010). Since antiquity, all parts of the sweetchestnut plant—the bark, wood, leaves, fruits—have been
used in the Mediterranean and other areas of Europe to treat a  wide range of illnesses, including respiratory problems, skin  and soft tissue infections, inflammation, vascular problems,  diarrhea, wounds, and rheumatism among others (Budriesi et  al., 2010; Chiarini et al., 2013; Jarić et al., 2007; Quave, Plano,
& Bennett, 2011; Zlatanov, Antova, Angelova-Romova, &  Teneva, 2013). Recent studies have not only confirmed and  justified many of these traditional applications of C. sativa, but  they have also found new medicinal uses and potential  applications of various parts of the plant. Due to high  concentrations of phenolic compounds in nearly every part of  the plant, C. sativa leaves, bark, fruit, spines and wood have
demonstrated significant antioxidant activity and thus can be  used to prevent photo-aging, cancer, diabetes,  neurodegenerative diseases and other oxidative stressassociated diseases (Grdovic et al., 2012). In addition to  widespread antioxidant activity, individual components of C.  sativa have demonstrated other significant disease-reducing  capabilities; various extracts have shown cardioprotective,  anti-quorum sensing, antispasmodic, anticancer, anthelmintic,  and antibacterial activities (Bahuaud et al., 2006; Basile et al.,  2000; Budriesi et al., 2010; Chiarini et al., 2013; Frederich et  al., 2009; Jedinak, Valachova, Maliar, & Sturdik, 2010; Quave et  al., 2011). Coupling its rich medicinal properties with its  excellent taste, C. sativa is a superb medicinal food and  promising candidate for pharmaceutical development (De Vasconcelos et al., 2010).

Over kastanjes poffen
Als kind kan ik mij vooral het poffen van kastanjes herinneren, ook al weer een klein ritueel. Het poffen was leuker dan het eten zelf. Maar toch, het poffen van kastanjes dus:
Maak met een scherp mes een kruis in de bovenkant van de  kastanjes (anders spatten ze uit elkaar).
In de oven: Verwarm de oven voor op 200 graden Celsius en leg de kastanjes (15 - 20 minuten) in de oven tot ze openspringen.
In een pan (met deksel): Smelt 20 gram boter in een grote pan, doe de kastanjes er in en laat ze, met de deksel op de pan, op niet te hoog vuur in circa 20 minuten poffen, schud ze af en toe om.
Poffen kan ook in de hete as, het mooiste van allemaal of modern op de barbecue. Verpak de kastanjes dan eerst in aluminiumfolie.
Warme gepofte kastanjes zijn lekker met een klontje boter, zout en peper (kinderen vinden suiker meestal  lekkerder).

zondag, augustus 25, 2013

Vogelkers

Duindoorn, rozenbottels, wilde pruimen, kersen, zuurbes..... Besjes zijn er nu genoeg te vinden in de natuur. Maar of ze wel of niet eetbaar zijn, smakelijk of nog erger giftig, blijft een probleem. Want juist bessen lijken nogal op mekaar en zien er meestal verlokkelijk uit, en  hongerig als we zijn naar wild voedsel is de verleiding groot om het toch allemaal eens te proeven.
Neem nu de Amerikaanse vogelkers, bospest wordt hij ook genoemd, klinkt niet direct vriendelijk en verwijst naar zijn woekerend karakter. De bladeren en ook de pitjes in de bessen bevatten vrij veel giftige blauwzuurverbindingen, gelukkig gebruiken we het vruchtvlees en ook het koken vernietigt de gifstoffen. Ten andere ook kersen, amandelpitten ed bevatten dezelfde stoffen en die vruchten eten we zonder problemen.

De Amerikaanse vogelkers komt oorspronkelijk voor in de Oostelijke helft van Noord- en Midden-Amerika. Van Mexico tot Bolivia wordt de Capulin, een plaatselijke variant (Prunus serotina var. salicifolia) of ondersoort (Prunus serotina subsp. capuli), geteeld om zijn tot 3 cm grote vruchten (California Rare Fruit Growers, 2010).
Waarschijnlijk is deze Zuid-Amerikaanse vogelkers in Midden-Amerika door de Azteken veredeld vóór de komst van de Europeanen en daarna door de Spanjaarden geïntroduceerd in Zuid-Amerika (National Research Council 1989).

Vogelkerslikeur
Ingrediënten voor 1 liter: 350 gram vogelkers, 300 gram suiker, 300 ml alcohol 90 % , 350 ml water, 1 stuks kruidnagel, 1 pijpje kaneel, 1 schillen van een citroen, 1 scheutje kirsch (of kersensap).
NOTA: Men kan ook 650 ml alcohol van 40 - 45 % gebruiken en hierbij dan natuurlijk geen water.
Het inmengen van de suiker na maceratie duurt dan wel iets langer (nu en dan goed schudden).
Bereiding: Macereer de geplette vogelkersen zes weken in de alcohol met de kruidnagel, kaneel en de
citroenschil. Los de suiker op in het water door deze siroop ca 15 minuten zacht te koken en om te roeren, laat daarna afkoelen. Filtreer na een zestal weken de drank doorheen bv. een koffiefilter en doe er na het zeven of filtreren de kirsch (of kersensiroop) en 4 cc (klein glaasje) amandellikeur bij. Voeg 3 theelepels voedings-glycerine toe. Voeg hierna (na filtreren) de suikersiroop (of suiker) erbij. Na het klaren kunt u indien gewenst nogmaals filteren en bottelen. Laat nogmaals 1 week narijpen. zo nu en dan goed schudden.. Deze likeur is zeer donker van kleur.

Interessante en uitgebreide ecologische info vind je op
Cosijn, R., C. Hendrikse, H.van der Lans (1983): Het natuurtechnisch beheer van de Amerikaanse vogelkers: De Amerikaanse vogelkers in de Nederlandse bossen. Stichting Kritisch Bosbeheer. Utrecht. Bladzijden: 28.
Nyssen, Bart & Jan den Ouden en Kris Verheyen. (2013): Amerikaanse vogelkers: van bospest tot bosboom. KNNV Uitgeverij. Zeist. Bladzijden: 159.

Prei, groente en geneeskruid

Als ik de dikke witte prei, blinkend in de supermarkt zie liggen, moet ik aan Hildegard von Bingen denken. Een rare hersenkronkel lijkt het wel, maar blijkbaar ligt het beeld van prei in mijn hersens naast dat van Hildegard en voor een herborist is dat niet zo vreemd, vooral omdat deze middeleeuwse heilige, prei zomaar vergif noemt. Ze schrijft: '... rauw gegeten is zij slecht en verderfelijk, als een giftig en nutteloos kruid, omdat zij het bloed en de verrotting en de sappen van de mens in het tegendeel verandert. Ze zou dan die opgefokte prei uit de supermarkt eens moeten zien.

Voor mij is prei zeker geen vergif, vroeger werd deze groente de 'asperge van de armen' genoemd. Goed klaar gemaakt is prei inderdaad een delicatesse en qua voedingswaarde staat ze mogelijk zelfs boven de asperge. Het is niet bekend waar de prei oorspronkelijk vandaan komt, we weten echter wel dat ze al tweeduizend jaar vóór onze jaartelling door de Egyptenaren werd gebruikt om brandwonden en beten te verzorgen. We weten ook dat prei bij de Grieken en Romeinen een belangrijke plaats onder de geneesmiddelen innam. Plinius verhaalt dat keizer Nero sommige dagen alleen maar prei at om een 'mooiere stem' te  krijgen.

En nog niet zolang geleden diende prei ter bestrijding van allerlei ongemakken. Uit ervaring wisten de mensen dat prei diuretisch, slijmoplossend, antiseptisch en ver­zachtend is, vandaar dat ze in talrijke theerecepten gebruikt werd. Voor inwendig gebruik: bij zwaarlijvigheid, nierziekten (nierontstekin­gen, niergruis), ingewandsstoornissen (diarree, enteritis, dysenterie), heesheid en hoest: drink zoveel als u wilt preiwater dat in de vorm van een afkooksel verkregen wordt door 3 uur lang 10 preien te koken op 3 liter water. Een oud recept, lijkt wel geconcentreerde soep.

Een ander volks recept bij niergruis, urineretentie en diabetes: 1 kg witte stukken van de prei fijnsnijden; in 2 I goede, witte wijn zo lang koken tot de helft van het vocht verkookt is; zeven; elke ochtend op nuchtere maag gedurende 1 maand 1 wijnglas hiervan drinken;  Bij verkoudheden, hoest, heesheid, bronchiale pijn hielp de volgende siroop: een paar preien zo lang in water laten koken tot ze bijna gaar zijn; zeven; goed uitdrukken door een schone doek; honing toevoegen; van de zo verkregen siroop 's morgens en 's avonds een eetlepel innemen Veel van deze recepten zijn eerder soep dan thee, tenminste als je honing, suiker en wijn weglaat.

Een andere ouderwetse en nogal vreemde toepassing was... veel preisoep eten als je per ongeluk speld, naald of spijker had ingeslikt. Heb ik zelf natuurlijk nog niet uitgetest maar is in het verleden blijkbaar met succes toegepast. Mogelijke verklaring: de vezels met veel slijmstoffen omhullen de scherpe voorwerpen en voeren ze via natuurlijk weg af.

Ook eelt en andere huidverhardingen verdwijnen als we er 's nachts een kompres opleggen van geprakt preiblad dat 24 uur in azijn getrokken is.

Als je al die toepassingen bekijkt is het duidelijk dat prei een typische slijmstofplant is, verzachtend en week makend voor luchtwegen, darmen en huid. Dat slijm voel je ook als je een prei doorsnijdt. En of je al deze oude (obsolete?) middeltjes zo maar klakkeloos moet gebruiken? Zeker niet, maar het zou wel handig zijn om gewone groenten ook als medicijn te gebruiken. Goedkoop, veilig en altijd bij de hand.

Lees ook http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/gezonde-voeding/86628-prei-groente-en-geneeskruid.html


donderdag, augustus 22, 2013

Boerenwormkruid

Boerenwormkruid bloeit nu langs wegkanten en op braakliggende terreinen. Ook weer een plant waar in het verleden vele werkingen werden aan toegeschreven en ook nu woekeren de vele meningen en gebruiken weer welig op internet. Vooral de wormdrijvende en insectenwerende werking maakt weer opgang.  Dodonaeus lang geleden zegt het op zijn manier: Tsaet van Reijn vaer es een sonderlinghe ende experte medecijne teghen die wormen/ want in wat manieren dattet inghenomen wordt zoo doodet ende drijft die wormen af. Ook de beroemde 17de eeuwse arts Boerhaave vermeldt de wormdrijvende werking, maar verwijst ook naar zijn mogelijk giftige werking. De bloemen worden in dosis van 1 tot 3 gram driemaal dagelijks ingegeven in de vorm van poeder of als klister tegen wormen. De olie ervan werd alleen of met andere oliën, als papaver, olijvenolie gemengd als volksmiddel gebruikt tegen jicht en reuma, innerlijk kan het giftig werken. 

Wetenschappelijke verwijzingen naar deze werking zijn er ook. Het zijn vooral de etherische olie en de thujonen die de werking veroorzaken. En dat is juist het probleem, die thujonen kunnen, zeker in hogere dosering, niet alleen giftig zijn voor darmparasieten maar ook voor de mens zelf. Een onderzoek schrijft dan ook Chemical analysis of the T. vulgare extracts indicated that beta-thujone is by far the major compound of the oil (>87.6%) and probably contributes significantly to the acaricidal activity of the oil. (J Econ Entomol. 2001 Feb;94(1):167-71. Acaricidal properties of Artemisia absinthium and Tanacetum vulgare (Asteraceae) essential oils obtained by three methods of extraction. Chiasson H, Bélanger A, Bostanian N, Vincent C, Poliquin A.)

Lees ook mijn artikels op info.nu
https://sites.google.com/site/kruidwis/inhoudsstoffen/thujonen
http://eten-en-drinken.infonu.nl/recepten/41914-boerenwormkruid-op-je-bord.html
http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/geschiedenis/41118-boerenwormkruid-of-reinvaren.html


dinsdag, augustus 20, 2013

Planten op papier: Viburnum

Planten op papier, doek of scherm. Ze zeggen niet alleen iets over de tekenaar, schilder of fotograaf, het zijn ook niet alleen technische tekeningen maar proberen ook 'iets' meer over de plant te vertellen.

This drawing of Viburnum opulus by Leonardo da Vinci seems not to have been a study for a part of a painting. Rather, it is one of a number of drawings that might have been intended to be a botanical study of herbs.

A few facts about Viburnum opulus
1. The plant is also known as a high bush cranberry, for its strongly acidic berry.
2. It is a deciduous shrub which can grow to about ten feet.
3. It is the national symbol of the Ukraine.
4. Although the berries can be used to make jelly, eaten in quantity the berry is actually mildly toxic!

Soms hebben heel gewone struiken of bomen zo hun geheime kantjes. Oude gebruiken, medicinale toepassingen, magische krachten of vreemde geuren. De Viburnums zijn zo'n plantengeslacht die, als brave sierstruiken onze tuinen bevolken, maar waarvan de bloemen heel verschillende, intrigerende geuren verspreiden. Geuren met een geschiedenis.
Lees verder http://dier-en-natuur.infonu.nl/bloemen-en-planten/58256-viburnum-met-vaginale-geur.html