Dansende nieskruiden

Opvallend nu in de hellingbossen bij de Maas is het stinkend nieskruid. Deze Helleborus foetidus bloeit vroeg in het voorjaar met een groot aantal knikkende bloemen in sterk vertakte, eenzijdig overhangende bloeiwijzen. Het klokvormige bloemdek van vijf kelkbladen is lichtgroen met een purperrode rand. De slungelige bloeiwijzen lijken wel als boze geesten door het schemerige bos te dwalen.

Stinkend nieskruid wordt bevlogen door honingbijen, hommels en de grote zweefvliegen die blinde bijen genoemd worden.Al die insecten vliegen al in maart, als er nog weinig nectarrijke bloemen zijn. De groene bloemkleur en de geur lijken nauwelijks aanlokkelijk voor insecten, maar honingbijen zien de kleur blijkbaar als geel en de geur wordt door hen ook wel gewaardeerd en... ik kan daar ook inkomen de vreemde, harsachtige geur spreekt mij ook wel aan.

Onstuimige niesbuien

Alle Helleborus-soorten zijn giftig. Hun geslachtsnaam zou zijn afgeleid van het Griekse helleborio, waanzinnig zijn. De wortelstok werd tot in het midden van de negentiende eeuw gebruikt als middel tegen geestesziekte. Die wortelstok bevat sterk op slijmvliezen werkende stoffen. Het opsnuiven van tot poeder gestampte gedroogde wortelstokken verwekt stevige niesbuien. Vroeger dacht men dat dit de druk op de hersenen verminderde. Alles aan nieskruid is giftig. Gedroogd en tot poeder vermalen werd stinkend nieskruid vroeger gebruikt als een probaat middel tegen wormen en luizen (vandaar de volksnaam luiskruid). Een verhaal gaat dat de Griekse veldheer Solon omstreeks 600 voor Christus de stad Kirka veroverde door grote hoeveelheden helleborus in het riviertje te gooien, dat de stad van drinkwater voorzag.

Een verwant van het stinkend nieskruid, de wrangwortel of Helleborus virides werd vroeger gebruikt tegen de wrang, een veeziekte veroorzaakt door een bacterie die wordt overgebracht door vliegen. De ontsteking van de uier, heeft verdroging van de huid tot gevolg en kan leiden tot de dood van de koe. Met een priem wordt in de huid van de koe een gangetje gemaakt, waarin een stuk van de giftige wortelstok van de wrangwortel wordt gestoken.We vinden dat gebruik terug in het 'Cruydeboeck' (1554) van Rembertus Dodonaeus, die de plant Viercruyt (vuurkruid) noemt: '.... Als eenich vee met eenighe haestighe sieckte bevanghen wordtsoo steken die lantluyden dese wortele in eenighe plaetse daer zy minst hinderen ende quaet doenmach ende daer coemt terstont alle quaet ende viericheyt ende dat vee wordt daer duer behouwen'

Ook mussen gebruiken geneeskrachtige kruiden

Door geneeskrachtige bladeren in hun nestjes te leggen, beschermen mussen zichzelf en hun jongen tegen parasieten.Onderzoekers ontdekten dat de Chinese roodkopmus absintalsem-bladeren in zijn nestje verwerkt als preventief medicijn. “De fytochemische verbindingen in de bladeren verminderen de besmetting van nestparasieten,” legt onderzoeker William Feeney uit. “En dat resulteert in gezondere kuikens.”

Drakenbootfeest
De geneeskrachtige werking van absintalsem is alom bekend, met name in China. “Het Drakenbootfeest is één van China’s grootste nationale festivals,” vertelt Feeney. “Tijdens dit feest hangen mensen als ritueel absintalsem aan hun deuren. Hun kinderen baden in absintalsem doordrenkt water met de overtuiging dat dit bescherming biedt tegen een slechte gezondheid.” Maar niet alleen de Chinezen vertrouwen op dit natuurlijk medicijn. De mussen lijken het zichzelf ook voor te schrijven. “We merkten op dat rond dezelfde tijd als het Drakenbootfeest, de roodkopmus – een veel voorkomende lokale vogel – ook verse absintalsem in zijn nestje legt,” gaat Feeney verder. “Dit suggereert dat het een vergelijkbare functie kan hebben voor zowel mensen als mussen.”

De onderzoekers besloten de mussen te volgen. Want heeft het gebruik van de geneeskrachtige bladeren ook daadwerkelijk het gehoopte effect? “Met behulp van een reeks gedragsexperimenten laten we zien dat de vogels nestjes bouwen in de buurt van beschikbaar absintalsem,” zegt Feeney. “Vervolgens vullen ze hun nestjes met verse blaadjes.” De onderzoekers ontdekten dat de vogels die hun nestjes vullen met absintalsem-bladeren, veel minder last hebben van parasieten. En dat is heel voordelig. Op die manier beschermen ze zichzelf en hun jongen en verbeteren op die manier de conditie van hun nakomelingen. “Door het aantal parasieten zoals mijten te verminderen, zorgen de mussen voor zwaardere en gezondere kuikens,” aldus Feeney.

Medicijngebruik
Het gebruik van medicatie is een complex gedrag dat vaak als uniek voor de mens wordt beschouwd. Maar wetenschappers ontdekken steeds meer dieren die zichzelf medicijnen voorschrijven. Wanneer chimpansees bijvoorbeeld last hebben van parasieten, kauwen ze ook op bepaalde planten. Monarchvlinders leggen hun eitjes soms op planten die giftig zijn. De rupsen die uit de eitjes komen kruipen, hebben geen last van het gif, maar worden door het eten van de plant zelf wel giftig en blijven dat zelfs als ze volwassen zijn. Roofdieren en parasieten zullen zich dan ook niet zo snel aan deze rupsen vergrijpen. Ook fruitvliegjes schrijven hun jongen preventieve medicijnen voor. Wanneer fruitvliegen weten dat de parasitaire sluipwesp in de buurt is, leggen ze hun eitjes in alcohol. De larven die uit die eitjes komen kruipen, worden gedwongen om die alcohol te nuttigen. De larven zijn prima tegen die alcohol bestand, maar eventuele parasieten die zich in het lichaam van de larven begeven, niet. Zo worden de overlevingskansen van de fruitvlieglarve aanzienlijk groter.

Hoewel verschillende vogels ervan worden verdacht geneeskrachtige kruiden te gebruiken op een manier die vergelijkbaar is met mensen, is het moeilijk gebleken om dit te verifiëren. Maar volgens de onderzoekers in de huidige studie is het bewijs onmiskenbaar. “Onze resultaten suggereren dat roodkopmussen, net als mensen, absintalsem-bladeren gebruiken als preventief kruidengeneesmiddel om hun nakomelingen te beschermen tegen een slechte gezondheid,” concludeert Feeney. “Je zou je eigenlijk moeten afvragen wie wie na-aapt!”

Over kruidenboeken

Er zijn al vele honderden boeken over de geneeskracht van kruiden verschenen? De meeste daarvan zijn echter beperkt van waarde, omdat het niet duidelijk is waar de kennis vandaan komt. Is deze opgedaan in een jarenlange ervaring als arts, gehoord van iemand anders, of overgeschreven uit een ander kruidenboek? Kom daar maar eens achter. Veel adviezen zijn tegenstrijdig of vaag.

Een boek over plantaardig geneesmiddelen schrijven dat op gedegen, en voor iedereen controleerbare informatie is gebaseerd. Dat kun je alleen doen als je uitgaat van een wetenschappelijke benadering, maar daar ook de grenzen en beperkingen van laat zien.
Het aardige van een wetenschappelijke benadering is dat je belangrijke informatie van anderen mag overnemen. Sterker nog, h et is verplicht: wanneer er een goed onderzoek naar een bepaald onderwerp is verschenen, mag je dat niet negeren. Wie zich een serieus te nemen oordeel over dat onderwerp wil vormen, hoort daarin dat onderzoek mee te wegen. Dat geldt ook voor een oordeel over plantaardige geneesmiddelen.

Maar hoe vind je te midden van de vele duizenden publicaties diegenen die echt van belang zijn? Veel mensen in de medische wereld selecteren door alleen de meest gezaghebbende bladen te lezen, zoals The Lancet en de New England Journal of Medicine.
Deze bladen schrijven echter zelden over fytotherapie. Het is dus geen wonder dat de meeste artsen er weinig van weten. Natuurlijk zijn er veel meer wetenschappelijke tijdschriften waarin publicaties over plantaardige geneesmiddelen verschijnen. Die kan niemand allemaal lezen, maar je kunt wel met behulp van computerprogramma's nagaan welk onderzoek over fytotherapie gaat.

Een volgende stap is om dat onderzoek te ordenen, te interpreteren en af te wegen en waar nodig te vergelijken met het onderzoek naar gangbare geneesmiddelen voor dezelfde ziekten. Denk niet dat één mens dat allemaal zelf kan doen. Er zijn verschillende buitenlandse auteurs die het meeste van dit werk al hebben verricht. Hoewel hun aanpak onderling wat verschillend kan zijn, is er gelukkig toch een grote overeenkomst, een Europese consensus over het gebruik van medicinale planten. Deze consensus is vooral ook terug te vinden de officiële monografieën van o.a Escop en van WHO, verder zijn er ook verschillende vakboeken waar de 'beste' planten per orgaansysteem besproken worden

Enkele voorbeelden

• Weiss R.F. - Herbal Medicine. AB Arcanum 1988 - 0 906584 19 1.
• Weiss R. en V. Fintelmann - Lehrbuch der Phytotherapie. Hippokrates
• Godefridi M. Cursusboek Fytologie Herboristen Opleiding Dodonaeus

Enkele degelijke encyclopedische werken

• Van Hellemont - Fytotherapeutisch Compendium A.P.B.
• Verhelst Geert. - Groot handboek geneeskrachtige planten. Mannavita
• German Commission E monographs 1998. *Blumenthal ea.

https://www.pinterest.fr/godefridi/kruidenboeken-krauterbucher-herbalbooks/

Rabarber en andere wortels

Van min tien naar plus tien. Twintig graden warmer doet verlangen naar de lente. Naar een nieuw leven zonder Corona. In de bakken, emmers en plastic zakken verstopt onder de klimophaag overwinteren de planten, die samen met ons van Bretagne naar België verhuisd zijn. Vandaag even gesnuffeld in het allegaartje. Is er leven in die bakken of alleen maar rotte smurrie ... rode wortelstokken van meekrap maken toch al groene scheuten,  ook de vertakte heemstwortels tonen al tekens van leven en zelfs de dikke oranje wortel van de Rheum palmatum is niet helemaal weggerot.

Rabarberwortel wordt als laxeermiddel al heel lang toegepast. Matthiolus schreef al in 1563,dat deze plant uit India en Perzië was meegebracht. Maar eigenlijk komt rabarber uit China. Ze gaat door voor mild laxeermiddel. Maar, vreemd genoeg, ook voor stopmiddel.

Interessant is, dat de werking van rabarber niet af schijnt te hangen van het gehalte aan anthrachinonglycosiden. Zelfs moes van rabarber werkt nog licht laxerend. En daar zitten geen glycosiden meer in. Het geheel, gevormd door de inhoudsstoffen, speelthier kennelijk dus een grote rol. In de wortel zitten behalve anthrachinonglycosidenook nog anthrachinonen, looistoffen met glycosidebindingen, en andere stoffen. Zoals het zogenaamde rheumrood. De looistoffen hebben een samentrekkende werking en een stoppend effect. De anthrachinon-glycosiden en de looistoffen hebben dus een tegengestelde werking, waardoor het preparaat vaak trager werkt, en soms zelf  averechts. Daarmee moet men bij de dosering rekening houden. In kleine hoeveelheden is de wortel van rabarber een goed middel ter bevordering van de eetlust en de spijsvertering. Kleine hoeveelheid wil zeggen: 0,05 tot 0,5 gram. Zo'n dosis werkt ook stoppend, bloedstelpend en galdrijvend. Rabarber in doses van 1 tot 3 gram werkt als een mild laxeermiddel, dat na zes tot tien uur zorgt voor een normale stoelgang, en maar zelden krampen veroorzaakt. En klaarblijkelijk kan ook een jarenlang gebruik geen kwaad. Al blijft de mogelijkheid bestaan, dat bij geregeld innemen de looistoffen remmend gaan  werken. Dat gaat trouwens ook op voor een huis-middeltje als pepermuntthee. Ook in de bladeren van pepermunt zitten looistoffen, die op den duur verstoppingen kunnen veroorzaken.

De wortel van deze rabarbersoort (Rheum palmatum) wordt gewoonlijk gegeven bij chronische vormen van obstipatie. De werking ervan is uitgesproken mild, vergeleken met die van bijvoorbeeld vuilboombast. De wortel van Rheum palmatum is als geneesmiddel bekend als Rhizoma Rhei. 

Verhalen over veldsla

In de warmere rotshellingen van de Maas bij Hastiere, net onder de sneeuw vandaan, vind ik al volwassen wilde veldsla en kruidige kraailook. Een kant-en-klaar winterslaatje. 

Veldsla  is een één- of tweejarig laagblijvend plantje van 10 cm. hoog.  Oorspronkelijk komt het voor op Sardinië en groeit nu in een groot deel van Europa. Rond 1560 begon men het te telen en tot voor de oorlog van 1940 werd het bij ons veel gekweekt.
 
Onze aller Dodoens, wel eeuwen geleden, schrijft ‘De Nederlanders noemen dit kruidje wit moes en soms ook veldtkrop en soms kleer-ooghe, anders heeft het geen namen die me bekend zijn en daarnaar zal men het in het Latijn Album olus (witte groente) en in het Grieks Leucolachanon mogen noemen. Dit kruid wordt veldt-kroppen genoemd omdat zijn bladeren als die net uitspruiten op die van de jonge sla of andijvie lijken en goed zijn om in salade gegeten te worden en daarom noemt men het in het Waalse land sallade de chanoine, zegt Lobel.’  

En verder schrijft Dodoens 'Dit kruidje is wat verkoelend en daartoe vochtig makend van aard en in al zijn werkingen en eigenschappen de tamme sla vrij gelijk en in gebreke van die wordt het in de winterse maanden en in het begin van de lente op tafel gebracht en met azijn, olie en zout van vele met goede smaak gegeten zoals ander salade en voorwaar het wordt geenszins voor het slechtste saladekruid gehouden.

Vele namen heeft het in het verleden gekregen. 

• Veldsla of veldkrop, korensla, walsla, witmoes. 
• Duitse namen: Ackerlattich, Acker, - Feld, - of gruner Salat, Dorersalat, Feldkropp, Katterlesalat, Mausohrsalat, Vogerlsalat, Rebkresla, Wingertsalat,  Kornsalat. 
• Engelse namen: corn salad, white pot herb, milk grass en lambs lettuce een vertaling van het 16de eeuwse Lactuca agnina.
• Franse namen: laitue de brebis: kindersalade, salade de pretre: priestersalade of salade de chanoine: kanunniksalade, salade royal, vergelijk Engelse salade royal, dus vroeger veel gekweekt voor en in de kastelen en kloosters, Franse mache: van macher, kauwen. 
• In Duitsland groeit het ook veel in het wild en heet daar Schaffmauler en Weiss moosz’. Mogelijk omdat het graag door schapen gegeten werd, Schafmaulchen waarschijnlijk naar de vorm van de bladeren,  Lammersalat, Lemkuntunge, Lammlezinke of Lammerlattich, 
• Door de ouden werd beweerd dat het de locust: de sprinkhaan van Johannis de Doper zou zijn geweest die hij in de woestijn had gegeten, het sprinkhanenkruid. De zaadhuisjes lijken met enige fantasie wel wat op een sprinkhaan.

En zo zie je maar weer, tot wat voor verhalen zo'n onnozel groen plantje in de hellingen van Hastiere, kan leiden.

Havikskruiden en Muizenoor

Wilde veldsla, kraailook, walstro, bosaardbei en ook muizeoor komen fris gewassen onder de smeltende sneeuw te voorschijn. 

Muizeoortjes en andere havikssoortensoorten zijn minder bekend als geneeskrachtige planten toch zijn ze in het verleden veel gebruikt geweest. Dit plantengeslacht is wereldwijd verspreid. een volledig overzicht van het gehele geslacht geven is onmogelijk. Dat er zoveel soorten en ondersoorten zijn is te danken aan het botanisch verschijnsel, dat we ook van paardenbloem kennen, apogamie (of apomixis). Het zaad kan ontstaan en rijp worden zonder dat er bevruchting geweest is. 

De wetenschappelijke naam Hieracium is vertaald als havikskruid. In de oudheid geloofde men dat haviken het gebruikten als oogdruppels om een bijzonder scherp zicht te krijgen. Tot na de middeleeuwen volgde men dit goede voorbeeld en gebruikte de mensen het sap in oogwater.
Anderen menen dat het 'hierakion' noemt, omdat het op hoge rotsen groeide, waar haviken huisden.
En een derde verklaring is dat de gestreepte bloemblaadjes op de veren van haviken lijken.

Eén soort havikskruid die ook medicinaal gebruikt word is Hieracium pilosella of gewoon Muizeoor. En dat verwijst natuurlijk naar de vorm van de kleine blaadjes, die behaard zijn, ook pilosella of pilosus betekent behaard. In alle landen en in alle tijden heeft men er blijkbaar het oor van die muis in herkent. Al in de 12de eeuw heeft Hildegard von Bingen het over Museore. En in Duitsland is het Mausohr, in Frankrijk Oreille de souris en in Engeland Mouse-eare. Wat niet wil zeggen dat er geen andere namen bestaan. Nagelkruid bij Fuchsius (1543) slaat op de vorm van de bloem die iets weg heeft van een ouderwetse nagel en die vorm was weer aanleiding om het kruid te gebruiken om geïnfecteerde hoeven van beslagen paarden te genezen. Bij Tabernaemontanus (1588) klonk dat zo 'dieweil es die vernagelde Pferde heylt'.

Gezien het feit dat al bij Plinius sprake was over het scherpen van de ogen, zal het niet verwonderen dat de plant door de eeuwen heen voor de ogen gebruikt geweest is. In zijn leerdicht de Moufeschans schrijft Hondius:

Havyncx-cruyt van groote cracht
Bij den Vogel eerst bedacht
En van hem ons naergelaten
Comt de ooghen oock te baeten

Zelfs de wortel om de hals gedragen, zou volgens het 19de eeuwse volksgeloof de ogen versterken.

Maar Havikskruiden waren niet alleen goed voor de ogen maar vooral ook urinedrijvend, ook Dodoens beval de hele plant reeds aan tegen graveel en blaasstenen. .En deze werking heeft wel de tand des tijd overleefd, want Hieracium pilosella wordt nu in de moderne Franse fytotherapie opnieuw als diureticum gebruikt. De verse, bloeiende plant, dus gele bloemen, steeltjes en blaadjes, worden in alcohol van 45° in een verhouding van 1 op 5 (bvb 50 gram plant met 250 cc alcohol) veertien dagen gemacereerd en daarna gezeefd. Deze tinctuur kan als vochtafdrijvend en ontsmettend middel in een dosering van 3 maal daags 20 druppels gedurende 14 dagen gebruikt worden bij blaasstenen en blaasontsteking

Andere bronnen

The monograph in the Potter’s New Cyclopaedia of Botanical Drugs and Preparations (Wren, 1988) listed the following medicinal uses: expectorant, diuretic, spasmolytic, sialagoge, vulnerary. It is used mainly for whooping cough, bronchitis and asthma as an infusion, and for wounds as a compress.

The monograph included in the PDR for Herbal Medicines (2007) describes the internal use of aerial part of Mouse Ear in the treatment of asthma, bronchitis, coughs and whooping cough, and externally in the treatment of wounds. The plant has shown to have diuretic, spasmolytic and diaphoretic effects. Also the reference by Bishop and Davy (1994) cited the use of the species against respiratory infections in the British Isles.

Lees ook https://mens-en-gezondheid.infonu.nl/aandoeningen/57491-muizeoor-of-hieracium-pilosella.html

Kruiden en voeding tegen Alzheimer

Noten, vette vis, bessen, kruiden (salie, citroenmelisse, geelwortel) en verrassend genoeg ook koffie en chocolade kunnen helpen bij dementie en de ziekte van Alzheimer.

Bij de ziekte van Alzheimer hebben we te maken met een globale achteruitgang van het functioneren van delen van de hersenen, die nodig zijn voor oriëntatie  geheugen en verwante vormen van gedrag. Wandelen, goed dieet (vis) en ook kruiden kunnen ondersteunend werken. Kortgeleden werd een mooi overzichtsartikel over de waarde van kruiden bij Alzheimer gepubliceerd, waaruit blijkt dat Melissa officinalis (oertinctuur 3 maal daags 20 druppels) en Ginkgo een positieve bijdrage kunnen leveren bij het ondersteunen van geheugenproblemen. Ook Salvia, enkele Chinese kruiden en ook geelwortel en gember kunnen helpen bij symptomen van de ziekte van Alzheimer. 

Bij deze aandoening is het zo dat zich een bepaald eiwit in de hersenen gaat afzetten: het bèta-amyloïd. De overproductie van dit ontstekingseiwit, dat zich neerzet onder de vorming van “seniele plaques” in de hersenen, is nefast voor het functioneren en het onderling communiceren van zenuwcellen. Uiteindelijk sterven de al slecht werkende zenuwcellen af en leidt de ziekte in verschillende stadia tot totale dementie en volledige afhankelijkheid.

Onderzoeken met gember

Mogelijk kan ook gember de verergering van Alzheimer afremmen. De invloed van gember op alzheimer is uit onderzoek bij ratten gebleken. 

Gember in een dagelijkse dosering van 108 of 216 mg/kg leidde tot bescherming tegen en herstel van alzheimerverschijnselen. De inhoudsstof 6-gingerol speelt hierbij een belangrijke rol, omdat deze verbinding de werking van β-amyloïdpeptiden onderdrukt. Deze peptiden spelen een sleutelrol bij de plaquevorming bij alzheimer en lijken gestimuleerd te worden door verhoogde ROS-spiegels. Ook verhoogt gember de werking van endogene antioxidantenzymen zoals superoxidedismutase (SOD) en glutathion. Ten aanzien van parkinson leidde het toedienen van 6-shogaol in een muizenmodel tot een significante verlaging van astrogliosis, oftewel de abnormale toename van het aantal astrocyten, en van microgliosis, ofwel de verandering van microgliacellen in de hersenen. Daarbij had de genoemde verbinding 6-shogaol ook een ontstekingsremmend effect.

Meer info op 

https://sites.google.com/site/kruidwis/fytotherapie/alzheimer-ziekte

https://mens-en-gezondheid.infonu.nl/aandoeningen/51250-tuinbonen-de-bijbel-en-alzheimer.html

Echinacea virusremmer

Als je een griep onder de leden hebt, kan Echinacea purpurea de ziekteduur net zoveel verkorten als de farmacologische virusremmer oseltamivir. Dat blijkt uit een Tsjechische studie uit 2015, waaraan 420 proefpersonen meewerkten. Uit dat onderzoek bleek ook dat Echinacea purpurea beduidend minder bijwerkingen had dan oseltamivir.

Studie

De onderzoekers verdeelden de proefpersonen, die allemaal 1-2 recent griep hadden gekregen, in 2 groepen. De ene groep kreeg gedurende 5 dagen elke dag 2 capsules oseltamivir. In elke capsule zat 75 milligram actieve stof. Daarna slikten de proefpersonen nog eens 5 dagen placebocapsules. Oseltamivir gebruik je normaliter maar 5 dagen achtereen, vandaar.

Oseltamivir is een remmer van het enzym neuraminidase. Neuraminidase zit op de oppervlakte van virussen. Hoe actiever dat enzym is, hoe beter het cellen kan binnendringen en zich kan vermenigvuldigen. Oseltamivir is ontwikkeld door Roche, die het op de markt zet als Tamiflu. Het is een omstreden middel. Volgens studies verkort oseltamivir de duur van een griep met 17 uur, maar ervaart 11 procent van de gebruikers bijwerkingen als misselijkheid, diarree en overgeven.

De proefpersonen in de andere groep kregen gedurende 10 dagen Echinacea in de vorm van Echinaforce Hotdrink van A Vogel Bioforce. [vogel.com] Vogel betaalde wel het onderzoek. Het belangrijkste bestanddeel van Echinaforce Hotdrink is een extract op alcoholbasis van zowel de wortels als de bovengrondse delen van Echinacea purpurea, maar bestaat voor een derde ook uit een vlierbessenextract. Prominente bioactieve stoffen in Echinaforce zijn rutine en dodecatetraenoic acid isobutylamide.

Op de eerste 3 dagen van de proef kregen de proefpersonen 5 keer per dag een supplement van 5 milliliter, aangelengd met heet water. De overige 7 dagen kregen de proefpersonen 3 keer per dag een supplement.

Resultaten

In beide groepen verminderden de griepverschijnselen in gelijke mate. De verschillen die je hieronder ziet waren niet significant. In beide groepen zakte de koorts even snel. Ook wat dat betreft werkte het supplement even goed als het farmacologische middel.

Wel significant waren de verschillen tussen de bijwerkingen die de twee groepen rapporteerden. In de Echinacea-groep stelden die weinig voor, in de oseltamivirgroep kwamen die frequenter voor. Vijf proefpersonen in de oseltamivirgroep hadden zoveel last van misselijkheid en overgeven dat ze uit de studie stapten.

Bron: Curr Ther Res Clin Exp. 2015 Apr 20;77:66-72.

Covid en kruiden

Uitzonderlijk zomaar een Duitstalige tekst over kruiden en Covid uit het Zeitschrift fur Phytotherapie. Pflanzen mit Potenzial: Aktuelle Studienlage. Einige Kandidatenpflanzen werden im Folgenden kurz in alphabetischer Reihenfolge ihrer Trivialnamen abgehandelt, Pflanzen aus Kombinationspräparaten und TCM-Mixturen werden hier nicht berücksichtigt.

Grüntee

Katechine als eine Klasse von polyphenolischen Flavonoiden sind Hauptwirkstoffe von grünem und vielen anderen Tees, die u. a. die Immunität gegen virale, insbesondere Influenza-Infektionen verbessern [2]. Das bekannteste davon, Epigallocatechingallat (EGCG), inhibierte in vitro sogar mehrere Serotypen des Dengue-Virus in Konzentrationen, die eine humanpharmakologische Anwendung möglich erscheinen lassen [3].

Mehrere epidemiologische Studien haben gezeigt, dass der regelmäßige Verzehr von grünem Tee die Influenza-Infektionsrate senkt [4]. In klinischen Studien wurden meist standardisierte Katechinextrakte verwendet. Ein Kollektiv von Angehörigen der Gesundheitsberufe mit geringem Risiko sollte über 150 Tage Grüntee-Extrakt in Kapselform, der auf 1000 mg / Tag Katechine standardisiert war, oder Placebo einnehmen. Die Inzidenz für klinisch und serologisch nachzuweisende Influenza wurde um 25 % (Odds Ratio OR) gesenkt, gleichzeitig war die Dauer der Symptome um 27 % kürzer (Hazard Ratio HR) [5].

Neben der Verbesserung systemischer Immunfunktionen durch die Gabe peroraler Grüntee-Katechine wurden Studien durchgeführt, um die Nützlichkeit des Gurgelns mit Grüntee unter der Vorstellung einer topischen Immunstimulation zu untersuchen. Influenza-Viren nehmen ähnlich wie vermutlich SARS-CoV-2 im Rachen ihren ersten Kontakt mit einer menschlichen Schleimhaut auf. Darüber hinaus fanden sich hohe Viruskonzentrationen in Abstrichen unterhalb der oberen Conchae nasi, offenbar einem optimalen Raum für ihre Vermehrung. Dieser ist für Gurgelflüssigkeit nicht unmittelbar zugänglich, jedoch für Inhalationen etwa im Rahmen von Kopfdämpfen oder Aromatherapie. Hierzu liegen bislang keine Studien aus anderen Virusmodellen vor.

Insbesondere in Japan wurden mehrere präventive Studien mit täglichem Gurgeln als Intervention unternommen. Ein systematischer Review mit Metaanalyse konnte aus 5 RCT mit Gurgeln von grünem Tee eine gepoolte Risikoreduktion (RR) von 70 % für die Inzidenz von Influenza ermitteln. Die Vergleichsgruppen sollten je nach Einzelstudie entweder mit gleichtemperiertem Wasser gurgeln, bzw. erfuhren keine Intervention [6]. Die schlechter abschneidenden Vergleichsgruppen auch mit Wassergurgeln legen nahe, dass tatsächlich ein topischer immunstimulierender Effekt erzielt wurde und die Wirkung nicht nur auf einer Spülung der Schleimhäute beruht.

Somit ist eine schützende vorbeugende Wirkung und eine lokale Behandlung bei beginnender Symptomatik von Atemwegsinfektionen mit SARS-CoV-2 nicht unwahrscheinlich und kann daher vorläufig als Off-Label-Behandlungsversuch genannt werden, zumal grüner Tee als Lebensmittel leicht verfügbar ist.

Kapland-Pelargonie

In der traditionellen südafrikanischen Medizin war die in einheimischen Sprachen als Umckaloabo bezeichnete Wurzel aus der Kapland-Pelargonie (Pelargonium sidoides DC) ein beliebtes Mittel gegen Atemwegsinfektionen. Es ist mittlerweile seit Jahrzehnten weltweit bekannt und erforscht. Die präklinische Forschung hat ihre antibakteriellen und antiviralen Potenziale aufgezeigt. Ein Team hat es in mehreren herkömmlichen Tests gegen 14 Virus-Arten untersucht. Dabei zeigte es Aktivität gegen z. B. Parainfluenzavirus, Influenza A (Stämme H1N1 und H3N2) und humanes Coronavirus, jedoch nicht gegen das aviäre Influenza A (H5N1) [7]. In einem anderen Modell stieg die Ziliarschlagfrequenz als einem Modell für die mukoziliäre Clearance [8].

Eine systematische Überprüfung von 8 RCT unter Verwendung verschiedener Extrakte aus Wurzeln von Pelargonium sidoides bei verschiedenen Infektionen der oberen Atemwege ergab mäßige Wirksamkeitshinweise für akute Rhinosinusitis sowie Erkältung bei Erwachsenen, etwas deutlichere Hinweise für akute Bronchitis bei Kindern und Erwachsenen [9]. Zwei spätere Reviews aus verschiedenen Blickwinkeln bestätigten dies grundsätzlich bzw. erweiterten die Ergebnisse anhand neuerer Studien: Im ersten, einem systematischen Review mit Metaanalyse, konnte man mit Beschränkung auf die Indikation Erkältungen, aber ohne Beschränkung der Altersgruppe, 5 RCT einschließen [10]. Im zweiten, narrativen Review, wurden 8 RCT zu sämtlichen Indikationen der Atemwegsinfekte besprochen, jedoch mit der Beschränkung auf Kinder und Jugendliche. Hier sah man auch in speziellen Patientengruppen, wie solche mit kindlichem Asthma oder iatrogener Immunsuppression, Symptomlinderungen [11].

Das als „Phytobiotikum“ ausgelobte Arzneimittel kann daher lediglich bei leichten Verläufen mit akuter Bronchitis (mit oder ohne bakterieller Superinfektion) zur Symptomlinderung als Off-Label-Behandlung empfohlen werden.

Sonnenhut

Seit langer Zeit werden in Europa zahlreiche Zubereitungen aus verschiedenen Teilen und mit verschiedenen Extrakten von Echinacea-Arten, insbesondere E. purpurea L. und E. angustifolia L., verwendet. Zahlreiche Studien hatten sich dabei mehr der Prävention (unter der Einordnung als „Immunstimulans“) als der Therapie der Erkältungskrankheiten gewidmet. Ein hieraus erstellter Cochrane-Review ergab kleine Vorteile bei der Verringerung der Inzidenz und des Verlaufs von Erkältungen [12].

Für Echinacea purpurea liegen präklinische Untersuchungen vor, die in Makrophagen eine bessere Kontrolle der inflammatorischen Antwort auf die Infektion mit Influenza A H1N1 zeigen. Allerdings war die Schwankungsbreite innerhalb der teilweise nicht standardisierten Extrakte erheblich [13]. In der Schweiz ist ein flüssiges Kombinationspräparat entwickelt und als Arzneimittel zugelassen, das überwiegend aus einem Ethanol / Wasserextrakt (65 % V / V) aus der frisch gepressten ganzen Pflanze Echinacea purpurea, zu einem kleineren Anteil aus Presssaft von Schwarzem Holunder (Sambucus nigra L.) besteht. In der präklinischen Testung konnte die Inaktivierung von menschlichen wie porcinen H1N1-Influenza-Viren sowie der aviären Subtypen H5 und H7 gezeigt werden, ferner direkte Rezeptorbindung im Hämagglutinationstest [14]. Der Extrakt wurde in einem RCT mit 473 randomisierten Patienten bezüglich Wirksamkeit und Sicherheit geprüft. Der klinische Influenza-Nachweis erfolgte nach ähnlichen Kriterien wie zuvor in placebokontrollierten Studien mit der hier als Vergleich herangezogenen Standardtherapie mit Oseltamivir (bei uns z. B. Tamiflu®). Im täglichen wie im Gesamt-Symptomvergleich war dabei der Echinacea-Extrakt nicht unterlegen [15].

Grundsätzlich erscheinen klinisch gut untersuchte Echinacea-Präparate aussichtsreich als Vorbeugungsmittel auch gegen Covid-19, um zumindest über wenige Tage bis Wochen bei erhöhter Ansteckungsgefahr eine Verringerung viraler Infektionen bzw. deren symptomatischer Ausprägung zu bewirken. Falls man die vorbeugende Wirkung mit einer unspezifischen „Immunstimulierung“ erklären will, kann auf einen In-vitro-Nachweis einer antiviralen Wirkung gegen SARS-CoV-2 verzichtet werden. Dann bleibt eine geringere Infektionsrate auch von Covid-19-Infektionen nachzuweisen.

Süßholz

Das Saponin Glycyrrhizin aus Glycyrrhiza glabra L. (Mittelmeerwelt) oder aus Glycyrrhiza uralensis Fisher (Ostasien) gilt als aktiver Bestandteil der Süßholzwurzel, die fast weltweit verwendet wird. Immunmodulatorische und entzündungshemmende Wirkungen sind nachgewiesen. Mäuse, die mit tödlichen Dosen von Influenza-Virus infiziert waren, hatten viel bessere Überlebenschancen, wenn sie bereits vorher Glycyrrhizin erhielten [16]. Die Aufnahme des Influenza-A-Virus in isolierte menschliche Lungenzellen und seine intrazelluläre Replikation waren deutlich reduziert, jedoch nur bei Verabreichung vor der Infektion [17]. Gesamtextrakt wie Kandidatenmoleküle wurden unmittelbar in der ersten SARS-Coronavirus-Periode (jetzt auch Covid-1 bzw. SARS-CoV-1 genannt) an zwei Virusisolaten erfolgreich in vitro getestet, für sämtliche Tests jedoch in Konzentrationen, die eine Anwendung beim Menschen unrealistisch erscheinen lassen [18]. Während der Einnahme und beim Lutschen könnten immerhin lokal wirksame Konzentrationen erreicht werden.

Trotz seiner häufig empfohlenen Verwendung wurde es in RCTs nur als eine von 4 Komponenten von „Maoto“ getestet, der häufigsten Rezeptur für Influenza in der Traditionellen Japanischen Medizin Kampo. Eine systematische Übersicht kommt zu dem Schluss, dass Maoto die Fieberdauer senken kann, egal ob es allein oder in Kombination mit Standardtherapien wie Neuraminidase-Inhibitoren angewendet wird [19].

Zistrose

In jüngster Zeit beschrieben präklinische Arbeiten vielversprechende antivirale Eigenschaften dieser traditionellen Heilpflanze aus dem Mittelmeergebiet (mehrere Subspecies bzw. Hybride werden genutzt, insbesondere Cistus incanus L. und C. creticus L.). Sie enthält hochpolymere Polyphenole als Wirkstoffe [20]. Dies wurde in Tierstudien im Influenza-Modell bestätigt [21]. Zur Beurteilung der klinischen Wirksamkeit findet sich bislang nur eine RCT mit Erkältung [22]. 160 Patienten wurden randomisiert und placebokontrolliert dokumentiert. In der Verum-Gruppe waren subjektive Symptombeurteilung und Verlauf des CRP günstiger.

Weitere Kandidatenpflanzen

Für zahlreiche weitere Heilpflanzen sind antimikrobielle und insbesondere antivirale Eigenschaften beschrieben, und einige werden auch bei Influenza oder grippeähnlicher klinischer Symptomatik eingesetzt. Somit ist auch im Verlauf der Covid-19-Erkrankung ein Nutzen möglich. Schwer unterscheidbar ist insbesondere bei Phytotherapeutika darüber hinaus, ob im konventionellen Sinn vorwiegend unmittelbare antivirale Effekte vorliegen, oder ob z. B. das lokale Geschehen auf der Schleimhaut durch Volumen und Komposition des Mukus, Stimulation von immunkompetenten Zellen und weitere z. B. mukoziliäre Effekte, auch durch reflektorische Wirkungen, günstig beeinflusst wird. Denkbar ist also, dass sich noch wesentlich geeignetere Pflanzen als die hier vorgestellten herauskristallisieren werden und entsprechende Kombinationen.

Wir haben diese hier nicht angeführt, weil wir uns in einer ersten Sichtung auch aus Gründen von Platz und Übersichtlichkeit willkürlich auf solche Pflanzen beschränkt haben, für die mindestens eine randomisierte klinische Studie bei Influenza oder einem virusbedingtem Erkältungsmodell vorliegt. Die Herausgeber der ZPT werden diese Fragen engmaschig verfolgen. Wissenschaftlicher Stimulus und finanzielle Förderung der wünschenswerten Forschung werden natürlich weitgehend von der Entwicklung der Covid-19-Pandemie abhängen, die ja jetzt schon weltweit sehr verschiedene Entwicklungen annehmen.

PRAKTISCHE TIPPS

Für die Prävention einer SARS-CoV-2-Infektion stellen sich drei Ansatzpunkte dar, die getrennt, aber auch gleichzeitig durchgeführt werden können: Topisch die Schleimhaut – insbesondere des Rachenraums – stärken, sodass eine Infektion auch bei Kontakt mit SARS-CoV-2 möglichst gar nicht erst stattfindet:

✓ Dafür kann 4–5 x täglich Gurgeln mit Grüntee empfohlen werden! In den Studien dazu wurden standardisierte Pulverextrakte in heißem Wasser gelöst, sodass eine bestimmte Konzentration der Katechine in der Gurgelflüssigkeit gesichert war. Diese wird im Alltag derzeit nicht erreichbar sein. Wichtig scheint hierfür, die Zeit des Teeziehens auf 3–5 Minuten zu verlängern.

✓ Zistrosenextrakt ist auch in Lutschbonbons erhältlich. Diese Anwendung ist insbesondere außer Haus leichter durchzuführen, hat jedoch als Lebensmittel eine schwächere Forschungslage. Unspezifische Immunstimulation zur besseren Abwehr einer Infektion. Eine solche Immunstimulation zur Verringerung der Infekthäufigkeit von viralen Atemwegsinfekten – auch analog von SARS-CoV-2 – kann vermutlich nur kurzfristig über wenige Tage / Wochen funktionieren. Empfohlen werden gut untersuchte Extrakte als Arzneimittel von

✓ Sonnenhut (Echinacea) Symptomlinderung bei leichter Infektion. In diesem Fall sind bewährte und klinisch geprüfte Arzneimittel erhältlich, z. B. :

✓ Umckaloabo (Pelargonium sidoides DC). Alle weiteren naturheilkundlichen Maßnahmen (z. B. Bewegung, Kaltreize, gesunde Ernährung mit Vitaminen) sind davon unbenommen. Es sind grundsätzlich additive Effekte zu erwarten

Literatur

1 Hensel A, Spiegler V, Kraft K. Pflanzliche Extrakte gegen virale Infektionen des oberen Rachenraumes. Gibt es rationalisierbare protektive Möglichkeiten? Z Phytother 2020; 41: 52-54 . doi: 10.1055/a-1102-1662
2 Ide K, Kawasaki Y, Kawakami K, Yamada H. Anti-influenza virus effects of catechins: a molecular and clinical review. Curr Med Chem 2016; 23: 4773-4783 . doi: 10.2174/0929867324666161123091010
3 Raekiansyah M, Buerano CC, Luz MAD, Morita K. Inhibitory effect of the green tea molecule EGCG against dengue virus infection. Arch Virol 2018; 163: 1649-1655 . doi: 10.1007/s00705-018-3769-y
4 Furushima D, Ide K, Yamada H. Effect of tea catechins on influenza infection and the common cold with a focus on epidemiological / clinical studies. Molecules 2018; 23 (07) . pii: E1795. DOI: 10.3390/molecules23071795.
5 Matsumoto K, Yamada H, Takuma N. et al. Effects of green tea catechins and theanine on preventing influenza infection among healthcare workers: a randomized controlled trial. BMC Complement Altern Med 2011; 11: 15. DOI: 10.1186/1472-6882-11-15.
6 Ide K, Yamada H, Kawasaki Y. Effect of gargling with tea and ingredients of tea on the prevention of influenza infection: a meta-analysis. BMC Public Health 2016; 16: 396 . doi: 10.1186/s12889-016-3083-0
7 Michaelis M, Doerr HW, Jr Cinatl J. Investigation of the influence of EPs® 7630, a herbal drug preparation from Pelargonium sidoides, on replication of a broad panel of respiratory viruses. Phytomedicine 2011; 18: 384-386 . doi: 10.1016/j.phymed.2010.09.008
8 Neugebauer P, Mickenhagen A, Siefer O, Walger M. A new approach to pharmacological effects on ciliary beat frequency in cell cultures – exemplary measurements under Pelargonium sidoides extract (EPs 7630). Phytomedicine 2005; 12: 46-51. doi: 10.1016/j.phymed.2003.11.005
9 Timmer A, Günther J, Motschall E. et al. Pelargonium sidoides extract for treating acute respiratory tract infections. Cochrane Database Syst Rev 2013; (10): CD006323. DOI: 10.1002/14651858.CD006323.pub3.
10 Schapowal A, Dobos G, Cramer H. et al. Treatment of signs and symptoms of the common cold using EPs 7630 – results of a meta-analysis. Heliyon 2019; 5: e02904. DOI: 10.1016/j.heliyon.2019.e02904.
11 Careddu D, Pettenazzo A. Pelargonium sidoides extract EPs 7630: a review of its clinical efficacy and safety for treating acute respiratory tract infections in children. Int J Gen Med 2018; 11: 91-98. doi: 10.2147/IJGM.S154198
12 Karsch-Völk M, Barrett B, Kiefer D. et al. Echinacea for preventing and treating the common cold. Cochrane Database Syst Rev 2014; 2: CD000530. DOI: 10.1002/14651858.CD000530.pub3.
13 Cech NB, Kandhi V, Davis JM. et al. Echinacea and its alkylamides: effects on the influenza A-induced secretion of cytokines, chemokines, and PGE2 from RAW 264.7 macrophage-like cells. Int Immunopharmacol 2010; 10: 1268-1278. DOI: 10.1016/j.intimp.2010.07.009.
14 Pleschka S, Stein M, Schoop R, Hudson JB. Anti-viral properties and mode of action of standardized Echinacea purpurea extract against highly pathogenic avian influenza virus (H5N1, H7N7) and swine-origin H1N1 (S-OIV). Virol J 2009; 6: 197. doi: 10.1186/1743-422X-6-197
15 Rauš K, Pleschka S, Klein P. et al. Effect of an Echinacea-based hot drink versus oseltamivir in influenza treatment: a randomized, double-blind, double-dummy, multicenter, noninferiority clinical trial. Curr Ther Res Clin Exp 2015; 77: 66-72. DOI: 10.1016/j.curtheres.2015.04.001.
16 Utsunomiya T, Kobayashi M, Pollard RB, Suzuki F. Glycyrrhizin, an active component of licorice roots, reduces morbidity and mortality of mice infected with lethal doses of influenza virus. Antimicrob Agents Chemother 1997; 41: 551-556 . doi: 10.1128/AAC.41.3.551
17 Wolkerstorfer A, Kurz H, Bachhofner N, Szolar OH. Glycyrrhizin inhibits influenza A virus uptake into the cell. Antiviral Res 2009; 83: 171-178 . doi: 10.1016/j.antiviral.2009.04.012
18 Cinatl J, Morgenstern B, Bauer G. et al. Glycyrrhizin, an active component of liquorice roots, and replication of SARS-associated coronavirus. Lancet 2003; 361 (9374): 2045-2046. DOI: 10.1016/s0140-6736(03)13615-x.
19 Yoshino T, Arita R, Horiba Y, Watanabe K. The use of maoto (Ma-Huang-Tang), a traditional Japanese Kampo medicine, to alleviate flu symptoms: a systematic review and meta-analysis. BMC Complement Altern Med 2019; 19: 68 . doi: 10.1186/s12906-019-2474-z
20 Ehrhardt C, Hrincius ER, Korte V. et al. A polyphenol rich plant extract, CYSTUS052, exerts anti influenza virus activity in cell culture without toxic side effects or the tendency to induce viral resistance. Antiviral Res 2007; 76: 38-47. DOI: 10.1016/j.antiviral.2007.05.002.
21 Droebner K, Ehrhardt C, Poetter A. et al. CYSTUS052, a polyphenol-rich plant extract, exerts anti-influenza virus activity in mice. Antiviral Res 2007; 76: 1-10. DOI: 10.1016/j.antiviral.2007.04.001.
22 Kalus U, Grigorov A, Kadecki O. et al. Cistus incanus (CYSTUS052) for treating patients with infection of the upper respiratory tract. A prospective, randomised, placebo-controlled clinical study. Antiviral Res 2009; 84: 267-271. DOI: 10.1016/j.antiviral.2009.10.001.
23 Akram M, Tahir IM, Shah SMA. et al. Antiviral potential of medicinal plants against HIV, HSV, influenza, hepatitis, and coxsackievirus: A systematic review. Phytother Res 2018; 32: 811-822. DOI: 10.1002/ptr.6024.

Klimop wintergroen

klimopboom bij Pont ar Gorret /Bretagne

Een plant die glimmend groen  de winter doorkomt, is onze klimop. Verafschuwd door sommigen omwille van zijn woekerende kracht, maar toch ook een nuttig gewas voor mens en natuur. 

Klimop bloeit in september-december en is in die periode een bron van nectar en stuifmeel aangezien er dan niet zoveel gewassen bloeien. Daarmee trekt de plant tijdens de bloei vlinders en andere nectarzoekers aan. De vruchten rijpen na de winter (maart) en zijn geliefd bij vogels (onder andere merels) die vervolgens zorgen voor de verspreiding van het zaad. Klimopblad is het favoriete voedsel van sommige rupsen en wandelende takken. Verder is een klimopstruik een slaap- en schuilplaats voor allerlei vogels. Ook nestelen heggenmus, merel, winterkoning en grauwe vliegenvanger erin en is het voor vlinders zoals de gehakkelde aurelia een plek om te overwinteren. 

Zoals vele andere planten heeft klimop inhoudsstoffen die een gunstige of juist nadelige uitwerking kunnen hebben in of op het menselijk lichaam. Jonge uitlopers en gedroogd blad werden al in het oude Egypte en Griekenland toegepast tegen hoofdpijn. Bladextracten waren slijmoplossend, zweetafdrijvend en koortswerend. Het zou bij uitwendig gebruik helpen bij builen en blauwe plekken. Dit sluit aan bij het hedendaagse volksgebruik van klimop in de wondverzorging als omslag bij brandwonden en zweren.

Tegenwoordig gaat het in de fytotherapie vooral om het gebruik van droogextracten die worden toegepast bij hoest als gevolg van longproblemen. Het extract heeft een antiseptische, mucolytische en ontstekingsremmende werking die waarschijnlijk berust op de aanwezigheid van saponinen, met name alfa-hederine in het blad. Daarnaast wordt het inwendig gebruikt als pijnstiller tegen krampen. 

Naast zijn positieve eigenschappen kan het gebruik van klimop ook negatieve effecten hebben. Bij een te hoge concentratie van in de plant aanwezige saponin-glycosiden (waarvan de belangrijkste alfa-hederin, hederasaponin C en hederasaponin D zijn) zal er bij inname sprake zijn van vergiftigingsverschijnselen. Vooral bladeren en bessen bevatten die saponinstoffen. Het eten van grote hoeveelheden bessen leidt daarbij tot braken, diarree, koorts en stuipen. De bessen zijn erg bitter en nodigen niet uit tot consumptie. Het eten van bladeren kan leiden tot krampen. Contact met het plantensap uit de bladeren – bijvoorbeeld bij snoeiwerkzaamheden – kan leiden tot huidirritatie / dermatitis; hiervoor wordt de stof falcarinol verantwoordelijk gehouden. Er zijn twee gevallen beschreven waarbij inname van een extract van de plant leidde tot een anafylactische shock.

De klimop (Hedera helix L.) werd al in de oudheid gebruikt bij rituelen. In Egypte was de klimop gewijd aan Osiris. Ook bij andere mythologische figuren wordt de klimop genoemd. Zo werd de plant onder andere geassocieerd met de Griekse god Dionysos of zijn Romeinse evenknie Bacchus, beiden god van de wijn. Dionysos leerde in de klassieke oudheid de mensen hoe ze de wijnstok moesten kweken. Op afbeeldingen van hem is vaak de wijnstok te zien, maar ook klimop komt daarop voor. Dionysos en zijn gevolg hebben een krans van klimopbladen om hun hoofd en om Dionysos’ staf en de wijnbeker slingert een klimoprank, opdat hij minder gauw beschonken zou raken. Daarmee zijn de wijnstok en klimop beide attributen van Dionysos geworden. Klimop en wijnstok hebben zo een mythologische verbinding gekregen, maar ook hun blad (drie- tot vijflobbig) vertoont een zekere overeenkomst. 

Referenties

• De Cleene M, Lejeune MC. Compendium van rituele planten in Europa. Mens en Kultuur, Gent, 1999. 
• European Medicines Agency. Community herbal monograph on Hedera helix L., folium. 2011.European Medicines Agency. Assessment report on Hedera helix L., folium. 2011. 
• De Cleene M. Giftige plantengids, herziene tweede druk. Thieme, Baarn, 1989. 
• Paulsen E, Christensen LP, Andersen KE. Dermatitis from common ivy (Hedera helix ssp. helix) in Europe: past, present and future. Contact Dermatitis 2010;62(4):201-9. 
• Morfin-Maciel BM, Rosas-Alvarado A, Velázquez-Sámano G. Anaphylaxis due to ingestion of ivy syrup (Hedera helix L.). Report of two cases. Rev Alerg Mex 2012;59(1):31-6.
• Meer info op mijn website https://sites.google.com/site/kruidwis/planten-van-a-tot-z/hedera-helix-klimop-1

Fluorescerende groene gouwe

Stinkende gouwe. Het frisgroen blad ziet er teer en kwetsbaar uit, toch overleeft het winterse vorst. Zijn geheim wapen is het oranje-gele sap dat door zijn vaten stroomt. Antivries avant la lettre. 

In het boek Plantenschat: Inleiding tot de kennis der flora van Nederland – gepubliceerd in 1898 –  160 in ons land voorkomende planten, waaronder stinkende gouwe. “Het is een leelijke naam, de Hollandsche, die aan dit bloemenkind gegeven is, maar hij is merkwaardig juist tot in zijn beide helften afzonderlijk toe. Dat Gouwe staat met goud in verband, naar de goudgele kleur van het melksap, ’t welk de plant in zoo verbazende quantiteit in al zijn deelen afscheidt. Als gij u waagt aan het onvoorbereid afplukken van bloem of stengel, krijgt gij leelijke gele vlekken op uw vingers, die er in den eersten tijd niet afgaan en de geur van dat kleverige vocht is ver van aangenaam.” “Figuurlijk gesproken echter, staat de plant juist in een bijzonder goeden reuk; die Oogenklaar, zooals zij bijvoorbeeld in den Gelderschen achterhoek wordt genoemd, kan met haar bladeren wonden heelen en zuiveren, zoo meldt de onder het volk levende mare.”

Niet alleen in 1898 maar doorheen de voorbije 2000 jaar is stinkende gouwe beschreven en medisch gewaardeerd geweest.

De chelidonium majus wordt van oudsher uitwendig toegepast bij de behandeling van wratten, likdoorns en eelt. Hiervoor werd het sap met de geeloranje kleur gebruikt. Uit later onderzoek blijkt deze inderdaad een remmend effect te hebben op de normale celdeling. Dit giftige sap heeft een sterke geur en bittere smaak en kan de huid en slijmvliezen irriteren bij uitwendig gebruik. De plant heeft tevens een goede reputatie bij de behandeling van gal- en leverklachten. Er is enige bezorgdheid dat stinkende gouwe de lever nadelig kan beïnvloeden. Stinkende gouwe is in verband gebracht met veel gevallen van hepatotoxiciteit. 

Choleretische effecten. 

Een ethanolisch extract van stinkende gouwe verhoogt de galstroom. Chelidonium-extract lijkt de langzame golffrequentie en amplitude in de dunne darm te verminderen, wat de peristaltische beweging vertraagt ​.

Kanker

Sommige voorlopige klinische onderzoeken suggereren dat het nemen van tweemaal daags 30 ml van een orale oplossing gedurende 2 weken, anti-tumoreffecten kan hebben bij patiënten met slokdarm plaveiselcelcarcinoom. Elke dosis oplossing kwam overeen met 30 gram ruwe kruiden. In vitro en dieronderzoek suggereert dat stinkende gouwe nuttig zou kunnen zijn voor sommige soorten kanker. Cytotoxische alkaloïden gevonden in stinkende gouwe lijken apoptose in kankercellen bevorderen. Bovendien heeft onderzoek bij dieren aangetoond dat een stinkende gouwe-extract de groei van glandulaire maagkanker vermindert. Voorlopig onderzoek suggereert dat chelidonine, sanguinarine en chelerythrine activiteit kunnen hebben tegen cellen van uveaal melanoom, een bijzonder moeilijk te behandelen kanker. 

Typologie

Mensen die een gunstige reactie ervaren op deze plant lijken iets te hebben met de kleur geel: de gelaatskleur, het oogwit, de urine, de huidskleur of het tongbeslag is vaak gelig. Ook het type mens lijkt gelieerd te zijn aan de reactie. Zo lijken mensen die hun woede vaak inhouden, ofwel hun gal niet spugen, goed te reageren op het gebruik van de Chelidonium majus. 

Chelidonium majus--an integrative review: traditional knowledge versus modern findings. Marilena Gilca 1, Laura Gaman, Elena Panait, Irina Stoian, Valeriu Atanasiu. Chelidonium majus L. (family Papaveraceae), or greater celandine, is an important plant in western phytotherapy and in traditional Chinese medicine. Crude extracts of C. majus as well as purified compounds derived from it exhibit a broad spectrum of biological activities (antiinflammatory, antimicrobial, antitumoral, analgesic, hepatoprotective) that support some of the traditional uses of C. majus. 

However, herbal medicine also claims that this plant has several important properties which have not yet been scientifically studied: C. majus is supposed to have diuretic, antitussive and eye-regenerative effects. On the other hand, C. majus also has scientifically proven effects, e.g. anti-osteoporotic activity and radioprotection, which are not mentioned in traditional sources. Moreover, recent controversy about the hepatoprotective versus hepatotoxic effects of Chelidonium majus has renewed the interest of the medical community in this plant. This review is intended to integrate traditional ethno-medical knowledge and modern scientific findings about C. majus in order to promote understanding of its therapeutic actions as well as its toxic potential.

Lohninger, A. and Hamler, F. Chelidonium majus L. (Ukrain) in the treatment of cancer patients. Drugs Exp.Clin Res 1992;18 Suppl:73-77.  

Nigella beschermt mogelijk tegen Corona

Zwarte komijn, de specerij die bestaat uit de gemalen zaden van Nigella sativa, heeft een antivirale werking die misschien de overlevingskansen van covidpatiënten kan vergroten en hun herstel kan versnellen. Dat suggereert een humane studie van artsen uit Pakistan.

Studie

De onderzoekers verdeelden 313 covidpatiënten in een placebogroep en een experimentele groep. De proefpersonen in de experimentele groep kregen elke dag 1 gram honing en 80 milligram Nigella sativa-poeder per kilo lichaamsgewicht. Het poeder was geen extract, maar bestond uit fijngemalen gedroogde zaden van de Nigella sativa.

De twee belangrijkste actieve stoffen in respectievelijke honing en Nigella sativa zijn waarschijnlijk respectievelijk quercetine en thymoquinone.

Virologen vermoeden op basis van is silico-studies dat thymoquinone het virussen moeilijker maken cellen binnen te dringen en zich te vermenigvuldigen. [Curr Ther Res Clin Exp. 2020;93:100602.] Daarnaast bevat Nigella sativa zink en vitamine C.

Resultaten

In de 30 dagen dat de onderzoekers de proefpersonen volgden, was de kans op overlijden bij de patiënten die ernstig ziek waren ruim 4 keer groter in de placebogroep dan in de experimentele groep.

Suppletie met Nigella sativa en honing verminderde niet alleen de kans op overlijden, maar versnelde ook het herstel van de virusinfectie. 6 dagen nadat de suppletie begon, was de helft van de ernstig zieke patiënten in de experimentele groep alweer naar huis. In de placebogroep was dat slechts 2.8 procent.

In het bloed van de proefpersonen in de experimentele groepen verdween volgens PCR-tests het virus sneller dan in het bloed van de proefpersonen in de placebogroepen.

Conclusie

"In COVID-19 patients, honey and Nigella sativa with standard care therapy resulted in earlier viral clearance, symptomatic relief, clinical improvement and mortality reduction", vatten de onderzoekers hun bevindingen samen. "Moreover, similarly to previous research no adverse effects were reported regarding honey and Nigella sativa."  

Bron: MedRxiv 2020.10.30.20217364; doi: https://doi.org/10.1101/2020.10.30.20217364.

Delhaize, kleine kaardebol en de Lesse

Grote klis / Arctium lappa

Even boodschappen doen in de grote Delhaize van Dinant. De enige supermarkt waar ik met een ontsmette kar moet rond rijden. Ik kom hier vooral om dure saffraandraadjes en vegi-producten te kopen, maar neem terloops ook bio-peren, mandarijntjes en voor één keer sperziebonen van ver weg mee. 

Vreemd blijft het wel, om hier niet als kinderlijke toerist maar als inwoner van Wallonië rond te lopen. Wel heb ik toch nog steeds de neiging om een toeristisch toerke te doen, ook vandaag rij ik niet recht naar huis maar rij via Celles naar de Lessevallei, waar ik even rond snuffel langs de wilde rivier.  

In de winter resten van planten detecteren, spoor zoeken, verzopen zaadbollen ontdekken is, zeker in deze sombere Coronatijden, mijn herboristische overlevingsstrategie. Lege zaaddoosjes van teunisbloem, kaardebollen, verweerde klispollen zijn hier op deze wat rommelige plaats vanzelfsprekend van de partij. Wat me aangenaam verbaasd zijn de veel zeldzamere bolletjes van de kleine kaardebol. 

De kleine kaardebol, Dipsacus pilosus, heeft net als zijn grote broer stekelige stengels. De bladeren zijn niet aan de voet vergroeid, waardoor er daar geen bakje te zien is dat gevuld is met water zoals je dat bij de grote kaardebol altijd aantreft. De bloemen staan in een bolvormig hoofdje bij elkaar en de kleur van de trompetvormige bloemen is witachtig. Kleine kaardebol is tamelijk zeldzaam en houdt van kalkrijke, maar wel wat drasserige grond. Of het geneeskrachtige werking heeft zoals zijn grote broer is niet bekend. Dus nog iets om uit te zoeken, zo blijven we doelgericht wat bezig en dat is zo wie zo gezond in deze hallucinante tijden.

Ver wandelen doe ik nu niet, al ben ik hier vlakbij het bijzondere natuurreservaat van Furfooz. Dat zal voor een andere keer zijn, tijd zat op dit moment, tenminste als we in leven blijven.

Over kaardebol https://sites.google.com/site/kruidwis/planten-van-a-tot-z/dipsacus-kaardebol

Over saffraan https://eten-en-drinken.infonu.nl/recepten/88607-saffraan-gekleurde-geur.html 

Park van Furfooz https://www.parcdefurfooz.be/index.php/nl/welkom/

 

Leef je langer met kamille?

Als je 's avonds vaak een kopje kamillethee drinkt voordat je gaat slapen leef je misschien langer. Dat vermoeden rijst op uit de epidemiologische studie die Bret Howrey van University of Texas in Galveston publiceerde in The Gerontologist. Howrey bestudeerde Mexicaanse Amerikanen, en ontdekte dat in ieder geval onder Mexicaanse vrouwen het gebruik van kamillethee een forse levensverlengende werking lijkt te hebben.

Echte kamille

In kamille - wetenschappelijke namen: Matricaria chamomilla of Matricaria recutita - zitten onder meer terpenoiden zoals alpha-bisabolol, maar ook apigenin-analogen en azulenes. Die mix van stoffen heeft een rustgevende werking, waardoor je beter kunt slapen als je voordat je naar bed gaat een kopje kamillethee drinkt. Bovendien gaan mensen die kamillethee drinken een beetje minder tobben en piekeren, [J Clin Psychopharmacol. 2009 Aug;29(4):378-82.] en verzacht kamille depressies. [Altern Ther Health Med. 2012 Sep-Oct;18(5):44-9.] Tegelijkertijd hebben de bestanddelen van kamille volgens cel- en dierstudies ook een positief effect op de gezondheid. Alpha-bisabolol en de apigenin-analogen in kamille remmen bijvoorbeeld kankercellen. [Biochem Biophys Res Commun. 2004 Mar 12;315(3):589-94.] [Mol Cell Pharmacol. 2009 Jan 1;1(3):138.]

In een overzichtsstudie noemde de voedingswetenschapper Janmejai Srivastava kamille "a herbal medicine of the past with bright future". [Mol Med Rep. 2010 Nov 1;3(6):895-901.]  In zijn onderzoek analyseerde Bret Howrey de gegevens van 1677 Mexicaanse 65-plussers, die allemaal woonden in Zuidelijke staten van de VS. Van hen dronk 14 procent wel eens kamillethee. De gegevens waren verzameld in de periode 2000-2007.

De sterftekans van de Mexicanen die kamillethee dronken was 29 procent lager dan die van de groep als geheel, ontdekte Howry. Onder de vrouwen verminderde het drinken van kamillethee de sterftekans met 33 procent, onder de mannen was het effect van kamille niet statistisch significant. Dat zou wel eens kunnen komen omdat de mannen beduidend minder kamillethee dronken dan de vrouwen, vermoedt Howrey.

Conclusie

"Chamomile use among Mexican Americans was associated with a reduction in all-cause mortality", concludeert Howrey. "The exact pathway for a reduction in mortality is unknown and represents an important area for future research. Studies with improved granularity in the measure of chamomile use in dosage and duration will lead to a better understanding of the role of chamomile in reduced mortality.

Bron: Gerontologist. 2015 Apr 29. pii: gnv051

Vier en veertig jaar geleden. Herboristerie in Baarle.

Een bericht in het heemkundig tijdschrift van Baarle, tekst uit de dagboeken van Jo Huijbregts April 1976: Baarle heeft een reformwinkeltje gekregen >>>>>

Kruidje-roer-me-wel is een nieuw klein winkeltje op de Singel nr. 8 in Baarle-Nassau waar men terecht kan voor natuurlijke voeding. Hieronder wordt dan voeding verstaan waarin geen kleur, smaak en andere chemische stoffen zijn verwerkt.

Alle producten zijn bovendien biologisch-dynamisch verbouwd. De grondstoffen zijn afkomstig van planten die niet met allerlei chemische en giftige stoffen zijn groot gebracht. Ook in Baarle wordt de groep mensen die terug willen vallen naar een zo zuiver en eerlijk mogelijke voeding steeds groter. 

Tot voor de opening van Kruidje-roer-me-wel was deze groep mensen steeds aangewezen op de reformwinkels van de omliggende steden. Dit nieuwe winkeltje voorziet in een behoefte waar men duidelijk heel blij mee is. De eerste dagen na de opening liep het kompleet storm. 

Maurice en Emma Godefridi, twee Vlaamse jonge mensen die uit puur idealisme met dit winkeltje begonnen zijn, hadden hun handen vol om iedereen te helpen of te adviseren. Ook voor allerlei vragen op het gebied van de biologisch-dynamische tuinbouw, het kweken en gebruiken van tuinkruiden of het bereiden van allerlei vegetarische gerechten kan men er wel terecht. Naast deze voedingsmiddelen als granen, graanproducten, noten, zuurdeegbroden, zeezout, zilvervliesrijst, biologische schoonheidsproducten, eigen gebakken volkorenbrood etc. kan men in ditwinkeltje ook handgedraaide potterie van Jos de Swart vinden. Deze gebruiksvoorwerpen zijn voorzien van de prachtigste glazuren en zijneen bezichtiging alleen al dubbel en dwars waard. In dit eerlijke winkeltje is iedereen welkom en tot niets verplicht. Alle vragen over een verantwoorde voeding vinden hier een aandachtig gehoor.

Alcohol en koffie tegen virussen?

Het flavonoide quercitin en alcohol

In de reageerbuis is quercitine in staat om corona- en influenzavirussen af te remmen. De stof komt vooral voor in schillen van fruit en groente, maar ook veel in pinda's, bessen, druiven en ook wat in  Japanse duizendknoop. Omdat quercitine nauwelijks in water oplosbaar is, wordt het niet goed opgenomen. De situatie ligt anders wanneer quercitine opgelost in alcohol geconsumeerd word. Bij gedistilleerde dranken in vaten komt het uit het hout in het distillaat. Het beland verder, in de vorm van whisky, om maar een voorbeeld te noemen, in de keel, dus daar waar de slechte virussen rond dolen. In opgeloste vorm zijn zelfs kleine hoeveelheden voldoende. Natuurlijk mogen we het effect van alcohol niet onderschatten. In de gebruikelijke drinksterkte van gedistilleerde drank (40 % vol.) is het een redelijk ontsmettingsmiddel tegen alle soorten virussen. Schreef het Robert Koch Instituut. 
De werking van de alcohol is niet systemisch. In bloed heeft het geen nut, maar alleen lokaal in de mond en keel. De virussen die zich daar vrolijk vermeerderen, worden er direct uitgekegeld. En dat vertelt jou een niet-sterke drankdrinker.

Koffie tegen virussen
In een prospectief onderzoek onder 90.000 Amerikanen leden koffiedrinkers veel minder aan luchtwegaandoeningen: Wie vier kopjes per dag genoot, verlaagde zijn risico op influenza en zelfs pneumonia met ongeveer twee derde.
Wat is de reden hiervoor? Coffeïne verlamt verschillende virussen, zoals het Respiratory Syncytial Virus - een weinig bekende maar veel voorkomende oorzaak van longinfecties in ons land. Het is ook effectief tegen hepatitis C, herpes en polio. Een ander antiviraal ingrediënt in koffie is cafeïnezuur: het inactiveert griepvirussen. Het effect wordt versterkt door coffeïne. Toch maar eens verder onderzoeken.

Wetenchappelijk onderzoek

• Wu W et al: Quercetin as an antiviral agent inhibits influenza A virus (IAV) entry. Viruses 2015; 8: e6
• Kunzmann S et al: Increase in CTGF mRNA expression by respiratory syncytial virus infection is abrogated by caffeine in lung epithelial cells. Influenza & other Respiratory Viruses 2018; 12: 662-666
• Batista MN et al: Caffeine inhibits hepatitis C virus replication in vitro. Archives of Virology 2015; 160: 399-407
• Utsunomiya H et al: Antiviral activities of coffee extracts in vitro. Food & Chemical Toxicology 2008; 46: 1919-1924
• Prahoveanu E, Esanu V: Effect of caffeine on experimental influenza in mice. Virologie 1985; 36
• Khalaf N et al: Coffee and caffeine are associated with decreased risk of advanced hepatic fibrosis among patients with hepatitis C. Clinical Gastroenterology and Hepatology 2015; 13: 1521-1531
• Murayama M et al: Effect of caffeine on the multiplication of DNA and RNA viruses. Molecular Medicine Reports 2008; 1: 251-255

Mahonia voor de huid

Je vind ze nu overal in de gemeentelijke plantsoenen. Wel een Noord Amerikaanse plant die als decoratieve sierstruik naar Europa is gekomen. Native American tribes used Mahonia aquifolium as a treatment for fungal infections, skin problems and dysentery. These early Americans were aware of the herb’s anti-inflammatory properties.

Een extract van de bast van mahonie wordt in de Noord-Amerikaanse traditionele geneeskunde gebruikt bij dermatologische aandoeningen. De werkzame stoffen zijn waarschijnlijk berberine, berbamine en oxyacanthine.  Mahonie (Berberis aquifolium) behoort tot de klasse van de alkaloïden en hebben in andere onderzoeken een ontstekingsremmende werking laten zien. Uit in vitro-experimenten is gebleken dat een mahonie-extract ontstekingsremmende werking heeft op het cyclooxygenase- en lipoxygenase-metabolisme. Daarnaast is gebleken dat berberine de proliferatie (uitbreiding) van granulocyten remt. Deze witte bloedcellen spelen een belangrijke rol bij ontstekingsprocessen.

In een onderzoek deden 32 patiënten met lichte tot matig ernstige psoriasis mee. Een mahoniecrème werd vergeleken met een calcipotriolcrème gedurende zes maanden. Calcipotriol is een verbinding die afgeleid is van vitamine D en remt de celdeling van de opperhuid, die bij psoriasis sterk verhoogd is. Van de patiënten vond 84% de behandeling met mahonie goed tot uitstekend. Wanneer het middel vergeleken werd met de standaardbehandeling (calcipotriol), gaf 63% van de patiënten aan dat de mahoniecrème net zo goed of zelfs beter werkte.

 Wiesenauer M, Ludtke R. Mahonia aquifolium in patients with psoriasis vulgaris: an intraindividual study. Phytomedicine 1996;3(3):231-235. Augustin M, Andrees U, Grimme H, Schöpf en Simon J. Effects of Mahonia aquifolium ointment on the expression of adhesion, proliferation, and activation markers in the skin of patients with psoriasis. Forsch Komplementarmed 1999;6(Suppl. 2):19- 21. Gulliver WP, Donsky HJ. A report on three recent clinical trials using Mahonia aquifolium 10% topical cream and a review of the worldwide clinical experience with Mahonia aquifolium for the treatment of plaque psoriasis. Am J Ther 2005;12(5):398-406. 

Peterselie meer dan keukenkruid

Is er iets gewoner dan peterselie. Het is vooral bekend als keukenkruid maar toch heeft deze plant vele andere merkwaardige kwaliteiten: bijzonder hoge voedingswaarde, geneeskrachtig en zelfs abortief. 

Als geneeskruid heeft het vooral diuretische en carminatieve eigenschappen en dat in alle plantendelen. Ook is het kruid van oudsher als emmenagoog in gebruik en een bestanddeel van de vluchtige olie – apiol – werd aan het eind van de 19de eeuw tot het begin van de 20ste eeuw toegepast als abortivum onder de naam ergoapiol of apergol [1].

Peterselie (Petroselinum crispum), een tweejarige plant uit de schermbloemenfamilie (Apiaceae), is medicinaal en culinair in gebruik in de vorm van drie varianten: 

• 1.) Platte peterselie of bladpeterselie –P. crispum var. neapolitanum; 
• 2.) Krulpeterselie –P. crispum var. crispum; 
• 3.) Wortelpeterselie –P. crispum var. tuberosum. 

De werkzame stoffen bevinden zich in de gehele plant, maar zijn het sterkst geconcentreerd in de vluchtige olie van de zaden. Naast apiol is myristicin een belangrijke stof in de vluchtige olie van de zaden van peterselie. Deze stof is vooral bekend als het psychoactieve bestanddeel (800-12.800 ppm) [2] in nootmuskaat (Myristica fragrans) als men aanzienlijke hoeveelheden van dit specerij oraal toedient. Opvallend is echter dat myristicin in de zaden van peterselie in nog grotere hoeveelheden te vinden is (14.785 – 19.800 ppm) [2]. De aanwezigheid van myristicin in peterselie is interessant vanwege de werking op het zenuwstelsel en de mogelijkheid van meer toepassingen met peterselie dan enkel de diuretische en carminatieve effecten. Ook zijn er individuele gevallen bekend waar sprake lijkt te zijn van een peterselieverslaving. 

Myristicin is een fenylpropeen en is niet oplosbaar in water maar wel in alcoholen en vetten en kent naast de psychoactieve werking ook andere effecten op het zenuwstelsel. Het is bekend dat myristicin, als geïsoleerde stof, werkt als een monoamine-oxidaseremmer in muizen [3]. De werking lijkt niet zo sterk als die van veelgebruikte reguliere antidepressiva, maar voor milde stemmingsstoornissen zou het in theorie een positief effect kunnen hebben.

• 1.Shorter E. A history of women’s bodies. New York, Basic Books. 1982.Bulletin géneral de thérapeutique médicale, 1909;158 (A history of apiol and abortions). 
• 2 DukeJA.Dr. Duke’s Phytochemical and Ethnobotanical Databases. 1992. Beschikbaar via: www.ars-grin.gov/cgi-bin/duke/. 
• 3 Truitt EB, Duritz G, Ebersberger EM. Evidence of monoamine oxidase inhibition by myristicin and nutmeg. Proc Soc Exp Biol Med 1963;112(3):647-50. 
• 4 Panayotopoulos DJ, Chisholm DD. Hallucinogenic effects of nutmeg. BMJ1970;1(5698):754.
• https://sites.google.com/site/kruidwis/kruiden-a/petroselinum-peterselie
  
• https://mens-en-gezondheid.infonu.nl/gezonde-voeding/58486-peterselie-meer-dan-keukenkruid.html
  

Teunisbloemen langs de Maas

Spectaculaire rozetten van teunisbloem vond ik onlangs op een braakliggend stuk grond langs de Maas. De wortels zijn nu te oogsten om als groente te gebruiken. Toch laat ik ze staan, het is zonde om deze mooie rozetten weg te halen, daarbij is het ook zo dat niet alle exemplaren smakelijk zijn. omdat de wortels dikwijls te vezelig zijn. En ja, braakliggende gronden zijn nu ook niet de properste plaatsen ter wereld.

In de oudste Europese kruidenboeken vind je deze Amerikaanse plant natuurlijk niet terug. Alhoewel er enige verwarring kan ontstaan omdat Theoprastus de naam onothera al voor onze jaartelling gebruikte, hij had het waarschijnlijk over de verwante Wilgenroosjes. Hij schreef ‘Onothera, sive onear, hilaritatum efferens in vino’ of ‘een kruid goed in wijn om je opgewekt te maken’. Alsof wijn alleen dat al niet doet.

Bij verschillende indianenstammen in Amerika werd Teunisbloem vooral uitwendig gebruikt tegen kneuzingen, blauwe plekken en abcessen. Verder ook als kompres op aambeien. De Cherokees zouden de plant ook tegen vetzucht gebruikt hebben. Hadden zij dat nodig? Ook Porcher (1883) vermeldt de bovengrondse plant tegen huidkwalen en Dr. Griffith had in zijn praktijk goede resultaten bij ‘tetter’: eczeem, psoriasis en herpes.

Toch wel opvallend deze vroegere gebruiken, omdat ook het hedendaags gebruik, vooral dan de olie uit het zaad, weer opnieuw gebruikt wordt tegen eczeem. De zaden van Oenothera biennis bevatten veel gamma-linoleenzuur. GLA is een vetzuur dat in het lichaam omgezet wordt in een hormoon-achtige, ontstekingsremmende stof, prostaglandine E1 (PGE1). Deze olie is werkzaam bij de behandeling van allergieën en allergisch eczeem. Het zijn de enige indicaties die wetenschappelijk ook redelijk onderbouwd zijn. Verder zijn er aanwijzingen dat de olie, als aanvulling bij andere kruiden ook te gebruiken is in de overgang, bij mastalgie (pijn in de borsten) en reumatoïde artritis. Al wordt er commercieel wel wat overdreven met het opsommen van al die wonderbaarlijke werkingen van de teunisbloem.

Lees ook https://sites.google.com/site/kruidwis/planten-van-a-tot-z/oenothera-biennis-teunisbloem

Corona en het immuunsysteem

Het is cruciaal dat ons immuunsysteem op een efficiente manier reageert als er een pathogeen, zoals een virus of een bacterie, ons lichaam binnendringt. In het geval van een virus zoals het Coronavirus, opteert ons immuunsysteem om een reactie in gang te zetten die ook wel een Th1-reactie wordt genoemd. Met behulp van T-lymfocyten wordt er een zeer sterke ontsteking gecreëerd, zodat de cellen die geïnfiltreerd zijn met het virus gedood worden. Bij dergelijke immuunreacties komt veel kijken. Het is een complexe cascade van gebeurtenissen die normaal gezien leidt tot de dood van de indringer en het aanleggen van immunologisch geheugen zodat we in de toekomst beschermd zijn. Gezien het feit dat het nieuwe Coronavirus de longen infiltreert, snel repliceert en een massieve immuunreactie uitlokt, is het uitermate belangrijk dat deze immuunreactie succesvol is in het verslaan van het virus en dat deze reactie weer (op tijd) eindigt. Een overmatige immuunreactie die niet op tijd eindigt, kan nog veel meer schade veroorzaken.

Wat kunt u zelf doen. Belangrijk is dus om ervoor te zorgen dat de immuunreactie effectief is. Wat kunt u inzetten?

Antivirale stoffen uit de natuur

De snelle replicatie van het virus kan worden afgeremd met antivirale stoffen. Een veelbelovende antivirale stof is Astragalus membranaceus. Daarnaast kunnen breedspectrum antivirale middelen worden ingezet zoals Allium sativum (knoflook), Sambucus nigra en Cordyceps.

Vitaminen, mineralen en vetzuren voor een optimale immuunreactie

De inname van voldoende vitamine C is erg belangrijk. Een vitamine C-tekort kan leiden tot een inadequaat functionerend immuunsysteem. Ook zink is van groot belang in het reguleren van de immuunreactie. Daarnaast zijn voldoende vitamine D en de vetzuren EPA en DHA noodzakelijk voor op tijd uitzetten van de immuunreactie zodat deze geen onnodige schade aanricht. Voldoende inname van vette vis, schaal- en schelpdieren of algen en eventuele aanvulling met suppletie is aan te raden. Vitamine D maken we aan onder invloed van de blootstelling aan zonlicht op onze huid. In deze tijd van het jaar is het in Europa moeilijk om voldoende vitamine D via deze weg aan te maken. 

Ook cortisol speelt een belangrijke rol in de immuunreactie en zorgt samen met vitamine D, EPA en DHA voor het op tijd beëindigen van de ontstekingsreactie. De lichaamseigen cortisolproductie en de gevoeligheid voor cortisol, en dus ook de werkzaamheid ervan, kunnen worden verbeterd via enkele eenvoudige leefstijltips:

• Zorg voor voldoende stressreducerende activiteiten zoals sporten, sauna, massage, meditatie, ademhalingsoefeningen die ontspanning brengen;
• Neem regelmatig een koude douche of ga in open water zwemmen. Een intense koudeprikkel zorgt voor vergroting van cortisolgevoeligheid;
• Eet gevarieerd en voldoende vezels om de darmflora te optimaliseren (of gebruik pre- en probiotica): een gezonde darmflora zorgt voor een betere werkzaamheid van cortisol.

Het Coronavirus houdt velen van ons bezig. We kunnen er preventief voor zorgen dat ons lichaam bestand is tegen een besmetting met dergelijk virus, zoals ook aan te raden is ter preventie van het griepvirus. Met behulp van een gezonde leefstijl, aangevuld met enkele stoffen uit de natuur die ons immuunsysteem een duwtje in de juiste richting geven, is ons lichaam beter bestand tegen virusinfecties, zoals het Coronavirus.

Referenties

• Mahallawi, Waleed et.al. (2018); MERS-CoV infection in humans is associated with a pro-inflammatory Th1 and Th17 cytokine profile; 104. 8-13. 10.1016/j.cyto.2018.01.025.
• Chaolin Huang et.al., (2020); Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, The Lancet January 24, 2020
• Guo Q. et.al., (2014), The effect of Astragalus polysaccharide on the Epstein-Barr virus lytic cycle; Acta Virol. 2014;58(1):76-80
• Duvall MG et.al. (2016), DHA- and EPA-derived resolvins, protectins, and maresins in airway inflammation; Eur J Pharmacol. 2016 Aug 15;785:144-155
• Roxas M1, Jurenka J. (2007), Colds and influenza: a review of diagnosis and conventional, botanical, and nutritional considerations. Altern Med Rev.2007 Mar;12(1):25-48
• Pellissier, B. Bonaz, (2017) Chapter Eleven - The Place of Stress and Emotions in the Irritable Bowel Syndrome, Editor(s): Gerald Litwack, Vitamins and Hormones, Academic Press, Volume 103, 2017, Pages 327-354, ISSN 0083-6729, ISBN 9780128119143, https://doi.org/10.1016/bs.vh.2016.09.005.
• Noh EM et al. Cordycepin inhibits IL-1beta-induced MMP-1 and MMP-3 expression in rheumatoid arthritis synovial fibroblasts. Rheumatology (Oxford). 2009;48(1):45
• Wu Y et al. Effect of various extracts and a polysaccharide from the edible mycelia of Cordyceps sinensis on cellular and humoral immune response against ovalbumin in mice. Phytother Res. 2006;20(8):646-52
• Prietsma JE. Eerherstel natuurlijke virusbestrijders. Ortho 1997; 4: 167-172.